قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

پرەمەر-ءمينيسترى

اسقار ءماميننىڭ نازارىنا!

الدىڭعى اپتانىڭ بەيسەنبى كۇنى ماجىلىستە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە كوش-قون ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ جوباسىن تالقىلاۋعا ارنالعان جۇمىس توبىنىڭ جەتىنشى وتىرىسى وتكەنىن ايتتىق.

وسى وتىرىستا «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنىڭ «ورالمانداردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى» دەگەن 26-بابىنا تولىقتىرۋ ەنگىزىپ، قانداستارىمىزعا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العاننان كەيىن تۋعان جەرىن تۇرعىلىقتى جەرىنە ءبىر رەت وزگەرتىپ جازۋعا;» قۇقىق بەرۋ تۋرالى ۇسىنىسىمىزدىڭ تالقىعا تۇسكەنىن جاقسى بىلەسىزدەر.

اتالعان ۇسىنىس تۋرالى الدىڭعى جازعان «دەپۋتات قۋانىش سۇلتانوۆقا حات» جانە «ۇلتىڭا دەگەن ۇلى ماحابباتىڭ بولسا، ءبارىن جاساۋعا بولادى!» دەگەن ماقالالارىمىزدا سەبەپ-سالدارىن ءتۇسىندىرىپ، ءبىرشاما قيسىندار مەن نەگىزدەر ايتتىق.

قازىر باق-تا بۇل ماسەلەنى جۇرت قىزۋ تالقىلاپ جاتىر.

وسى ماسەلە جونىندە دەپۋتات كارىباي مۇسىرمان اعامىز «الەم ەلدەرىندە وسىنداي پراكتيكا بار ما ەكەن؟ ءبىلۋ كەرەك! نەگىزى، جوق شىعار دەپ ويلايمىن. بىراق، كەي ەلدەردىڭ پاسپورتتارى مەن جەكە كۋالىكتەرىندە ازاماتتىڭ قاي ەلدىڭ ازاماتى ەكەندىگى كورسەتىلگەنىمەن، تۋعان جەرى كورسەتىلمەۋى مۇمكىن. وسى ماسەلەنى انىقتاپ ءبىلۋىمىز قاجەت!» - دەپ، ويپىل-تويپىل ويلارىن ورتاعا سالىپ، ماقالامىزدىڭ سوڭىنا كومەنتاري قالدىرىپتى.

شاماسى، دەپۋتاتتار ىزدەنىس ۇستىندە سەكىلدى...

بىراق، ءبىز تاپتىق. بار ەكەن!

الىستا ەمەس، جاپ-جاقىن – ىرگەمىز ءتيىپ تۇرعان مىنا شىعىستاعى كورشىمىز قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا!

وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر، 1916 جىلى رەسەي يمپەرياسىنا قارسى شىققان ەڭ ءىرى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ كەزىندە قازاق پەن قىرعىزدىڭ ءبىر بولىگى شىعىس تۇركىستان اۋماعىنا ءوتىپ كەتتى. تاريحشى ساۋلەبەك رۇستەموۆتىڭ دەرەگى بويىنشا، ول بوسقىندارىنىڭ جالپى سانى 300 مىڭ ادام ەكەن.

تاريحشى تالاس وماربەكوۆ اعامىز قىتايداعى كسرو بارلاۋشىلارىنىڭ قۇپيا بايانداۋلارىنداعى دەرەكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، 1931-1933 جىلدارداعى اشارشىلىق قارساڭىندا قىتاي اسقان قازاقتىڭ جالپى سانى – 49 مىڭ 759 ادام ەكەنىن جازىپتى.

اۋعانستان، يران ەلدەرىنە كەتكەن قازاق قانشا ما؟!

قىتاي اسقان قازاقتاردىڭ ءبىر بولىگى وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى-الپىسىنشى جىلدارى كەڭەستىك قازاقستانعا قايتىپ كوشىپ كەلدى. ودان قالعانى تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان بەرى تاۋەلسىز قازاقستانعا ورالۋ ۇستىندە.

سول 1916 جىلى قىتايعا وتكەندەردىڭ كوزى ءتىرىسى قالماعان بولار، ال 1931-1933 جىلدارداعى اۋعانداردىڭ ءبىرازى ءالى ومىردە بار.

ءبىر قىزىعى، سول قازاقتاردىڭ وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى-الپىسىنشى جىلدارى قازاقستانعا قايتپاي قالعاندارىنىڭ ءبارىنىڭ جەكە كۋالىگى مەن تولقۇجاتىندا  تۋعان جەرى «كەڭەس وداعى» نەمەسە «سابەتتىك قازاقستان» ەمەس، «قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى» دەپ جازۋلى تۇر!

ءجۇز مىڭداعان قازاقتى «ءوز جەرىمدە تۋعان!» دەپ، قىتاي مۇنى سسسر-ىڭىزدىڭ ىسقىرىپ تۇرعان كەزىندە جازىپ العان بولاتىن. قازىر، تولقۇجاتتاعى تۋعان جەرىڭىز بىلاي تۇرسىن، ۇلتىڭىزدى وشىرگەلى جاتىر قىتاي!

ءسويتىپ، قىتايدان كەلىپ، «ورالمان» اتانىپ جۇرگەن قازاقتىڭ ءبىرازى كەزىندەگى كەڭەستىك قازاقستاننىڭ ءتول تۋماسى.

مىنە، دەپۋتات كارىباي يمانجانۇلى اعام ىزدەپ وتىرعان «الەمدىك پراكتيكانىڭ» ەڭ وزىق ءھام وكتەم ۇلگىسى.

سول ءۇشىن قىتايدى جازاعا تارتقان حالىقارالىق زاڭدى ەستىدىڭىزدەر مە؟

اۋعانستان، يران ەلىندەگى قازاقتاردىڭ تولقۇجاتىن تەكسەرىپ كورۋگە بولادى.

ال، ودان ارى «پراكتيكا» ىزدەپ، اقش-قا سابىلۋدىڭ قاجەتى جوق!

قابىلداۋ كەرەك بۇل ۇسىنىستى!

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz