ءابدىراشيت باكىرۇلى. ايەل ءھام كوز جاس
ء(ازىل ارالاس ميفولوگيالىق اڭىز )
جەرگە ەڭ العاش تامعان كوز جاس - ادام- اتانiكi بولعان دەسەدi...
بار دۇنيەنiڭ يەسى ءارi جاراتۋشىسى - قۇدىرەتتi اللانىڭ ەڭ سۇيiكتi «تۋىندىسى» - ادام ەدi. ول جۇماقتىڭ تورiندە ارمانسىز سايران سالىپ، ءشاربات سۋىنان قانعانشا iشiپ، بال جەمiسiنەن قالاعانشا جەپ، ۋايىم - قايعىسىز ءومiر ءسۇرiپ جاتقان-دى. بۇلبۇلدارى سايراعان ماۋەلi باقتاردى ارالاي ءجۇرiپ، ارقايسىسى ءوز بەتiمەن جايباراقات تiرشiلiك ەتiپ جاتقان نەبiر حايۋانداردىڭ قىلىقتارىن قىزىقتايتىن. دەگەنمەن، كۇندەلiكتi, قايناردان سۋ iشكەندە وزiنەن كوز المايتىن، ال قولىن سوزسا - ءدىر-ءدىر ەتiپ جوق بولاتىن بiر ەلەس ونى ەرەكشە كۇيگە ەنگiزە بەردi. سول ەلەستi قۋالاي-قۋالاي، «ونىمەن قالاي قاۋىشام» دەگەن تiلەك ارمانعا اينالعان. سونداي جالعىزدىقتان جابىققان ساتتەردiڭ بiرiندە، ول كوپتەن بەرi تiلدەسپەگەن جاراتۋشىسىنا شاعىم ايتتى: «جالعىزبىن. جالىقتىم. اگاركي، سۇيiكتi پەندەڭ ەكەنiم راس بولسا، وندا ەڭ بولماسا قول ۇستاسىپ جۇرەر قانداي دا بiر سەرiك قوسىپ بەر» - دەدi. جاراتۋشى ءۇنسiز قالدى... ادام «قىڭقىل-سىڭقىلىن» ودان ءارi ۇدەتە ءتۇستi.
...اۋەلiندە ادامنىڭ ماسا ىزىڭىنداي مازاسىز سوزiنە اسا ءمان بەرمەگەن جاراتۋشى، بiردە - جۇماقتاعى ۇزiلمەيتiن مەيرامداردىڭ بiرi قارساڭىندا - مەيiرiمi ءتۇسiپ:
ء(ازىل ارالاس ميفولوگيالىق اڭىز )
جەرگە ەڭ العاش تامعان كوز جاس - ادام- اتانiكi بولعان دەسەدi...
بار دۇنيەنiڭ يەسى ءارi جاراتۋشىسى - قۇدىرەتتi اللانىڭ ەڭ سۇيiكتi «تۋىندىسى» - ادام ەدi. ول جۇماقتىڭ تورiندە ارمانسىز سايران سالىپ، ءشاربات سۋىنان قانعانشا iشiپ، بال جەمiسiنەن قالاعانشا جەپ، ۋايىم - قايعىسىز ءومiر ءسۇرiپ جاتقان-دى. بۇلبۇلدارى سايراعان ماۋەلi باقتاردى ارالاي ءجۇرiپ، ارقايسىسى ءوز بەتiمەن جايباراقات تiرشiلiك ەتiپ جاتقان نەبiر حايۋانداردىڭ قىلىقتارىن قىزىقتايتىن. دەگەنمەن، كۇندەلiكتi, قايناردان سۋ iشكەندە وزiنەن كوز المايتىن، ال قولىن سوزسا - ءدىر-ءدىر ەتiپ جوق بولاتىن بiر ەلەس ونى ەرەكشە كۇيگە ەنگiزە بەردi. سول ەلەستi قۋالاي-قۋالاي، «ونىمەن قالاي قاۋىشام» دەگەن تiلەك ارمانعا اينالعان. سونداي جالعىزدىقتان جابىققان ساتتەردiڭ بiرiندە، ول كوپتەن بەرi تiلدەسپەگەن جاراتۋشىسىنا شاعىم ايتتى: «جالعىزبىن. جالىقتىم. اگاركي، سۇيiكتi پەندەڭ ەكەنiم راس بولسا، وندا ەڭ بولماسا قول ۇستاسىپ جۇرەر قانداي دا بiر سەرiك قوسىپ بەر» - دەدi. جاراتۋشى ءۇنسiز قالدى... ادام «قىڭقىل-سىڭقىلىن» ودان ءارi ۇدەتە ءتۇستi.
...اۋەلiندە ادامنىڭ ماسا ىزىڭىنداي مازاسىز سوزiنە اسا ءمان بەرمەگەن جاراتۋشى، بiردە - جۇماقتاعى ۇزiلمەيتiن مەيرامداردىڭ بiرi قارساڭىندا - مەيiرiمi ءتۇسiپ:
- «ادامىم، مىڭ دا بiر تiرشiلiك يەسi iشiندە ءوزiڭ عانا سۇيكiمدiسiڭ. بار ماقۇلىق iشiنەن وزiڭە ايرىقشا كورiك بەردiم، قۇدىرەتiمدi سەزiنىپ ءجۇرسiن دەپ ولاردان اسىرىپ وي-سانا بەردiم. سوزiمە قۇلاق سالساڭ - وزiڭە دەگەن ىقىلاسىمدى ەشكiممەنەن بولiسپە» - دەپ ادامدى اڭگiمەگە تارتتى. بiراق ادام ايتقانىنان قايتپادى. سوندا جاراتقان:
- «قايتەيiن، ايتقانعا كونەر بولمادىڭ، قابىل الدىم تiلەگiڭدi! بiراق ەسكەرتەمiن: وڭايلىقپەن كەلگەن نارسەدە بەرەكە جوق. سوندىقتان ءوتiنiشiڭدi ورىنداۋدا قابىرعاڭدى قيىپ، تانiڭە جارا سالامىن. سوندا عانا ساعان سەرىك قوسا الامىن. جانە دە ونى بiر-اق مارتە جاسايمىن. قانداي بولىپ شىعارىن ءوزiم دە بiلمەيمiن. ودان كەيiن «ماعان ۇناماي قالدى» دەۋشى بولما! ۇناسا دا، ۇناماسا دا - سول. تاعى ەسكەرتەمىن: بۇرىن سەن ەركiندiكتە بولدىڭ - نە iشiپ-جەيمiن، قايدا بارامىن، قاشان تۇرامىن دەمەيتiنسiڭ. اۋەل باستان سەندە ەشبىر ارمان-قيال بولماۋدىڭ بارلىق جاعىن ويلاستىرىپ قويىپ ەدiم... اتتەڭ! ەندi ەكەۋ بولاسىڭدار، سەندەردiڭ ءجۇرiس-تۇرىستارىڭا امالسىز شەكتەۋ قويۋعا ءماجبۇرمىن. ونىڭ باستى شارتى مىناۋ: اناۋ تۇرعان الماعا جولامايسىڭدار! ونىڭ جەمىسىن نە ۇزۋگە، نە ودان ءدام تاتۋعا ءۇزiلدi-كەسiلدi تيىم سالامىن! ەگەر وسى شارتىمدى بۇزار بولساڭ - وندا مەنەن ەش اياۋشىلىق كۇتپەگەيسiڭ! وسىعان كونەمiسiڭ؟
ادام ءسال توسىلىپ قالدى. ىلە-شالا: «ە..ە، بار جوعى وسى بولسا، جاراسى جەڭiل ەكەن عوي»- دەپ ويلادى دا، شارتتارعا قۋانا-قۋانا كەلiستi. «كۇنiمiز وسى الماعا قاراپ قالماعان شىعار، بiر ءمانiسi بولار... نارتاۋەكەل!» - دەپ ناقتى شەشiمگە كەلدى. جاراتقان ويىن سەزبەس دەگەندەي، iشiنەن مىرس-مىرس كۇلىپ قويدى. جاراتقان ءۇشىن ءبارى دە ايان. ادامنىڭ ويىن وقي قويعان ول - ونىڭ وسى قىلىعى ءۇشىن جامال ءجۇزiن جانىنا بۇرىپ اكەتتi...
...ءسويتiپ، جاراتقان اداممەن وسىنداي توقتامعا كەلگەن سوڭ - ادامدى قۇدىرەت كۇشiمەن زاماتتا ۇيىقتاتتى...
...ادام ويانا كەلە، تiلەگiنiڭ ورىندالعانىن كوردi: ايداي التىن شاشى جالت-جۇلت ەتكەن، تۇلا بويى كەرىلگەن كەر مارالداي، سەزiمگە تولى قوس جانارى وزiنە تىنىمسىز شاقىرعان، جالپاق دۇنيەدەگi جالعىز سەرiگi -حاۋانى كورiپ، ەسi كەتە قۋاندى دەيسiڭ بiر!.. ءوز كوزiنە ءوزi سەنبەي حاۋانىڭ پەرiشتە قولىنان سيپالاپ، دiرiلدەگەن انارىنا كوزi ءتۇسىپ، جۇپار شاشىنان قۇمارلانا يىسكەپ، تاڭ سامالداعى ساف اۋاداي دەمىن جۇتىپ ەسەڭگiرەپ قالدى. وسىنداي كەرەمەتتەن ەسى اۋىسارعا شاق قالعان ادامنىڭ بويىن ءبىر مەزەتتە كەمەرiنەن اسقان قۋانىش بيلەپ، كوز جاسىن اعىل-تەگiل توكتi دە جiبەردi!
...شىنىندا دا، حاۋانىڭ كەلبەتi كiمنiڭ بولسا دا كوزiنەن جاس شىعارارداي، باقىتتان باس اينالدىرارداي ەدi... جۇماقتىڭ iشi جارقىراپ كەتكەنi راس... مiنە، وسىلاي جەر بەتiنە ادام بالاسىنىڭ كوز جاسى قۋانىش بولىپ تامىپ ءتۇسىپتى... بۇل قۋانىش كوز جاسى، ەڭ الدىمەن، ايەل زاتىنىڭ قۇرمەتiنە توگiلگەن-دi...
ارينە، كوز جاستىڭ العاشقى تامشىسى تامعان زاماتتا، ەر جاراتىلعان ادام بولاشاق تۋرالى ويلانىپ جاتپادى. ءاسىلى، «حاۋا كiم؟» دەگەن سۇراق ونىڭ قاپەرiنە كiرگەن جوق. وسى قۋانىشتىڭ سوڭى نەمەن اياقتالارىنا وي جۇگىرتپەدى. ول تەك تازا قۋانىش ءلاززاتىنا بولەنە بەردى، بولەنە بەردى...
ومىردە ءبىر زاتتىڭ كىرىسى - ەكىنشى زاتتىڭ شىعىسى. قابىرعاسىنان ايىرىلعانىن اقىلى ءتۇزۋ ادام ۇقپادى ەمەس، ۇقتى. بiراق ول قابىرعا تۋرالى باس قاتىرعىسى كەلمەدى، تىپتەن ەلەگەن دە جوق. بiر ەمەس، ون قابىرعاعا تاتيتىن حاۋا كەلدى ەمەس پە، ومىرگە! ادام ونىمەن كۇندەلiكتi سىرلاسىپ، شەرiن تارقاتىپ - جاڭا ءومiردi باستاپ كەتتi ...
باسىندا جاراتقان يە قاۋiپتەنەتiندەي ءارى ونىڭ شارتى بۇزىلاتىنداي ەشتەڭە بايقالماعان: اڭگiمەنi, ەركەلەي وتىرىپ، حاۋا باستايدى: «انانى ويتە قويشى، مىنانى بۇيتە قويشى» - دەيدi سىزىلىپ... ادام ونىڭ ايتقانىن قالت جiبەرمەيدi. اۋرۋ-سىرقاۋدىڭ، شارشاپ-شالدىعۋدىڭ نە ەكەنىن بiلمەيتiن ول زىر جۇگiرiپ ءجۇرiپ، ايتقانىن ورىنداي سالادى. وندا تۇرعان نە بار، ءتايىرى! مەيلi, ەركەلەسىن! سوڭعى شەشiم ادامنىڭ وزىندە ەكەنiن قايدان بiلسiن ول بەيباق؟ جاراتقان يەم تەك ادامىنا سەنەدi, ادام دا يەسiنىڭ راقىمىنا ەش كۇماندانبايدى. ەندەشە، «قازانشىنىڭ ءوز ەركi ەمەس پە، قايدان قۇلاق شىعارسا»! ...دەگەنمەن، حاۋانىڭ ەركەلiگiندە شەك جوق ەدi. ايتسە دە، تانiنەن ءتان قيىپ، ولەردەگi سوزiمەن جالبارىنىپ ارەڭ تاپقان سەرiگiن ادام بەتiنەن ەش قاقپادى. قالاي تۇرام، قالاي جۇرەم، كiممەن دوستاسام دەسە دە - ەركi!
ولار وسىلاي - تەك راحاتتان، قيىندىقتان ادا، قىزعانىشتان تازا ۇلكەن سەنiم پاتشالىعىندا شات-شادىمان ءومiردi ءسۇرiپ جۇرە بەردi...
بiراق سوڭعى كەزدە بۇكىل جۇماق تورىندە كەمەڭگەرلiگiمەن اتى شىعا باستاعان ءابiجىلاننىڭ حاۋامەن دوستاستىعى كۇشەيىپ كەتتى. بۇل جاعداي ادامدى ءبىرتۇرلى بەيمالiم مازاسىزدىققا ۇشىرتا باستادى. سەبەبىن تۇسiنە الماي ءوزi دە دال بولۋدا...
ءابiجىلاننىڭ ءتاتتi-ءتاتتi سوزدەرiنە ۇيىرىلگەن حاۋا ونىمەن قوسىلىپ ماۋەلi باقتى ارالاپ كەتە بەرەر-ءدى... ادام بولسا، سەرتiنە ساي، كوز جاۋىن الار الماسىن قاراۋىلداپ قالىپ قوياتىن.
...بۇگىن دە جۇماقتىڭ ماڭگi كوكتەم مامىرجاي كۇندەرiنiڭ بiرi ەدى... حاۋا، ادەتتەگىدەي، تەرiسi جالتىراعان ءابiجىلاندى موينىنا القاداي اسىپ، ونىڭ ىسىلداعان ءتاتتi سوزدەرiنە ۇيىپ، ماۋەلi باقتى ارالاپ جۇرگەن بولاتىن. ولاردىڭ بۇل قاپەرسىز كۇيىن كورىپ، كوڭiلi جايلانعان ادام بiر مەزگiل تىنىستاپ الماققا كوك شالعىنعا جانتايعان...
...ويانا كەلسە، شىعىپ كەتكiر كوزدiڭ كورگەنi: قابىرعاسىن قارس ايىرىپ جاراتقان پەيiشتەگi ەرمەگi ءھام سەرiگi حاۋا - جاراتۋشىنىڭ شارتىن بۇزىپ، جۇمباق المانى ورتاسىنان ويىپ جەپ تۇر، پاتشاعار!
...التىن شاشتى حاۋا جىلتىراق كورسە جانارىندا ۇشقىن پايدا بولاتىنىن بايقاعان ءازازiل ءابiجىلان وقتا- تەكتە الىستان وراعىتىپ:
- «حاۋاجان وسى سەنiڭ ايداي كوركiڭدi, تەلەگەي تەڭiز اقىلىڭدى كورە الماي، كۇندەيتiندەر بار-اۋ دەيمiن. ايتپەسە، ادامنىڭ مىنا قىلىقتارىن قالاي تۇسiنۋگە بولادى؟ انەبiر ادەمi المالاردى ءوزi جەمەيدi, وزگەگە تاتتىرمايدى. قايدام، سونى سەنەن ايايدى بىلەم. سەنى جاقسى كورسە وسىلاي جاسار ما ەدى؟ سوعان كۇماندانام. مۇمكiن بوتەن بiرەۋ ءۇشiن ساقتاپ جۇرگەن بولار؟.. بولماسا، نەگە ولاي ىستەيدى؟ - دەيتiن...
ەندi, مiنە، ول ءوزىنىڭ ۇزدiكسiز ازعىرۋى ءساتتi اياقتالعانىنا مەيiرلەنە ماساتتانىپ، «رەتi كەلگەن، وڭىنان تۋعان iس بولدى» دەپ، حاۋانىڭ ءمارمارداي مiنسiز موينىنا ورالىپ، الاڭسىز ۇيقىعا كەتتى ...
جاراتۋشىسىنا الما جەمەك تۇگiلi, وعان قاراماۋعا سەرت ەتكەن، ال ەندi - بولار ءىس بولىپ قويعان سوڭ ءتاڭiرiنiڭ قاhارى قاي جاقتان تونەرiن بiلمەي الاسۇرعان، سودان: «نە iستەپ قويدىم مەن!؟» - دەپ شاقشاداي باسى شاراداي بولعان ادام وكiرiپ جىلاعاندا - بەتiن تارام-تارام جاس جۋىپ جاتتى... بىراق، ەندى، بۇل - ەڭ باقىتتى ءومىردىڭ سوڭى تاياعانىن سەزگەن وكىنىش جاسى ەدى!..
ءيا، قۇدىرەت ادامدى شەكسiز جاقسى كوردى. بiراق وعان ەكi سويلەۋگە، نە وتiرiك ايتۋعا بولمايتۇعىن. سوندىقتان ول ادامنىڭ جازاسىنا بۇرىن سوڭدى بولماعان، جوبالانباعان جاڭا دۇنيە جاساۋعا كىرىستى. بۇل جاڭا الەمدە اۋەل باستا كەمشiلiكسiز جاراتىلعان بiرتۇتاس، ۇيلەسiمدi جۇماق قيراۋى ءتيىس-ءتى...
ونىڭ ورنىنا تiرشiلiك ءۇشiن جان الىپ - جان بەرiسكەن، قايعىسى مەن قۋانىشى، ازابى مەن راقاتى، جەڭiسi مەن جەڭiلiسi, بەينەتi مەن زەينەتi, ءومiرi مەن اجالى، ماحابباتى مەن وشپەندiلiگi ارالاس-قۇرالاس، بiر ءسات تىنىم تابۋعا مۇرشا بولمايتىن، وتپەلi-توكپەلi دۇنيە كەلدi. كۇنى كەشەگى ۋايىم-قايعىسىز ادام مەن حاۋا ماڭگىلىك عۇمىردان اجىراپ، ءومiردى ۇرپاق ارقىلى جالعاستىراتىن ەتتى. ءسويتىپ ولار قىسقا عۇمىرىندا ۇرپاقتارىن ساقتاۋ، ۇيرەتۋ، كوبەيۋ ءۇشىن جانتالاستى. اجىراپ تا كەتە المادى. سەبەبى، ولار اجىراسا ومىرلەرى وزدەرiمەن اياقتالۋشى ەدى...
كەلە-كەلە ۇرپاق بولاشاعى ءۇشiن ارپالىس - «ادام اتالار» مەن «حاۋا انالاردىڭ» تiرشiلiگiنiڭ باستى ءمان-ماعىناسىنا اينالدى. ءسويتىپ، ولاردىڭ اراسىنداعى اۋەل باستاعى ۇيلەسiم بۇزىلىپ - جايباراقات، بەيمارال تiرلiك كوزدەن بۇلبۇل ۇشتى. عۇمىرلارى جەتپەي جاتقاسىن جاراتۋشىدان تىلەنىپ ءجۇرiپ ەسەكتىڭ، ءيتتىڭ جانە مايمىلدىڭ كەرەك قىلماي تاستاپ كەتكەن عۇمىر-جىلدارىن سۇراپ الۋعا ءماجبۇر بولدى...
كوبەيە كەلە حاۋاانالار «ايەلدەر» دەپ اتالاتىن «اۋلەتكە» ءبولiنىپ الدى. تىپتەن، جاراتىلىسىنىڭ قاڭقاسى - «قابىرعانى» ۇمىتۋعا اينالدى... بىراق، امال نە، جاراتۋشىنىڭ جازاسى ەكەۋiنە تەڭ بولعاندىقتان، ءبىر-ءبىرىن قولداۋعا ءماجبۇر...
سول ىقىلىم زاماننان بەرى كۇنكورiس ءۇشىن دەپ، تاڭ اتار اتپاستان، باسىن قاتەرگە تiگiپ ەركەك كەتەدi تۇزگە. بالا-شاعاسىن قىزعىشتاي قورىپ ايەل قالادى ۇڭگىردە. كەشكە ارباڭداعان ايۋلارمەن، اقىرعان ارىستاندارمەن ارپالىستا قورەگiن تاپقان ەركەك كەلگەندە، ايەل شارشاعانىنا قاراماستان، ەرiنiڭ استى-ۇستiنە ءتۇسiپ بايەك بولادى. ءسويتىپ، جاڭا تiرشiلiككە بويلارى ۇيرەنە كەلە، ولار بiر-بiرiنسiز ءومىر سۇرە المايتىندارىنا كوزدەرى ابدەن جەتتى. باستاپقىدا جۇماقتاعى بولعان ءجاي عانا قىزىعۋشىلىقتىڭ ورنىن ءوزارا ىنتىزارلىق، سۇيiسپەنشiلiك، اياۋشىلىق، قامقورلىق، ساعىنىش سياقتى سەزiمدەر باستى. ولاردىڭ iشiندەگi ەڭ زورى - ماحاببات ەدى.
ءسويتىپ، حاۋا-انانىڭ ءبىر عانا قاتەلىگى - بۇل دۇنيەدە ماحاببات اتتى ۇلى سەزىمنىڭ تۋىنا سەبەپكەر بولعانىن ونىڭ ۇرپاقتارى ءالى كۇنگە دەيىن تامسانا ايتىپ كەلەدى...
...ادام مەن حاۋا جۇماقتان كەتكەننەن بەرى تiرشiلiك ءۇشىن ارپالىسقان ءومiردiڭ اق-قاراسى بiلiنە باستادى. ادام بالاسى كۇش-قۋاتى مەن قايرات-جiگەرiن قانشا جانىسا دا، ولارعا قارسى تۇرعان «ارىستاندار» مەن «ايۋلاردىڭ» دا سالماعى تىم اۋىر-تىن... ادام مەن حاۋا ۇرپاعى ولاردى بiردە جەڭiپ، بiردە جەڭiلدى. سوياۋداي تىرناقتارىنا تiلiنiپ، ءجانتاسiلiم ەتكەندەرi قانشاما؟ وسىلايشا، «ءتاتتi ەتكە اششى تاياق» تيە باستاعاننان-اق كوز جاس ۇيرەنشiكتi قۇبىلىسقا اينالدى. ونداي جاعدايدىڭ ءجيىلىپ كەتكەنى سونشالىق، ەندىگى جەردە كوز جاس ۇيرەنشىكتى بولىپ كەتتى. ەسەسىنە باياعىداعىداعى تازا قۋانىش نەمەسە تازا رەنiش جاسى كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى. وتكەن زامانداعى پەرiشتە جاس كۇندەلiكتi كۇيبەڭ تiرشiلiكتiڭ شاڭ-توزاڭىمەن ارالاسىپ، قويىرتپاقتانىپ كەتتi. بiر مەزگiلدە قۋانىشى مەن قايعىسى ارالاس كوز جاس پايدا بولدى. ونداي كەزدە جىلاۋدىڭ نە قۋانىشتان، نە قايعىدان ەكەنى بەيمالىم بولىپ قالاتىن...
ۇيدە ايەلدەر كوز جاستى اياماي توگۋگە شەبەرلەنىپ السا، كەرىسىنشە ەركەكتەر وعان ساراڭدىق تانىتتى. وسىلايشا، ايەلدەردىڭ ءجوندى-ءجونسىز جىلاۋى - كوز جاستىڭ قادiرiن كەتىردى. جىلاۋعا «ەتى ولگەن» ەركەكتەر العاشقىدا ايەلدىڭ جىلاعانىنا قابىرعاسى قايىسقانىمەن، سوڭىنان كۇلەتiندi شىعاردى. مۇندايدا كۇيەۋiنە مۇڭىن شاققىسى كەلگەن ايەل ونىڭ كۇلگەنiن كورىپ: «سەن مەنi مازاقتادىڭ» - دەپ جىلاۋىن ودان ءارi ۇدەتە تۇسەر ەدى...
كەلەشەكتە كوز جاس ەرلەر مەن ايەلدەر «كەلiسسوزىنىڭ» باستى تەتىگىنە اينالدى. ونسىز iس بiتپەيتiن بولدى. سوندىقتان ەركەكتەر ءوزارا «ءار ۋاقىتتا ايەلدiڭ كوز جاسىنان ساقتانىپ جۇرiڭدەر!» دەگەن ەرەجە قالىپتاستىرىپ الدى. بۇگىندە ولار وسى قاعيدامەن ءومىر سۇرۋدە...
زاماندار وتە كەلە، جاراتۋشىدان جازاعا بەرىلگەن ارپالىستى ءومiر ناعىز باقىتتى ءومىر سانالا باستادى. تىپ-تىنىش، جايباراقات، بەيمارال جۇماققا بارۋعا ەشكىم اسىقپايتىن بولدى. ادامدارعا ءومىر قىزىعى مەن شىجىعى ارالاس-قۇرالاس كەلiپ جاتسا عانا قىزىقتى، ماعىنالى بولىپ كورىندى. سۇرەڭسiز بiرىڭعاي ومiردە - كوز جاس تۇزىنىن اجىراپ، ءدامسiز بولىپ كەتەرىن ولار ۇقتى.
سوندىقتان، ادامدار وزدەرىنىڭ مۇڭسىز-قايعىسىز، كەمەرiنەن اسىپ-تاسقان كەزىن - ءومiردىڭ بوس پاراقتارىنا باعالادى. ونداي - «ءدامسىز» كۇندەر، ەندى ولاردى قىزىقتىرمادى... ولارعا كوز جاس پەن ماڭداي تەرمەن كەلگەن باقىت قانا باياندى بولىپ شىقتى!
سوعان قاراماستان، ادام اتا مەن حاۋا انانىڭ بۇگiنگi ۇرپاقتارى كوز جاستان اجىراماۋعا تىرىسادى:
- وقتا-تەكتە ومiردەن وتكەن ارۋاقتارىن ەسكە الىپ جىلاپ الادى، الىستاعى اعايىندى ساعىنىپ كوزدەرi مولتiلدەيدi, بiرەۋدiڭ قياڭقى iسiن كورiپ، كوزiنە ايتىپ جىلاتادى، وعان كۇيiنiپ ءوزi جىلايدى...
- جولى بولماعان عاشىقتاردىڭ «باقىتسىز» كوز جاسى مەن جولى بولعان عاشىقتاردىڭ «باقىتتى» كوز جاسى تاۋسىلسا نە بولار ەدi?
- ومiرگە جىلاپ كەلگەن ادام، ومiردەن وزگەلەردi جىلاتىپ اتتانباسا شە؟..
ەگەر ولاي بولماسىن دەسەك، وندا بارلىعىمىز كەۋدەمiزگە بiر-بiر تەمiر جۇرەك ورناتىپ العانىمىز دۇرىس بولار. وندا بارلىق ماسەلە وڭاي شەشiلەدى: ءومiر اتتى عاجاپ دۇنيە بiرقالىپقا تۇسەءدى، تولقىمايتىن- شالقىمايتىن، بەتiن مۇز قۇرساعان تەڭiز سياقتى...
... بiتتi, وسىمەن اڭىز ءتامام!
ءابدىراشيت باكىرۇلى
فيلوسوف-پۋبليتسيست
«اباي-اقپارات»
