قۋاندىق شاماحايۇلى. ەجەلگى دوس
(سىقاق اڭگىمە)
استانانىڭ ورتالىق الاڭىندا بالا كەزىمنەن تاي-قۇلىنداي تەبىسىپ بىرگە وسكەن ەجەلگى دوسىم كۇتپەگەن جەردەن كەزدەسە كەتتى. اماندىق، ساۋلىق سۇراسىپ شۇيىركەلەسىپ جاتىرمىز. دوسىم ورتا بويلى، تولىقتاۋ كەلگەن قارا تورى مۇرتتى جىگىت. ءجون سۇراستىق. ءوزىنىڭ بەلدى ءبىر مەكەمەدە باستىقتىڭ ورىنباسارى ەكەندىگىن، كەشىكپەي مينيسترلىككە ورلەيتىنىن، جاڭا ىقشام اۋداننان ءۇش بولمەلى پاتەر العانىن ءبىر دەممەن، زور قۋانىشپەن حابارلاپ سالدى. وسى ساتتە دوسىمنىڭ ەكى بەتى الاۋلاپ، كوزدەرى جايناڭداپ تۇردى دا:
- ءتورت بالالىمىز، بىراق، ءبارى قىز، - دەپ كۇرسىنە كۇبىرلەگەندە قابىعى ءتۇيىلىپ، ەڭسەسى لەزدە تۇسە قالدى. ءسويتتى دە، ىلە-شالا ءجۇزى جايناپ، تاماعىن كەنەپ مۇرنىن شۇيىرە قالدى.
- ال، ءوزىڭ سول اۋىلداسىڭ عوي. ۇستازدىق ەتىپ دەگەندەي...قازىر قيىن شىعار. جالاقى از، اۋىلدىڭ جاعدايى اناۋ. قازىر ونداي جالاقىمەن كۇن كورۋ دەگەن ءتىرىنىڭ توزاعى عوي،- دەپ تابان استىندا ءماز-مەيرام بولىپ، كوڭىلى كوتەرىلىپ شىعا كەلدى. وسى قىلىعىنا سايتانىم كەلدى دە، ادەيى ونى جىندى قىلۋعا كىرىستىم.
- جوق، دوسىم. استاناعا الدە قاشان كەلىپ العانمىن.
- ە، سولاي ما؟ جاتاقحانادا تۇراسىڭ عوي...
- جو-جوق، ءۇيىم بار.
- ءبىر بولمەلى؟
- التى بولمەلى.
- قوي-ەي؟! كوپ قاباتتى ەسكى بەتون ۇيلەردىڭ ەڭ استىڭعى قاباتىندا شىعار...
- جوق، ءۇيىم كىرپىشتەن قالانعان ەكى قابات كوتتەدج...
(سىقاق اڭگىمە)
استانانىڭ ورتالىق الاڭىندا بالا كەزىمنەن تاي-قۇلىنداي تەبىسىپ بىرگە وسكەن ەجەلگى دوسىم كۇتپەگەن جەردەن كەزدەسە كەتتى. اماندىق، ساۋلىق سۇراسىپ شۇيىركەلەسىپ جاتىرمىز. دوسىم ورتا بويلى، تولىقتاۋ كەلگەن قارا تورى مۇرتتى جىگىت. ءجون سۇراستىق. ءوزىنىڭ بەلدى ءبىر مەكەمەدە باستىقتىڭ ورىنباسارى ەكەندىگىن، كەشىكپەي مينيسترلىككە ورلەيتىنىن، جاڭا ىقشام اۋداننان ءۇش بولمەلى پاتەر العانىن ءبىر دەممەن، زور قۋانىشپەن حابارلاپ سالدى. وسى ساتتە دوسىمنىڭ ەكى بەتى الاۋلاپ، كوزدەرى جايناڭداپ تۇردى دا:
- ءتورت بالالىمىز، بىراق، ءبارى قىز، - دەپ كۇرسىنە كۇبىرلەگەندە قابىعى ءتۇيىلىپ، ەڭسەسى لەزدە تۇسە قالدى. ءسويتتى دە، ىلە-شالا ءجۇزى جايناپ، تاماعىن كەنەپ مۇرنىن شۇيىرە قالدى.
- ال، ءوزىڭ سول اۋىلداسىڭ عوي. ۇستازدىق ەتىپ دەگەندەي...قازىر قيىن شىعار. جالاقى از، اۋىلدىڭ جاعدايى اناۋ. قازىر ونداي جالاقىمەن كۇن كورۋ دەگەن ءتىرىنىڭ توزاعى عوي،- دەپ تابان استىندا ءماز-مەيرام بولىپ، كوڭىلى كوتەرىلىپ شىعا كەلدى. وسى قىلىعىنا سايتانىم كەلدى دە، ادەيى ونى جىندى قىلۋعا كىرىستىم.
- جوق، دوسىم. استاناعا الدە قاشان كەلىپ العانمىن.
- ە، سولاي ما؟ جاتاقحانادا تۇراسىڭ عوي...
- جو-جوق، ءۇيىم بار.
- ءبىر بولمەلى؟
- التى بولمەلى.
- قوي-ەي؟! كوپ قاباتتى ەسكى بەتون ۇيلەردىڭ ەڭ استىڭعى قاباتىندا شىعار...
- جوق، ءۇيىم كىرپىشتەن قالانعان ەكى قابات كوتتەدج...
- قالانىڭ شەتىندە الىستا عوي؟ تىم قۇرىعاندا قوياندى دا ەمەس...
- قالانىڭ قاق ورتاسىندا.
- قازىر قالادا تەلەفون نومەرى جەتپەي جاتىر. ۇيلەرىڭدە تەلەفون جوق شىعار-ءا؟
- بار بولعاندا قانداي، بەينەلى تەلەفون. زۆونداعان ادامنىڭ ءتۇرىن كورۋگە بولادى.
- كولىك الا قويعان جوق شىعارسىڭ؟
- بار. قالادا كولىكسىز قالاي ەندى...
- ەسكى «موسكۆيچ» عوي...الدە، ءتىپتى «زاپ...رر..وجج...»...
- قايداعى وزىمدىكى «دجيپ»، ايەلىمدىكى «مەردسەدەس بەنتس»!
وسىعان كەلگەندە دوسىمنىڭ ءوڭى بوزارىپ، كوزى قاراۋىتىپ كەتكەندەي جايسىزداپ سالا بەردى دە:
- ۇيلەرىڭدە گاز، سۋ، توك بولماي قالىپ، ۇنەمى اۋىرەگە تۇسەتىن شىعارسىڭدار-ءا!..-دەدى دەمىكپە اۋرۋعا شالدىققان ادامشا ەنتىگىپ.
- ءوز جەكە مەنشىگىمدە شاعىن ەلەكتر ستانتسيام بار، - دەدىم مەن دە شىمىرىكپەستەن.
ءدال وسى ساتتە باعانادان بەرى ەكى جاققا الما كەزەك تەڭسەلىپ زورعا تۇرعان بەيباق سىلق ەتىپ قۇلاپ ءتۇستى. تۇلا بويى دىرىلدەپ، ماڭدايىنان سۋىق تەر بۇرق ەتتى دە:
- سەندەردە شتات قىسقارتۋ بولادى. كەشىكپەي جۇمىسسىز قالاسىڭ-اۋ؟! -دەدى، ىڭق-ىڭق ەتە ىقىلىق اتىپ.
- مەن جاڭادان سايلانعان پارلامەنتتىڭ دەپۋتاتىمىن عوي...
- پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا ما؟
- جەكە مانداتپەن...
- ءاي، وسى پارلامەنتىڭ تاراپ كەتىپ جۇرمەي مە؟
- جوق، تارامايدى. كەلەسى سايلاۋدا تاعى دا دەپۋتات بولامىن.
- ءبارىبىر وكىمەتتىڭ بيۋدجەتىنە تەلمىرۋ دەگەن...ادامنىڭ ءوزىنىڭ كاپيتالى بولماعان سوڭ...
- وعان قاراپ وتىرعان جوقپىن عوي، دوسىم-اۋ. ايەلىم شاعىن كاسىپورىن باسقارادى. ءوزىم مۇناي قورىنىڭ پرەزيدەنتىمىن...
- بالا جوق شىعار سەندەردە...
- بار، ەكى بالالىمىز.
- ەكەۋى دە قىز؟
- جوق، ءبىرى ۇل.
دوسىمنىڭ دەم الۋى ودان بەتەر جيىلەپ كەتتى. سالدەن سوڭ اھىلاپ-ۇھىلەپ، ەكى كوزى الاڭ-عۇلاڭ ەتە باستادى. وسى كەزدە مەن دە ايانىپ قالمادىم. جىعىلعاندى جۇدىرىقتاۋعا باتىل كىرىسىپ كەتتىم.
- اكە-شەشەم ەكەۋى دە امان-ەسەن. تاياۋدا عانا زەينەتاقىلارىنان باس تارتىپ، ونى بالالار قورىنا وتكىزىپ تاستادى. وزدەرى اۋىلدا فەرمەر بولعان. شەتەلدىڭ ءبىر ءىرى فيرماسىمەن بىرلەسىپ، وسى تاياۋدا عانا تەرى-تەرسەك، ءجۇن-جۇرقادان ءونىم جاسايتىن كاسىپورىن اشتى. ءىنىم مۇناي سالاسىندا بيزنەسمەن، قارىنداسىم بانكتە توپ-مەنەدجەر.
مۇنى ەستىگەن ساتتە دوسىمنىڭ بۋىندارىنان ءال كەتىپ، سۇلق جاتىپ قالدى. ءبىر اياق، ءبىر قولىنان جان كەتىپ، دەنەسى مۇزداپ سالا بەردى. جان بەرىسىپ، جان الىسىپ جاتسا دا، ول ءۇمىت ۇزەر ەمەس.
- ب-ب-بالالارىڭ ءما-ءما-ماڭگۇرت پە؟ - دەپ تۇتىعىپ زورعا ايتقاندا داۋسى كومەيىنىڭ ارعى جاعىنان تىم الىستان ارەڭ ەستىلدى.
- ول نە دەگەنىڭ؟ ەكى بالام دا قازاقشا، اعىلشىنشا، ورىسشاعا جانە تۇرىكشەگە بىردەي. ەندى قىتاي ءتىلىن وقىپ جاتىر. بەس ۋاق ناماز وقيدى. يماندى يبالى، ەڭبەك قۇمار.
مۇنى ەستىگەن سوڭ دوسىمنىڭ دەنەسى تۇگەل جانسىزدانىپ، مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلىپ تىرەلدى دە قوس جانارى ماڭگىلىككە ءوشىپ بارا جاتتى. ويىننان وت شىققانىن سەزگەن مەن جالما-جان باسىن باسىن سۇيەپ وتىرىپ:
- ءاي، وتىرىك ايتامىن، قالجىڭ عوي، - دەپ قۇلاعىنىڭ تۇبىنە اۋىزىمدى تاقاپ تۇرىپ بار داۋسىممەن ايعاي سالعانىمدا كىرپىگى قىبىر ەتە ءتۇستى.
- مەن سول اۋىلدان كۇن كورە الماي قالاعا كەلگەنمىن. جۇمىس جوق، جاتاقحانانىڭ ءبىر بولمەسىندە قاتىن، بالا-شاعاممەن باس ساۋعالاپ وتىرمىن، - دەگەنىمدە تامىرلارى بۇلك-بۇلك سوعىپ، بەتىنە قان جۇگىردى.
- اكە-شەشىمنىڭ زەينەتاقىلارى باسقا تارتسا اياققا، اياققا تارتسا باسقا جەتپەي اقىرى اشتىقتان تۇبىركۇلەزگە شالدىعىپ...- دەگەنىمدە ول جاندانىپ، ءتىپتى قازديىپ وتىرا قالدى.
- التى بالالىمىز، ءبارى قىز، - دەگەندە ول ورنىنان اتىپ تۇرىپ، ءۇستى-باسىن قاعىپ-سىلكە باستادى.
- ءىنىم مەن قارىنداسىم شتات قىسقارتۋعا ىلىگىپ قازىر... - دەگەنىمدە ول گالستۋگىن تۇزەپ، قوس جانارىن اسپاننىڭ كوكجيەگىنە قاراي تىكتەدى.
- بالالارىم جالاڭ اياق، جالاڭاش. بيىل مەكتەپكە دە بارا المايتىن سياقتى، ساۋاتسىزدىققا ۇشىرايتىن بولدى، - دەگەن ءسوزىمدى شالا-شارپى ەستىگەن ول جۇزىنە شاتتىق ويناتىپ، كۇلمىڭ قاعىپ، كەرى بۇرىلدى دا كەتە بەردى.
«اباي-اقپارات»
