- الدىمەن ءوزىڭدى كوپشىلىككە قىسقاشا تانىستىرىپ وتسەڭ، ارتىق بولماس.

-نە دەپ تانىستىرسام؟ مى­ناۋىڭىز نەگىزى ناقتى سۇراق بولماسا قيىن ەكەن...

-وندا سەن ءۇشىن «سەگىز ۇلىم - ءبىر توبە، ەرتوستىگىم - ءبىر توبە» بولعان ءدال سول «شىننىڭ جۇزىنەن» باستايىق. سونداي حابار جۇرگىزۋ سەنىڭ ءوزىڭنىڭ كوپتەن ويلاعان ءىسىڭ بە ەدى، جوق عالىم دوسكەن سەكىلدى باسشى ادام وي سالدى ما، تاپسىرما بەردى مە، قايدان شىقتى؟

-مەن تەلەجۋرناليستيكاعا دەيىن باسپاسوزدە جۇمىس جاسادىم. قازمۋ-ءدىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە وقىعان، بىراق، بىتىرە الماي، وقۋدان شىعارىلىپ جىبەرگەن اداممىن. «قازاقستان-زامان»، «جاس الاش»، «قازاق ادەبيەتى» گازەتتەرىندە قىزمەت ەتتىم. قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتى، جالعاندىقتى مۇمكىندىگىنشە اتىن اتاپ، اشىق ايتىپ سىناۋعا تىرىستىم. جۋرناليستيكامەن كاسىبي تۇردە اينالىسۋ كەرەك دەپ سانايمىن. سودان 2001 جىلى «قازاقستان» تەلەارناسىنا اۋىستىم. سول جەردە ءبىراز جوبانىڭ باسى-قاسىندا ءجۇردىم دە، قوعامدىق-ساياسي حابار جاساعىم كەلدى...

-...كەشىر، ءسوزىڭدى بولەيىن، سول كەزدە ءبىز سياقتى سەنى سىرتىڭنان بىلەتىن كوپ جاناشىر ادامدار «تەلەارناعا نەگە كەتتى ەكەن، ەرتەرەك تانىمال بولعىسى كەلدى مە ەكەن؟» دەگەن ساۋال تۋعان بولاتىن...

- الدىمەن ءوزىڭدى كوپشىلىككە قىسقاشا تانىستىرىپ وتسەڭ، ارتىق بولماس.

-نە دەپ تانىستىرسام؟ مى­ناۋىڭىز نەگىزى ناقتى سۇراق بولماسا قيىن ەكەن...

-وندا سەن ءۇشىن «سەگىز ۇلىم - ءبىر توبە، ەرتوستىگىم - ءبىر توبە» بولعان ءدال سول «شىننىڭ جۇزىنەن» باستايىق. سونداي حابار جۇرگىزۋ سەنىڭ ءوزىڭنىڭ كوپتەن ويلاعان ءىسىڭ بە ەدى، جوق عالىم دوسكەن سەكىلدى باسشى ادام وي سالدى ما، تاپسىرما بەردى مە، قايدان شىقتى؟

-مەن تەلەجۋرناليستيكاعا دەيىن باسپاسوزدە جۇمىس جاسادىم. قازمۋ-ءدىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە وقىعان، بىراق، بىتىرە الماي، وقۋدان شىعارىلىپ جىبەرگەن اداممىن. «قازاقستان-زامان»، «جاس الاش»، «قازاق ادەبيەتى» گازەتتەرىندە قىزمەت ەتتىم. قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتى، جالعاندىقتى مۇمكىندىگىنشە اتىن اتاپ، اشىق ايتىپ سىناۋعا تىرىستىم. جۋرناليستيكامەن كاسىبي تۇردە اينالىسۋ كەرەك دەپ سانايمىن. سودان 2001 جىلى «قازاقستان» تەلەارناسىنا اۋىستىم. سول جەردە ءبىراز جوبانىڭ باسى-قاسىندا ءجۇردىم دە، قوعامدىق-ساياسي حابار جاساعىم كەلدى...

-...كەشىر، ءسوزىڭدى بولەيىن، سول كەزدە ءبىز سياقتى سەنى سىرتىڭنان بىلەتىن كوپ جاناشىر ادامدار «تەلەارناعا نەگە كەتتى ەكەن، ەرتەرەك تانىمال بولعىسى كەلدى مە ەكەن؟» دەگەن ساۋال تۋعان بولاتىن...

-ماسەلە تەزىرەك تانىمال بولۋدا ەمەس. ماسەلە ونەردىڭ، جۋرناليستيكانى ونەر دەپ الاتىن بولساق، قوعامعا ىقپالدىلىعىندا. ول قوعامعا ىقپال ەتۋى ءتيىس. ويدى قوزعاۋ ءۇشىن قاي قۇرال ىقپالدىراق؟ مەن گازەتتەن تەلەۆيزيانىڭ ىقپالدىراق ەكەنىن ءبىلدىم، ءتۇسىندىم. سول سەبەپتى تەلەۆيزياعا سانالى تۇردە باردىم. عالىم دوسكەن، تۇرسىنجان شاپاي سەكىلدى ازاماتتار سول كەزدە تەلەارنانىڭ باسشىلىعىنا كەلدى دە، ولار مەنى ارنايى شاقىردى. شاقىرۋمەن باردىم. مەن ول كىسىلەردى ۇستازىم دەپ سانايمىن. بىرتە-بىرتە جەكە دارا تۇلعانى اشاتىن حابار جاساعىم كەلدى، ونىڭ اتىن «شىننىڭ ءجۇزى» دەپ قويىپ، باعىتىن ايقىنداعان ادام - تۇرسىنجان شاپاي. مەن سونى جۇزەگە اسىردىم.

-وسى جەردە مىنا ماسەلەنىڭ بەتىن اشىپ الساق. جۋرناليستيكا بىرەۋ بولعانمەن، ءباسپاسوز بەن تەلەۆيزيا كەيدە ءبىر-بىرىنە مۇلدەم قايشى كەلەتىن الەم دەپ ەسەپتەيمىن. باسپاسوزدە بي-اعاڭ سەكىلدى سويلەي الماساڭ دا جاقسى جازۋعا مىندەتتىسىڭ، ال تەلەۆيزيادا كەرىسىنشە، ناق، قىسقا، از سوزبەن كوپ ويدى جەتكىزە الاتىن شەشەن بوۋعا ءتيىسسىڭ. ءبىر الەمنەن ەكىنشى الەمگە اۋىسۋ ساعان قيىندىق تۋدىرمادى ما؟

-مەن بىرىنشىدەن، وتە جاس بولدىم. ەكىنشىدەن، ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزبەن ءسال كەلىسپەيمىن، ويتكەنى ول ەكەۋى ءبىر دۇنيە، تەك بەرۋ ءپىشىنى عانا بولەك دەپ ەسەپتەيمىن. تەلەۆيزيادا بەينەلى تۇردە ءارى اۋىزشا ايتىپ بەرەسىز. باسپاسوزدە تەك جازىپ جەتكىزەسىز. ارينە، ونىڭ ماشاقاتى كوپ. جازۋ ءۇشىن قابىلەت-قارىم كەرەك، جازۋعا ماشىقتانۋىڭىز كەرەك. مەن جالپى جازبا جۋرناليستيكانى تەلەجۋرناليستيكادان ءبىر باس جوعارى تۇرعان ونەر دەپ سانايمىن. باسپاسوزدە قالىپتاسقان جۋرناليست تەلەۆيزيادا وپ-وڭاي جۇمىس ىستەپ كەتە الادى، ال تەلەۆيزيادا قالىپتاسقان جۋناليست باسپاسوزدە ولاي جۇمىس ىستەپ كەتە المايدى. سوندىقتان، جازۋدى ءوزىمنىڭ ۇلى ماقساتىم دەپ العا قويعان ماعان اۋىسۋ ونشا قيىندىق تۋدىرعان جوق. تەلەۆيزيانىڭ ءبىر كىنامشىل تۇسى بار - ءسىزدى كامەرا ءسۇيۋى كەرەك. سىزدە حالىققا سۇيكىمدى بولاتىنداي، حالىق ءسىزدىڭ سوزىڭىزگە سەنەتىندەي ءتۇر-كەلبەت، حالىقتى ۇيىتاتىنداي داۋىس بولۋى ءتيىس. باسپاسوزدە ونىڭ ءبارى كورىنبەيدى.

سودان سوڭ، 90-شى جىلداردىڭ اياعىندا قازاق تەلەۆيزياسى قانداي كۇيدە ەدى، ەسىڭىزگە ءتۇسىرىڭىزشى؟ ادام كوڭىلى تولمايتىن كۇيدە ەدى عوي. اسىرەسە، جۇرگىزۋشىلەرگە مەنىڭ كوڭىلىم تولمايتىن، قاتتى نازالاناتىنمىن. «تەلەحابار جۇرگىزۋشىلەر قاشان تۇلعاعا اينالادى؟» دەپ «قازاق ادەبيەتىندە» ماسەلە كوتەرگەن بولاتىنمىن. ءوزىم وسى ولقىلىقتىڭ ورىن تولتىرعىم كەلدى. مەنىڭ امبيتسيام، جاسىرمايمىن، زور بولاتىن، ول ءازىر دە تومەن ەمەس. ماقساتىما جەتۋگە تىرىستىم، جانە اجەپتاۋىر دەڭگەيدە جەتتىم دە.

-ونىڭ سولاي بولۋىنا «قازاقستان» ارناسىنداعى سول كەزدە قالىپتاسقان شىعارماشىلىق اتموسفەرا، ارناعا كەلگەن تۇتاس ءبىر جاس تولقىن دا اسەر ەتتى عوي؟

-ارينە! بىزدە كوماندا بولدى جانە ول كوماندادا «اناۋ انانىڭ باۋىرى» نەمەسە «قۇدا-جەكجاتى» دەگەن ۇعىم جۇرگەن جوق. قازاقستان جۋرناليستكاسىنداعى كوپتەگەن تالانتتى جاستار عالىم دوسكەننىڭ، تۇرسىن­جان شاپايدىڭ، جۇماباي شاشتايۇلىلاردىڭ ماڭايىنا جينالدى. ۇلكەندەردىڭ باستاۋىمەن، جاستاردىڭ قوستاۋىمەن ارنانىڭ دەڭگەيى الدەقايدا جوعارى كوتەرىلدى.

-جانە سول دەڭگەيگە قايتىپ كوتەرىلە الماي كەلەدى... وسىنداي ۋىز بولىپ ۇيىعان ۇجىمدى بۇزۋ ءۇشىن «كورپوراتسيانى بۇدان دا بيىك دەڭگەيگە كوتەرەمىز» دەگەن سەكىلدى نە ءبىر ادەمى ءسوزدىڭ ايتىلعانى بەلگىلى. «وتكەندى سارالاي ءبىلۋ - بەرىك بولاشاق كەپىلى» دەگەن اكسيومالىق اقيقات تۇرعىسىنان بۇدان بەس جىل بۇرىن بولعان وقيعانىڭ سۋ استىنداعى كورىنبەيتىن سەبەبىنە تاعى ءبىر رەت ءۇڭىلۋ تەك قانا پايدا اكەلسە كەرەك.

-2005 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىنداعى جاقسى قىزمەتى ءۇشىن مينيسترلىك تاق بۇيىرعان ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆقا ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ قارابايىر، تۇرپايى مۇددەسى ءۇشىن استانادا، الماتىدا، بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا بولىمشەلەرى بار، دامىعان، جۇمىسى جاقسى جولعا قويىلعان، سونىڭ ارقاسىندا اقپارات، مادەنيەت جانە رۋحانيات سالاسىندا تۇتاس ءبىر مينيسترلىك قۇزىرەتىنە لايىقتى دارەجەدەگى قازاقستان تەلەراديو كورپوراتسياسىنا ءوز ادامىن اكەلۋ قاجەت بولدى. ونىڭ قانداي مۇددە ەكەنى ەرتىسباەۆتىڭ بالاسى شىڭعىس ەرمۇحامەتۇلى قابىلدينگە بايلانىستى 1 ملن. دوللاردىڭ شۋى جايلى بىلتىر باق-تا جازىلعان جايدان-اق بەلگىلى. ول كورپوراتسيانىڭ يدەيالىق، شىعارماشىلىق گەنەراتورى عالىم دوسكەندى اۋىستىرام دەدى، ءبىز كوماندا بولىپ قارسى تۇردىق. بۇزۋدىڭ سۋ استىنداعى كورىنبەيتىن بار سىرى وسى.

-تەك قانا سول بولسا مەيلى ەدى عوي... سەنىڭ جاراڭنىڭ اۋزىن تىرناپ، جانىڭدى اۋىرتىپ وتىرعان سەبەبىم - مۇنداي وقيعالار سوناۋ 20-جىلداردان باستاپ ۇزدىكسىز قايتالانۋمەن كەلەدى. ءبىرىن-ءبىرى اتارعا وعى جوق بولسا دا ۇلتتىڭ مۇددەگە كەلگەندە كەلىسىپ، ورتادان ءبىر ادامدى شىعارا الماۋدىڭ، «سول مانساپقا مەن ەمەس، ءبىزدىڭ ەشقايسىمىز ەمەس، لايىقتى ادام مىناۋ، سول بارسىن، مەن باسىمدى كەسسەڭ دە بارمايمىن» دەمەۋدىڭ سالدارىنان بىزدە ج.شاياحمەتوۆكە دەيىن ءبىرىنشى باسشى قازاق بولعان جوق. بۇل وقيعا ەرتەڭ تاعى قايتالانۋى مۇمكىن.

-ءيا، بۇل وتە اۋىر تاقىرىپ. قايتالانۋى ابدەن مۇمكىن. بىراق، ءبىز مانساپ ءۇشىن ەمەس، يدەيا ءۇشىن، ۇلتتىق مۇددە ءۇشىن جۇرگەنىمىزدى دالەلدەدىك. ىسىمىزبەن دالەلدەدىك. مىسالى ءۇشىن «شىننىڭ ءجۇزى» بولسىن، قازاق ايەلىنىڭ نە ءبىر ماسەلەسىن كوتەرگەن «اقجۇنىس» بولسىن، «ءان مەن ءانشى»، «ماڭگىلىك سارىن» بولسىن، تولىپ جاتىر. قايسى ءبىرىن ايتامىن، سولاردى جاساۋ ارقىلى قانداي اۋقىمدى، سالماقتى، زاماناعا ساي دۇنيە بولسىن جاساۋ قولىمىزدان كەلەتىنىن دالەلدەدىك. ال، ول وڭاي شارۋا ەمەس! ول قانشالىقتى كۇنى-تۇنگى جۇمىستى، زياتكەرلىك وي مەن ءبىلىمدى، تالاپ پەن ىنتانى قاجەت ەتتى. كەيىن كورپوراتسيانىڭ تاعدىرى شەشىلەر تۇستا ءبىز قانشا جەردەن قىزمەتىمىز جانىمىزعا جاقىن بولعانمەن، ءوز ۇستانىمىزدان تايمايتىنىمىزدى، قاعيدامىزدى ساتپايتىنىمىزدى دا ىسپەن كورسەتتىك. سول ءۇشىن ساياسي اكتسياعا باردىق. مەملەكەت باسشىلارى وسىنى كورسىن، سەزىنسىن دەدىك. بىراق، ول وقيعا ءبىزدىڭ ەلدە ينتەللەكتۋالدىق ەڭبەكتىڭ، تالانتتاردىڭ، قاس مامانداردىڭ، قايىسپاس قايسارلاردىڭ باعالانبايتىنىن كورسەتتى.

-سەندەردىڭ كوماندا بولىپ قىزمەتتەن كەتكەن ساياسي اكتسيالارىڭ ورىندارىڭا كەلگەن ارىپتەستەرىڭنىڭ، جالپى قالىڭ حالىقتىڭ جۇرەگىنە جەتتى دەپ ويلايسىڭ با؟

-ارينە، جەتتى! مەن سولاي دەپ ويلايمىن. سەبەبى، مىنە، بەس جىل وتسە دە كورگەن جەردە مەنى ۇمىتپاي، «و، قاسىم، اينالايىن!» دەپ سالەمدەسىپ، راحمەتىن ايتىپ جاتادى. مەن تەك تانىمال بولۋدى كوزدەسەم، قىزمەتىمدە قالا بەرەر ەدىم. ال، ءبىز ناق سول ەلدىڭ جۇرەگىن، جانىن وياتۋ ءۇشىن تۇگەلدەي كەتتىك جانە ويلاعان ماقساتىمىزعا جەتتىك.

ارينە، سول كەزدە ءبىز، جۋرناليستەر ءوزىمىزدى ءوزىمىز ەمەس، ءبىزدى حالىق قورعاپ كوتەرىلۋى كەرەك ەدى. «سەن نەگە مەنىڭ سۇيىكتى كوك جاشىگىمدى تارتىپ الىپ جاتىرسىڭ؟!» دەپ شىعۋى كەرەك ەدى... بىراق، بۇگىن ءار كەزدەسكەن ادامنىڭ «شىركىن، سول كەزدەگى سەندەردىڭ حابارلارىڭ-اي!..» دەگەن وكىنىشىن ەستىگەن سايىن، بارماق تىستەگەنىن كورگەن سايىن حالىق وسىنداي وكىنىش ارقىلى، وسىنداي شاعىن قيمىلدار ارقىلى ويانا بەرەدى دەپ ويلايمىن.

-ال، كەيىن «قازاقستانعا» قايتىپ كەلگەن كوماندالاستارىڭا دەگەن كوزقاراسىڭ قانداي؟

-جاقسى. قازاقستاندا ەفير كەڭىستىگى سونشالىق ءبىر اۋقىمدى ەمەس قوي، مىنا كورپوراتسيادان شىعىپ اناعان بارىپ جۇمىسقا تۇرا قويۋ قيىن ماسەلە. بارسىن، شىعارماشىلىق قىزمەتىن جالعاستىرسىن، وتباسىن اسىراسىن. ءبارىمىز دە پەندەمىز عوي، وندا تۇرعان ەشنارسە جوق، مەن ولاردى تەك قولدايمىن. مەنىڭ وزىمە دە ۇسىنىستار بولعان، تەك «قازاقستاننان» عانا ەمەس، باسقا ارنالاردان دا. بىراق، مەنىڭ قويعان تالاپتارىما، ال مەن تەك ساياسي ەركىندىك، ءسوز بوستاندىعى سەكىلدى تالاپتاردى الدىڭعى ورىنعا قويدىم، ولاردا جاۋاپ بەرەرلىك مۇمكىندىك بولمادى ما، ايتەۋىر، رەتى كەلمەدى.

-كوماندا بولىپ كەتۋ اكتسياسى كۇرەستىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى دەيىك. ەكىنشى كەزەڭ رەتىندە سول كوماندالارىڭمەن جاڭا جەكە تەلەارنا اشۋعا تالاپتاندىڭدار ما؟

-ارينە، تالاپتاندىق. بىراق، سول بۇرىنعى «قازاقستان» دەڭگەيىندە قۇدىرەتتى تەلەارنا اشۋعا شامامىز كەلمەيتىنى، قاراجات تابىلمايتىنى انىق بولدى. ال كىشكەنتاي، شاعىن تەلەارنا اشقىمىز كەلمەدى.

-ال، مەملەكەتكە كوبىنە تىكەلەي تاۋەلدى بولىپ كەلەتىن، وتە كۇردەلى دە جۇمىسى كوپ تەلەارناعا قاراعاندا الدەقايدا وڭايلاۋ ءارى ارزان گازەت اشۋ ماسەلەسى شە؟

-ونداي دا ويىمىز بولعانى راس. بىراق بۇل جەردە دە ءبىزدىڭ امبي­تسيامىزدىڭ وتە زور بولعاندىعىنىڭ شارپۋى ءتيدى-اۋ دەپ ويلايمىن. ءسويتىپ جۇرگەندە جىگىت-قىزدار ارقايسىسى ءوز ويىن جۇزەگە اسىرۋعا ءتۇرلى تەلەكومپانيالارعا كەتە باستادى. وسىلاي شاشىراپ كەتتىك.

-مەنىڭ دە بىلەيىن دەپ وتىرعانىم، سول كۇشتى الەۋەتتى شاشىراماي تۇرعاندا جۇدىرىقتاي جۇمىلدىرىپ، ءبىر ىسكە باعىتتاۋ ءۇشىن ىستەلۋى ءتيىس ءىستىڭ ءبارى ىستەلدى مە؟

-تولىق ىستەلمەگەن دە شىعار. بۇل جەردە ءسىز ەسكەرمەي وتىرعان ءبىر نيۋانس بار، ول گازەتتىڭ ساياسي ەركىندىگى. گازەت بولعان سوڭ، بارىنشا وتكىر بولۋى ءتيىس. ونى قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى ءبارىمىزدىڭ كوزقاراسىمىز ءبىر جەردەن شىقپادى عوي دەيمىن. كونتسەرتتىك باعدارلاما جاعىنا كەلەتىن بولساق، «ەل» پروديۋسسەرلىك ورتالىعىندا سول كوماندانىڭ 20-30 قىز-جىگىتى جۇمىس ىستەپ ءجۇر.

-بۇل تاقىرىپتى جابۋ ءۇشىن الەۋەتى وتە زور ەكەنىن دالەلدەگەن عالىم دوسكەن سودان كەيىن نەگە كورىنبەي كەتكەنى، نەگە باسقا ءبىر جەردەن شىقپاعانى جايلى ءبىر اۋىز ءسوز؟

-ءبىزدىڭ حالىقتا تالانتتى، قابىلەتتى، الەۋەتى وتە زور ادامدار وتە كوپ. بىراق، سولاردىڭ تالانتىن، قابىلەتىن، الەۋەتىن كەرەك ەتەتىن، سونى باعالاپ، سونىڭ اشىلۋىنا جاعداي جاسايتىن مەملەكەت جوق. بىزدە تەك بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا بولساڭ عانا، جاقسى ءومىر سۇرەسىڭ. جوعارعى جاققا «باكە»، «ساكە» دەپ قارسى كەلمەگەن سايىن، سەنىڭ جۇمىسىڭ دا وسە تۇسەدى. ال ءوز يدەياڭدى ايتىپ، سونى ىسكە اسىرماق بولساڭ، بۇنداي جاڭاشىلدىقتى قىرقۋمەن اينالىساتىن جاسىرىن ماشينا بار، سول اۆتوماتتى تۇردە ىسكە كىرىسىپ كەتەدى. عالىم دوسكەنمەن كۇندەلىكتى ارالاسىم جوق، بىراق، بيزنەس سالاسىندا ءجۇر دەپ ەستيمىن.

- تالانتتى باعالاماۋ قازاق­تىڭ قانىندا بار قاسيەت.

-جوق، مەن بۇل ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزبەن تاعى دا كەلىسپەيمىن. قازاق تالانتتارىن باعالاي الاتىن حالىق. مەن ابايدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن كوپ زەرتتەدىم. ءبىز قانشا جەردەن سول كەزدە قازاق ابايدى باعالاي المادى دەسەك تە، حالىق ابايدىڭ سوزىنە تۇرعان. ال بۇگىنگى ءبىزدىڭ جۇيەگە تالانتتاردىڭ كەرەك ەمەس ەكەنى راس.

-ماعان دا سەنىڭ پىكىرىڭمەن كەلىسپەۋگە رۇقسات ەت. سەبەبى، وزبەكتە «قۇداي تالانتتى قازاققا بەرگەن، قادىرىن بىزگە بەرگەن» دەگەن ماقال بار. بۇل نە دەگەن ءسوز؟ بۇل جان باسىنا شاققاندا قاي سالادا بولسىن، قازاقتا تالانت وزبەككە قاراعاندا، ءتىپتى الەمدەگى ەڭ ۇلى دەگەن حالىقتارمەن سالىستىرعاندا دا الدەقايدا كوپ دەگەن ءسوز. وزبەكتەر سونى بىلەدى. سوندىقتان، از تالانتتارىنىڭ قادىرىنە جەتەدى، قولدان جوقتان بار جاسايدى. قازاقتىڭ ورال تاڭسىقباەۆ، سابىر راحيموۆ سياقتى ايگىلى ادامدارىن وزىنە بۇرىپ الۋعا دايىن تۇرادى. نەمىس حالقىندا «تالانتى مەن مامانىن باعالاماعان ۇلتتىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر» دەگەن ءسوز بار. سەندەر وسى قۇبىلىستى باستان وتكەرگەن جاندار رەتىندە بۇل ايقاستان قانشالىقتى شىڭدالىپ شىقتىڭدار؟

-دۇرىس ايتاسىز، ءبىز شىنىندا دا شىڭدالىپ شىقتىق. «قازاقستاندا» جۇرگەن كەزىمىزدە ۇلتىمىزدىڭ مادەنيەتىنە، ونەرىنە شامامىز كەلگەنشە ەڭبەك ءسىڭىرىپ جاتىرمىز، ءومىرىمىز نۇرلانىپ كەلەدى دەگەن سەنىم-ەيفوريا بولدى بىزدە. سوعان الدانىپ جۇردىك. ال كورپوراتسيادان كەتكەن كەزدە ءبىزدىڭ كوپتەگەن تالانتتى ۇل-قىزدارىمىز ەشكىمگە كەرەك بولماي، كوشەدە قالىپ قويدى. مۇمكىن كەرەك ەتكەندەردىڭ جىگەرى جەتىسپەگەن شىعار. مىنە، سول كەزدە الگى جاستارىمىز اركىمنىڭ ءوز تاعدىرى ءوز قولىندا ەكەنىن تولىق ءتۇيسىندى. بۇل وقيعادان ولار سىنباي، ءوز بويىنان باسقا قاسيەتتەردى تاۋىپ، شىڭدالىپ شىقتى دەپ ويلايمىن. بۇل وقيعا بىزگە ۇلكەن مەكتەپ بولدى. بۇل مەكتەپتەن شىققان قىز-جىگىتتەر وزىمىزگە ساياسي جاڭارۋدىڭ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنىپ، قازىر بارلىعى دا وزدەرىنىڭ قىزمەت ورنىندا شاما-شارقى كەلگەنىنشە، وسى باعىتتا جۇمىس ىستەپ جاتىر.

-ەندەشە، سول مەكتەپتىڭ «ۇزدىك وقۋشىسىنىڭ» ءبىرى رەتىندە سەن بۇگىنگى قوعامدىق احۋالعا قانداي باعا بەرەر ەدىڭ؟

-بىزدە قازىر اۆتوريتارلىق بيلىك ۇستەمدىك قۇرىپ وتىرعان قوعام. قازىر بيلىك ءبىر جاقتا، حالىق مۇلدە باسقا جاقتا. ساياسي جۇيە حالىقپەن ساناسۋدى قويدى. حالىقتىڭ جۇيكەسى جۇقارا باستادى. مەن جاقىندا كولىگىم بۇزىلىپ، ءبىراز كۇن تاكسيمەن جۇرۋگە ءماجبۇر بولدىم. سوندا بايقاعانىم، تاكسيستەر ەكى سوزگە كەلمەي بىرىمەن-ءبىرى توبەلەسۋگە دايىن تۇر. جالپى حالىق تا وسىنداي كۇيدە دەۋگە بولادى. بۇعان مەن ءبىر جاعىنان قۋاندىم، ءبىر جاعىنان جۇرەگىم اۋىردى. جۇرەگىم اۋىرعانى ادامداردى اڭ سياقتى كۇيگە تۇسىرگەن قوعامعا دەگەن اشۋ بولسا، قۋانعانىم كەشە كوپ نارسەگە نەمقۇرايلى قاراپ، قولىن ءبىر-اق سىلتەيتىن كوپشىلىكتىڭ بۇگىن بەلگىلى ءبىر مۇددە ءۇشىن جاعا جىرتىسۋعا دايىن ەكەنىن كورگەنىم.

ءسىز بىلسەڭىز، قازىر، ۋنيۆەرسيتەت رەكتورلارى وزدەرىنە قامال سوعا باستادى. الدارىندا پالەنباي حاتشى، پالەنباي كومەكشى بار، ەسىكتەرى كود ارقىلى اشىلادى. قاراپايىم ستۋدەنت، ول ستۋدەنتتىڭ اتا-اناسى تۇرماق، سول ۋنيۆەرسيتەت مۇعالىمدەرىنىڭ ءوزى رەكتورعا كىرۋى وتە قيىن شارۋا. وسىنداي قامالداردى، پوليتسيامەن كۇزەتىلەتىن كەز-كەلگەن كەڭسە ەسىگىن كورگەن سايىن حالىقتىڭ سول قامالدى، سول كەڭسەنى قيراتقىسى كەلىپ تۇرادى. وتە قىمبات كولىكتەردى ورتەگىسى كەلىپ تۇرادى. بۇل - توبىرلىق پسيحولوگيا. بۇل پسيحولوگيا بيلىكتىڭ حالىققا قاپتاعان پوليتسەيلەر ارقىلى جۇدىرىق كورسەتۋىنە جاۋاپ رەتىندە تۋادى. مەن اۋىلدا وسكەن بالامىن. يت تالاستىراتىنبىز. سوندا يتتەردىڭ ىشىندە تەكتى، بىراق كۇشىك كۇنىندە ابدەن تالانىپ قالعان يتتەر بولادى. ولار سول تالانىپ جۇرەدى-جۇرەدى، بىراق، تابيعات ءوز دەگەنىن ىستەمەي قويمايدى. كۇندەردىڭ كۇنىندە الگى يتتەردىڭ اشۋ-ىزاسى بۇرق ەتىپ ءبىر-اق جارىلادى - ول ءوزىن تالاپ جۇرگەن دۇرەگەيلەردىڭ ءبارىنىڭ موينىن ءبىر-اق قايىرىپ تاستايدى.

-ءدال وسىنداي قايعىلى وقيعا 1967 جىلى بولعان. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قىلىشىنان قانى تامىپ تۇرعان كەزىندە، ەشكىمنىڭ ويىنا كەلمەگەن جەردە، قازاق ەڭ كوپ ورنالاسقان، ناعىز قازاقى شىمكەنت قالاسىندا تاكسيستەر مەن شوفەرلار كوتەرىلىپ، ميليتسيا بىتكەندى قويداي قىرعان بولاتىن. ماشينالارىمەن قوسا ورتەگەن. ەكى كۇن بويى بيلىكتىڭ باسۋعا شاماسى كەلمەي، اقىرىندا كەڭەس وكىمەتى تاشكەنتتەن اسكەري بولىمدەر اكەلىپ باسقان بولاتىن...

-جوعارىداعى ءسوزىم - مەنىڭ جورامالىم عانا، ال شىمكەنت وقيعاسى جايلى ءبىرىنشى رەت ەستىپ وتىرمىن...

مەن قازىر تاۋەلسىز ارنادا جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىن. ونى قانشا جابامىن دەگەنمەن، جابا المايدى. قايتا دامي تۇسەدى.

-راحمەت.

سۇحباتتاسقان

ومىرزاق اقجىگىت

http://www.qazaquni.kz/7723.html