قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا قۋانىشبەك ىسقاقوۆ  قر پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندەگى قىزىلوردا  وبلىسىنىڭ باستى جەتىستىكتەرى، سونداي-اق 2019 جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى تۋرالى باياندادى.

"وسى جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسىمەن بىرقاتار باعىتتاردا وڭ ناتيجەگە قول جەتكىزدىك. تۇتاستاي العاندا، جالپى مەملەكەت ساياساتىن  جۇيەلى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە سوڭعى جىلدىڭ وزىندە وڭدەۋشى ونەركاسىپتە ءوندىرۋ كولەمى 5,4% ۇلعايدى، جۇمىسپەن قامتىلعاندار سانى 71% دەرلىك، ال، شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورت كولەمى - 49%  استام ءوستى", دەپ اتاپ ءوتتى قۋانىشبەك ىسقاقوۆ.

ءوڭىر ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋدىڭ نەگىزى يندۋستريالاندىرۋ سالاسى. اعىمداعى جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ونەركاسىپتىڭ شيكىزاتتىق ەمەس سەكتورىنداعى ءوندىرىس ءوسىمى 4,4%  قۇراعان. بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا ىسكە اسىرىلعان 24 جوبانىڭ 18-ءى جوسپارلى قۋاتتىڭ 90% دان 100% جەتكەن. جىل سوڭىنا دەيىن يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى اياسىندا تاعى دا 3 جوبانى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانۋدا، بۇل 200 استام جاڭا جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا "ارال تۇز" اق 2 يسپاندىق تسەحتى ىسكە قوستى.  بۇگىنگى تاڭدا بۇل كاسىپورىن ءوز ءونىمىنىڭ 79%  ەكسپورتقا (ۋكراينا، ءازىربايجان، گرۋزيا، قىرعىزستان، سونداي-اق رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ 82 قالاسىنا) جىبەرەتىن تابىستى كاسىپورىننىڭ ءبىرى. شەتەلدە ءونىم قاجەتتىلىگىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى بيىل  تۇز ءوندىرۋ كولەمىن 25%، ياعني جىلىنا 400-دەن 500 مىڭ تونناعا دەيىن جەتكىزگەن، ال 2022 جىلى ءوندىرۋ كولەمىن تاعى 75%  جىلىنا 700 000 تونناعا دەيىن ارتتىرۋ جوسپارلانۋدا.

سىر وڭىرىندە اۋىل شارۋاشىلىق سالاسىنا اسا ءمان بەرىلۋدە. اگروونەركاسىپ ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋعا قاتىستى جۇمىستار كۇشەيتىلۋدە.  2016 جىلى باقشا  داقىلدارىنىڭ ەكسپورتى جانداندى،  2017 جىلى  كوكونىستەر مەن مالدى (بىرىككەن اراب امىرلىگى، يران، مونعوليا جانە وزبەكستان) ەكسپورتتاۋ جۇمىستارى باستالدى، 2018 جىلى قىتايعا العاش رەت ماقسارى مايى جىبەرىلدى. ال، بيىل وسى ەلگە ءجۇن ەكسپورتتاۋ جولعا قويىلدى. 10 ايدىڭ وزىندە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىمىنىڭ كولەمى 3,5 پايىزعا ارتقان.

2015 جىلى اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ نەگىزگى كاپيتالىنا شامامەن  9 ملن. اقش دوللارى تارتىلسا، 2018 جىلى اتالمىش 15 ملن. اقش دوللارىنان اسىپ تۇسكەن.

كۇرىش - سىر ءوڭىرىنىڭ برەندى. بيىل كۇرىششىلەر ءار گەكتارىنان 60,3 تسەنتنەردەن ءونىم جيناپ، 530,5 مىڭ توننا كۇرىش سالىسى قامباعا قۇيىلىپ، وسىلايشا  جاڭا رەكوردقا قول جەتكىزدى ء(ار گەكتاردان 108 تسەنتنەردەن العان ءونىم العان كۇرىششىلەر دە بار).

ۇستىمىزدەگى جىلى 7,3 مىڭ توننا مايلى داقىلدار، 66,4 مىڭ توننا كارتوپ، 115,3 مىڭ توننا كوكونىس، 187,4 مىڭ توننا باقشا جينالدى. شارۋالار بيىل 50 گا سويا ەگىپ، جاقسى ناتيجەگە جەتكىزدى، سوندىقتان 2020 جىلى ونىڭ كولەمىن 500 گا ۇلعايتۋ جوسپارلانۋدا. مال شارۋاشىلىعىندا مال باسىنىڭ ەڭ جوعارعى دەڭگەيى 1991 جىلمەن سالىستىرعاندا ءمۇيىزدى ءىرى قارا 45,2% (223,1 مىڭنان 324 مىڭعا دەيىن), جىلقى 91,4% (71,3 مىڭنان 136,4 مىڭعا دەيىن), تۇيەنىڭ باسى 76% (26 مىڭنان 45,7 مىڭعا دەيىن) ارتتى. اعىمداعى جىلدىڭ 10 ايىندا 25,7 مىڭ توننا ەت، 63,6 مىڭ توننا ءسۇت، 6,4 ملن. دانا جۇمىرتقا ءوندىرىلىپ، ەت ءوندىرۋ 3,4% ءسۇت ءوندىرۋ 1,7% جۇمىرتقا ءوندىرۋ 7,7 % ءوستى.

2018-2020 جىلدار قىزىلوردا وبلىسىندا جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جىلى دەپ جاريالاندى. جۇيەلى شارالاردىڭ ناتيجەسىندە وبلىستا جۇمىس ىستەپ تۇرعان كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى سوڭعى جىلداردا  9% ءوستى.

سوڭعى 3,5 جىلدا وبلىس اۋماعىندا 2 ملن. شارشى مەتردەن استام تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بيىلدىڭ  وزىندە وبلىستا 48 كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇي سالىنۋدا.  بۇل 2000 - نان استام پاتەر. سول جاعالاۋداعى جاڭا قالادا 320 ورىندىق بالاباقشا، وبلىستىق جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ عيماراتى، "رۋحاني جاڭعىرۋ"ورتالىعى، "بولاشاق" ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كامپۋسى سالىندى.

ايماقتا سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە گازبەن جابدىقتاۋ ماسەلەلەرى قاتار شەشىلۋدە. بۇل دا حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى مەن ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورلارى. بۇگىنگى كۇنى وبلىس حالقىنىڭ 97% ورتالىقتاندىرىلعان سۋعا قول جەتكىزىپ وتىر، ال، حالىقتىڭ 63% تابيعي گازدى تۇتىنۋعا مۇمكىندىك الدى. 2018 جىلى 3 اۋدان ورتالىعىنا - جوسالى، تەرەڭوزەك جانە جالاعاشقا كوگىلدىر وتىندى جەتكىزىپ، بيىلعى جىلى كەنتىشىلىك گاز جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. وسىلايشا، 2020 جىلى وسى كەنتتەردىڭ تۇرعىندارى كوگىلدىر وتىندى تۇتىنۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى.

ۇكىمەتپەن بىرلەسىپ بايقوڭىر قالاسىن جانە وعان ىرگەلەس تورەتام جانە اقاي ەلدى مەكەندەرىن دامىتۋعا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتۋ بويىنشا شارالار قاراستىرىلۋدا. بيىلعى جىلى، بايقوڭىر قالاسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى ءۇشىن بەس 50 پاتەرلى ءۇيدىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. سونىمەن قاتار، تاعى 5 كوپپاتەرلى ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن باستاۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.

"بايقوڭىر" ارنايى ەكونوميكالىق ايماق  قۇرىلادى. بۇگىنگى كۇنى  بايقوڭىر قالاسىندا تابيعي گازدى تۇتىنۋ ءتاريفى قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا بىرىڭعاي تاريفپەن تەڭەستىرىلىپ، 20,7 تگ/م3 قۇراپ وتىر. ايتا كەتۋ كەرەك، "بايقوڭىر" قالاسىندا  قازاقستاندىق گازعا قوسىلعانعا دەيىنگى تاريف قۇنى 850 تگ/م3 قۇرايتىن.

وبلىستىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا 2015 جىلى 3-6 جاستاعى  دەيىنگى بالالاردى مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەمەن قامتۋ 100 پايىزعا جەتكىزىلدى، اپاتتىق جاعدايداعى مەكتەپتەر جانە ءۇش اۋىسىمدىق مەكتەپتەر ماسەلەسى دە تولىق شەشىلدى. ەندى جەكە مەكتەپتەردى دامىتۋ، جاتاقحانالار ماسەلەلەرىن ينۆەستورلاردىڭ كومەگىمەن شەشىلمەك. جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن تومەندەتۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەلەكتروندىق فورماتقا كوشۋدە. ال، 1 قاراشادان باستاپ وبلىستىڭ بارلىق مەكتەپتەرى  بىرىڭعاي سايتتارعا قوسىلدى.

مەديتسينالىق كومەكتىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن (العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك) دارىگەرلىك ۋچاسكەلەردى ىرىلەندىرۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. سوڭعى 3 جىلدا قوسىمشا 61 دارىگەرلىك امبۋلاتوريا اشىلدى. اعىمداعى جىلى قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە قان اينالىمى جۇيەسى اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم - ءجىتىم كورسەتكىشى – 11,3 %، جاراقات، ۋلانۋ جانە جازاتايىم وقيعالاردان – 0,6%، قاتەرلى ىسىكتەردەن -21,4% تومەندەدى، ال ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى باستاپقى كەزەڭدە انىقتاۋ كورسەتكىشى 15% ءوستى.

قازىرگى تاڭدا وبلىستا 574 مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەكەمەلەرى جۇمىس جاساۋدا. ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك بالاباقشا سانى - 161 بولسا، جەكە بالاباقشا سانى - 413. قازىر دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت، سپورت، قوعامدىق ءتارتىپ، تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى جانە تاعى باسقا سالالاردا 116 جوبا بار. ولاردىڭ 40 بويىنشا ينۆەستورلارمەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى كەلىسىم شارتقا قول قويىلعان.

«رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ «جاھاندىق الەمدەگى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» جوباسى اياسىندا وبلىستىق فيلارمونيانىڭ كامەرالىق وركەسترى تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ قاتىسۋىمەن بوسنيا-گەرتسەگوۆينا مەملەكەتىندە وتكەن كلاسسيكالىق كامەرالىق وركەسترلەر فەستيۆالىندە، «اقمەشىت» فولكلورلىق ءانسامبلى ءساۋىر ايىندا عارىشكەرلەر كۇنىنە وراي ماسكەۋدىڭ كرەمل سارايىندا ونەر كورسەتسە، وزبەكستان رەسپۋبليكاسىندا قىزىلوردا وبلىسىنىڭ ونەر كۇندەرى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2019 جىلعى 24 قازانداعى №800 قاۋلىسىمەن نارتاي بەكەجانوۆ اتىنداعى قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنا «اكادەميالىق» مارتەبەسى بەرىلدى. سونداي-اق، ەجەلگى جانە ورتاعاسىرلىق سىعاناق، جانكەنت، سورتوبە، شىرىك-رابات، جەنت، ءبابىش-مولا، قىشقالا قالاشىقتارىنا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى جالعاسۋدا. بيىل سىعاناق قالاشاعىنداعى قازبا جۇمىستارى كەزىندە «ەجەلگى قورىمنان» ءحىىى-ءحىۇ عاسىرلارداعى التىن بۇيىمدار (سىرعا، القا، قاپسىرمالار، مونشاقتار، كەراميكالىق قاپتامالار) تابىلىپ، عىلىمي زەرتتەۋگە جىبەرىلدى.

بيىل وبلىس سپورتىنىڭ الەمىندەگى ەڭ باستى جارقىن جاڭالىعى «قايسار» فۋتبول كومانداسىنىن قازاقستان كۋبوگى ويىندارىندا جەڭىمپاز اتانۋى. 20 جىلدان كەيىن «قايسار» ەكىنشى رەت فينالعا جولداما الىپ، جەڭىسكە جەتتى. كوماندانىڭ الداعى مىندەتى – ەۆروپا ليگاسىندا لايىقتى ويناۋ. اتقارىلعان جۇمىستار ناتيجەسىندە وبلىس سپورتشىلارى الەم جانە ازيا چەمپيوناتتارىندا 168 (66-التىن، 53- كۇمىس، 49- قولا) مەدالعا قول جەتكىزدى.

Abai.kz