نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە 

ەلباسى جانە  قالا اكىمشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن 2007 جىلى استانا قالاسىنىڭ  سارىارقا اۋدانى، كوكتال 1 شاعىن اۋدانى اۋماعىنان ەل استاناسىندا  تۇراتىن قىتاي، مونعوليا، وزبەكستان، تۇركيا، رەسەي قاتارلى شەت ەلدەردەن  اتامەكەنىنە ورالعان، ءار سالانىڭ بىلىكتى ماماندارى، زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن تۇرعىن ءۇي سالۋ ماقساتىندا  «رەسپۋبليكالىق ورالمانداردىڭ «اسار» قوعامدىق بىرلەستىگىنە اۋماقتى جەر تەلىمى ۋاقىتشا جالعا بەرىلگەن بولاتىن. ناتيجەسىندە «نۇربەسىك» تۇرعىن ءۇي كەشەنى بوي كوتەرىپ، 212  وتباسى ارنايى بەكىتىلگەن جوباعا سايكەس ءوز كۇش، قاراجاتىمىزبەن باسپانا تۇرعىزىپ، ۇرپاعىمىزدى ءوسىرىپ، ءتۇرلى سالادا ەڭبەك ەتۋدەمىز. كەشەن بوي كوتەرگەلى 12 جىلدان استام ۋاقىت بولدى.  

الايدا بۇگىنگى تاڭدا نۇرسۇلتان قالاسىنداعى  وسى «نۇربەسىك»تۇرعىن ءۇي كەشەنىندە ەشقانداي ينجەنەرلىك جۇيەلەرى: اۋىز سۋ، كارىس قۇبىرى، ەلەكتر تورابى، جول جوق. زەينەتكەرلەر، مۇگەدەك جاندار، اۋىرۋ-سىرقاۋلى ادامدار،  جالپى تۇرعىندار سۋدى جىلدار بويى شانا، اربامەن، جاياۋ-جالپى بىرنەشە شاقىرىم جەردەگى قۇدىقتان تاسىپ ءىشىپ كەلەدى. جەر استى سۋلارى بۇل جەردە وتە اششى بولعاندىقتان تۇرمىسقا قولدانۋعا مۇلدە جارامايدى. كەشەننىڭ ۋاقىتشا  جولدارى جاڭبىر، قار جاۋعان كەزدەردە لاي-باتپاققا اينالىپ، ءجۇرىپ-تۇرۋ ۇلكەن قيىنشىلىق تۋدىرىپ وتىر. اسىرەسە مەكتەپكە باراتىن بالالارىمىز تولارساعىنان ساز، باتپاق كەشىپ، بەك قينالادى. اۆتوبۋس كەشەنگە جەتپەي اينالىپ كەتەتىندىكتەن  قىستىڭ قىسقا كۇنىندە، قاقاعان سارى شۇناق ايازدا مەكتەپكە باراتىن بالالارىمىز جارىقسىز، قاراڭعى بۇرالاڭ كوشە جولدارمەن 1-2 شاقىرىم جاياۋ ءجۇرىپ ايالداما ازەر جەتەدى. ءارتۇرلى ەلەكتر سىمدارىن پايدالانىپ ءوز كۇشىمىزبەن تارتىلعان ەلەكتر جەلىلەرى  مۇلدە تالاپقا ساي ەمەس. قىسقى ۋاقىتتا ءجيى-ءجيى جارىق كەتىپ قالادى. توكتىڭ كەرنەۋى وتە ناشار، ماي شامداي سىعىرايىپ تۇرادى 

اڭگىمە اۋىل، اۋدان، ءتىپتى  وبلىس ورتالىعى ەمەس، ەل استاناسى -نۇرسۇلتان قالاسىنداعى جاعداي تۋرالى بولىپ وتىر عوي.  استانانىڭ اۋماعىنداعى باسقا دا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ دە شەشىلمەگەن ماسەلەلەرى جەتەرلىك، دەگەنمەن «نۇربەسىك» ەلدەن ەرەك بولىپ تۇر.

«ەشتەن كەش جاقسى» دەگەندەي 2017 جىلى  كەشەننىڭ ينجەنەرلىك جۇيەلەرىن سالۋعا مەملەكەتتىك قازىنادان 576 ملن. تەڭگە قارجى بولىنگەن بولاتىن. تەندەر وتكىزىلىپ قازاقستانعا تانىمال «كازسترويندۋستريا»  كومپانياسى جەڭىمپاز اتانىپ، جۇمىسىن باستاعان.

قالالىق اكىمشىلىكتىڭ قۇزىرلى شەنەۋىكتەرى 2018 جىلدىڭ مامىر ايىنا دەيىن  سىرتقى ينجەنەرلىك جۇيە تولىق سالىنادى، ەندى از ۋاقىت شىداي تۇرىڭىزدار دەپ ۋادەنى ءۇيىپ-توككەن ەدى. تۇرعىندار بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ، بەك قۋانعانبىز. 

بىراق وكىنىشكە وراي قۋانىشىمىز الىسقا بارمادى. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن باستالعان بۇل جۇمىس ءالى اياعىنا جەتكەن جوق، 2020 جىلعا قالىپ وتىر. باستالعان جۇمىس كەشتە بولسا اياقتالار، بالكىم.

 «جاس كەلسە ىسكە» دەگەن  قازاق. وتكەندە نۇر-سۇلتاننىڭ جاڭا اكىمى  ا.كولگىنوۆ بۇرىن-سوڭدى بىردە-ءبىر اكىم اياق باسپاعان «نۇربەسىك»-كە ادەيلەپ كەلىپ، تۇرعىندارمەن جولىعىپ، جاعدايدى كوزبەن كورىپ كەتتى. التاي باۋىرىمىز حالقىنا  جاقىن اكىم ەكەنىن بۇرىندا بىلەتىنبىز. ەڭ بولماعاندا كەشەنگە بيىل اۋىز سۋ اكەلىپ بەرەمىن دەپ ۋادە بەرىپ كەتكەن. ات شاپتىرىم اۋماقتاعى ىشكى جۇيەلەردى تارتۋ ءۇشىن ميلليونداعان قاراجات قاجەت-ءتىن. ونى حالىقتىڭ قالتاسى ەش كوتەرمەيتىنى بەلگىلى جاعداي عوي. كەيىن اكىمنىڭ تاپسىرماسىمەن «نۇربەسىك» تۇرعىن-ءۇي كەشەنىنىڭ ىشكى ينجەنەرلىك جۇيەلەرىن سالۋعا دا كەلەر جىلى قاراجات بولىنەتىن بولدى. بەك قۋاندىق. اكىمگە مىڭ العىس! 

نۇر-سۇلتان قالاسىنا  2019 جىلى كوگىلدىر وتىن  بەرىلەدى دەپ جاتىر. اۋەلى كەزەكتە  جەتكىزىلەتىن قالانىڭ باستى باعىتتاردىڭ قاتارىندا  كوكتال-1 شاعىن اۋدانىن، «نۇربەسىك» تە بار، گاز دا كەلىپ قالار دەگەن ۇلكەن ءۇمىتىمىز بار ەدى. 

اللاعا تاۋبە دەپ،ەل تىزگىنىن ۇستاعان  ازاماتتارعا ريزا بولىپ ەدىك. 

 «نۇربەسىك» تۇرعىندارى سالىنىپ بىتكەن تۇرعىن ۇيلەرىنە جەكە مەنشىكتىك قۇقىق بەرەتىن قۇجات الۋ ماسەلەسى دە بيىل عانا ءوز شەشىمىن تاۋىپ، العاشقى كەزەكتە 30 تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇجاتى دايىن بولعان ەدى.  الايدا «نۇربەسىك»-تىكتەر  تاعىدا ۇلكەن كەدەرگىگە تاپ بولدىق.

قۇزىرلى مەكەمەلەر ءۇي سالعان ءاربىر تۇرعىن  جەر تەلىمىن جالعا الۋ قۇقىن مەملەكەتتەن ساتىپ الۋ قاجەتتىگىن ايتادى. كەشەندەگى  ۇيلەر 3.5, 4.5,10 سوت جەر تەلىمدەرىنە يە. 5 جىلعا 3,5 سوت جەر تەلىمىن جالعا الۋ  قۇنى 350000 تەڭگە، 10 سوت جەر تەلىمى 1 ملن تەڭگەگە جۋىق. بەس جىلدان كەيىن قايتادان تولەۋ كەرەك. ولار مۇنداي قاراجاتتى ەش تولەي المايدى.بۇل تۇرعىنداردىڭ تۇسىنە عانا ەنەتىن سوما. 

جەر تەلىمىنىڭ ماسەلەسى شەشىلمەيىنشە  تۇرعىن ۇيگە جەكە مەنشىكتىك قۇقىق بەرەتىن قۇجاتتار دا بەرىلمەيدى.  ۇيدە قۇجات بولماسا ينجەنەرلىك جۇيەلەر: سۋ، كارىز قۇبىرى، ەلەكتر سىمدارى تارتىلمايدى، گاز دا قوسىلمايتىنى بەرگىلى جاعداي.

«نۇربەسىك» تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى جەكە ۇيلەرگە قاتىستى بارلىق جوبالىق جانە باسقاداي جۇمىستاردىڭ شىعىندارىن  تۇرعىندار ءوز مويىنىمىزعا الىپ، ءار وتباسى 4.5 تەن 10 مىڭ دوللارعا دەيىن قاراجات جۇمسادىق، جىلدار بويى وسى جەردى جالعا الۋ قۇنىنا ۇكىمەتكە 40 ملن-نان استام قاراجات  تولەدىك. ءۇي تۇرعىزىپ الۋ ءۇشىن دە تاپقان-تايانعانىمىزدىڭ ءبارىن جۇمسادىق. قىسقاسى بارلىق شىعىنداردى ءوزىمىز كوتەردىك.

وسى ىستە «رەسپۋبليكالىق ورالمانداردىڭ  «اسار» قوعامدىق بىرلەستىگى» قارجىلىق تۇرعىدا ەمەس ۇيىمداستىرۋشىلىق، ۇيلەستىرۋشىلىك مىندەت اتقاردى. جەر تەلىمى ءاۋ باستا استانادا تۇراتىن شەت ەلدەن كەلگەن  زيالى قاۋىم وكىلدەرى، جاس مامانداردى، ورالمانداردى باسپانامەن قامتۋ ماقساتىندا بەرىلگەندىگىن جوعارىدا ايتتىق. ۇكىمەت تەگىن جەر تەلىمىن بەرەدى، سىزدەر باسپانالارىڭىزدى وزدەرىڭىز تۇرعىزىپ الىڭىزدار دەگەن سول كەزدەگى استانا قالاسىنىڭ  اكىمى، قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىڭ پرەمەر ءمينيسترى اسقار مامين باۋىرىمىز. 

بىزدەر جەر تەلىمىن العان كەزدە استانادا جەر جەكە مەنشىككە تەگىن بەرىلۋىنە ماروتوري جاريالانباعان بولاتىن. 

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ  2002 جىلعى 9-شىلدەدەگى № 748 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن «ورالماندارعا جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ءۇشىن جەر تەلىمىن بەرۋ ءتارتىبى تۋرالى» ەرەجەدە: «ورالماندار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العاننان كەيىن بەرىلگەن جەر تەلىمى ولاردىڭ جەكە مەنشىگىنە وتەدى...» دەلىنگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  «جەر كودەكس»-ءىنىڭ 46-بابىندا 3-تارماعىندا «بەرiلگەن جەر ۋچاسكەلەرi قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العاننان كەيiن وسى كودەكستە بەلگiلەنگەن تارتiپپەن جانە جاعدايلاردا ولاردىڭ جەكە مەنشiگiنە وتەدi» دەپ جازىلعان. تاريحي وتانى-قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كوشىپ كەلگەن  ءاربىر قانداسىمىز كەزىندە ورالمان مارتەبەسىن الىپ، كەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  ازاماتتىعىن قابىلداعان. 

قورىتا ايتقاندا وسى جەر تەلىمدەرىنىڭ ۇستىندە  ءبىزدىڭ بەينەتپەن سالىپ العان ۇيلەرىمىز تۇر. استانادا تۇراتىن ءتۇرلى سالانىڭ ماماندارى، قانداستارىمىزدىڭ  باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ ماقساتىندا ءاۋ باستا بىزدەرگە بەرىلگەن وسى جەر تەلىمدەرىن جەكە مەنشىگىمىزگە  تەگىن الۋعا تولىق قۇقىمىز بار دەپ سانايمىز، سوندىقتان نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگى ماسەلەنى مۇقيات قاراپ،  وڭ شەشىم قابىلداۋىن وتىنەمىز.

«نۇربەسىك تۇرعىن ءۇي كەشەنى»-ءنىڭ  تۇرعىندارىنىڭ اتىنان قول قويعان اۋىل  اقساقالدارى جانە انالارى:  

ءالحان امانتاي
ءابۋ تىلەۋحان    
ساقاي قۇرمەت  
جىلقشينا نۇرجاۋعان
ورىنباساروۆنا
دوسمۇحامبەتوۆ ەرالى
رايس ناشىن          
سولتان داۋلەتبەك
ۋتەگەنوۆ سايدۋللا
قابىلاش كاليماش 

Abai.kz