باسى: اباي شىعارمالارىنداعى شەت سوزدەر 

ۇلى اقىن 27-قارا سوزىندە ادام مەن جان-جانۋارلاردى سالىستىرا كەلىپ، الەمنىڭ ءبىرىنشى ۇستازى اريستوتەلدىڭ ءوز ۇستازا سوكراتپەن سۇحباتىندا ادامنىڭ باسقا ماقلۇقتاردان ارتىقشىلىعىن: «...ادام بالاسىن ارتىق كورىپ، قامىن اۋەلدەن اللانىڭ ءوزى ويلاپ جاساعانىنا دا دالەل ەمەس پە؟ ەندى ادام بالاسىنىڭ قۇلشىلىق قىلماققا قارىزدار...» ء(ىى، 184) دەگەن گرەك ويشىلدارى ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى زاماندا-اق دانالىق ويلارىن بىلدىرگەندىگىنەن اباي بىزگە حاباردار ەتكەن. «ول سەندەردىڭ اتالارىڭ ادامدى توپىراقتان، سوسىن ونىڭ بۇكىل ۇرپاقتارىن ءماني-ۇرىقتان، سوسىن ۇيىعان قاننان جاراتقان» (عافىر سۇرەسى (40) 67-ايات) دەپ، اركىمگە ءوزىنىڭ قايدان كەلە جاتقانىنان حابار بەرىپ وتىر.

«ادام ەكى اياعىنا باسىپ تىك ءوسىپ، دۇنيەنى تەگىس كورمەككە، تەگىس تەكسەرمەككە لايىقتى...» ء(ىى، 183) – دەپ، ادام بالاسىنان باسقا ماقلۇقتاردان ارتىقشىلىعىن بىرتىندەپ بايانداتادى. ول - پاراساتتى، يماندى، قارەكەتشىل، سەزىمتال سۇلۋلىقتان ءلاززات الا بىلەتىن، رۋحاني كەمەل، جان-جاقتى دامىعان تۇلعا. «اقيقاتتا، ءبىز ادامدى – ونىڭ نەگىزى قارا بالشىقتان بولىپ، سۋرەتى بەرىلگەن سوڭ، قۇرعاتىلعان لايدان جاراتقانبىز» (ھىجىر سۋرەسى (15) 25-ايات) – دەگەندەگى ادام ارابتىڭ ينسان، ياعني ۇمىتشاق، ۇمىتقان دەگەندى بىلدىرەدى. «ادام; چەلوۆەك; ليۋدي، رود چەلوۆەچەسكي; ادام ي ەۆا» (ستر.29) جانە «ودام» «ادام 1) نە بىت، وتسۋتستۆوۆات; نە سۋششەستۆوۆات; 2) نە يمەت، نە ناحوديت; 3) ستراد. بىت ليشيوننىم، نە يمەت... ادوم-ۋن 1) ۋنيچتوجەنيە، راسسترەل; 2) كازن; سمەرتنىي پريگوۆور; 3) بەدنوست، وبنيششانيە» (بارانوۆ ح.ك. ارابسكو-رۋسسكي سلوۆار. وكولو 42 000 سلوۆ. م.، «رۋسسكي يازىك» 1977. 944 س. ستر. 503). مازمۇنى: كىسى، ادامدار، ادامزات. ادام جانە حاۋا انا (29-بەت) 1) ءومىردىڭ جوقتىعى، جوق بولۋ، ءومىر سۇرمەۋ. 2) بولماۋ، جاراتىلماۋ; 3) ىرىقسىز ەتىس ء(ىستى ىستەۋشى بەلگىسىز) قۇقىعىنان ايىرۋ، ىسكە اسىرماۋ... 1) جويۋ، ءولىم جازاسىنا كەسىلۋ; 2) دارعا اسۋ; اجالدى ۇكىم; 3) كەدەيلىك، قايىرشىلىق بولادى ەكەن قازاق تىلىندە دىبىستالۋى بىردەي بولعانىمەن ەكى ءتۇرلى ماعىنا بەرەدى ەكەن. ونى ۇلى اباي دا ەكى ءتۇرلى ماعىنادا قولدانعانىن بايقاۋعا بولادى، ماسەلەن «نۇرلى اسپانعا تىرىسىپ وسكەنسىڭ سەن» اتتى ولەڭىندە:

ادامزات - بۇگىن ادام, ەرتەڭ توپىراق،

بۇگىنگى ءومىر جارقىلداپ الدار بىراق.

ەرتەڭ ءوزىڭ قايداسىڭ، بىلەمىسىڭ

ولمەك ءۇشىن تۋعانسىڭ، ويلا، شىراق، ء(ى، 234). مۇندا ادامدى ءولۋشى دەگەن بولسا، «جىگىتتەر، ويىن ارزان، كۇلكى قىمبات» ولەڭىندە:

جولداستىق، سۇحباتتاستىق – ءبىر ۇلكەن ءىس،

ونىڭ قادىرىن جەتەسىز ادام بىلمەس.

سۇيىكتى ەر بىلگەن سىرىن سىرتقا جايماس،

ارتىڭنان ءبىر اۋىز ءسوز ايتىپ كۇلمەس. ء(ى، 39) – دەپ، ادامدى ءولۋشى ەمەس، ماڭگى جاساۋشى جەر بەتىندەگى جاقسىلىق پەن جاماندىقتى ساقتاۋشى، سىيپاتىندا سۋرەتتەلەدى. وسى ەكى ولەڭ شۋماقتارىنداعى ايتىلعان «ادام» سوزىندەگى بىرىنشىسىندە «ءولۋشى»، ەكىنشىسىندە ولىمنەن حابار جوق تۇرىندە كەزدەسىپ تۇر. دەمەك، ءبىرى جان، ءبىرى ءتان ەكەنىن ايتىپ وتىر. ءتان ولەدى، جان ولمەيدى.

شىعىستانۋشى بەلگىلى عالىم يۋ.ا.رۋبينچيك قۇراستىرعان پارسى-ورىس سوزدىگىنەن وقىپ كورسەك: «[ودام] 1) چەلوۆەك; 2) رازگ. سلۋگا; پودچينيوننىي» (ت. ءى. ستر.57) «[ادام] 1) وتسۋتستۆيە; 2) نەبىتيە (ت. ءىى. ستر.177) (پەرسيدسكو-رۋسسكي سلوۆار ۆ 2-ح تت. سۆىشە 60 000 سلوۆ. م.: رۋس. ياز.، 1985). مازمۇنى: 1) ادام; 2) قىزمەتشى; باعىنىشتى. 1) جوق بولۋ; 2) ءومىردىڭ جوقتىعى. العاشقىدا  ءومىر ءسۇرۋشى ادام، ەكىنشىسىندە – ءولۋشى، جوق بولۋشى ادام دەپ ەكى تۇردە كەلىپ تۇرعانىن بايقايمىز.

ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس،

ول بىراق قايتىپ كەلىپ، ويناپ-كۇلمەس.

«مەنى» مەن «مەنىكىنىڭ» ايرىلعانىن

«ءولدى» دەپ ات قويىپتى وڭكەي بىلمەس. ء(ى، 178) – دەپ، باستالاتىن ولەڭىندە، جان مەن ءتاننىڭ بايلانىسىن ادام بەلگىسىمەن سيپاتتاپ تۇرعان ۇعىم. مۇندا ادام جانىنىڭ ماڭگىلىگىن «ادام ولمەس.» دەپ، ءتاننىڭ (دەنەنىڭ) تابيعات مۇشەسى ياعني ءولۋشى دەپ ايتىپ تۇر. ەكەۋى بىرلىكتەن دارالىققا وتسە ءبىرىن-ءبىرىنسىز ءومىر سۇرە الماي، ءبىرى تابيعاتقا (توپىراققا), ءبىرى رۋحقا (بولمىسقا) اينالادى ەكەن. جان «مەن»، ءتان «مەنىكى» ەكەۋى ەكى جاققا ءبىرى جەرگە، ءبىرى كوكە كەتىپ «ايرىلعانىن» «ءولدى» دەپ اتامايدى ەكەنبىز ولار ماڭگىلىككە ءوز ورىندارىن تاپتى دەگەنىمىز دۇرىس كەلەدى ەكەن. «ەي، قاۋىمىم بۇل دۇنيە ءومىرى – تەك قانا ءبىر ارزىمايتىن بۇيىم. البەتتە، اقىرەت قانا – ماڭگى تۇراق.» (عافىر سۇرەسى (40) 39-ايات).

19-قارا سوزىندە دە: «...ەستىپ، كورىپ، ۇستاپ، تاتىپ ەسكەرسە، دۇنيەدەگى جاقسى، جاماندى تانيدى داعى، سوندايدان بىلگەنى، كورگەنى كوپ بولعان ادام ءبىلىمدى بولادى.» ء(ىى، 175) – دەپ ادام بالاسىنىڭ مۇمكىندىگىنە جوعارى باعا بەرەدى.

«ودام ا. 1. ينسون، كيشي. 2. ماج. مالاي، حيزماتكور، يۋگۋرداك; بيروۆگا قارام كيشي.

مەن بير ودامنينگ وداميۋ مالاي...

زانچاليش، ەزما ھام چۋزۋلدي تالاي. (م.)

ودامي جينسي – ودامزود، ينسونيات، ودامزود جينسيگا حوس.

ودامي جينسيدا يۋق قيسساسي،

قولدي انينگ دۋمچاسينينگ ھيسساسي. (زم.). (لاپاسوۆ جاۆقون. مۋمتوز ادابي اسارلار ۋقۋۆ لۋعاتي: ۋرتا ماكتابلار ۋچۋن. – ت.: ۋقيتۋۆچي، 1994. – 272 ب. 153-بەت) مازمۇنى: «ادام ارابشا. 1. ينسان، كىسى. 2. ءسوز تۇرلەندىرۋ; مالاي، قىزمەتكەر، جۇگىرتەك; بىرەۋگە قاراستى كىسى.

مەن اداممىن، ادامعا تاۋەلدىمىن مالاي...

زاڭگى، ەزبەلىك تە سوزىلدى تالاي. (مۇحاممەد امينقوجا مۋقيمي (1850-1903) وزبەك اقىنى).

ادامنىڭ تەگى – ادامزات، ينسانيات، ادام بالاسىنىڭ تەگىنە ءتيىستى.

ادام سياعى جوق،

بىراق قالدى ونىڭ ۇرپاعى.

(«زاربۋلماسال» اۋىز ادەبيەتىندەگى قاناتتى سوزدەر جيىنتىعى) (اۋدارما وزىمىزدىكى). وعان تۇڭىلگەن ۇلى اقىن 4-قارا سوزىندە: «قۋلىق ساۋماق، كوز ءسۇزىپ، تىلەنىپ، ادام ساۋماق – ونەرسىز ءيتتىڭ ءىسى.» ء(ىى، 162), ونداي ادامداردان «... ەشكىمگە دوستىعى جوق جاندار شىعادى.» ء(ىى، 159) دەگەن ءتۇيىندى اباي 3-قارا سوزىندە ايتادى.

ادام - جەر بەتىنىڭ يەسى. العاش ادامنىڭ پايدا بولۋ جايىندا ءتۇرلى پىكىرلەر بار. ادام - اديم (توپىراقتىڭ سىرتقى كورىنىسى) قابىق، تەرى سوزىنەن الىنعان. وسىندا جوعارىدا كورسەتىلگەن ح.ك.بارانوۆتىڭ سوزدىگىندە «اديم-ۋن من. ادۋم-ۋن 1) حلەب س پريپراۆوي; 2) كوجا; يلي كورا، پوۆەرحنوست، ۆەرحني سلوي زەملي; پوچۆا; (ستر. 29). مازمۇنى: 1) اديم-ۋننىڭ كوپشە ءتۇرى ادۋم-ۋن ءدام قوسىلعان نان; 2) تەرى نەمەسە قابىق، قىرتىس، جەردىڭ ۇستىڭگى قاباتى، توپىراق. ادامدى «بيداي ءوڭدى» «توپىراق ءتۇستى» دەپ ايتىلاتىنى سوندىقتان بولسا كەرەك. تاعى دا ءبىر نۇسقادا; ادام «ال-ا-داما» سوزىنەن الىنعان. نەمەسە، سۋ مەن توپىراقتىڭ ارالاسۋىن ادام دەيدى ەكەن. ونى ۇلى اباي: «ادامنىڭ دەنەسى، ءوزىڭ جۇرگەن جەردىڭ ءبىر بيتىمدەي قۇمىنا ۇقساس ەمەس پە؟» ء(ىى، 182) دەيتىنى 27-قارا سوزىندە.

ادامنىڭ جاراتىلۋى جايىندا شىعىس ادەبيەتىندە قاي جانر (فرانتسۋز تىلىنەن الىنعان، ءتۇر) بولسىن شارتتى تۇردە كىتاپتىڭ باس جاعىندا ادام بالاسىنىڭ پايدا بولۋ تاريحىنان سىر اقتارادى. ماسەلەن، سول ءداستۇردى ساقتاعان تۇركى حالىقىنىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى اسپان الەمىن زەرتتەۋشى ءارى ماتەماتيك ۇلىقبەك (1394-1449) (اتاقتى قولباسشى ءامىر تەمىردىڭ نەمەرەسى) ءوزىنىڭ «تاريح-ي اربا ۋلۋس» («ءتورت ۇلىس تاريحى») اتتى كولەمدى ەڭبەگىنىڭ باس جاعىندا: «اللا تاعالا جەردەن ءبىر ۋىس توپىراق الىپ كەلۋدى، جەبرەيىل پەرىشتەگە تاپسىرادى. جەبرەيىل جەردەن توپىراق الماق بولىپ بارادى; ونى نە ىستەيسىڭ دەپ، جەر سۇراعاندا، اللا تاعالانىڭ جىبەرگەنىن ايتادى. مەنەن تورپاق الما، نەگە دەسەڭ، ادام پەرزەنتتەرى كوپ بولعاننان سوڭ ءبىرى كاپىر، ءبىرى اسى، ءبىرى زالىم، ءبىرى كۇناكار بولىپ، اللا تاعالانىڭ ازابىنا قالادى، ولاردىڭ ازاپتا قالعانىن قالامايمىن دەيدى. «ول جەردە بۇزاقىلىق جاسايتىن، قان توگەتىندى جاراتاسىڭ با» (باقارا سۇرەسى (2) 30-ايات) دەيدى. كەيىن ميكايىل پەرىشتەنى جىبەردى جەر ونى دا بوس قايتارادى، ودان سوڭ يسرافيل پەرىشتەنى جىبەرەدى ونىڭ دا ءوتىنىشىن ورىندامايدى. ءتورتىنشى رەت سوڭعى پەرىشتەسى ازىرەيىلدى جونەتەدى، ول بارىپ جەرگە ايتادى: «اللا تاعالانىڭ ءامىرى سەنىڭ انتىڭنان الدەقايدا بيىك» دەپ، ونى تىڭداماي قاعبانىڭ ورنىنان ءبىر ۋىس تورپاقتى الىپ بارادى دا تاپسىرمانى ورىندايدى». (ۋلۋعبەك ميرزو. تۋرت ۋلۋس تاريحي. فورس تيليدان ب.احمەدوۆ ۆا بوشق. تارج. – ت.: چۋلپون، 1993. - 352 ب. 15-16 بەت). «ول جاي عانا توپىراق ەمەس، جەر بەتىنىڭ وزەگى مەن ءدانىن قۇرايتىن توپىراق. ياعني جەردىڭ بارلىق ەلەمەنتتەرىن قامتىعان توپىراق» (پايعامبارلار تاريحى. – الماتى: «كوكجيەك-ب» باسپاسى، 2011. – 352 بەت. 13-بەت).

بولعان سوڭ جاراتىلىپ جەر مەن كوك،

تاۋ مەن تاس، تەڭىز، بۇلاق، اعاشپەن ءشوپ،

دۇنيەگە قونىستاۋعا قول ۇستاسا،

كەلدى ادام, ھاۋامەنەن ۇزاماي كوپ. (ىزتىلەۋۇلى ت. فەرداۋسي «شاھناماسىنىڭ» جەلىسىمەن جازىلعان كاھارماندىق جىر. ءبىرىنشى كىتاپ: الماتى. - جازۋشى، 2004. – 336 بەت. 23-بەت) - دەپ باستالاتىن «رۇستەم-داستان» جىرىندا كوركەم شىعارمانىڭ شىعىستىق تالاپ-تالعام سيپاتىمەن باستالادى.

«...جانوب ھازرات ودام سافياللو زامونلاريدين بيزني ۆاقتي زامونيميزعاچا جامي وداملار يككي قيسم بۋلۋب: اۆۆالگي قيسم تۋفوني ھازرات نۇھدين يلگاريدۋر، يككينچي قيسم كەيندۋر» («تەمۋرنوما»: امير تەمۋر كۋراگون جانگنوماسي. ت.: چۋلپون، 1990. – 352 ب. 33-بەت). مازمۇنى: ۇلى مارتەبەلى ادام ءساپيوللا (ادامنىڭ العاشقى ەسىمى) زامانىنان ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىن بارلىق ادامدار ەكى كەزەڭدى قۇرايدى: العاشقىسى توپان سۋ حازىرەتى نۇحتان بۇرىنعى، ەكىنشى كەزەڭ كەيىنگى ەدى دەپ، باستالادى.

ءشاريف ءاميدي ءوزىنىڭ تۇرىك تىلىندەگى «شاھناما» («شاھنامە بيت-تۇركي») ءحۇى ع. كىتابىن ءداستۇرلى تۇردە جاراتقانعا ءمىناجات ەتىپ بارىپ;

دۇنيەگە قانشالىق بۇرىن كەلسە دە ادام,

بىراق شىندىعىندا احمەت قوي مۋقاددام. – دەپ، ادامنىڭ جارالعانى بۇرىن سوڭىنان پايعامبارلاردىڭ (احمەت – مۇحاممەدتىڭ كوركەم ەسىمدەرىنىڭ ءبىرى) دۇنيەگە كەلگەندىگىن ايتىپ تۇر. (قازىنالى وڭتۇستىك – الماتى: «نۇرلى الەم»، 2013. – سەر.: تۇركىستان كىتاپحاناسى. ت.43: 1-كىتاپ: 328 ب. 38-بەت).

«ودام [ا] فيكيرلاش، سۋزلاش ۆا مەھنات قيليش قوبلياتيگا ەگا بۋلگان، شۋ تۋفايلي بوشقا ھامما ماحلۋقوتدان ۋستۋن تۋرۋۆچي جونلي زوت; كيشي، ينسون. يبتيدوي ادام. كيشيليك جامياتنينگ ايريم بير ازوسي، شاحس. 1) ودومزود، ينسون. 2) چين ينسوني فازيلاتلارگا ەگا بۋلگان شاحس، چين ينسون. ودام بۋلموق يوكي ودامگا ايلانموق 1) تاربيات توپيب ياحشي فازيلاتلارگا، چين ينسوني حيسلاتلارگا ەگا بۋلموق. 2) كۋچما تۋزاليب، سەميريب، يوشاريب قولموق. ودام بۋلمايدي تۋزالمايدي، شۋ كۋي قولادي. ودام قيلموق 1) تاربيالاب چين ينسونگا، ياحشي فازيلات سوھيبيگا ايلانتيرموق. 2) كۋچما بوقيب، تاربيالاب كاتتا قيلموق.

2. كوللەكتيۆ حۋجاليك، ويلا ازولارينينگ ھار بيري; جون.
3. بيرور بوي-باداۆلات يوكي امالدور كيشينينگ حيزماتكوري ەكي تارافدوري.

ودام وتا، ودام الايھيسسالوم ديني افسونالارگا كۋرا ەر يۋزيدا بيرينچي ياراتيلگان ەركاك، موما ھاۆونينگ جۋفتي.» (ۋزبەك تيلينينگ يزوھلي لۋعاتي. يككي توملي 60 000 سۋز. ز.م.مارۋفوۆ تاھريري وستيدا. ت.ءى. م.: «رۋس تيلي» 1981, 715 ب. 520-بەت). مازمۇنى: ادام (اراب) پىكىرلەي الاتىن، سويلەۋ مەن ەڭبەكتەنۋ قابىلەتىنە يە ەكەندىگىمەن باسقا ماقلۇقتاردان ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن جاندى زات; كىسى، ينسان. جابايى، قاراپايىم، باستىق ادام. قوعامنىڭ مۇشەسى، جەكە ادام. 1) ادامزات، ينسان. 2) شىن ادام اتىنا لايىقتى تۇلعا. ادام بولۋ نەمەسە ادامعا اينالۋ 1) تاربيەلى، جاقسى جاعىنان كورىنىپ، شىنايى ءىس-ارەكەتكە يە بولۋ. 2) اۋىسپالى ماعىناسى دۇرىستالىپ، سەمىرىپ، جاسارىپ قالۋ. ادام بولمايدى، تۇزەلمەي وسى كۇيى قالادى. ادام ەتۋ 1) تاربيەلەپ شىن ادام قاتارىنا قوسۋ. 2) اۋىسپالى ماعىناسى باعىپ-قاعىپ ءوسىرۋ.

2. ۇجىم شارۋاشىلىق، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ارقايسىسى; جان.
3. باي-ماناپتاردىڭ نەمەسە شەنەۋنىكتىڭ قىزمەتكەرى ياكي جاقتاستارى،

«ادام [ا] ەسك. كت. يۋقليك، ماۆجۋد ەماسليك; بورليكنينگ اكسي. ادام ايلاموق يۋقوتموق، يۋق قيلموق» (سوندا، 27-بەت). ەكىنشى ماعىناسىندا: جوق بولۋ، پايدا بولماۋ; بارلىقتىڭ كەرىسى. ادام جوعالۋ، جوق ەتۋ.

«بۋ ەرداگي ينسوندان مۋرود ودام الايھيسسالوم، چۋنكي ۋ ينسون ناسلينينگ ەنگ بيرينچي ۆاكيليدير. دەماك، ينسون يارالاديگان بالچيق ولوۆدا قۋريتيلگان. يبليس ودامدان اۆۆال، ولوۆدان ياراتيلگان» (سۋفي تابيب نۋرسافاردي. تاريحي نۋرلي يۋل. – ت.: ادابيوت ۋچقۋنلاري. 2017. – 172 ب. 7-بەت). مازمۇنى: بۇل جەردەگى ادامنان مۇراتتى ادام الايھيسسالوم، سوندىقتان ول ادام ءناسىلىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى وكىلى بولىپ ەسەپتەلەدى. دەمەك، بالشىقتان ادام كەيىپى جاسالىپ وتپەن كەپتىرىلگەن. ءىبىلىس ادامنان بۇرىن وتتان جاراتىلعان. ول قاسيەتتى قۇراندا دا: «جىندى ياعني ءىبىلىستى ادامنان ىلگەرى جالىن وتتان جاراتقان ەدىك» (ھىجىر سۇرەسى (15) 26-ايات) – دەگەن سياقتى قۇراندا ادام (ادامزات، ادام بالاسى،  ادام اتا) تۋرالى وتە كوپ ايتىلادى.

ادام دەپ ورىستىڭ ۇلى اقىنى ا.س.پۋشكين: «رازۆە نە ۆسە مى پرويزوشلي وت اداما؟ رۆ 219. 14. ۆسيا ۆ پلامەني، ۆلاسى راسكينۋۆ، ەۆا، ەدۆا، ەدۆا ۋستامي شەۆەليا، لوبزانيەم ادامۋ وتۆەچالا گۆ 284. (سلوۆار يازىكا پۋشكينا: ۆ 4 ت. \ وتۆ. رەد. اكاد. ان سسسر ۆ.ۆ ۆينوگرادوۆ \ روسسيسكايا اكادەميا ناۋك. گەن-م رۋس. ياز. يم. ۆ.ۆ.ۆينوگرادوۆ. – م.: 2001. ت.1. 975س. ستر. 11). مازمۇنى: ءبىز بارلىعىمىز ادامنان تاراعان جوقپىز با؟ بارلىعى جالىننان، بيلىك قۇرعان، حاۋا انا، ارەڭ، ارەڭ جۇرتتىڭ اۋزىنا ىلىكتى، ادامدى ءسۇيىپ جاۋاپ بەردى. (رۆ دەگەنى «ستسەنى يز رىتسارسكيح ۆرەمەن» («رىتسارلار داۋىرىندەگى ساحنادان») 1835 جىلى جازىلعان پەساسىنداعى قاناتتى سوزدەرىنىڭ ءبىرى. ال، گۆ دەگەنى «گاۆريليادا» اتتى پوەماسىنان) دەگەنى.

ادام دەگەن ۇعىم تەك قۇراندا عانا ەمەس، اتالمىش سوزدىكتە: «ادام. پو بيبلەيسكومۋ پرەدانيۋ، پەرۆىي چەلوۆەك نا زەملە». مازمۇنى: ادام، ىنجىلدەگى اڭىز بويىنشا، جەر بەتىندەگى العاشقى ادام. اللادان تۇسكەن ءتورت كىتاپتا دا العاشقى جاراتىلعان ماقلۇق كۇيىندە كەزدەسەتى.

كەڭەستىك كەزەڭنىڭ باس ەنتسيكلوپەدياسىندا: «ادام (در.- ەۆر. – چەلوۆەك), ۆ يۋدايستسكوي ي حريستيانسكوي ميفولوگياح پەرۆوچەلوۆەك ي وتەتس رودا چەلوۆەچيسكوگو» (بولشايا سوۆەتسكايا ەنتسيكلوپەديا (ۆ 30 توماح) گل. رەد: ا.م.پروحوروۆ. ت. 1. سوۆەتسكايا ەنتسيكلوپەديا. 1969. - 608 س. ستر. 212). مازمۇنى: ادام (كونە ەۆرەي تىلىندە – ادام) كۋدەي جەن حريستيان اڭىزىندا العاشقى ادام جانە ادام-اتا دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. ول قۇراندا دا، «ەي، ادامدار، راسىندا، ءبىز سەندەردى ءبىر ەركەك (ادام) جانە ءبىر ايەلدەن (حاۋا) جاراتتىق جانە دە ءبىر-بىرىڭمەن تانىسۋلارىڭ دوس-تۋىسقان بولۋلارىڭ ءۇشىن سەندەردى ءارتۇرلى حالىقتار جانە رۋ-تايپالار ەتىپ قويدىق» (حۇجۇرات سۇرەسى (49) 13-ايات) دەپ ناقتىلاي ايتىلعان.

قورىتا كەلە، ادامعا اللا تاراپىنان سۇيكىمدى مىنەزدەمە بەرىلمەيدى، سوندىقتان دا جۇماقتان قۋىلۋى «جاقسىلىعىم دا وزىمنەن جاماندىعىم دا وزىمنەن» دەگەن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ دەگەنى ويعا ورالادى.

جالعاسى بار...

سەيدالى ورازاليەۆ

م. اۋەزوۆ اتىنداعى وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى 

گۋمانيتارلىق عىلىم-زەرتتەۋ ينستيتۋتى        

«ابايتانۋ» عىلىمي-وقۋ ورتالىعى

Abai.kz