قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ سپيكەرى

داريعا نازارباەۆانىڭ،

قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى

نۇرلان نىعماتۋليننىڭ نازارىنا!

1. قازاق ۇلتىنىڭ رۋلىق جۇيەسى – قازاق ۇلتىنىڭ پايدا بولۋىنىڭ نەگىزى

قازاقتىڭ بۇرىنعى رۋلىق جۇيە­سى بۇگىندە «قازاق» اتىمەن تانىلعان ۇلتتى (حالىقتى) تاريحي ارەناعا الىپ كەلگەن تاريحي قۇبىلىس. ونىڭ تاريحى تىم تەرەڭدە جاتىر. جەر بەتىندەگى بارلىق بيولوگيالىق تۇرلەر  − تەڭىزدەگى بالىقتان باستاپ ادامعا دەيىن – تەك قاۋىمداسىپ ءومىر ءسۇرۋ ارقىلى تىرشىلىك ەتەدى. بۇل − ۇلى جاراتۋشىنىڭ بۇلجىماس زاڭى. دامۋدىڭ وبەكتيۆتى زاڭدىلىعى. سوندىقتان، قازاق حالقىنىڭ مىڭداعان جىلداردان بەرى جالعاسىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن جەتكەن «رۋلىق جۇيەسى» ءبىزدىڭ ارعى-بەرگى اتا-بابالارىمىزدىڭ ويلاپ تاپقان جاساندى كونسترۋكتسياسى ەمەس – ءومىردى جالعاستىرۋدىڭ جالعىز شارتى دەپ ساناۋ كەرەك.

ەگەر، تاريحتى قوپارار بولساق، وندا ءبىزدىڭ ۇلى دالامىزدا قانشاما تايپالاردىڭ، پاتشالىقتاردىڭ، حاندىقتاردىڭ وتكەنىن ءتىزىپ شىعۋعا بولادى... تاريحي تۇرعىدا ويلاعاندا − ولاردىڭ ءبارى دە بۇگىندە «مەملەكەت» اتالاتىن،  قاۋىمداسىپ ءومىر ءسۇرۋ فورماسىنىڭ پروتوتيپتەرى.  سول سەبەپتى، ءبىز حالقىمىزدىڭ كونەنىڭ كوزىندەي ساقتاپ كەلە جاتقان رۋلىق جۇيەسىنە ۇلكەن قۇرمەتپەن قاراۋعا ءتيىستىمىز. ودان قازىرگى كەزدەگى ۇلتتىق دامۋعا كەدەرگى بولا باستاعان «رۋشىلدىق» ءۇشىن باس تارۋ −  كەرىسىنشە، ۇلتتىق-مەملەكەتتىك دامۋىمىزدى قۇردىمعا كەتىرەتىن قادام بولىپ تابىلادى. ءسوزىمىز تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، ەندى، وسىنى رەت-رەتىمەن باياندايىق.

2. قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى رۋلىق جۇيەنىڭ اتقارعان فۋنكتسيالارى

ءوز زامانىندا ول مىناداي مىندەتتەردى اتقارىپ شىقتى:

- رۋىن سۇراستىرا كەلە− جەتى جانە ودان دا ارعى اتالارىن تاراتۋ ارقىلى قازاقتىڭ تاريحي جادىن، تەكتىك (گەندىك) قاسيەتىن ساقتادى;

- رۋىن سۇراستىرا كەلە – «قارعا تامىرلى قازاق» دەگەن بىرتۇتاستىق سيمۆولدى جاساپ شىقتى;

- بايتاق جەرىمىز جۇزدىك جانە رۋلىق يەلىكتەرگە ءبولىنىپ، جەردى قورعاۋ جاۋاپكەرشىلىگى سول ايماقتى مەكەندەگەن رۋلارعا جۇكتەلدى;

- رۋلار وزدەرىنە تيەسىلى جەرلەردە وڭتايلى شارۋاشىلىق ءۇردىسىن قالىپتاستىردى. كوشپەندى مال شارۋاشىلىعى رۋلار اراسىندا تەپە-تەڭدىك قاتىناس ورناتتى. ءار رۋ ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتتى. ولار بۇگىنگى «نارىقتىق جۇيەگە» تابيعي تۇردە قول جەتكىزدى.

- رۋلار ەل تۇتاستىعىن نازاردا ۇستادى. باقتالاستىق ءتۇرى – بارىمتانى (رەيدەرلىك) بيلەر سوتى ارقىلى جازالاپ، بىتىمگەرشىلىكتى قالپىنا كەلتىرىپ وتىردى.

- رۋلىق قاتىناس «قازاق» اتىمەن بىرىككەن رۋلاردىڭ بارىنە ورتاق: ەر، باتىر، جىگىت، اقساقال، انا، باۋىر، قارىنداس سياقتى ۇعىمداردى قالىپتاستىردى. ءسويتىپ، ۇلتتىق ءداستۇر مەن رۋلىقتان جوعارى تۇرعان، بۇكىل قازاققا ورتاق قازاقى بولمىستى – قازاق ۇلتىنىڭ ءدىلىن ومىرگە كەلتىردى.

- ال، ءوز رۋىنان (7 - 12 اتاعا دەيىن) قىز الماي، قىزدارىن وزگە رۋلارعا اتاستىرۋ، ۇزاتۋ ارقىلى حالىقتىڭ بىرتۇتاستىعىنىڭ رۋحاني باس­تاۋىن — ءتىلىن، مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن بىرتەكتى ەتتى.

3. رۋلىق جۇيەدەگى ادىلەتتىلىك پەن دالا دەموكراتياسىنىڭ كورىنىستەرى

- قازاقتار جەتىمىن جىلاتپاۋعا، جەسىرىن جات قولىنا بەرمەۋگە قاتتى كوڭىل ءبولدى. رۋلىق تۇتاستىقتى ساقتاۋ – ۇلتتىق نامىس دىڭگەگىنە اينالدى. جەتىمى مەن جەسىرىن قورعاي الماۋ، بۇزاقىسىنا تيىم سالا الماۋ – بۇكىل رۋدىڭ بەتىنە تۇسكەن شىركەي رەتىندە قابىلداندى. سوندىقتان، ونداي ماسەلەلەر قوعام الدىندا ادىلەتتىكپەن بيلەر سوتىندا شەشىلىپ وتىردى. («تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق» دەگەن ءسوز سودان قالسا كەرەك). مۇنداي – تەنتەگىن تەزگە سالا الاتىن ەركىن جانە تۇتاس جۇيەدە تۇرمەنىڭ قاجەتى بولمادى. تۇرمە، شىن مانىسىندە، مادەنيەتى ارتتا قالعان ەلدىڭ بەلگىسى سانالدى.

- قازاقتار ءوز زامانىندا اق كيىزگە كوتەرىپ، «حانىن سايلاعان» از عانا ەلدەردىڭ قاتارىندا بولدى. وعان بار قازاق رۋلارى قاتىسىپ، ءوز ەرىكتەرىن بىلدىرۋگە قۇقىلى بولدى. سوعان ساي، حاندار دا قارانىڭ ءسوز ايتۋىنا ەرىك بەرەتىن «دات زاڭىنا» جول اشتى.

4. «ازاماتتىق» جانە «ءداستۇرلى» قوعامنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى

الەمدىك وركەنيەتتە قوعام دامۋىن ەكى باعىتتا قاراستىرادى:

1. ازاماتتىق قوعام;

2.  ۇلتتىق داستۇرگە نەگىزدەلگەن قوعام:

- ازاماتتىق قوعامدا ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەر ەكىنشى قاتارعا سىرعىپ − قوعام ۇلتىنا، ءدىلى مەن دىنگە بولىنبەيتىن «ادام قۇندىلىعىن» العا شىعارادى. ول كەزدە ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار جالپىادامزاتتىق مورالدىك قۇندىلىقتار مەن مەملەكەت زاڭدارىنا سۇيەنىپ جۇزەگە اسادى. زاڭ جانە مورال الدىندا ادام قۇقى تەڭ بولعاندىقتان – قوعامدا سوعان ساي قاتىناس جۇيەسى ورنايدى. ايتا كەتەيىك، مۇنداي جۇيەگە كوپەگەن مەملەكەتتەر اۋىسىپ جاتىر. ماسەلەن، ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ەۋرووداققا بىرىگۋى – مۇنىڭ ەۋروپالىق نۇسقاسى دەسە بولادى. بىراق، وتكەن جىلى انگليانىڭ ودان ءبولىنۋى (49% - بولىنبەۋ، 51%-ءبولىنۋ) − بۇل ەلدە ءالى دە كونسەرۆاتورلىق ء(داستۇرلى) مادەنيەتتىڭ باسىم ەكەندىگىن ءبىلدىردى.

- ال، ۇلتتىق مەملەكەتتە («ءداستۇرلى قوعام» دەپ اتايدى) ادامداردىڭ، مەملەكەت پەن قوعام اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار بەلگىلى ءبىر قۇندىلىقتار جۇيەسىنە، ياعني، سول مەملەكەتتى قۇرىپ وتىرعان ۇلت پەن حالىقتىڭ داستۇرىنە، سالتىنا سۇيەنەدى. مەملەكەتتىك زاڭدار دا سول سالت-ءداستۇردى قۇندىلىق رەتىندە ەسكەرىپ، سوعان ۇيلەستىرىلىپ جاسالادى. بۇلاي جاساۋ ادامداردىڭ ساناسىندا قايشىلىق تۋىنداماۋى ءۇشىن اسا قاجەت بولىپ تابىلادى.

- بىزدەگى رۋلىق جۇيەنىڭ عاسىردان عاسىرعا جالعاسىپ كەلە جاتقانى – ونىڭ مادەنيەتىمىز بەن داستۇرىمىزبەن بىرىگىپ كەتكەندىگىنەن. سوندىقتان «رۋلىق جۇيەنىڭ بولۋى» سانامىزدا قايشىلىق تۋعىزبايدى. بىراق، قازىرگى زامانداعى مەملەكەتتىك دامۋ ءۇردىسى، ونداعى ءجۇرىپ جاتقان پروتسەستەر بۇرىنعى ءداستۇرلى رۋلىق جۇيەنى ەمەس، ول اتقارعان فۋنكتسيالاردى وزگەرىستەرگە ۇشىراتىپ جاتىر: مىسالى، قازىر جەرگە قاتىستى بەلگىلى ءبىر ءوڭىردى ءوز يەلىگى سانايتىن رۋلىق قاۋىمداستىقتار جوق، سول سەبەپتى، رۋلار دا جەرگە قاتىستى «جەكە جاۋاپكەرشىلىك» مىندەتىنەن اجىرادى – ول ماڭىزىن جوعالتتى. قازىر مەملەكەتتىڭ قاي جەرى بولسا دا «قازاقتىڭ جەرى» دەپ سانالىپ، ونى قورعاۋ مەملەكەت پەن حالىقتىڭ مىندەتىنە اينالدى. شارۋاشىلىق ۇردىستە دە سولاي – ەلىمىزدە مىڭ-مىڭ ادام ەڭبەك ميگراتسياسىمەن كوشىپ ءجۇر...

- بىراق، كەيبىر داستۇردە ءبىز ءالى دە «رۋلىق جۇيە» قالىپتاستىرعان داستۇردەن اينىعانىمىز جوق مىسالى، تەكتىلىككە قاتىسى بار «قىز الۋ − قىز بەرۋ» ءداستۇرىن بۇرىنعى قالىپتا ساقتاپ وتىرمىز. بۇل وتە دۇرىس. سەبەبى، ونى ازاماتتىق قوعامعا سايكەس «زاڭ قۇقىنا» بەرسەك – ول قازاق دۇنيەتانىمىنا قايشى كەلەدى. ويتكەنى، بۇل پروتسەستى زاڭمەن رەتتەپ وتىرۋ مۇمكىن ەمەس. ودان بولەك، وسى ماسەلەدە داستۇردەن قول ءۇزۋ – قازاق ۇلتىنىڭ وزگە دە داستۇرلەرىن قيراتادى، ءارى، ۇلتتىڭ ءوز ەرەكشەلىگىن جويا باستاۋىنا جول اشادى. ول قاتاردا – رۋلىق جۇيەدەن تۋىندايتىن، ۇلتتى بىرىكتىرىپ تۇرعان «باۋىر-قارىنداس»، «قۇدا-قۇداعي»، «ناعاشى-جيەن»، «بولە»، «كۇيەۋ»، «قۇداشا» جانە ت.ب. قۇندىلىقتار بار. ءبىز سونى جويىپ الار ەدىك. ول، ءوز كەزەگىندە، وسى ۇعىمدارعا ساي ءوربيتىن «سىي-قۇرمەتتىك» قاتىناستاردى جوققا شىعارىپ، اقىر سوڭىندا، «ءبىر اتادان تارايتىن الاش جۇرتى» دەگەن باستى قۇندىلىعىمىزعا سوققى بەرەر ەدى! ارعى جاعىن وزدەرىڭىز پايىمداي بەرىڭىز...

5. رۋشىلدىقتىڭ پايدا بولۋىنىڭ وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى فاكتورلارى:

- وتە ەرتەدەن-اق قازاق دالاسى رەسەي ءۇشىن ورتالىق ازيا مەن ءۇندى مۇحيتىنا باراتىن قاقپا، ال، قىتاي ءۇشىن «ۇلى جىبەك جولىنىڭ» ماڭىزدى بولىگى سانالدى. سوندىقتان، بۇل دالاعا «كوز تىگۋ» سول زاماننان باستالعان. ارينە، ونىڭ ەڭ وڭاي جولى − قازاقتاردى قالايدا ىقپالىنا قاراتۋ ەدى. ونىڭ نەشە ءتۇرلى جوبالارىن رەسەي دە، قىتاي دا جاساپ جاتتى. سونىڭ ءبىرى − سولتۇستىك كورشىنىڭ قازاقتىڭ اسكەري ماعىناداعى جۇزدىك قۇرىلىمىن جانە ەلدىك ماعىناداعى رۋلىق قۇرىلىمىن ءوزىنىڭ ءتول ماعىناسىنان اجىراتىپ، ونى «جۇزشىلدىك» پەن «رۋشىلدىق» باعىتىنا اۋىستىرۋدى كوزدەگەنىن اتاپ ايتامىز (بۇل پروتسەسس ءالى جالعاسىپ جاتىر). مىسالى، سوڭعى ونجىلدىق كولەمىندە رەسەيلىك ساياساتكەرلەر، باياعى ادەت بويىنشا، قازاقتىڭ رۋلىق جۇيەسىن «رۋشىلدىق» رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسىپ، سونىڭ شوعىن ۇرلەۋمەن كەلەدى. ول از بولىپ، ەندى وعان «قازاقتا مەملەكەت بولماعان، شەگارا بولماعان» دەگەن سوزدەردى قوستى. ارينە، مۇنىڭ استارىندا ءالسىز بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنا وت جاعۋ، ءسويتىپ، ءار رۋدى بيلىككە تالاستىرىپ قويۋ ارەكەتى جاتقانى انىق. بۇل جاعداي سىرتقى كۇش اسەرىنەن تۋىندايتىندىقتان، ونى – رۋشىلدىقتى قوزدىرۋدىڭ سىرتقى سەبەبى دەيمىز. بۇل، نەگىزى، شىندىقتان الشاق جاتقان سۋبەكتيۆتى پىكىر بولىپ تابىلادى.

ەندى، ءوز رۋشىلدىقتى ءوز ىشىمىزدەن تۋىنداتاتىن سەبەپتەرگە توقتالايىق:

ونىڭ وبەكتيۆتى سەبەبىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن، بىزدەگى قۇرىلعان مەملەكەتتىك جۇيەنىڭ قانداي سيپاتتا ەكەنىن ءبىلىپ الۋ ماڭىزدى. قازاقستان 2019 جىلعى كورسەتكىشتە «كوررۋپتسياعا بەيىمدىلىك» جاعىنان 34 بالل  الىپ، 113 ورىنعا تۇراقتادى. (0 بالل – كوررۋپتسيادان تازا). ال، مۇنداي كوررۋپتسيالىق كورسەتكىشپەن ەشقانداي نارىقتىق ەكونوميكا قۇرۋ مۇمكىن ەمەس.  كوررۋپتسيالىق ورتادا نارىقتىق ەكونوميكا جانە باسقا زاڭداردى سىبايلاستىق قاتىناستار الماستىرادى. بۇل جەردە: سىبايلاستىقپەن ۇشتاساتىن رۋشىلدىقتى (وعان ىلەسپە – جاعىمپازدىق، ەكىجۇزدىلىك، ساتقىندىق، ۇرلىق، رەيدەرلىك جانە ت.ت.) ەرەكشە اتاپ وتكىمىز كەلەدى. ياعني، مۇندا كوررۋپتسيالىق مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسى – سىبايلاستىقتى ءھام رۋشىلدىقتى تۋدىراتىن وبەكتيۆتى فاكتور. ونى تۇبەگەيلى ىسكە اسىرۋشىلار  – دۇنيە، بيلىك، ىقپال بولىنىسىنە قول جەتكىزگەن توپ وكىلدەرى ەكەنىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.  ءبىزدىڭ (قازاقستاندىق) جاعدايدا بۇل «كلانارالىق» پەن «رۋارالىق» (رۋشىلدىق) ارقىلى كورىنىس تاۋىپ وتىر. بىراق «كلان» مەن «رۋشىلدىق» اراسىندا ەلەۋلى ايىرماشىلىق بار. ماسەلەن، كەڭ ماعىناسىندا، «كلانارالىق» دەگەنىمىز − بايلىق پەن بيلىكتى ءبولىسۋ كەزىندە ءورشيتىن قاتىناس ءتۇرى. كلاندار ءوز ماقساتى ءۇشىن قاجەت بولسا «رۋشىلدىقتى» سىرعىتا سالادى. سوندىقتان،  وعان رۋشىلدىقتىڭ اسەرى جاناما تۇردە بولۋى مۇمكىن. ال، كەي جاعدايدا، «قازاق رۋشىلدىعى» «كلانارالىق» قاتىناسقا كەدەرگى بولىپ شىعادى. بۇگىندە «وڭتۇستۇك»، «سولتۇستىك» جانە ت.ت. بولىنەتىن كلانداردىڭ گەوگرافيالىق اتاۋلارى  شارتتى تۇردە عانا.  ولاردىڭ ءىس-ارەكەتى رۋلىق نەگىزدە ەمەس، ەكونوميكالىق-ساياسي نەگىزدە تۇزەلەتىندىكتەن – ولار بۇكىل مەملەكەت اۋقىمىن قامتيدى. ارينە، باستاپقى دەتوناتور رەتىندە رۋشىلدىق بەلگىلى ءبىر مىندەتىن اتقارادى. بىراق، ودان ءارى قاراي كلاندار ءوز بەتىمەن «ءومىر ءسۇرۋىن» جالعاستىرادى.

6. رۋشىلدىقتىڭ ۇلت تۇتاستىعىنا توندىرەر قاۋىپتەرى تۋرالى

- ونىڭ پايداسىن ازعانا توپ كورەدى، زاردابىن حالىق تارتادى.

- دەموگرافيالىق وزگەرىستەر قازاقستاندى ۋنيتارلى مەملەكەتتەر قاتارىنا قوستى. بۇل − ەلدىڭ تاريحي ەگەسى سانالاتىن ۇلتتىڭ (بىزدە – قازاق ۇلتى) ۇلت رەتىندە تولىققاندى قالىپتاسىپ، ازاماتتىق-قۇقىقتىق قوعام قۇرۋ جولىنا قادام باسۋىن تالاپ ەتەدى. بىراق، جوعارىدان تارايتىن سىبايلاستىق پەن رۋشىلدىق بۇعان جول بەرمەيدى. ويتكەنى، «مەملەكەتشىلدىك» باعىتتاعى حالىق تالابى مەن «جەكە پايدانى كوزدەيتىن» رۋشىلدىق (سىبايلاستىق (مۇمكىن – تۋىستىق)) تالابى ەشقاشان بىرىكپەيدى.

- ناتيجەسىندە، مەملەكەت پەن قوعام ءومىرىنىڭ ىرگەسى سوگىلە باستايدى. مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك تولىعىمەن رەگرەسسيۆتى سۋبەكتيۆتىك فاكتورلارعا تاۋەلدى بولىپ قالادى. سونىڭ اسەرىنەن قوعام تۇراقسىزدىق كۇيگە ءتۇسىپ، كۇيزەلىسكە ۇشىرايدى.

- وسى اتالعان فاكتورلار سەبەبىنەن رۋحاني-مادەني توقىراۋعا ۇشىراعان حالىقتىڭ ءوزىن-ءوزى (مەملەكەتتىلىكتى) قورعاۋ يممۋنيتەتى السىرەپ − رۋشىلدىق بىرتىندەپ بۇقارالىق سيپاتقا كوشىپ، قوعامعا تاراي باستايدى. بۇل – وسى كەسەلدىڭ سوڭعى ستادياعا، ياعني، ۇلتتىق ىدىراۋعا كوشكەنىنەن حابار بەرەتىن بەلگى!

7. رۋشىلدىقتان ارىلۋدىڭ جولدارى قانداي؟

بۇگىندە مۇنىڭ دايىن رەتسەپتى جوق بولعاندىقتان – رۋشىلدىقتان ارىلۋ جولدارىن ءدوپ باسىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس. دەگەنمەن، باستاپقى كەزەڭدە بىرنەشە باتىل قادامدار جاساۋ كەرەكتىگى ايقىندالىپ كەلەدى.

1. (ماڭىزدى) ەل بولىپ بارلىق سالاداعى كوررۋپتسياعا قارسى تۇرۋ، بارلىق دەڭگەيدە وعان توزىمسىزدىك تانىتۋ;

2. زاڭداردىڭ تولىعىمەن ءوز ماعىناسىندا قولدانىلۋىن تالاپ ەتۋ، سوت جۇيەسىندەگى كەزدەسەتىن «بىرەۋگە – كيىز، بىرەۋگە − ءمۇيىز» ءپرينتسيپتى تولىعىمەن جويۋعا ۇمتىلۋ;

3. ۇلتتىق تاربيە جۇيەسىندە رۋلىق بولىنۋگە جول بەرمەۋ. ونى تۇگەلىمەن ۇلت تۇتاستىعى (مەملەكەتتىك) پرينتسيپتەرمەن الماستىرۋ، ءسويتىپ، قوعامدى «رۋشىلدىق سيندرومىنان» تازارتۋ;

4. ۇلتتىق مەملەكەتتىگىمىزدى كۇشەيتۋشى ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ. جاستاردى كاسىپكەرلىككە تارتۋ، ءبىلىم ساپاسىنا كوڭىل ءبولۋ;

5. بيلىكتە «ماكە-ساكە»، «اعا-كوكە» دەگەننەن ارىلىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ ارقىلى بيلىككە مەملەكەتشىل ءارى ءبىلىمدى-بىلىكتى جاستاردىڭ تارتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ. بيلىك جۇيەسىن ىقشامداۋ.

6. وتاندىق ءىرى كاسىپورىنداردىڭ، وليگارحتاردىڭ، ءىرى بيزنەسمەندەردىڭ ناقتى اۋىلداردى ءوز قومقورلىعىنا الىپ، ونى كوتەرۋ، دامىتۋ باستاماسىن ىسكە اسىرۋ.

7. بارلىق دەڭگەيدە قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ.

ءسوز سوڭىندا ايتارىم، بۇل ۇسىنىستار ەكسپرومت ويعا كەلگەندەرى عانا. ال، بۇل ماسەلەنىڭ قازىر ۋشىققانى سونشالىق، تىپتەن، وسى ماسەلە بويىنشا ۇلتتىق رەفەرەندۋم وتكىزەتىن جاعدايعا جەتەعابىل بولىپ قالعاندايمىز...

مۇمكىن، وتكىزۋ دە قاجەت شىعار..

ءابدىراشيت باكىرۇلى،

ءال-فارابي اتىنداعى ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى.

Abai.kz