قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى

اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ نازارىنا!

الەمنىڭ الپىس شاقتى ەلىندە بولىپ، قازاقستانىن، قازاعىن ناسيحاتتاعان جانە ول ەلدەردە قازاق تاريحىنا بايلانىستى دەرەك ەستي قالسا، ونى تاپتىشتەپ ءبىلىپ، جازىپ الىپ، ەلىنە، حالقىنا اسىعا جەتكىزىپ جۇرەتىن قالامگەر ءانۋار تۇرلىبەكۇلى ءالىمجانوۆتىڭ تۋعانىنا بيىلعى مامىر ايىندا 90 جىل تولادى.

تالدىقورعان وبلىسى ۇيگەنتاس اۋدانىنداعى قارلىعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن ءانۋار 1949 جىلى لەپسى پەداگوگيكا ۋچيليششەسىن، 1954 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن ءتامامدادى. جۋرنالشى قىزمەتىن وبلىستىق "الماتينسكايا پراۆدا" گازەتىنەن باستاپ،1955 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان "ليتەراتۋرنايا گازەتانىڭ" قازاقستان مەن ورتا ازياداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى، كەيىنىرەك: "لەنينسكايا سمەنا" گازەتى رەداكتورىنىڭ  ورىنباسارى; «پراۆدا» گازەتىنىڭ ورتا ازيا مەن قازاقستانداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى; "قازاقفيلم" كينوستۋدياسىنىڭ باس رەداكتورى; "قازاق  ادەبيەتى" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ 1-حاتشىسى (1971- 1979 جىلدارى. بۇل مەرزىمدە كسرو جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ دا حاتشىسى بولدى), ودان سوڭ: اۆتور قۇقىن قورعاۋ جونىندەگى بۇكىلوداقتىق اسسوتسياتسيانىڭ قازاق ءبولىمىنىڭ باسشىسى; تاريحي جانە مادەني كونە ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ جونىندەگى قازاق قوعامى ورتالىق كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ، قازاقستاننىڭ كوممەرتسيالىق «تاڭ» تەلە-راديو اسسوتسياتسياسىنىڭ توراعاسى بولدى. قازاقستان مادەنيەت قورىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقاردى. رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسى دەپۋتاتتىعىنا ءتورت   مارتە سايلاندى.  جوعارعى كەڭەس پرەزيديۋمىنا بىرنەشە رەت مۇشە  بولدى. كسرو جوعارعى كەڭەسىنە دەپۋتاتتىققا سايلاندى. سوكپ-نىڭ XXIV جانە XXV-قۇرىلتايلارىنىڭ دەلەگاتى.

ءا. ءالىمجانوۆ كسرو-نىڭ ازيا جانە افريكا ەلدەرى جازۋشىلارىمەن بايلانىس كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى; افريكا حالىقتارىمەن دوستىقتىڭ كسرو اسسوتسياتسياسى باسقارماسىنىڭ، افريكا حالىقتارىمەن دوستىقتىڭ قازاق اسسوتسياتسياسى پرەزيديۋمىنىڭ، ازيا جانە افريكا جازۋشىلارى اسسوتسياتسياسى مەن  ەۋروپا مادەنيەتى قاۋىمداستىعىنىڭ  مۇشەسى، «قازاقستان-جاپونيا» حالىقارالىق قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى بولدى. ازيا جانە افريكا جازۋشىلارىنىڭ 1973 جىلى الماتىدا وتكىزىلگەن V-كونفەرەنتسياسىن ۇيىمداستاردى. ءال-ءفارابيدىڭ تۋعانىنا 1100 جىل تولۋىن اتاپ ءوتۋدىڭ  ۇيتقىسى بولدى. 1991 جىلدىڭ باسىندا قازاقستان سوتسياليستىك  پارتياسىنىڭ  توراعالىعىنا سايلاندى.

1991 جىلعى قازان ايىنىڭ 29-ىنان جەلتوقساننىڭ 26-سىنا دەيىن كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ رەسپۋبليكالار كەڭەسىن باسقارىپ، 26-جەلتوقساندا كسرو-نىڭ ىدىراۋى تۋرالى دەكلاراتسياعا قول قويدى.

انەكەڭ قازاقستان لەنين كومسومولى، قازاق كسر مەملەكەتتىك، حالىقارالىق دج. نەرۋ اتىنداعى، اگۋستينو نەتو اتىنداعى سيلىقتاردىڭ، كونگو رەسپۋبليكاسى، «لوتوس» جۋرنالى سيلىقتارىنىڭ، "قۇرمەت بەلگىسى", «حالىقتار دوستىعى» وردەندەرىنىڭ يەگەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى اتاندى.

حيكاياتتارى: «سۋمەن جانە جەرمەن ەلۋ مىڭ ميل» (1962 ج.); «كۇنگە بەت العان كەرۋەن» (بۇنىڭ جۋرنالداعى نۇسقاسىن وقىپ ريزا بولعان مۇحتار اۋەزوۆ ءانۋاردى شاقىرىپ الىپ، تالابىن قۋاتتاپ، حيكاياتىنا العىسوز جازىپ، كىتاپ باسپاسىنا جولدايدى. 1960-جىلى. كىتاپ 1963-جىلى شىقتى); «كوگىلدىر تاۋلار» (1964); «الاۋلى نايزا» (1965); «وترار سيى» (1966);  «تانىم» (1993).

روماندارى: «ماحامبەتتىڭ جەبەسى» (1969); «جاۋشى» (1969); «رۋداكي تاعى» (1974); «ۇستازدىڭ ورالۋى» (1979); «ادام جولى» (1984).

«جاۋشى» رومانى بويىنشا كينوفيلم ءتۇسىرىلدى.

...انەكەڭ شەت ەلدەرگە بارعانىندا ءبىر عانا قازاقستاننىڭ ەمەس، ورتا ازيانىڭ دا مادەنيەت-ادەبيەت ەلشىسى، جارشىسى بولعانى انىق. ول قىرىنان  ەكى مىسال.

1. 

دوروگوي انۋار! يا پروچيتال تۆوي پرەكراسنىە، تەپلىە سلوۆا و تۋركمەنسكوي ليتەراتۋرە ي وتزىۆ و تۆورچەستۆە ناشەگو كلاسسيكا ماحتۋمكۋلي ۆ دني تۆوەگو پرەبىۆانيا ۆ يندي. مى وچەن بلاگودارنى تەبە!

منە گوۆوريلي، چتو ۆى بۋدۋچي ۆ يندي ۋۆيدەلي منوگوچيسلەننىە ماتەريالى كاسايۋششيەسيا تۋركمەني، تۋركمەنسكوي ليتەراتۋرى ي ماحتۋمكۋلي.

وچەن ي وچەن پروشۋ، ەسلي ۆى وتمەتيلي ۋ سەبيا گدە (ۆ كاكوم گورودە) ي چتو ۆيدەلي يلي ناشلي، دالي بى منە زنات. ەسلي ۆام وچەن ترۋدنو ەتو سدەلات، تو يا موگ بى پوسلات ك ۆام سپەتسيالنو چەلوۆەكا. پوتومۋ چتو ەتي ماتەريالى دليا ناس وچەن تسەننى، تەم بولەە يا سام سوبيرايۋس ۆ ينديۋ ۆ سەرەدينە نويابريا. وبنيمايۋ!

بەردى كەرباباەۆ. اشحاباد. 14. ح. 1970 گ.

2.

پرەدسەداتەليۋ سوۆەتا رەسپۋبليك ۆەرحوۆنوگو سوۆەتا سسسر توۆ. اليمجانوۆۋ ا. ت.

ۋۆاجاەمىي  انۋار تۋرلىبەكوۆيچ!

منە پرياتنو وتمەتيت، چتو مەروپرياتيا، پوسۆياششەننىە 850-لەتيۋ سو دنيا روجدەنيا ناشەگو ۆەليكوگو زەملياكا، كوريفەيا ميروۆوي ليتەراتورى نيزامي گياندجەۆي، پروشلي ۆ موسكۆە نا ۆىسوكوم ورگانيزاتسيوننوم ي دۋحوۆنو-ەستەتيچەسكوم ۋروۆنە. ي وتكرىتيە پامياتنيكا پوەتا ۆ ستوليتسە سترانى، ي تورجەستۆو ۆ اكادەميچەسكوم بولشوم تەاترە وستاۆيلي نەيزگلاديمىي سلەد ۆ پامياتي نارودا ازەربايدجانا. مى پرەكراسنو پونيماەم ي ۆىسوكو تسەنيم ۆاش ليچنىي ۆكلاد ۆ ەتوت بولشوي ۋسپەح. سپاسيبو زا ۆسيو!

اياز مۋتاليبوۆ، پرەزيدەنت ازەربايدجانسكوي رەسپۋبليكي.

باكۋ. 30 وكتيابريا 1991 گ.

ءانۋاردىڭ مۇراعاتىنداعى ماقالا، اۋدارما جانە حاتتارمەن تانىسۋ بارىسىندا ومىردە وتە قاراپايىم بولعان قالامداس اعانىڭ ادامي قادىر-قاسيەتىن، قالامگەرلىك  كۇش-قۋاتىن تاني ءتۇستىم. اسەرىمدى قىسقاشا ايتسام:

بىرىنشىدەن, انەكەڭنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىمال بولعانىن شەت ەلدەر زيالىلارىنان كەلگەن جىلى لەبىزدى ونداعان حاتتى وقىپ ءسۇيىندىم (راس، كەرەعارلىقسىز ءومىر بولعان با، وزىمىزدەن، رەسەيدەن الدەبىرەۋلەر انەكەڭە: «سەن ۇلتشىلسىڭ! 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى ءۇشىن باسشىلاردى كىنالادىڭ، جان كەرەك بولسا، باسقا جاققا كەت!» دەپ جاۋىعا، قورقىتا  حات  جىبەرىپتى);

ەكىنشىدەن, قورقىت اتا مەن ءال-فارابي، اباي، شاكارىم، قۇرمانعازى، ماحامباەت، جامبىل، شوقان، مۇستافا شوقاي، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءجۇسىپ ايماۋىتوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇماباەۆ اعالارىمىزدى جانە بەرگى قۇرداس، ءىنى اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ ءبىرازىن ورىس وقىرماندارىنا كەڭ تانىستىرا تانىمدى ماقالالار جازعان;

ۇشىنشىدەن, ساكەن سەيفۋلليننىڭ ەكى اڭگىمەسىن، ءبىر حيكاياتىن جانە بەيىمبەت ءمايليننىڭ «شۇعاسىنان» ورىس تىلىنە ءۇزىندى اۋدارعان;

تورتىنشىدەن, انەكەڭ 1989 جىلعى شىلدەدە سەمەي قالاسىندا وتكىزىلگەن حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا جانە 1990 جىلى ۇلى بريتانيانىڭ قاۋىمدار پالاتاسىندا ادەتىنشە جالىنداپ سويلەپ، سەمەي پوليگونىن جابۋدى جانە دۇنيە جۇزىندە اتوم-يادرولىق قارۋ جاساۋدى، سىناۋدى توقتاتۋدى تالاپ ەتكەن. ءانۋار – سوتسياليستىك ەلدەردىڭ الەمىنەن لوندوننىڭ تورىندە سويلەگەن جالعىز قايراتكەر;

بەسىنشىدەن, قازاقستانىنا، قازاعىنا كۇيە جاققاندارعا دەرەۋ قارسى تۇرىپ، «ليتەراتۋرنايا گازەتا» مەن «كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتى بەتىندە جاۋاپ بەرگەن. «مولودايا گۆارديا» جۋرنالىندا ن. كۋزمين دەگەننىڭ «سوعىستان سوعىسقا دەيىن. تۇنگى اڭگىمە» جازباسى جاريالانىپ، وندا ءسابيت مۇقانوۆ پەن عابيت مۇسىرەپوۆتەن باستاپ بىرنەشە اقىن-جازۋشىمىزعا كۇيە جاعىلعاندا، نامىسقا قامشى باسىپ، وعان ءباسپاسوز بەتىندە ءبىرىنشى بولىپ تويتارىس بەرگەن;

التىنشىدان, قازاق ادەبيەتىنىڭ جاس تالانتتارىن، ارقالى اقىندارىن كسرو-داعى جانە شەت ەلدەردەگى قالامداستارىنا تانىتۋعا كۇش سالعان (ماسەلەن، مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ 55 ولەڭى مەن 3 داستانىن ورىس تىلىنە اۋدارتىپ، ءوزى العىسوز جازىپ، «زوۆ دۋشي» دەپ  اتاپ  شىعارتقان);

جەتىنشىدەن, ءوزىمىز اتىن اتاۋدان جاسقانىپ جۇرگەن جىلدارى «زارزامان» جىراۋلارىنىڭ جانە بەرىرەكتەگى «ۇلتشىل، كەرتارتپا» اقىندارىمىزدىڭ  ءبىراز ولەڭدەرىن ورىسشالاتىپ (قۇراستىرۋدى مۇحتار ماعاۋينگە تاپسىرىپ), لەنينگراد باسپاسىنان «پوەتى كازاحستانا» دەگەن اتپەن جيناق ەتىپ  شىعارۋدىڭ جولىن تاپقان;

سەگىزىنشىدەن, 1967 جىلى بولار، شەت ەلدەرگە كەزەكتى ءبىر ساپارىندا قاراشي قالاسىنا ات باسىن تىرەگەن ءانۋاردى پاكىستاننىڭ كورنەكتى سۋرەتشىسى سالىح ايىن ورتالىق بانك عيماراتىنداعى سۋرەتتەر گالەرەياسىنا الىپ بارىپتى. ىشكى قابىرعاعا مايلى بوياۋمەن سالىنعان كونە سۋرەتتەر اراسىندا  قازاقى رەڭدى ءبىر كىسىنىڭ دومبىرا ۇستاپ تۇرعان سۋرەتىن كورە قالعان انەكەڭنىڭ: «بۇل كىم؟» دەگەنىنە سالىح: «بۇل - ءابۋ ناسىر مۇحاممەد ءال-فارابي. ءابۋ سينادان باستاپ بارلىق عۇلامالارىمىزدىڭ ەكىنشى ۇستازى. ءبىزدىڭ وسىندا ورنالاسقان كىتاپحانامىزدا اريستوتەلدىڭ، ەۆكليدتىڭ، پتولومەيدىڭ ەڭبەكتەرىنە جازعان تۇسىنىكتەرى، ءوزىنىڭ كوپتەگەن جازبالارى بار»، دەپ جاۋاپ قايىرىپتى. ءانۋاردىڭ سول ساتتە قانداي سەزىمگە بولەنگەنىن ويلاپ بايقاڭىزشى!.. ول سول سۋرەتتى ايىنعا كوشىرتىپ الىپ، ەلگە ورالىسىمەن قىلقالام شەبەرىمىز ىبىراەۆ  بەككە تولىقتىرا ايتىپ وتىرىپ سالدىرىپ، بابامىزدىڭ بۇگىندە بىزگە  قىمبات بەينەسىن العاش جاساتتى! فارابيتانۋدى نەگىزدەگەن عالىم ماشانوۆ اقجان اعامىزبەن قاناتتاسىپ، ءال-فارابي ەڭبەكتەرىنىڭ ناسيحاتتالۋىنا كوپ كۇش جۇمسادى. «ۇستازدىڭ ورالۋى» اتتى رومان جازدى. بۇل تاريحي رومانى - ارقاشانعىسىنشا مۇقيات زەرتتەۋىنىڭ ناتيجەسى  دەسەم، وعان  دايىندىق  كەزەڭىندەگى مىنا تۇجىرىمى دالەل:

«كاك و گەنيالنوم ۋچەنوم درەۆنوستي گوۆوريت و نەم ۆ ستاتياح ي لەكتسياح كرۋپنەيشي ليتەراتور ي يستوريك الجيرا باشير حادج الي.ترۋدى مۋحاممەدا ال-فارابي ي كنيگي و نەم دو سيح پور وستايۋتسيا وبەكتوم پريستالنوگو ۆنيمانيا ۋچەنىح كايرا ي ستامبۋلا، داماسكا ي باگدادا، تەگەرانا، ساماركاندا، دۋشانبە، گەراتا ي الماتى. ۆ بيبليوتەكاح لوندونا، پاريجا ي بەرلينا ۆوت ۋجە منوگو ۆەكوۆ حرانيات كاك بەستسەننوە سوكروۆيششە ەگو تراكتاتى، پەرەۆەدەننىە نا يازىكي نارودوۆ ەۆروپى...».

ايتپاقشى، ەگەر جاڭىلىسپاسام، 1958 جىلى «ديپلوممەن – سەلوعا!» دەگەن بۇكىلوداقتىق ۇندەۋ جاريالانعاندا ءانۋار «ليتەراتۋرنايا گازەتادا» اشىق قارسى ماقالا شىعارىپ: - قازاق جاستارىن قاشانعا دەيىن مال سوڭىنا سالىپ قويۋ كەرەك؟ ولار تەحنيكالىق ءبىلىم الىپ، ونەركاسىپ سالالارىندا قىزمەت ىستەۋگە، ينجەنەر بولۋعا قۇقىلى! - دەگەن بولاتىن. وسى ورايدا ديپلومات بولاتحان تايجاننىڭ «جازبالارىنداعى» (1966 ج.) مىنا ءبىر سىرى ەسىمە ءتۇستى:

«قازاقستاننىڭ تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەرىن يگەرۋدى باستاردا كەڭەس ۇكىمەتى، كومپارتياسى، كاسىپوداعى بىرىگىپ، ارنايى قاۋلى شىعارىپتى. وندا: قازاقستاننىڭ تىڭ ولكەسىن يگەرۋگە باراتىندارعا ون جىلعا وسىماقىسىز نەسيە بەرىلسىن; ەگەر كولحوز-سوۆحوزداردا ىستەپ جاتقان شارۋالار تىڭ ولكەسىنە باراتىن بولىپ، ال ولار ءوز كولحوز-سوۆحوزدارىنا بورىشتى بولسا، ول بورىشى ءوشىرىلسىن; ەگەر قازاقستانعا بارا جاتقاندا شارۋالار وزدەرىنىڭ سيىرىن، شوشقاسىن، تاۋىعىن الا كەتەمىن دەسە، مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن جەتكىزىلىپ بەرىلسىن، ال مالىن قازاقستانعا اپارمايمىن، قالدىرىپ كەتەمىن دەسە، ارنايى انىقتاما السىن، قازاقستانعا بارعانىندا  سول انىقتاما بويىنشا قازاق كسر ۇكىمەتى ولارعا سول مولشەردە سيىر، تاۋىق، شوشقا بەرەتىن بولسىن; تىڭ ولكەسىنە بارعاندار ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە باسپانامەن، نەمەسە سوعان قاجەتتى قۇرىلىس ماتەريالدارىمەن قامتاماسىز ەتىلسىن، دەلىنگەن. قازاقستانعا باسقا رەسپۋبليكالاردان باراتىنداردىڭ بارىنە وسىلايشا كوپتەگەن جەڭىلدىك جاساۋدى مىندەتتەگەن قاۋلىنىڭ سوڭىندا:  «...بۇل شارتتار مەن جەڭىلدىكتەر قازاقستاننىڭ تۇرعىندارىنا  قولدانىلماسىن»، دەلىنىپتى.

قىسقاسى: تىڭ يگەرۋگە باراتىن سىرتتاعىلارعا «كوممۋنيزم جاسالىپ»، ىشتەگىلەرگە، ياعني قازاقتارعا كوڭىل اۋدارۋدىڭ كەرەگى جوق دەلىنگەن. سۇمدىق ەمەس پە؟! قازاقتى قورلاۋ عوي؟!. ءسويتىپ قىستىعىپ جۇرگەنىمدە ءبىر كۇنى ماسكەۋدە جازۋشى ءانۋار ءالىمجانوۆتى كەزدەستىرە قالىپ، قاۋلىنىڭ قولىما تۇسكەن كوشىرمەسىن كورسەتىپ: «انەكە-اۋ، ءسىز - ينتەرناتسيوناليستسىز، ال ەندى كورىڭىز، مىنە»، دەدىم.

انەكەڭ نامىستان جارالعان قازاق ەدى عوي! بۇكىلوداقتىق ادەبيەت ينستيتۋتى وتكىزگەن كەزدەسۋدە شيرىعىپ سويلەپ، ودان كەيىن گازەتكە ماقالا شىعارىپ، جاڭاعى قاۋلىنىڭ وكتەمدىكتىڭ ەڭ سوراقى فاكتىسى بولعانىن، ودان قازاق حالقى ماتەريالدىق تا، مورالدىك تە وراسان زيان شەگەرىن وتكىر ايتتى دا، جازدى دا.

دجاۆاحارلار نەرۋ اتىنداعى حالىقارالىق سيلىقتىڭ لاۋرەاتى، الەمگە ايگىلى پۋبليتسيست - جازۋشى انەكەڭ سول جىلى لەنيندىك سيلىققا ۇسىنىلعان-دى. سوكپ ورتالىق كوميتەتىندەگى سىرلاس جولداستارىمنىڭ بىرىنەن ونداعى اپەرباقان شوۆينيستەردىڭ انۋارعا دەرەۋ قارسى تۇرىپ، ونىڭ اتى-ءجونىن تىزىمنەن سىزدىرتىپ تاستاعانىن ەستىپ: «كەسىرىم ءتيىپ كەتتى-اۋ! ايتۋعا نەگە عانا اسىقتىم ەكەن؟!» دەپ قاتتى وكىندىم. سودان بىردە انەكەڭنىڭ ماسكەۋگە كەلگەنىن ەستىپ، ىزدەپ مەيمانحاناعا بارىپ جولىعىپ، وكىنىشىمدى ءبىلدىرىپ، كەشىرىم سۇرادىم. انەكەڭ وتە قاراپايىم، كىشىپەيىل ادام ەدى عوي، بالاشا بەيقام  كۇلىپ: «بوكە-اۋ، ءبىز سيلىق ءۇشىن تۋعان جوقپىز عوي، شىندىقتى ايتۋ ءۇشىن تۋدىق  قوي؟! ماعان اناۋ الباستى قاۋلىنى ايتقانىڭ جاقسى بولدى، كەشتەۋ بولسا دا، تالايدىڭ كوزىن اشتىق ەمەس پە؟!. ول ءبىزدىڭ جەڭىستەرىمىزدىڭ باسى بولدى، ونى جۋماۋ وبال بولادى»، دەپ سىلق-سىلق كۇلىپ، داستارقان جايدى... شىندىقتان جاڭىلماي ءومىر ءسۇرۋ باقىت ەكەن!».

ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ ەلىنە، حالقىنا سىڭىرگەن وسىنشاما قىرۋار ەڭبەگى كوزى قاراقتى قازاقستاندىقتارعا ءمالىم ەكەنىندە ءشۇبام جوق. الايدا قاي سالادا دا بىلمەيتىندەر بولۋى مۇمكىن عوي. ماسەلەن، ءال-فارابي اتىنداعى ۇلتتىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىمىزدى رەكتورى اكادەميك ع.مۇتانوۆ مىرزا.

ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن تامامداعان تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرىمىن، 2-3 جىلدا ءبىر بارىپ، كىتاپحاناسىن، اۋديتوريالارىن كورىپ، كەزدەسە قالعان كوزتانىستارىممەن اڭگىمەلەسىپ، سوناۋ كەزدەگى كوپ ءجايتتى كوز الدىمنان وتكىزىپ، وكىنىپ تە قايتامىن: بىزگە ءدارىس وقىعان ۇلاعاتتى اعالارىمىزدىڭ ءبارى  ورالماس ساپارعا اتتانىپ كەتكەن...

رەكتورات «ونەگەلى ءومىر» دەگەن اتپەن كىتاپ شىعارىپ كەلەدى. 2014 جىلى كۇزدە بارعانىمدا كورىپ، قايسىبىرىن شولىپ شىقتىم. ءبىر تۇسىنە الماعانىم: «ءبىزدىڭ تۇلەگىمىز!» دەپ ماقتانىش ەتۋلەرىنە ابدەن بولاتىن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى جۋرناليست-پۋبليتسيست، قالامگەر، كەزىندە ۇلى ۇستازى مۇحتار اۋەزوۆتى الدە مۇگەدەكتىكتەن، الدە اجالدان امان الىپ قالعان ءانۋار ءالىمجانوۆ جايىندا كىتاپ شىعارۋ بىلاي تۇرسىن، نە فاكۋلتەتتە، نە كافەدرادا، نە رەكتوراتتا ەشقاشان ەشتەڭە ايتىلماپتى. «تەز تۇزەتۋگە بولاتىن اعاتتىق قوي، ءساتى كەلىپ تە قالدى» دەپ وي ءتۇيىپ، 2014 جىلى قىركۇيەكتىڭ 20-سى كۇنى ع.مۇتانوۆقا حات جازىپ، الدىمىزداعى مامىردا ءانۋاردىڭ 85 جىلدىعى تۇرعانىن، ونى ارناپ كىتاپ شىعارۋمەن اتاپ وتۋلەرىنە مۇددەلى ەكەنىمدى، قاجەت بولار ماقالا، فوتو-سۋرەتپەن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە ءازىر ەكەنىمدى ايتتىم. وزدەرىندەگى داستۇرگە ساي «ءانۋار ءالىمجانوۆ اۋديتورياسى» بولۋىن قالادىم. اراعا جىل سالىپ، وعان تاعىدا حات جولدادىم. ەكى حاتىم دا اداسپاس، جوعالماس ءۇشىن ەلەكتروندى پوشتاسىنا سالىندى، بىراق نە بۋعا، نە سۋعا اينالىپ كەتسە كەرەك، حابار-وشار بولمادى. ول قالاي؟ رەكتور الدە ءانۋاردىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جۋرفاگىندا وقىعانىن، جالپى كىم بولعانىن شىنىمەن بىلمەي مە؟ ءوزى بىلمەگەن كۇندە ورىنباسارلارىن مەنىڭ حاتىممەن تانىستىرۋ، پىكىرلەسۋ قيىن ەمەس ەدى عوي؟.. الدە انەكەڭنىڭ جاقسى اتاعى ءىشىن ءالى كۇيدىرىپ جۇرگەن بىرەۋلەر ارۋاقتىڭ ۇستىنەن قىزىل سۋ جۇرگىزىپ قويدى ما؟ ول دا مۇمكىن. ويتەتىن «ونەرلىلەرىمىز» جەتكىلىكتى.

ءسويتىپ، ءوزىن ۇشىرعان ۇياسى انۋارعا وگەي بولىپ تۇر. وزگە جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن: اگرونوم، زووتەحنيك، دارىگەر، گەولوگ، پەداگوگ، مۇنايشى،  قۇرىلىسشى، سۋرەتشى، ت.ب. ماماندىق يەلەرىن اسپەتتەۋشى «ونەگەلى ءومىردىڭ» دىزگىن-شىلبىرىن ۇستاۋشىلار بار قۇرىلىقتا وشپەس ءىزى جاتقان ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ ارۋاعىنا تاعزىم ەتەر ەمەس. تاپ مۇنداي «تاباندىلىقتى» كورگەن دە، كورمەگەن دە «ارماندا» دەيىن. ءيا، «قازانشىنىڭ ەركى بار، قايدان قۇلاق شىعارسا»، ءتىپتى شىعارماي قويسا دا.

الايدا، ولاردىڭ مىنا ءبىر حاتتى «وقي سالعاندارى» زياندى بولا قويماس (ورىس تىلىندەگى نۇسقاسى):

دوروگوي گوسپودين اليمجانوۆ!

ەتو پيسمو ياۆلياەتسيا پوپىتكوي راسسكازات ۆام، كاك مى ۆىسوكو تسەنيم ۆاش ۆيزيت ۆ ناش كوللەدج. سلوۆا ياۆليايۋتسيا بەدنەيشيم سرەدستۆوم ۆىراجەنيا چۋۆستۆ مويح ستۋدەنتوۆ ي مويح ليچنىح. نەت ۆوپروسا، چتو ۆەس  يح وپىت، كوتورىي وني يمەيۋت وت جيزني ۆ كوللەدجە نە پرەۆىشاەت ۆسەگو توگو، چتو وني پوستيگلي زا تو ۆرەميا، چتو ۆى بىلي س نامي.

ليتەراتۋرا، كۋلتۋرا ي يستوريا كازاحسكوگو نارودا، و كوتورىح ۆى گوۆوريلي تاك كراسنورەچيۆو، پوكازاليس نام چۋدەسنوي كارتينوي، ۆوسپرويزۆەدەننوي پەرەد ناشيمي گلازامي. ستۋدەنتى ۆپوسلەدستۆي گوۆوريلي و ۆاشەي سكرومنوي مانەرە دەرجاتسيا، كوتورايا زاۆوەۆالا يح سەردتسا.

مى تاكجە وچەن رادى ۆسترەچي س ۆاشيم پەرەۆودچيكوم، ميسس اۋرە، كوتورايا پرودەلالا زناچيتەلنۋيۋ رابوتۋ پو ۆىراجەنيۋ نە تولكو ۆاشيح سلوۆ، نو ي وگرومنىح چۋۆستۆ ۆمەستە س مىسليامي، كوتورىە بىلي ۆامي ۆىسكازانى.

ەششە راز، موي درۋگ، پريميتە ناشۋ يسكرەننيۋيۋ بلاگودارنوست. كازاحسكي نارود ۆسەگدا بۋدەت جيت ۆ ناشيح سەردتساح. تەپەر ەتا سترانا نە بۋدەت دليا ناس ۆسەگو ليش دالەكوي زەملەي نا كارتە. مى تەپەر منوگوە زناەم و نەي.

جەلاەم ۆام بلاگوپولۋچنوگو ۆوزۆراششەنيا دوموي ي دالنەيشەگو ۋسپەحا ۆ ۆاشەم ترۋدە!

يسكرەننە ۆاش: پروفەسسور ەدۆارد س.مەيحارد، پرەزيدەنت اسسوتسياتسي نەگريتيانسكيح پروفەسسوروۆ امەريكي. 10. ءحى. 1970 گ.

عابباس قابىشۇلى  

Abai.kz