تەرىستىك وبلىستاردا، ونىڭ ىشىندە  بىزدىڭ قوستاناي وبلىسىندا وزگە جۇرتتىڭ وكىلدەرى تاريحي وتانىنا ۇدەرە كوشىپ، مۇنداعى حالىق سانىنىڭ كۇرت ازايىپ بارا جاتقاندىعى جاسىرىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە ءوز  ۇلتىمىز شوعىرلانا قونىستانعان شاعىن ەلدى مەكەندەردىڭ «بولاشاعى جوق» دەگەن سىلتاۋمەن، ونداعى مادەنيەت ورىندارىنىڭ ەسىكتەرىنە قۇلىپ سالىنىپ، اۋىلدار جەر بەتىنەن بىرتە-بىرتە وشە باستادى. مۇمكىن، قانداي دا قيىندىققا مويىماعان حالقىمىز بۇعان دا شىدار ما ەدى، ەگەر مۇنداعى ءبىلىم ۇيالارىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلمەسە. ارينە، مەكتەپ جابىلعان سوڭ، بالالارىنىڭ بولاشاعىنا الاڭداعان جۇرت امالسىز جىلى ورنىن سۋىتۋعا ءماجبۇر.

مىنە، ءدال وسىنداي وبلىسىمىزداعى سارىكول اۋدانىنا قاراستى سونالى اۋىلىنىڭ قازاق ورتا مەكتەبى دە الگىندەي  كۇيگە ۇشىراپ، شاڭىراعى ورتاسىنا تۇسۋگە جاقىن قالعان ەدى. وڭىرىمىزدەگى ونسىز دا ساۋساقپەن سانارلىقتاي قازاق مەكتەپتەرىنىڭ  مۇنداي جاعدايعا ۇشىراۋى كىم-كىمنىڭ دە شىمبايىنا باتىپ،  قالىڭ جۇرتتى قاتتى الاڭداتىپ وتىرعاندىعىن جاسىرۋعا بولماس. ونىڭ ۇستىنە بۇل مەكتەپ قاتارداعى ءبىلىم ۇيالارىنىڭ ءبىرى ەمەس. ونىڭ تاريحى تەرەڭ، ەجەلدەن كەلە جاتقان ازعانتاي مەكتەپتەردىڭ قاتارىندا. ول--سول سارىكول اۋىلىنداعى اتاقتى عالىم ومىرزاق سۇلتانعازين سەكىلدى عالىمدار شىققان قاراوبا مەكتەبى تەكتەس قاسيەتتى قارا شاڭىراقتىڭ ءبىرى. مۇندا اتاقتى عالىم ءارى بەلگىلى جۋرناليست جۇماعالي ىسماعۇلوۆتىڭ بالالىق شاعىنىڭ ىزدەرى جاتىر. ەگەر وسىنداي كوپ جىلدىق تاريحى بار، تالاي تۇلعالاردى تاربيەلەپ شىعارعان ءبىلىم ۇيالارى نارقتىڭ قاتال تالابىنا شىداماي، تىرشىلىك ەتۋىن توقتاتا بەرسە، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرى بەرىك بولا قويار ما ەكەن؟

قازەكەمنىڭ «جىرتىق ءۇيدىڭ قۇدايى بار» دەگەندى بەكەر ايتپاعان با دەپ قالاسىڭ. جاقىندا «بۇل مەكتەپ وقۋشى قابىلدايتىن بولدى» دەگەن جۇرەك جاردى قۋانىشتى حابار ەستىدىك. بۇعان وڭتۇستىكتەن وسىندا قونىس اۋدارعان اعايىندار سەبەپكەر بولىپتى. ماسەلەن، تەك قاسيەتتى تۇركىستان وبلىسىنان كەلگەن وتباسىلارىنان عانا 19 قارا دومالاق قوسىلىپ، سونىڭ ارقاسىندا مۇنداعى شاكىرتتەر سانى 41-گە جەتىپ، مەكتەپكە قايتادان جان كىرىپ، ءبىلىم ورداسى كۇمىس كۇلكى مەن شاتتىققا تولدى. ءسويتىپ بۇل جەرگە ءومىر قايتا ورالدى. بۇل دا بولسا، 2015 جىلى قابىلدانعان حالىق قالىڭ قونىستانعان وڭتۇستىك وڭىرلەردەن جۇمىس قولى اسا قات سولتۇستىك ايماقتارعا كوشىرۋگە ارنالعان «ەڭبەك» باعدارلاماسىنىڭ ارقاسى ەكەندىگى داۋسىز.

سونالىنى قالاپ العان وڭتۇستىكتىك اعايىندار بۇل جەرگە تاستاي باتىپ، سۋداي ءسىڭىپ كەتكەن. جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن ءبىر اتانىڭ بالالرىنداي تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ماسەلەن، مۇندا اقشولپان زۇلپىحاروۆا وسىندا ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى پاىنەن ساباق بەرەدى. بۇرىنعى جەتىساي اۋدانىنىڭ تۋماسى، ءتورت بالانىڭ اناسى  بۇل جەردى جات كورمەيدى. ال ونىڭ جەرلەسى تۇرسىناي سافاروۆا وسى مەكتەپتە مەدبيكە بولىپ، كوپشىلىكتىڭ العىسىنا بولەنىپ ءجۇر.

وبالى نە، قوستانايدىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارى ولاردى جاتسىنعان ەمەس. قاشاندا قۇشاق جايا قارسى الادى. سۋىق جاقتا تۇرسا، دا ىستىق ىقىلاستارىنا ەرەكشە ريزا بولاسىڭ.

-بۇل جاقتا جەرلەستەرىمىزدىڭ  ءوزىمىزدىڭ لايىقتى ورىندارىن تاپقاندىعىنا قۋاندىق،- دەيدى وسىندا ءباسپاسوز تۋرىنىڭ قۇرامىندا ارنايى ارالاۋعا كەلگەن شىمكەنت مەكتەپ-ليتسەيى تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمى ومار شانىبەكۇلى. - العاش كەزدە قانشا دەگەنمەن مەنتاليتەت ءارتۇرلى جانداردىڭ بىردەن ءتۇسىنىسىپ كەتۋى قالاي بولار ەكەن دەپ قوبالجىعانىمىز راس. الايدا مۇنىڭ ءبارى بەكەر بولىپ شىقتى. ەندى مىنە مادەنيەت پەن تۇرمىس-سالت ءوزارا بىتە قايناسىپ، ءبىرىن-ءبىرى بايىتىپ جاتقاندىعىنىڭ كۋاسى بولدىق.

شىرايلى شىمكەنتتەن كەلگەن قوناقتىڭ ءسوزىن قوستاناي وبلىستىق جۇمىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ مەن الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلنار ابەنوۆانىڭ دا قوسارى بار ەكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، وسىندا كوشىپ كەلۋشىلەرگە بار جاعداي جاسالعان. كوشىپ كەلگەن وباسىنىڭ ءار مۇشەسىنە  35 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە كومەك بەرىلەدى. ەگەر ءۇيدى ۋاقىتشا جالعا السا، وندا پاتەرىنە دە اقى تولەنەدى. ال بىلتىرعى جىلدان باستاپ كۆوتا ءار وتباسىنا عانا ەمەس، سونداي-اق جەكەلەنگەن ادامعا دا بەرىلەدى. مۇنىڭ ءبارى، تۇپتەپ كەلگەندە، جۇمىس قولى تىم كوپتەۋ وڭتۇستىك وڭىردەگى جاستاردىڭ وسى ماقساتقا ارنالعان «سەرپىن» باعدارلاماسىنا بەلسەنە قاتىسۋىنا مۇمكىندىك تۋدىرادى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان «كوشىمىز ۇزىلمەي، قازاعىمىز كوبەيە بەرسىن»  دەگەن تىلەك قوستىق.

الايدا «سىبىرلاعاندى قۇداي ەستىمەي مە؟» دەگەندەي كوڭىلىمىزدى كۇپتى ەتىپ جۇرگەن ءبىر جايدى ورتاعا سالا كەتۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز. ول--بۇل وڭىردەگى وسى سونالى مەكتەبى سەكىلدى شاعىن كومپلەكتىلى مەكتەپتەردىڭ تىم كوپتىگى. ماسەلەن، قوستاناي وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى ۆاسيلي تسىمباليۋكتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا مۇنداي وقۋ ورىندارىنىڭ سانى بارلىق مەكتەپتەردىڭ 68 پايىزىن قۇرايتىن كورىنەدى. بۇل ەندى تىم وراسان تسيفر. بيىلدىڭ وزىندە عانا ونىڭ 7-ءۋى جابىلىپ، 13-ءى قايتا ۇيىمداستىرىلعان. ودان بيۋدجەتكە 100 ميلليون تەڭگە ۇنەمدەلگەن. كەلەشەكتە مۇنداي تاعدىردى تاعى دا 18 مەكتەپ كۇتىپ تۇر.

دەگەنمەن بۇل تسيفرلاردان ءبىز ەشتەڭە تۇسىنە المادىق. الدىمەن ايتارىمىز، وسىنشاما بولاشاعى بۇلىڭعىر مەكتەپتەردىڭ قانشاسى قازاقشا ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورنى ەكەندىگى مۇلدەم ايتىلمايدى. بۇل جاقتاعى شاعىن اۋىلداردا نەگىزىنەن ءوز قانداستارىمىزدىڭ تۇراتىندىعىنا قاراعاندا بۇل تسيفر ولقى بولماسا كەرەك. ونىڭ قالاي شەشىلەتىندىگى جونىندە دە ەش اقپارات جوق. قانشا دەگەنمەن مۇنداعى شاعىن مەكەپتەردى تەك وڭتۇستىكتەن كەلگەن اعايىندار عانا امان الىپ قالا الماسى بەلگىلى. وعان شاماسى دا، سانى دا جەتپەيدى. ماسەلەن، وتكەن ءتورت جىل ىشىندە ول جاقتان بارلىعى 206 وتباسى ياعني 683 ادام عانا قونىس اۋدارعان. مۇنىڭ مۇلدەم از ەكەندىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ارينە، كوش تە كوبەيەر، اعايىندار دا بىرتە-بىرتە اعىلار. الايدا ونى كۇتىپ وتىرعاندا كەش قالماساق، بولعانى  كوڭىلدى كۇپتى ەتكەن ءبىر جاعداي وسىنداي ەدى.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz