قازاق پرەزيدەنتى

 قاسىم- جومارت توقاەۆقا

بيسميللاھي راحماني راحيم

قۇرمەتتى ەل پرەزيدەنتى!

بۇل حاتتى – ءسىز اللانىڭ قۇپتاۋىمەن كەلگەن، قۇران تىلىمەن، ءدىن تىلىمەن رۋحتار جەتكىزگەن ەرەكشە حات رەتىندە قابىل الىڭىز. ادام قۇرانمەن عانا اللامەن تىلدەسۋ شىڭىنا شىعادى. ءىلىمشى-ءدىندارلار قۇران ارقىلى اللامەن تىلدەسەدى. بۇل ءسوز; «راببىلارىڭ بۇيىرادى; ماعان دۇعا ەتىڭدەر، جاۋاپ بەرەيىن» («عافىر»،60) -دەپ قۇراندا مورلەنگەن. دۇعا – راحمەتتىڭ كىلتى. اللا تاعالا; «ماعان كەلەتىن تۋرا جول – ءدىن جولى» («حىجىر» سۇرەسى،41) –دەپ تاعى ەسكەرتكەن.

ارۋاق – بار. رۋح تا – بار. ءبىرىنسىز ءبىرى قونبايدى. ارۋاق كىم؟ كەشەگى ومىردەن وتكەندەر. الدىندا،  ارتىندا قالعان جازۋى بارلار. الدىنداعى جازۋى - تاعدىرى، ارتىندا قالعانى  - ىستەگەن قىلىقتارىنىڭ جالعاسىمى، عاسىرلاپ ءالى دە ولمەگەن ءتىرى تامىرىنىڭ سوعىسى. جاراتقان يەم; «مەن سەندەردىڭ ارتتارىڭنان كىتاپ اشىپ قويدىم»- دەيدى «ياسين»  دۇعاسىندا. ارۋاق – قوپارىلىپ شىعار ادامنىڭ تامىرى. ءولى مەن ءتىرىنىڭ – تامىرى ءبىر. ءولى – ءناردى تىرىدەن الادى. «قۇراندى وقىما، ارۋاق جوق» - دەيتىن بولساڭ، كوتەرىلەتىن ارۋاق جامان. ارۋاق تىنىش جاتسىن دەسەڭ دىنىڭمەن بول.

قازاق حالقى و باستان ارۋاقتى، رۋحتى قوندىرا بىلگەن قاسيەتتى ەل. ەۆرەي حالقىنىڭ ميى قاتتى جۇمىس ىستەسە - ولارعا  مي قىزمەتىنىڭ ەرەكشە دارىعاندىعى، ارابتاردا ساۋدا جۇمىسى ءورىس العان بولسا، بۇل ەلگە وسى قاسيەت ەرەكشە دارىعانى، باسقا حالىقتاردا دا وسىنداي ەرەكشەلىكتەر بولسا سول ەرەكشەلىك ەرەكشە دارىعاندىعى. ءبىزدىڭ قازاق حالقىنا رۋحتى قوندىرا الاتىن ەرەكشە قاسيەت دارىعان. بۇل - ارۋاققا تابىنۋ ەمەس.

قازىر ءبىزدىڭ ەلدە  رۋح قوندىرعان ارۋاقتار ەرەكشە جۇمىس جاساپ جاتىر. ولاردى قۇرمەت تۇتقان ۇرپاقتارى جاتقان جەرلەرىندە  باستارىنا وڭدى بەلگىلەر كوتەردى. مۇنى جاساۋشىلار ومىردەن دىنىمەن وتكەن بابالار زىكىرىن جالعاستىرۋشىلار.  بۇل – جول. رۋح – اللادان، ول – ءتىرى جاننىڭ ەڭ قۇندىسى.  اللانىڭ الدىندا جەتكىزەتىن جۇمىستارى، اماناتى بار.

قۇداي ءوز ءدىنىن پاش ەتتىرۋ ءۇشىن، ءوزىنىڭ بار ەكەنىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن سول رۋحتارعا ەرەكشە بۇيرىق بەرەدى. ولار –اۋليەلەر. ادام رۋحتى جۇمساي المايدا، اللا جىبەرەدى. رۋحتىڭ دا اللادان بەلگىلەنگەن يەسى بار. ادام ولاردى دۇعا جاساپ اللادان سۇراي الادى.

ماعان 21.05.2019 جىلى ءتورت جاقتى قىبىلانى كوتەرىپ بەرگەن, يسلام ءدىنىنىڭ يەسى يبراھيم  پايعامبار مەن مەككەلىك ساحابالار, سوڭعى پايعامبار مۇحاممەدتىڭ ءتورت حاليپاسى; حازىرەتى ءابۋ باكىر سىددىق، ومار، وسپان، ءالي، تۇركىستان وڭىرىنەن ءوز كەزىندە «400 كىتاپتىڭ يەلەرى» اتانعان ءياسساۋي، ارىستانباپ، قۇل اتا، كوكتەن ءۇيسىن پاتشا مەن ونىڭ ءتورت دوسى، قاستارىندا قىزىل اتا،  جاسىل جولدان نۋ اتا، اقبوكەن اتا، اققاسىق اتا، اققارعا اتا رۋحتارى مەنىڭ وتىنىشىممەن عايىپ حاتىن دايىنداپ جەتتى.

اتى اتالىنعان رۋحتار، «سەنىڭ مەملەكەتىڭ يسلام مەملەكەتى بولعانىمەن ۇكىمەت باسىندا دىنگە جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعاندار، وزدەرى دىنگە سەنبەيتىندەر بولعاندىقتان، پاتشاعا اقىل بەرىپ وتىرعاندارعا ايتار ءسوزىڭ تولىق بولسىن، ءبىزدىڭ اتىمىزدى كورسەتپەي-اق، وسى حاتتى ءوز اتىڭنان جاز»- دەپ، ءتىپتى مەنىڭ دە ايتار ءسوزىمدى تۇجىرىمداپ  جەتكىزگەن تومەندەگى ءسوز تورەسىن، رۋحتاردىڭ وزدەرى جەتكىزگەندەي ءتورت تاقىرىپپەن، اتى مەن زاتىن ءوز اتىما الىپ، رۋحتاردىڭ حۇسىني حاتى رەتىندە سىزگە جولداپ وتىرمىن.

       1.تانىتۋ;

...سەنىڭ حالىقتىڭ ىشىنەن پاتشاڭا، كەلەر پاتشاڭا، وتكەن پاتشاڭا، ودان دا ارعى قورعان بولاتىن جاندارعا، پاتشاعا اقىل بەرىپ وتىرعاندارعا، ايتاتىن ءسوزىڭ تولىق بولسىن.

بۇل حاتتىڭ ساعان بەرەتىن قانداي قاسيەتى بار.  ەلدەگى ءار ءوڭىردىڭ،  باتىس پەن شىعىستىڭ قاسيەتىن ۇستاپ تۇرعان رۋحتار نە دەپ ايتادى.

سەنىڭ ويىڭداعى ماسەلەنى جەتكىزۋدە بۇگىنگى اۋليەلەر، حالىقتىڭ رۋحىندا جۇرگەندەر نە ايتادى. كيەلى اللانىڭ جولىندا، اللانىڭ اماناتىن ۇستاعان ساحابالار، ءدىندى الىپ كەلگەندەر شە؟ سەنىڭ ويىڭا ءبىز تۇجىرىم بەرىپ بارىپ، كەلىسىپ تۇسىرەمىز. ايتار ويىڭدى ءوزىڭ تاعايىندايسىڭ. وسى ءسوزدى سەن قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايدان سۇراپ جاتىرسىڭ.

ءيا ءبىز وسى حاتتى سەنىڭ ارقاڭا تاڭدىق، ءوزىڭنىڭ بويىڭدا دا دىنسىزدەرگە دەگەن جيەركەنىش پايدا بولىپ جاتقان سوڭ.  دىنسىزدەر نە جاسايدى؟ دىنسىزدەر ادامنىڭ ءوسىپ ونۋىنە، ولاردىڭ رۋحاني تازالانۋىنا، اللاعا ءسوزىن جەتكىزۋىنە، تامىرىن تارقاتۋعا قارسى قيمىل ءىس جاسايدى. ولار سەنىڭ ءوز حالقىڭنىڭ ىشىنەن، ءوز قانىڭنان شىعىپ جاتقاندار، ءوزى وتىرعان اعاشتارىن وزدەرى كەسىپ جاتقاندار. ولار ءدىن تامىرى شىرىسە ءوزى دە ءشىريتىنىن بىلمەيتىندەر. اللا تاعالا  ولاردى وكىمەت باسىنا جىبەرگەن كەزدە، ول ەڭ ءبىرىنشى «قارىن تولتىرۋعا باردىم»- دەگەن قاتەلىكتەرىمەن اللا امانات ەتكەن دۇنيەنى سىراپتاپ كەلە جاتقاندار.  ودان قالسا سول دىنسىزدىگى ءۇشىن احيرەتتىك جازا الىپ جاتقاندار. اللا تاعالا ءار ادامدى حالىقتىڭ بيلىگىنە ءدىندى ۇستانۋعا قۋات بەرۋ ءۇشىن عانا جىبەرەدى. ال ءدىني مەملەكەتتە، يسلام مەملەكەتىندە، اياعىڭ اقىلدى ءجۇرۋى ءۇشىن، ەڭ الدىمەن سەنىڭ باسشىڭ ءدىندى مىقتى ۇستاۋى كەرەك. قاراڭعىلاۋ بولىپ، ءوزى دىنگە بەت بۇرا الماي جاتقان ەلدە، جوعارىدا وتىرعاندار ءدىندى جاقتىرماي تۇرسا، ول وزىنەن تومەنگىنى قايتىپ تىڭداتادى.

وسى كەزدە مىنانداي دۇنيە بولادى. قۇدايدىڭ بەرگەن ۋادەسى  بار، ءدىنىن ءوزى ساقتايتىندىعى تۋرالى. اللا ولاردىڭ قۇرعان دۇنيەسىن قيراتادى. سىندىرادى. سەبەبى جاراتقان يەم ول جەردە اماناتىنىڭ ورىندالماي جاتقانىن كورىپ تۇرادى. ەلدى باسقارۋعا بارعان ادام ءدىندى تازا ۇستانىپ، سونى كورسەتۋدە ءبىرىنشى ادام بولۋى كەرەك ەكەندىگىن ءبىلىپ بارۋى كەرەك.تاربيەلىك جاعىنان، ءدىندى ءسۇيۋى جاعىنان. اكەسى، شەشەسى، ايەلى، بالا شاعاسى، تۋىستارىن سيلاۋى جاعىنان. جەرىن، ەلىن قادىرلەۋى جاعىنان. وزگە ەلدىڭ ءدىنى مەن جولىن جوعارى دەڭگەيدە ءبىلۋى جاعىنان. ءوزىنىڭ ءدىنىنىڭ ودان بيىك تۇرعانىن كورسەتە ءبىلۋى ءۇشىن. وسىلاي بولسا اللا ونى وندىرەدى، وعان قازىناسىن اشادى. ال ەندى سول قازىنا بايىعان سايىن، ول بايلىق وزىنە ۇقساس سونداي ادامداردى تاربيەلەۋگە جۇمسالۋى كەرەك. ءدىندى پاش ەتىپ، ءدىن جولىن اشىپ سولاردى ءوسىرۋى كەرەك.  كىم ءدىندى ۇمىتسا، ول ءوز تامىرىن كەسىپ ءتۇستى دەگەن ءسوز.

*پاتشا پاتشالىققا ۋاقىتشا عانا بارادى عوي. ول نەگە سول ۋاقىتشا بارعاندىعىن ۇمىتادى. اللانىڭ وعان بەرگەن ۋاقىتشا دۇنيەسى – ۋادەسى. اللا تاعالا وعان ءۇيىپ سالىپ وتىر. سول پاتشا سەنەن ارتىق پا، پايعامبارلاردان ارتىق پا؟ قۇراندا قانشاما پايعامبار اش جالاڭاش جۇرسە دە اللاعا قاناعات تۇتىپ، ساحابالار ءبىر قۇرمامەن دە جان باقتى. سەنىڭ اتا باباڭ اشارشىلىقتا، قانشا اش جۇرسە دە نامازىن وقىپ ءولدى. بۇگىنگى پاتشالار نەگە بايىعان سايىن قۇدايدى ۇمىتادى؟ بۇنى; «اللا تاعالانىڭ پاتشاعا بەرگەن سىناعى»- دەيتىن بولساڭ، باسقاعا بۇل ءوتىپ جاتقان ۋاقىت. ۋاقىتشا كەلگەن جان، تيتەي دە بولسا دىنگە قيامەت جاساماۋى كەرەك. ول ءوزىن ولتىرگەنمەن تەڭ.

*سەن ءدىننىڭ اراقاسىندا دىنسىزدەر ءورشىپ جاتقانىن بىلمەدىڭ بە. «باستان بۇزىلسا ءبىز قايدا بارامىز؟»- دەيسىڭ بە؟ سەن ەمەسسىڭ ءدىننىڭ باسى، قۇداي تۇرعاندا. سارت ەتىپ كەلەر ءبىر حابار، ءبارىڭدى قوسىپ ءبىر بۇكتەيتىن كۇن جاقىن ەمەس پە؟ قۇرانداعى وسى  ءسوزدىڭ تۇڭعيىعىندا نە تۇر؟ ەرتەلى كەش پاتشالىققا ءدىن باسى ءدىندار ادام كەلۋى كەرەك دەگەن سۇرانىس.

*اللانىڭ دىنىنەن كاپىر دە قورقادى. ءدىن وزىنە قارسى شىققاندى كوتەرە المايدى. كاپىر باس كوتەرۋگە قارسى شىعاتىن قارۋدان قورقادى. ول قارۋ – ءدىن، يسلام ءدىنى.

*سەن جەردەن سالعان، كوكتەن كەلگەن قاسيەتتى رۋحتاردى تۇرعىزدىڭ بۇگىنگى ساداقامەن. ولاردىڭ دا رازىلىعى، ارقالاپ كەلگەن كىتابى بار. ءار قايسىسىنىڭ بەرەر جولى بار.  ءاي، بۇگىنگە دەيىن، بەس جىل بويى رۋحتاردان العان ءىلىمىڭ، وسىنى تۇجىرىمداۋعا قاسيەتىڭ جەتپەي مە ءوز سوزىڭمەن سويلەسەڭ؟

ء*بىزدىڭ جەتكىزگەنىمىز، از دا بولسا اقىل بولسىن ساعان. ساعان ءسويتىپ ۋادە بەردىك، ءوزىڭ تۇگەلدەپ ال.  

*ەي، پاتشام، قۇدايدىڭ سوزىنەن  قۇرالعان ادام، قۇدايسىز بولسا كورەتىنى سول كۇننەن باستاپ دوزاققا اينالادى. حالقىڭا قارا.  مىنا مەملەكەتىڭە ءدىن و باستان كەلگەن سوڭ، ورتاداعى قاتە كىمنەن بولدى؟

*ەي، پاتشام، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ ادامى قاسيەتتى، داۋلەتتى. وسى ەلىڭ تامىرىن ساقتاپ قالامىن دەسەڭ ءبىزدىڭ قاتەمىزدى تۇزە. دىنگە ەرەكشە  بەت  بۇرعان، ورىن العان قاتەنى تۇزەتە الاتىن ءبىلىمدى ادامدى بەر. ونى بەرۋگە سەنىڭ قاۋقار-قۋاتىڭ جەتەدى.  اللا تاعالا ساعان ءسويتىپ بەت بۇردى.

*اللا تاعالا بىزگە ءدىندى جىبەرگەن كەزدە، سوڭعى پايعامبار مۇحاممەد ءتورت ساحاباسىنا بىلاي امانات ەتتى. «...سەندەر ەڭ ءبىرىنشى وسىنى قابىل الىڭدار. بيلىكتى ءبىرىڭنىڭ ارتىنان ءبىرىڭ كەشىگىپ الساڭدار دا ءدىندى قاتتى سۇيىڭدەر. قۇدايسىز اياق باسپاڭدار. بيلىك قۇدايدىكى بولعان سوڭ، سەندەر دە سول قۇدايدىڭ اتىنان، قۇداي اتىنا لايىق بيلىك جاساڭدار.  قۇداي ءوزى پاتشا بولعان سوڭ، بيلىكتىڭ قادىرى سونىڭ ايتقانىمەن عانا بولادى. سونىڭ بيلىگىن قايتالاعان جاننىڭ بيلىگى بيلىك بولادى. ونىڭ بەرگەن جولى بار، ساراپتاپ كورسەتكەن شاريعاتى بار، بارلىق ادام  بالاسىنا ايتقان دەڭگەيى بار، بەرەتىن سوعان ساي ۋادەسى بار. سول سەبەپتى سولاي عانا پاتشالىق قۇر.  بۇرىنعى عاسىرداعى ءدىندى ۇستانعان پاتشالار مەن ءدىنسىز پاتشالاردىڭ جەتىستىكتەرىن الىپ، جەتىلمەي قالعاندارىن جەتكىزىڭدەر. بۇل اللا اتىنان ەلدىڭ پاتشاسىنا جازىلىپ جاتقان  حات. ۇقپادىم دەمە، ەكى دۇنيەدە اللا تاعالام، كەلەتىن پاتشاعا دا، كەتكەن پاتشاعا دا وسى ءسوزدى ايتقان. قۇداي ءوز بيلىگىن ءوزىن تىڭدايتىنعا بەرگەن. كۇللى مۇسىلمان ەلىندە ءومىر سۇرگەندەر، اللانىڭ ءدىنىن ۇستانۋلارى كەرەك.

ء*وڭىر دەپ ايتتى اۋليەلەر. ونىڭ دا سىرى بار. ءدىن مەملەكەتىن ءدىنسىزدىڭ ۇستاۋى مۇمكىن ەمەس. سەبەبى بۇل جەر، وسى حالىق، مەيىرىمدىلىگىمەن، قولىنىڭ كەڭدىگىمەن، قاي ءبىر حالىقتاردىڭ باسىندا قيىندىق تۋىپ جاتقاندا ءوزى جەيتىن نانىن بولگەن، جەرىن بولگەن، جىلۋلىعىن بولگەن ەل. بۇل ەل ءبىرىنشى ءدىندى تارقاتقان، «ءدىن وسى جەرگە  راسىندا دا تۇبىرىمەن تارقايدى»- دەگەن اماناتپەن كەلگەن ەل. قاشاندا دىنگە جاقىن مەيىرىمدى حالىق، ءدىندار مەملەكەت بولىپ ءومىر سۇرەدى.

*بۇل حالىقتىڭ جەرىندە كەزىندە امانتپەن جەتكەن قانشاما ساحابالار جاتىر. وسى حالىقتىڭ ادامدارى ەڭ  ءبىرىنشى «بيسميللاي راحماني راحيم»- دەپ ايتسا، وسى حالىقتىڭ ادامدارى ەڭ ءبىرىنشى بولىپ پايعامبارىمىزعا باردى. وسى حالىقتىڭ ادامدارى كوكتەن، عايىپتان، اللا تاعالادان العاش ايان الدى. وسى حالقتىڭ ىشىنەن شىققان اسىل ابىزدارعا، جاراتقان يەم، ەسكەرتۋ ايتىپ، اقىل بەردى.

*وسىنداي اسىل حالىقتى قانداي پاتشا باسقارۋى كەرەك؟ شىنايى ەلىنە جانى اشيتىن، دىنىنە تەرەڭ، ءوزى دە كەڭ اقىلدى، قۇرانعا قول جايعان ۇلكەن اۋليەنىڭ ۇرپاعىنداي، اللانىڭ ءار ءسوزىن تامشىلاتىپ ىسىراپ ەتپەيتىن، شاريعاتىن مويىنداتىپ، ءدىندى بيىك ۇستايتىن، ءوز ەلى تۋىنىڭ جانىنا قاتار قويىپ، ودان بيىك يسلام تۋىن كوتەرەتىن ادام تۇرۋى كەرەك. ول  اللا تاعالا ايتقان ءسوزدى قايتالايتىن پاتشا بولۋى كەرەك.

*بۇل جەرگە اللا تاعالا تىكەدەن تىك ءىلىم تۇسىرگەن جەر. اللا تاعلام، اراب تىلىندە قاسيەتتى قۇرانىن بەرگەن سوڭ، «ەڭ ءبىرىنشى تەرى جامىلىپ جۇرگەندەرگە اپارىڭدار، ءدىندى سولار سوعىسسىز قابىل الادى»- دەگەن. ول ەل - «اللانىڭ ءسوزىن شىن مەيىرىممەن، سەنىممەن قابىل الاتىن ەل» - اتانعان. بۇنداي جەرگە جامان پاتشانى قۇداي سيدىرپايدى. ءبارىبىر وسى حالىققا قۇدىرەتى كۇشتى قۇداي ءوز كومەگىن بەرەدى. ول حالىقتىڭ دۇعاسى قابىل بولادى. ولاردىڭ كوز جاسى بەكەر كەتپەيدى.

*بۇگىنگى كۇنگە بولاشاعى كەسىلىپ جاتسا، سەنىمى دىنگە دە، پاتشاعا دا تايعاقتاپ جاتسا، ادامداردىڭ بويىنان قاسيەت كەتەدى. سول ءبىر عانا ادام، سول ءبىر عانا ادامدى قوشتاپ جۇرگەن اقىماقتار، وزدەرىن وزدەرى قۋىرىپ دوزاققا دايىنداپ جاتىر.

*ولارعا دوزاقتى ايتپا، ولار ونى ۇقپايدى. ولار ءوز قاسيەتتەرىنەن ايىرىلىپ جاتقاندارىن وزدەرى سەزبەيدى. ولار وزدەرى تاربيەلەپ جاتقان قاسيەتسىز ۇل، قىز، ەرتەڭ سولاردى ادام قىلا ما، قىلماي ما، سونى دا بىلمەي وتىرعاندار. بىردەن ءبىر قاسىرەتتى ءوز قولدارىنان جاساپ جاتقاندارىنا كوزدەرى جەتپەي تۇرعاندار.

*ەرتەڭ ولار; «ۇلىمدى قالاي تاربيەلەيمىن، اقشا دا كومەكتەسپەي جاتىر، قىزىمدى قايتىپ تاربيەلەيمىن، ماسقارا بولدىم، ولگەنىم ارتىق»-  دەپ زارلاپ كەتىندىكتەرىن بىلمەي جاتقاندار. ولار نەگە دىننەن الىستاپ كەتىپ بارا جاتىر، سونى ايتقىن. ولارعا تەك دىننەن عانا كومەك بولادى. قىزىن قياعا، ۇلىن ۇياعا، جىلاتپايتىن جەرگە قوندىرۋعا تەك قانا ءدىن كەرەك، اقشا ەمەس.

*پاتشا ۇعار ما ەكەن وسى ءسوزدى، پاتشا عانا ەمەس، پاتشانىڭ اينالاسىنداعى ەلدى باسقارۋعا قاتىسۋشىلار، كۇللى ءبىزدىڭ ەلدىڭ جيعان قازىنا  ازىعىنا يە بولىپ وتىرعاندار شە؟

*ەلدىڭ قازىناسىن اللا كىمگە امانات ەتەدى. سەنگەنىنە عانا. اناۋ نۇحتىڭ دا كەمەسى تىشقان تەسىپ قۇلاعاندا، ونى جىلان دەنەسىمەن جاپتى. سول  سەبەپتى دە  اللادان باتاسىن الدى.  قازىنانىڭ سىرىن  ەندى ۇقتىڭ با. سول قازىنا ءدىن بولىپ تارقادى.

*قازىر سەندەردىڭ قازىنالارىڭا دا  كەلىپ جاتقان دۇنيەنى تەسىپ جاتىر. وعان سۋ كىرىپ جاتسا، وندا ەرتەڭ مىنا ەل ءدىنسىز جوق بولادى دەگەن ءسوز. ءدىنى كەتسە بۇل ەل ەل ەمەس. ەلدىڭ تامىرى كەتسە، ءدىنى، قاسيەتى كەتسە، اللا بەكەر وتىرمايدى. وسى ەلگە جاراتقان يەم ۋادەسىن بەرگەن.

*وسى جەرگە كەزىندە كەلگەن ساحابالارعا دا قۇداي ايانمەن ۋادەسىن بەرگەن; «سەندەر باراسىڭدار، ءدىندى سول جەردە تارقاتاسىڭدار، سول جەردە ماڭگى قالاسىڭدار. سول جەردەگى ادامدار، ءدىندارلار، سەندەرگە قۇران باعىشتايدى. بىراق ولمەيسىڭدەر، ءتىرى قالاسىڭدار» - دەگەن.

*اللا تاعالا ءار جەردىڭ يەسىن، وندا تۇراتىن ۇلتتى  بولگەن. ءبىر ۇلتقا سول ۇلەستەن  ازعانتايىن بەرىپ قويسا، ەندى بىرەۋىنە وتە ۇلكەن ءوز قازىنانىڭ كوبىن بەرىپ قويدى.

*بۇل ەل، قازاق ەلى، ءىلىم تىلىندە بۇل سەنىمدى جاراتىلىس. سەنىمدى حالىق دەگەن ءسوز. قازاق – سەنىمدى جاراتىلىس، سەنىمدى حالىق - دەگەن ءسوز. قازاقتىڭ ارتىندا سەنىم بار. سەنىم مەيىرىممەن عانا كەلەدى. قازاقتىڭ مىنەزىندە وشپەندىلىك جوق، تارلىق جوق. سەبەبى بۇل حالىق - قازىنا اللانىكى ەكەندىگىن، تاڭىردىكى ەكەندىگىن بىلەدى.

*مەنىڭ ويىم، بۇل ءۇش قاسيەتتى سوزدەن قۇرالعان حالىق. بىلەك، بيلىك، بيىك.  بىلەك، بيلىك، بيىك ءبىزدىڭ ءىلىم تىلمەن قازاق. بىلاي وقىسا دا، بىلاي وقىسا دا  قاسيەتتى قازاق اتىن، قاسيەتىن جوعالتپايتىن حالىق. قازاق ءسوزى اللا تاعالا الدىندا ءۇش قاسيەتتى بىرىكتىرىپ ايتىلعان ءسوز. بۇل كادىمگى قازاق حالقىنا جوعارى جاقتان قويىلعان، ەسكەرتۋ دە، پايدا دا، قۋانىش تا. بۇل اتتى قۇدايدىڭ ءوزى قويعان. قۇدايدىڭ ءمورى.

*حالىققا قازاق اتىن اللانىڭ ءوزى قويعان.  وسى اتتى اقتاۋ كەرەك. وسى ۇلتپەن تۋىلعان جان، قازاق بولىپ تۋىلعان ادام، تۋرا سول اللا ايتقان ءۇش قاسيەتتىڭ بيىگىندە، سول قازىنادا دەگەن ءسوز. قازاق اتالۋى سوڭىنان كەلگەن جوق. قازاق بولىپ اناۋ العاشقى ادام بولىپ، ادامدار ۇلت بولىپ تارقالعان كەزدەگى قويىلعان ات. كەيىن سول ات تايپالاردان قۇرالىپ بارىپ قازاق اتالدى. مۇنى دا حاتىڭا ەنگىزۋگە تىرىس.

ء*وڭىر دەگەن نە؟ رۋحتار نەگە ءوڭىر دەدى. ەڭ ءبىرىنشى ساحابالار قاي جاققا كەلدى. قاي جەرگە ولار كوپ جەرلەندى. قاي جەردە ءدىني وتە كوپ قان توگىس سوعىس بولدى. قاي جەردە ءدىني كىتاپتار جازىلدى؟ ىلىمدە ءوڭىر وسىلاي تەرەڭ تۇسىنىرىلەدى. سەبەبى بۇل جەر ەڭ ءبىرىنشى جابىرەيىل عالەيھي ۋا ساللامنىڭ قانات قاۋىرسىنى قۇلاعان جەرى. اللادان باتا تىلەگەن جەرى. «اق تۇيمەنى» قويعان جەر. قاعبانى الىپ بارىپ سىزعان جەر. سونى ءوڭىر دەيدى.

*ال بۇل سەنىڭ ءوڭىرىڭ شە؟ پايعامبارىمىزدىڭ دۇنيەگە كەلگەنى تۋرالى العاشقى حاباردى العان جەرى. وسى ءوڭىر ەڭ ءبىرىنشى پايعامبارىمىزعا بابالارىمىزدىڭ شىققان جەرى. ونىڭ تۋىلعانىن دا ءبىلدى، پايعامبار بولعان كۇنىنەن باستاپ، سول كىسىگە جەتۋ ءۇشىن، شىققان بابالار ەڭ الدىمەن وسى  جاقتان شىقتى. سەبەبى العاشقى ايان وسى جەردەن قابىل الىندى. كىتاپ اشىلعان جەر. اللا جىبەرگەن ءۇش كىتاپتىڭ دا دەمى تۇسكەن جەر وسى جەر. سول سەبەپتى بۇل جەردى ءوڭىر دەيدى.

ء*بىز ءدىندى قابىل العان جەرمىز. اللانىڭ ءسوزىن، كىتابىن. تۇركىستان –پايعامباردىڭ تۋىلعانىن قابىل العان جەر. ءار ءوڭىردىڭ وزىندىك كەرەمەتتەرى بار. سەن جىبەرەر وسى حاتىڭ ءبىرىنشى بولىگى بۇل - تانىتۋ.

*بۇل سەنىڭ جازۋىڭ – تانىتۋىڭ. سەن پاتشاڭا وزىنە ءوزىن تانىتىپ جاتىرسىڭ. سەن ءوزىڭدى قالاي تانىپ تۇرسىڭ، اللا قالاي تانىپ تۇر سەندەردى، ءسويتىپ تانىتۋ. وسى تانىتۋدى قۇران تىلىندە  39-شى «ءزۇمار» سۇرەسىنىڭ 7-ءشى اياتىمەن جەتكىزەسىڭ.

«ەگەر كاپىر بولىپ كەتسەڭدەر، وعان اللا قينالمايدى. پەندەسىنىڭ كاپىر ءدىنسىز بولعانىن قۇداي قالامايدى دا، ال ەگەر سەندەر شۇكىرلىك ەتسەڭدەر، وعان اللا ريزا. ءبىر كۇناھار ەكىنشى ءبىر ادامنىڭ كۇناسى ءۇشىن كۇيمەيدى. كەيىن ءبارىڭ دە ءتاڭىر الدىنا قايتاسىڭدار. قىلمىستارىڭدى سوندا ءوزى ايتىپ بەرەدى. شىنىن ايتايىق اللا جۇرەكتەگى قۇپيا سىرلاردى دا تولىق بىلەدى».

(جالعاسى بار)

باقتىباي اينابەكوۆ

«قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى،

ىلىمگەر-جازۋشى

Abai.kz