اعام اسكەردەن ورالعان سوڭ، كورشى اۋىلدىڭ قىزىن الىپ قاشىپ كەلدى. قويى قورالاس، اۋىلى ارالاس بولعاندىقتان كورشى اۋىلدىڭ مەكتەبىندە مۇعالىم بولىپ ىستەيتىن قۇدا مەن قۇداعيدى  جاقسى تانيمىز. قۇدانىڭ كىشى قىزىنىڭ اتى «انەل» ەدى. بۇل ءسوز نە ماعىنا بەرەتىنىن وزدەرى دە بىلمەيتىن. ايتەۋىر، «سوۆرەمەننىي» شەت ەلدىڭ ەسىمى دەپ وتىراتىن. بالاعا قويعان اتى ونىڭ ومىرىنە ۇلكەن اسەر ەتەدى دەگەن قاعيدا ءدال كەلەدى ەكەن. قازاقتىڭ دانالىعىنا تاڭ قالامىن. «بوتەن» ەسىم قىزىن ۇلتىنا جات ەتىپ ءوسىردى. 

قۇداشام اۋىلىندا مەكتەپتە جاقسى وقىدى. قۇدا مەن قۇداعي «وسىدان بىردەڭە شىعادى» دەپ بولاشاعىنا ۇلكەن ۇمىتپەن قارايتىن. سونىمەن ۋاقىت زىرلاپ ءوتىپ، قۇداشام مەكتەپ ءبىتىردى. الماتى شەت تىلدەر ينستيتۋتىنا  وقۋعا ءتۇستى. اۋىل-ايماعى، تۋعان-تۋىسى ءماز بولىپ، اتا-اناسى شەكسىز قۋانىشقا بولەندى. سودان نە كەرەك اركىم ءوز كۇيبەڭ تىرشىلىگىمەن قۇداشانىڭ وقۋ بىتىرەتىن مەزگىلى دە جەتىپتى. بىراق، قۇدا مەن قۇداعيدىڭ ءجۇزى سىنىق. بايقايمىن انەل جونىندە اڭگىمە قوزعاعاندا تومەنشىكتەپ، كىبىرتىكتەپ اڭگىمەنى باسقا جاققا بۇرىپ جىبەرەتىن بولدى. «الماتىدا جۇمىسقا قالعان شىعار» دەپ العاشقىدا ءمان بەرمەدىك. «پالەنشەنىڭ قىزى شەتەلگە بايعا ءتيىپتى» دەگەن كۇبىر-سىبىر وسەك شىعا باستادى. سويتسەك، قۇدانىڭ «قىزىمدى ۇلدە مەن بۇلدەگە وراپ ۇزاتامىن» دەپ جۇرگەن - انەلىمىز فرانتسيانىڭ ءبىر نەگىرىنە ءتيىپ الىپتى. قۇدا مەن قۇداعيدىڭ ەل-جۇرتقا قارار بەتى جوق، قايعىسىن ىشىنە جۇتىپ، وسىدان ون بەس جىل بۇرىن  بىرىنەن سوڭ ءبىرى دۇنيەدەن ءوتتى. ول كەزدە بىرەۋگە بىرەۋدىڭ قارايتىن زامانى ما ەدى. ءبىر ءۇزىم نان ءۇشىن بەت-بەتىمىزبەن قاڭعىپ كەتكەن كەز ەدى... 

وتكەن جىلى الماتىعا ءبىر تۋىستىڭ تويىنا بارعانىمدا باياعى انەلدى كەزدەستىردىم. كەزىندە قۇدا-قۇداعيدى تابالاعانداي بولمايىق دەپ كىمگە، قايدا تيگەنىن سۇراۋعا باتا الماي انىق-قانىعىن بىلە الماي قالعان بولاتىنبىز. قازىر قىرىققا جاقىنداعان ساليقالى ايەل. اشىق-جارقىن مەنىمەن اڭگىمەلەسىپ جاتىر.- «ماحابباتتا شەكارا جوق، ماحابباتتا ۇلت جوق،» دەگەن نادانداردىڭ سوزىنە ەرىپ، ءبىر توپتان قازاقتىڭ ءۇش قىزى فرانتسيادان كەلگەن ءۇش نەگرگە ءتيىپ الدىق. اتا-انامىزعا باقىتسىزدىق اكەلەتىنىمىزگە ميىمىز جەتپەدى. قۇدا-قۇداعي بوپ قۇيرىق-باۋىر جەپ، نەمەرە-شوبەرە ءسۇيىپ، توي تويلاپ، مەن - ساعان، سەن -ماعان بولىپ، كيىت كيىپ، ءبىر-بىرىنە شاپان جاۋىپ، ارقا-جارقا بولىپ ساعىنىسىپ كۇتەتىن باقىتتى كۇندەرىنەن ايىرعان ەكەنمىن.

اكە-شەشەم مەنەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتكەن ەدى. اسىرەسە، اكەم «وسى قىز، مەنىڭ اتىمدى شىعارادى» دەپ ەركەلەتىپ، ءجۇزى بال-بۇل جانىپ وتىراتىنى ەسىمە تۇسكەندە جۇرەگىم قارسى ايىرىلىپ كوزىمنەن جاس پارلايدى. ءيا، اتىن شىعاردىم اكەمنىڭ - تەك اعايىن-تۋىس، جۇرتقا تابا قىلىپ. قايران اكەم، مەنىڭ كەسىرىمنەن قان جۇتىپ، قايعىسى ءىشىن جەپ ەرتە كەتتى. ايتپەسە قايتىس بولاتىنداي قارتايعان جوق-قوي - دەپ جىلاپ جىبەردى. جۇباتا المايمىن دا. سونىمەن وقۋ بىتكەن سوڭ ۇشەۋى دە ءۇش نەگرمەن فرانتسيادا ەكى جىلداي تۇرىپ، سوڭىنان نەگرلەردىڭ تۋعان وتانى گۆينەيا-بيساۋعا كوشىپتى. انەلدەردىڭ شىققان بايلارى گۆينەيا-بيساۋداعى  ءبىر تايپانىڭ وكىلدەرى ەكەن. ولاردىڭ سالتى بويىنشا بالاسى ەكىنشى رەت ۇيلەنگىسى كەلىپ، جاستاۋ قىز الاتىن بولسا، ايەلىن ءوز اكەسىنە قاتىندىققا بەرەدى ەكەن. باسقا اكەلەردىڭ 2-3- تەن جاس قاتىندارى بار ەكەن. سونىمەن جاس قىز الاتىن بولىپ، انەلدى اكەسىنە سىيلاپتى. انەل ءبىر تۇندە قاشىپ ۇلگەرىپتى. كەلگەنىنە ءبىر جىلعا جۋىق بولسا دا قۇجاتسىز بازاردا جۇمىس ىستەپ، ەكى بالاسىن اسىراپ وتىر ەكەن. - «انا سورلى ەكى قىزعا نە بولعانىن بىلمەيمىن». كەلەرگە قاراجاتى جوق. بوتاداي بوزداپ جىلاپ قالعان ەدى - دەپ كۇرسىندى. بۇلارعا كەشىرىممەن قاراۋعا بولمايدى، سول كەرەك، «نە ەكسەڭ سونى وراسىڭ» دەگەن ىپ-ىراس ەكەن.  

توعايباي نۇرمۇراتۇلى

استانا قالاسىنان

Abai.kz