انا مەن بالا قۇقىعى قاشان دا ماڭىزدى تاقىرىپ. ەلىمىزدە انا مەن بالانىڭ جاعدايىنا جەتكىلىكتى كوڭىل ءبولىنىپ كەلەدى. سەبەبى، قر كونستيتۋتسياسىندا مەملەكەتتىڭ نەگىزى – ادام كاپيتالى ەكەندىگى انىق جازىلعان. بۇل تۇرعىدا ەلباسى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ جىل سايىنعى حالىققا ارناعان جولداۋلارىندا دا انا مەن بالا ماسەلەسى نازاردان تىس قالعان ەمەس.

ماسەلەن، ەلباسىنىڭ “قازاقستان-2050” ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى” اتتى جولداۋىندا:

-ءبىز قازاقستان قىزدارىنىڭ ساپالى ءبىلىم الىپ، جاقسى جۇمىسقا يە بولۋى جانە تاۋەلسىز بولۋلارى ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساۋىمىز قاجەت. ولار بانك كارتوچكالارىنا يە بولۋعا، كولىك جۇرگىزىپ، قىزمەت جولىن قالىپتاستىرا الۋعا، زامانعا ساي بولۋعا، ساندەنۋگە ءتيىس جانە بىزدەردە ەشقاشان كيىلمەگەن، سالتىمىزعا جات كيىمدەرگە ورانىپ-قىمتانباۋعا ءتيىس. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ءوز مادەنيەتى، ءوز ءداستۇرى مەن سالتى بار. حالقىمىز "قىزدىڭ جولى جىڭىشكە" دەگەنگە ەرەكشە ءمان بەرىپ ايتادى. بويجەتكەننىڭ جولى، قىزدىڭ جولى – قىلداي، ونى ۇزۋگە بولمايدى. بويجەتكەن، ايەل زاتى ءاردايىم ءبىزدىڭ قوعامنىڭ تەڭقۇقىلى مۇشەسى، ال انا – ونىڭ ەڭ ارداقتى تۇلعاسى بولدى. ءبىز ايەل زاتىنا – اناعا، جارعا، قىزعا دەگەن قاپىسىز قۇرمەتتى قايتا ورالتۋعا ءتيىسپىز،- دەپ اتاپ كورسەتكەن.

سونىمەن قاتار، ەلباسى ۇنەمى مەملەكەت ءۇشىن دە، جەكە ءوزى ءۇشىن دە انانى قورعاۋ – ەرەكشە ماسەلە دەپ ايتىپ كەلەدى. وسى نەگىزدە انالاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا ارنالعان بىرنەشە ناقتى قادامدار دا جاسالعان بولاتىن.

ايتا كەتەيىك، مەملەكەت تاراپىنان بالا قۇقىعىن قورعاۋعا دا ايرىقشا ءمان بەرىلىپ وتىر. ول تۋرالى ەلباسى ءوز جولداۋلارىندا “بالالار – قوعامىمىزدىڭ ەڭ ءالسىز جانە قورعانسىز بولىگى. سوندىقتان ولاردىڭ قۇقىعى قورعاۋلى ءتيىس. مەن ەلباسى رەتىندە ءاربىر ءسابيدىڭ قۇقىعىنىڭ قورعالۋىن تالاپ ەتەمىن. ءبىزدىڭ جەرىمىزدە تۋىلعان ءار ءسابي- قازاقستاندىق. جانە ول ءسابيدى مەملەكەت قامقورلىعىنا الۋعا ءتيىس” دەگەن بولاتىن.

ارينە، بۇل تۇرعىدا بالانىڭ ومىرىنە ەڭ ءبىرىنشى جاۋاپتى تۇلعا – اكە مەن انا ەكەنى راس. ياعني، كەز-كەلگەن اتا-انا ومىرگە اكەلگەن بالانىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا، قاۋىپسىزدىگىنە تىكەلەي جاۋاپتى.

دەگەنمەن، ءتۇرلى قيىندىققا ۇشىراپ، تاعدىر تاۋقىمەتىن تارتقان انالار ءۇشىن ەلىمىزدە “انالار ءۇيى” اشىلعان بولاتىن. باستى ماقسات – قمىردە قيىندىققا تاپ بولىپ، تىعىرىققا تىرەلگەن انالاردى قاراۋسىز قالدىرماۋ. ول جەردە كامەلەتكە تولماعان جاسوسپىرىمدەردەن باستاپ، 30 جاسقا دەيىنگى انالار پانالاي الادى.

بۇگىندە، رەسپۋبليكا بويىنشا 19 قالادا 25 انالار ءۇي بار. مۇنداي ورتالىقتار العاش رەت وسىدان التى جىل بۇرىن نۇر-سۇلتاندا اشىلعان.

قازىردە مۇنداي ورتالىقتار تاعدىر تاۋقىمەتىنە ۇشىراعان قىز-كەلىنشەكتەرگە ۇلكەن پانا بولۋدا. ول ورتالىقتار بۇكىل قازاقستانداعى پەرزەنتحانالارمەن تىعىز بايلانىستا. وسى ورتالىقتاردىڭ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە تىعىرىققا تىرەلىپ، بالاسىنان باس تارتپاق بولعان تالاي قىز-كەلىنشەكتەر ءوز ويلارىنان قايتىپ، ومىرگە باسقاشا كوزقاراسپەن قاراۋدا. اتالعان مەكەمەدە كەز-كەلگەن قىز-كەلىنشەككە ءسابيىنىڭ شيراپ، بۋىنى بەكىگەنشە بارلىق جاعداي جاسالادى. ياعني، ول جەردە بالا ءبىر جارىم جاسقا تولعانشا تەگىن تۇرۋعا، الەۋمەتتىك-مورالدىق تۇرعىدان كوەك الۋعا، بالاسىنىڭ قۇجاتتارىن رەتتەۋگە بارلىق جاعدايلار جاسالادى. ودان بولەك، ءبىلىمى جوق قىز-كەلىنشەكتەردىڭ وقىپ، ماماندىق الۋىنا دا كوڭىل بولىنگەن.

ياعني، بۇل ورتالىقتاردىڭ باستى ماقساتى – قورعانسىز قالعان انا مەن بالانىڭ جاعدايىن جاساپ، ولارعا پانا بولۋ. ەلىمىزدە اتا-انا قامقورلىعىسىز العان ءتىرى جەتىمدەردىڭ سانىن ازايتۋ. قازىر وسى ورتالىقتىڭ قىزمەتىنىڭ ارقاسىندا بالاسىن تاستاۋعا بەكىنەن انالاردىڭ 70 % ءى ءوز ويلارىنان قايتىپ، ومىرگە قايتا بەيىمدەلگەن.

ال، جالپى ەلىمىزدە انا مەن بالانىڭ قۇقىعىن قورعايتىن ورتالىقتار مەن مەكەمەلەر كوپ. العاش رەت وسىدان 13 جىل بۇرىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جارلىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ جانىنان بالالار قۇقىعىن قورعاۋ جونىندەگى كوميتەت قۇرىلعان بولاتىن. اتالعان مينيسترلىكتىڭ ۆەدومستۆاسى ازاماتتاردى  نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى مينيسترلىكتەر ۇيىندە قابىلدايدى. سونىمەن قاتار، ازاماتتار اتالعان مەكەمەگە 111 نومەرى ارقىلى حابارلاسىپ، ءوز ماسەلەسى بويىنشا كومەك سۇراي الادى. بۇل مەكەمە بارلىق بالانىڭ قۇقىعىن قورعاپ ولاردىڭ بالالىق شاعىنىڭ قامسىز ءوتۋى ءۇشىن ارەكەت جاسايدى. ماسەلەن، وتكەن جىلمەن وسى جىلدىڭ باسىنداعى مالىمەت بويىنشا، وقۋعا بارماي، ون كۇننەن استام ساباققا سەبەپسىز قاتىسپاعان 236 وقۋشى انىقتالىپ، ولاردىڭ ارقايسىمەن جەكە جۇمىستار جۇرگىزىلگەن. سول جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە مەكتەپكە بارماي، ءارتۇرلى جاعدايدا قۇقىعى تاپتالىپ جۇرگەن ون ءبىر وقۋشى مەكتەپكە قايتا قايتارىلىپ، ساباعىن جالعاستىرعان.

سونىمەن قاتار، “قازاقستان رەسپۋبليكاسى كيزيستىك ورتالىقتار وداعى” دەپ اتالاتىن مەكەمە بار. اتالعان مەكەمەنىڭ رەسپۋبليكانىڭ 11 وڭىرىندە 18 ۇيىمى جۇمىس ىستەيدى.

اتالعان وداقتىڭ مىندەتى – انا مەن بالانىڭ قۇۇىعىن قورعاۋ. ياعني، ول جەردە 150 نومەرى ارقىلى بالالارعا كومەك كورسەتىلسە، 1415 نومەرى ارقىلى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا تاپ بولعان ايەلدەرگە قولداۋ بىلدىرىلەدى. سونىمەن قاتار، ادام ساۋداسى قىلمىسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن 11616 نومەرىندەگى سەنىم تەلەفوندارى جۇمىس ىستەيدى.

وسىدان ون ەكى جىل بۇرىن رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرىندە بالالار قۇقىعىن قورعايتىن جانە ولارعا زاڭدىق تۇرعىدان، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان، اقپاراتتىق تۇرعىدان كومەك كورسەتىپ، قولداۋ بىلدىرەتىن دەپارتامەنت قۇرىلعان بولاتىن. سونىمەن قاتار، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل، قازاقستان رەسپۋبليكاسى بالا قۇقىقتارى جونىندەگى تاعايىندالعان ۋاكىل دە انا مەن بالانىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا اتسالىسىپ، ولارعا قىزمەت كورسەتۋگە دايار.

بۇگىندە ەلىمىزدەگى بالالار ومبۋدسمەنى بولىپ ارۋجان ساين تاعايىندالعان بولاتىن.

قورىتا ايتقاندا، انا مەن بالا ماسەلەسى جانە ولاردىڭ قۇقىعى مەملەكەت ءۇشىن قاشان دا ماڭىزدى. سوندىقتان دا، مەملەكەت تاراپىنان ولاردىڭ بارلىق قۇقىعى ەل ءۇشىن ەڭ ماڭىزد قۇجات زاڭمەن قورعالادى. انالاردىڭ ساپالى ءبىلىم الىپ، ءتۇرلى سالادا قىزمەت جاساپ، انساپتىق تۇرعىدا كوتەرىلۋىنە، بالالاردىڭ تەگىن ءبىلىم الۋ قۇقىعىن ەشكىم دە شەكتەي المايدى.

بۇل مەملەكەتىمىزدىڭ جانە ونىڭ باسشىلارىنىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان انالاردى ەرەكشە قادىرلەيتىن ۇلى قاسيەتىن مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرىگەنىنىڭ ءبىر سيپاتى دەپ بىلەمىز.

Abai.kz