الاش زيالارىنىڭ وتكەن ءومىرى مەن حالقىنا قالتىقسىز اتقارعان قىزمەتىن باعالاپ، بايىپتاۋىمىز بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. XX عاسىردىڭ باسىندا قازاق ينتەلليگەنتسياسى بۇعان دەيىن بولماعان قارقىنمەن قاۋلاپ ءوستى، كەيىن ولار ۇلتتىق ويانۋ كەزەڭىندەگى سان-سالالى قىزمەتتەرىندە ەل مەن حالىق مۇددەسىنە ايتارلىقتاي ۇلەس قوستى.

وسى رەتتە ءبىرشاما ءىس اتقارعان بىرەگەي تۇلعالاردىڭ ءبىرى – ەسكەندىر يساۇلى كوپجاساروۆ. الاش قوزعالىسى تاريحىندا ە.ي.كوپجاساروۆ الاش ميليتسياسىنىڭ وفيتسەرى، ويىلداعى يۋنكەرلەر مەكتەبىنىڭ كومانديرى ءھام باتىس الاشوردا اسكەري دالالىق سوتىنىڭ توراعاسى رەتىندە وزىندىك ورنى بار تۇلعا. بىراق، وسى كەزگە دەيىن ونىڭ قايراتكەرلىك ورنىن بەلگىلەيتىن بىرەگەي ەڭبەك جازىلعان جوق. جازىلعاندار بولسا، ونىڭ الاش پارتياسىنا قاتىستى ومىرباياندىق كەيبىر ىزدەرى عانا، نە شولۋ تۇرىندەگى شاعىن جازبالار.

ەندەشە ەسكەندىر كوپجاساروۆ دەگەن كىم، قانداي ىستەرىمەن ەل ەسىندە قالدى؟

جۋرناليست-ولكەتانۋشى ب.اجنيازوۆ اقتوبە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميەتى وبلىستىق باسقارماسىنىڭ №3084 قىلمىستىق ءىسى دەرەگى بويىنشا ە.كوپجاساروۆتىڭ ارحيۆتىك قۇجاتتار بويىنشا اقتوبە وبلىسى، قوبدا اۋدانىنىڭ №2 اۋىلىندا 1884 جىلى دۇنيەگە كەلگەندىگىن جازادى. سونىمەن بىرگە ول كەلتىرگەن دەرەك بويىنشا، ياعني ە.كوپجاساروۆتىڭ ءوز قولىمەن تولتىرعان ءومىربايانىندا تۋعان جىلىن 1885 جىلى دەپ كورسەتكەن.

ال اكەسى يسا كوپجاسارۇلى حح عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندەگى قازاقتىڭ كورنەكتى ساياسي قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى،  سانكت-پەتەربۋرگ يمپەراتورلىق اسكەري-مەديتسينالىق اكادەمياسىن بىتىرگەن، «ويىل ءۋالاياتى» ۋاقىتشا ۇكىمەتىنىڭ مۇشەسى، قارجى ءمينيسترى بولدى.  ونىڭ ازامات سوعىسى جىلدارى كراسنودار ولكەسىندە اق گۆاردياشىلار اسكەري بولىمدەرىنىڭ لازارەتىندە اسكەري دارىگەر بولىپ قىزمەت اتقارعانى تۋرالى دەرەك قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ءارحيۆى قورىنداعى قۇجاتتاردا ساقتالعان. يسا كوپجاسارۇلى 1920 جىلى 70-كە قاراعان شاعىندا قايتىس بولعان.

كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا ەسكەندىر يساۇلى سانكت-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان. قازان توڭكەرىسىنە دەيىن ءبىلىمدى زاڭگەر رەتىندە بولىستىق سايلاۋلار مەن الەۋمەتتىك-ساياسي تالاس-تارتىستار كەزىندە ەكى جاقتى بىتىمگە كەلتىرۋشى ارا اعايىن رەتىندە قاتىسىپ، ءىس-قاعازدارىن جۇرگىزگەن.

دۇربىلەڭمەن باستالعان حح عاسىر قازاق حالقىنىڭ باسىنا اۋىر دا قايعىلى قاسىرەتتەردى الا كەلدى. سول حح عاسىردىڭ باس كەزى بۇكىل قازاق ەلى، قازاق قوعامى ءۇشىن ءتۇرلى ساياسي، ازاماتتىق باعىتتاردىڭ ءوزارا قاقتىعىسى مەن كۇرەسكە تولى كەزەڭ بولدى. ەلدەگى ساياسي-قوعامدىق، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وي-پىكىرلەردىڭ قالىپتاسىپ، ۇلتتىق سانا-سەزىمىنىڭ ورلەۋىنە مۇمكىندىك تۋىپ جانە ويانۋ داۋىرىنە جول اشىلعانى بەلگىلى. پاتشالى رەسەيدەگى اقپان ايىنداعى توڭكەرىس بۇكىل يمپەريا ايماعىن ءدۇر سىلكىندىرىپ، ءوز قولاستىنداعى ۇلتتاردىڭ سانا سەزىمىنە تىڭ سەرپىلىس بەردى. وسى تۇستا قازاق ۇلتىنىڭ الدىڭعى قاتارلى وقىعان زيالىلارى، الاش پارتياسى وكىلدەرىنىڭ باستى ۇستانعان يدەياسى قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى بولاتىن. 1917 جىلعى اقپان توڭكەرىسى كەزىندە «بوستاندىق»، «ازاتتىق»، «تەڭدىك» سوزدەرى اسقاقاتاي سامعاپ قازاق دالاسىنا دا جەتكەنى ءمالىم. اقپان توڭكەرىسىنەن كەيىن حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلدارى باس بولىپ ۇلتىنىڭ باسقا جۇرتپەن تەرەزەسى تەڭ، تاۋەلسىز مەملەكەت بولۋىن الدارىنا  ماقسات-مۇددە ەتىپ قويىپ، ومىرلەرىن ولىمگە تىكتى. الاش وردا تاريحى مەن ونىڭ كورنەكتى قايراتكەرلەرىنىڭ قوعامدىق-ساياسي قىزمەتتەرى كەڭەستىك كەزەڭدە ءبىر جاقتى يدەولوگيا سارىنىندا جازىلىپ، قارا كۇيە جاعىلعانى دا بەلگىلى. سولاردىڭ قاتارىنا ەسكەندىر كوپجاساروۆتى دا تولىق جاتقىزۋعا بولادى.

ونىڭ ءومىر دەرەكتەرىندەگى باستى نازار اۋداراتىن جايت، ونىڭ  ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى مۇستافا شوقايدىڭ (1890-1941)  تۇركىستان مۇحتارياتى ۋاقىتشا ۇكىمەتى كەزەڭىندەگى قىزمەتىندە كومەكشىسى بولعاندىعى. بۇل تۋرالى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستان تاريحى شەتەلدىك تاريحناماسىن زەرتتەۋدىڭ نەگىزىن قالاۋشى، شوقايتانۋشى ك.ل.ەسماعامبەتوۆ  (شوقاي م. ەپيستوليارلىق مۇراسى. 2 تومدىق / جاۋاپتى رەداكتور، العىسوز بەن تۇسىندىرمەلەر اۆتورى – ك.ل.ەسماعامبەتوۆ، قۇراستىرۋشى: ع.ت.يساحان. –الماتى: «ساگا» باسپاسى، 2006. 1-توم. – 424 بەت) «م.شوقايدىڭ ەپيستوريارلىق مۇراسى تۋرالى» العىسوزىندە «م.شوقايدىڭ جەكە مۇراعاتتىق قورىنداعى قۇجاتتاردىڭ ىشىنەن ەسكەندىر (يسكاندەر) دەگەن ازاماتتىڭ 1936 جىلدىڭ 26 اقپانىندا جازعان حاتى ەرەكشە نازار اۋدارادى»، - دەپ جازعان بولاتىن (كورسەتىلگەن ەڭبەك، 19 ب.). اتالعان حاتتىڭ جازىلعان جىلى تەحنيكالىق نە باسپادان كەتكەن قاتە بولۋى كەرەك، نەگىزىندە حات 1930 جىلدىڭ 26 اقپان كۇنى جازىلعان. سەبەبى ب.اجنيازوۆ كەلتىرگەن ارحيۆ دەرەكتەرى بويىنشا ە.كوپجاساروۆ 1933 جىلى 2 قاڭتارىندا قايتىس بولعان. سوندىقتان دا ە.كوپجاساروۆتىڭ م.شوقايعا 1936 جىلى حات جازۋىنىڭ مۇمكىن ەمەستىگى باسى اشىق ماسەلە. كىتاپتى قۇراستىرۋشى، بەلگىلى ارحيۆيست عازيزا يساحان اپامىزدىڭ ەسكەندىر كوپجاساروۆتىڭ م.شوقايعا جازعان حات جيەگىندە «9.4.30» دەپ  الىنعان ۋاقىتى كورسەتىلگەن دەگەن  ەسكەرتۋى دە بار (كورسەتىلگەن ەڭبەك، 180 ب.). سونىمەن بىرگە كوشىم لەكەرۇلىنىڭ «الەمگە تانىعان تۇلعا (م.شوقايدىڭ دۇنيەتانىمى جانە قايراتكەرلىك بولمىسى). – الماتى: دايك-پرەسس، 2008. – 504 بەت. + 28 بەت جاپسىرما.)» اتتى ىرگەلى ەڭبەگىندە حاتتىڭ 26 اقپان 1930 جىلى جازىلعاندىعىن جانە حاتتىڭ مازمۇنىنا قىسقاشا توقتالادى (239-240 ب.ب.). جانە دە  ەسكەندىر تۇركىستاندىق زيالىلاردىڭ ءبىرى رەتىندە م.شوقايمەن قاتار ساياسي كۇرەسكە ارالاسقان سياقتى دەگەن پىكىر بىلدىرەدى. جازىلعان حاتتان شىعاتىن قورىتىندى شەتەلدە جۇرگەن م.شوقايدىڭ ەلمەن بايلانىسىنىڭ ءبىر باعىتى وسى ەسكەندىر كوپجاساروۆ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلعاندىعى. سونىمەن بىرگە ەسكەندىردىڭ م.شوقايدىڭ سەنىمدى سەرىگى رەتىندە  اتاعان ۆ.ا.چايكين* ماسكەۋدەن  1922 جىلدىڭ 22 ناۋرىز كۇنى م.شوقايعا جازعان حاتىندا ەسكەندىر دە تۇركىستانداعى دوستارىنىڭ قاتارىندا اتالادى. ۆ.ا.چايكين حاتىندا  «تۇركىستانداعى دوستارىڭىز بەن تانىستارىڭىز تۇگەلگە دەرلىك بۇعان قارسى، سوندا جۇرگەن جانشا، ەسكەندىر دە جانە ت.ب.، ورازاەۆ تا قىزمەت ىستەپ ءجۇر (تۇركىستان حالىق كوميسسارياتى  كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى), جاعدايعا ريزا ەمەس، بىراق ولاردىڭ قارسىلىعىنىڭ ءجونى بار»، - دەپ جازدى (شوقاي م. ەپيستوليارلىق مۇراسى. 2 تومدىق، 61 ب.).

عالىم-تاريحشى ك.ەسماعامبەتوۆتىڭ دەرەكتەرى بويىنشا ە.كوپجاساروۆقا قاتىستى دەرەك  وگپۋ-دىڭ شىعىس ءبولىمىنىڭ تىڭشىسى «الاشورداشى»، تۇركىستان اۆتونومياسى كەزىندە م.شوقايدىڭ سەنىمدى سەرىگى بولعان ەسكەندىر كوپجاساروۆتىڭ جاقىن ارادا گرۋزيادان ورالعانىن حابارلاعان. تىڭشى تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن تاعى دا ءبىر استىرتىن مالىمەت بويىنشا م.شوقاي تۇركىستان الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ حالىق كوميسسارياتىنىڭ قىزمەتكەرى ە.كوپجاساروۆپەن حابارلاسىپ تۇراتىندىعى قاپەرگە بەرىلگەن. بىرىككەن مەملەكەتتىك ساياسي باسقارماسى (وگپۋ) تىڭشىسىنىڭ ماعلۇماتى نەگىزىندە م.شوقايدىڭ كومەكشىسى تاشكەنتتە قىزمەتتە جۇرگەن ج.دوسمۇحامەدوۆ، ح.دوسمۇحامەدوۆ، ع.ءبىرىمجانوۆ سەكىلدى قازاق زيالىلارىمەن ارالاسىپ تۇرعاندىعىن اڭعارۋعا بولاتىندىعى.

سونىمەن  ە.كوپجاساروۆتىڭ 1930 جىلدىڭ 26 اقپانىندا  م.شوقايعا تاشكەنتتەن جازعان قۇپيا حاتىن تولىق مازمۇندا بەرۋدى ءجون كوردىك:

ەسكەندىر كوپجاساروۆتىڭ مۇستافا شوقايعا جازعان حاتى

اسا قۇرمەتتى مۇستافا اعاي! قازىرگى جاعداي ءاربىر تۇراندىققا لايىقتى جۇمىس ىستەۋ تۇرماق، بىرەۋمەن ءوز ويلارىن بولىسۋگە دە، اقىلداسۋعا دا مۇمكىندىك بەرمەيدى. قانداي جاعدايدا دا قاجەت جۇمىستى جۇرگىزۋدىڭ جولىن بىلەتىن بولىمدەر بار ەكەنىن ءبىز كوپتەگەن استىرتىن ۇيىمدار مەن ۇيىرمەلەردىڭ تاجىريبەسىن بىلەمىز. قازىر بىزدە مۇمكىندىكتەر ءتىپتى ازايعان سەكىلدى. اۋعانستاننان ءوز وتانىنا تاشكەنت ارقىلى بارا جاتقان گەرمان-اۋعان ساۋدا كº-دا بىرگە قىزمەتتەس بولعان ءبىر نەمىس ارقىلى حات جازىپ جىبەرۋدىڭ ءساتتى كەلىپ وتىر.

ءوزىم تۋرالى ەكى اۋىز ءسوز ايتايىن: مەنىڭ ءوز ۇيىرمەمىزدەن قول ۇزگەنىمە كوپ جىل بولدى، ءسىزدىڭ تۇركىستانعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىڭىزدى جانە ونىڭ ازاتتىعى ءۇشىن قۇرباندىققا دا باراتىنىڭىزدى بىلەمىن. وسىنشىما جىلدان كەيىن مەن سىزبەن قايتىپ، قالاي بايلانىس جاساۋدىڭ رەتىن تابا الماي ءجۇرمىن. سىزدەن مەن تۋرالى ەسكەرۋىڭىزدى وتىنەمىن. جان-جاعىمىزدا وراشولاقتار مەن ورالىمسىزدار تولىپ جۇرگەندىكتەن، بۇل جەردە دۇرىس ويلايتىن ادامدارعا جۇمىس جەتەرلىك.

بولشەۆيكتەر وسىلاردى ەسكەرە وتىرىپ، جەرگىلىكتى زيالىلاردى جۇمىستان باسقا جاققا بۇرىپ، ولاردىڭ ورنىنا كەلىمسەك ەلەمەنتتەردى تارتۋدا.

بىزدە سوڭعى ۋاقىتتارى ورتا ازيا بويىنشا مۇسىلمان زيالىلارىن جاپپاي قاماۋعا الۋ ءجۇرىپ جاتىر. 600-گە جۋىق ادام، ال تاشكەنتتە 1000-عا جۋىعى قامالدى. تۇرمەدەن جاقىندا شىعىپ، ايداۋدان ورالعاندىقتان، ءوزىمنىڭ تۇرمىس جاعدايىمدى تۇزەۋ الەگىمەن اينالادا بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ بۇگە-شىگەسىن بىلە بەرمەيمىن. ءبىزدىڭ قازىرگى جاعدايىمىزدا قانداي دا ءبىر بەدەلدى ۇيىرمە ءومىر سۇرە الادى دەپ ويلامايمىن. سەبەبى سول ۇيىرمەلەردىڭ نۇسقاۋى بويىنشا جەرگىلىكتى حالىق بار مۇمكىندىكتەرىنشە ءوز مۇددەلەرىن قورعاپ قالۋشى ەدى. قازىر وعان مۇمكىندىك تە جوق.

شارۋاشىلىقتاعى بولىپ جاتقان قيىنشىلىقتار مەن قىتاي شەكاراسىنداعى شيەلەنىسۋلەرگە بايلانىستى ۇكىمەت الدىن الا شارالار قابىلدادى.

باسقا جەردەگىدەي، بۇل جەردە دە ۇلتتىق  باعىتتاعى وسى قوزعالىستى «باسماشىلىق» دەپ اتاۋعا داعدىلانعان. وسى كۇزدە تاشكەندىك ناۋبايشى قۇر-دجۋراي جيناعان سانى 25 ادامعا جۋىق شاعىن توپ يسكەنت اۋدانىندا قارسىلىق جاسادى. دەگەنمەن، ول جاققا قالادان اتتى اسكەر جىبەرىلىپ، شاعىن توپ تالقاندالدى. ون ادام قازا بولىپ، قالعاندارى تاۋعا قاشىپ كەتتى. بۇدان كەيىن بارلىعىنا بەلگىلى جاعداي: قىشلاقتىڭ حالقى زارداپ شەكتى. ولار كىمنىڭ ۇيىنە توقتادى، سولاردىڭ ءبارى دەرلىك قاماۋعا الىندى. قۇر-دجۋراي – تيلياد اۋدانىنان شىققان، 1920 جىلى ءوز وتريادىمەن وكىمەتكە بەرىلگەن قۇرباشى، ول سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن ەسكى تاشكەنتتە بەيبىت ەڭبەكپەن اينالىستى، نان پىسىرۋشىلەر ارتەلىندە توراعا بولدى جانە ونىڭ ەسكى قالادا ۇزاق ۋاقىت بولۋىنا قاراعاندا، ونى وسىنداي ىسكە يتەرمەلەگەن استىرتىن ۇلتتىق ۇيىمدار ما دەپ تە ويلايمىن. بيدايدىڭ باعاسى بازاردا 7-8 سوم، ال ماقتانى ديقانداردان 3 سوم 20 تيىننان 5 سومعا دەيىنگى باعامەن قابىلدايدى، سوندىقتان دا ديقانداردىڭ ساتىپ الۋ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى ءوزىڭىز ولاي بەرىڭىز.

مۇندا «پراۆدا ۆوستوكا» مەن ونىڭ وزبەك تىلىنە اۋدارماسى «شارك-حاقيقاتى» سياقتى كۇندەلىكتى گازەتتەردەن باسقا، قىزمەتتەن كەتكەن كەڭەس قىزمەتكەرلەرىنەن جوعارى ەشكىمدى سىناي المايتىن جانە جوعارىداعىلاردىڭ كەمشىلىكتەرىن سىناۋعا شاماسى جەتپەيتىن «مۋشتۋم» اتتى اپتالىق جۋرنال شىعارىلادى.

دەگەنمەن، مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ ىشىندە اي سايىن شىعاتىن «بيۋللەتەن پرەسسى سرەدنەگو ۆوستوكا» جۋرنالى كەشىگىپ بولسا دا، پەرسياداعى، تۇركياداعى، ارابستانداعى، ۇندىستانداعى جانە اۋعانستانداعى ماڭىزدى وقيعالاردى باياندايدى.

سىزگە جەكە باسىلىمدار جاڭالىعىنان حابارلايتىنىم: قازاقستانعا ينجەنەر تىنىشباەۆ كوشىپ كەلدى، ەگەردە ونىڭ «جول ينجەنەرى» دەگەن ماماندىعى بولماعندا، ول قايتكەندە دە، قىزمەتتەن شەتتەتىلەتىن ەدى. حۇسەين يبراگيموۆ تە قازاقستاندا، «ۇزىنقۇلاقتان» ەستۋىمىزشە، استىرتىن ادۆوكاتۋرامەن اينالىساتىن كورىنەدى، تاشپۋلات ناربوتابەكوۆ فايزۋللانىڭ (حودجاەۆ. – ا.ا. ) زاڭگەر-كەڭەسشىسى بولىپ قىزمەت ەتەدى، ول 1925 جىلى بكپ (ب) پارتياسىنا وتپەكشى بولعان، ول ءۇشىن فايزۋللانىڭ ءوزى كەپىلدىك بەرگەن، بىراق ودان ەشتەڭە شىقپادى.

ءبىزدىڭ قالعان ەسكى مۇسىلمەن زيالىلارىمىز بۇرىنعىداي بەيساياساتتىق ادەتىمەن ءار ءتۇرلى مەملەكەتتىك جانە كووپەراتيۆتىك مەكەمەلەردە تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسىن اتقارىپ، ءتيىستى جالاقىسىن الىپ، ءوز جاعدايىنىڭ ساتتىلىگىنە ريزاشىلىقپەن جۇرە بەرەدى. قوعامدىق جاۋىزدىق جونىندە ەشقانداي دا تۇسىنىگى جوق جانە قاتارداعى مەششاندارشا ءومىر سۇرەدى. مەنىڭ مەكەن-جايىمدى ءسىز لەيپتسيگتەگى [توررەكادەرودەن] بىلۋىڭىزگە بولادى.

ەسكەندىر» (شوقاي م. ەپيستوليارلىق مۇراسى. 2 تومدىق 180-182 ب.ب.).

جازىلعان حاتتا ە.كوپجاساروۆتىڭ ءبىرتۋار تۇلعا مۇستافا شوقايدى جاقسى تانيتىندىعى، اسا قۇرمەتتەيتىندىگى سەزىلەدى. ەسكەندىر كوپجاسارۇلى حاتىنىڭ باسىندا-اق ەلدەگى ساياسي احۋالعا دالمە-ءدال باعا بەرەدى. ول ساياسي ساۋاتى مول، قازاق زيالىلارىمەن قارىم-قاتىناستا بولعان، ءارى ەلدە بولىپ جاتقان اكىمشىلدىك-امىرشىلدىك جۇيەدەگى وقيعالارعا وزىندىك كوزقاراسى بار تۇلعا رەتىندە بايقالادى. وكىنىشتىسى ە.كوپجاساروۆ قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، ايداۋدان ورالىپ، تۋعان جەرىنە كەلگەن كەزىندە شولاق بەلسەندىلەر ارتىنان قايتادان جارىق كۇندە «شام» الىپ ءتۇسىپ، 1930 جىلدىڭ 22 قىركۇيەگىندە وعان ركفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58-10 بابىمەن قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، كونتسلاگەرگە 5 جىلعا قاماۋعا الىنىپ، اقىرى الماتى تۇرمەسىندە بار بولعانى 48 جاسىندا قايتىس بولدى.

الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ساياسي-قوعامدىق قىزمەتتەرىنەن تاعىلىم الۋ ءبىزدىڭ تاريحي دامۋىمىزدىڭ باستى قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى. تاريحتان وتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ءومىرى مەن ىسىنە قايتادان بايىپتاپ قاراپ، ولاردىڭ جەڭىستەرىن باعالاپ، جەڭىلىستەرىنەن ساباق الۋعا مىندەتتەيدى.

تاريحتا ءىز قالدىرعان قايراتكەرلەردى تانىپ ءبىلۋ ءار قوعامنىڭ رۋحاني دەڭگەيىنىڭ كورىنىسى. بۇگىنگى مىنا جاھاندانۋ زامانىندا ءوز تاريحىمەن تاربيەلەۋ عانا ءوز ۇرپاعى رۋحىن كوتەرۋ بولسا كەرەك.

اققالي احمەت،

ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى.

Abai.kz