قورداي اۋدانىندا ورىن العان قاقتىعىس ورنى تولماس وكىنىشكە ۇلاستى. ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا 10 ازامات كوز جۇمىپ، تاعى وننەشەسى جاراقات الدى. بۇل - وتىز جىلعى ولاق ساياساتتىڭ سالدارىنان تۋىنداعان وقيعا. بىراق ءبىزدىڭ بيلىك قاقتىعىستىڭ سەبەبى قاراپايىم تۇرمىستىق كيكىلجىڭ دەگەننەن تانباي وتىر.

8 اقپان كۇنى قورداي اۋدانىنداعى وقيعا سالدارىن جويۋ جونىندەگى ۇكىمەت كوميسسياسى قۇرىلدى. كوميسسيا توراعاسى - جامبىل وبلىسىنىڭ سۋ جاڭا اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ. كوميسسيا قۇرامىنا جامبىل وبلىسىنىڭ ەكس-اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆ، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جانسەيىت تۇيمەباەۆ، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى شاكىر حاحازوۆ جانە «دۇنگەن قازاقستاندىق قوعامى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ابۋباكير ۆوينتسە كىردى.

بۇلاردان بولەك، قارجى، يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءبىرىنشى ۆيتسە-مينيسترلەرى، اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ، ۇلتتىق ەكونوميكا، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم جانە عىلىم ۆيتسە-مينيسترلەرى، ىشكى ىستەر، قورعانىس مينيسترلەرىنىڭ ورىنباسارلارى، باس پروكۋرور مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارلارى دا كوميسسيا قۇرامىندا جۇمىس ىستەپ جاتىر.

قر پرەمەر-ءمينيسترى اسقار ءماميننىڭ وكىمىمەن قۇرىلعان ۇكىمەتتىك كوميسسيا قۇرامىندا «دۇنگەن قازاقستاندىق قوعامى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ابۋباكير ۆوينتسە دەگەن ادام قايدان ءجۇر؟ بىرىنشىدەن، بۇل ادام ۇكىمەتكە ءۇش قايناسى سورپاسى قوسىلمايتىن قوعامدىق بىرلەستىك مۇشەسى، ۇكىمەت ادامى ەمەس. ەندەشە، ۇكىمەتتىك كوميسسياعا كىرۋىنە قانداي قۇدىرەتتى كۇش كومەكتەستى؟! ەكىنشىدەن، ەگەر بۇل ادامدى قاقتىعىسقا قاتىسقان دۇنگەن ۇلتىنىڭ وكىلى رەتىندە كوميسسياعا الدى دەسەك، وندا كوميسسيا قۇرامىندا قازاق بەلسەندىلەرى مەن قوعام قايراتكەرلەرى نەگە جوق؟! ساپارباەۆ پەن مىرزاحمەتوۆتار بيلىك وكىلدەرى، ولار بەيتاراپ تۇردە جۇمىس جاسايدى. ابۋباكير ۆوينتسە دۇنگەننىڭ مۇددەسىن قورعايدى. سوندا قازاقتىڭ مۇددەسىن كىم قورعاماق؟!

ۆوينتسە ۇكىمەتتىك كوميسسياعا مۇشە بولعانى ءۇشىن، بەيتاراپ جۇمىس جاساۋى كەرەك بولاتىن. بىراق ابۋباكيردىڭ ءار مالىمدەمەسى بۇل تالاپتى جوققا شىعارىپ وتىر. ۇكىمەتتىك كوميسسيا مۇشەسى ەكەنى ەسىندە جوق سەكىلدى. ءوز ۇلتىنىڭ سويىلىن سوعىپ، مۇمكىندىگىنشە تارازىنىڭ باسىن وزدەرىنە اۋدارۋعا تىرىسىپ باعۋدا.

«قوياننىڭ ءوزىن كورىپ، قالجاسىنان ءتۇڭىل» دەگەندەي، كوميسسيانىڭ قۇرامىن كورىپ، قىزمەتىنە كۇمان كەلتىرىپ وتىرعاندار كوپ. «بىرلىگى جاراسقان كوپۇلتتى مەملەكەت» دەگەن ۇرانعا بەرىك قازاق بيلىگى بۇرىنعى ادەتىنە باسسا، بۇلىك باستاۋشىلار قۇتىلىپ، اشىنعان قازاق تۇتىلۋى ابدەن مۇمكىن...   

كوپشىلىكتىڭ بۇلاي الاڭداۋى بەكەر ەمەس ەكەن. ساپارباەۆ باستاعان كوميسسيا قوردايعا جەتكەن بەتىندە باعىتىنان جاڭىلدى. ۇزاق ۋاقىت ۋشىققان جارانىڭ جارىلۋىنا سەبەپ - 80 جاستاعى قاريانىڭ تاياققا جىعىلۋى جانە دۇنگەن ازاماتتاردىڭ پوليتسياعا قول كوتەرۋى بولاتىن. مەمكوميسسيا تەكسەرىستى وسى تۇستان باستاۋى كەرەك ەدى. قاريانىڭ جامباسىن سىندىرعان بۇزاقىلار مەن قۇقىق قورعاۋشىلاردى قۇرمەتتەمەگەن قىلمىسكەرلەردى جازاعا تارتۋ - قاقتىعىستى توقتاتۋدىڭ باستى تەتىگى ەدى.

پرەزيدەنت سەنگەن كوميسسيا الدىمەن اقساقالدىڭ اماندىعىن سۇراۋدىڭ ورنىنا، بىردەن دۇنگەن دياسپوراسىمەن كەزدەسىپ، سولاردىڭ كوڭىلىن اۋلادى. سولاردىڭ ءسوزىن تىڭداپ، سولارعا سەندى. ەلدى تاستاپ قىرعىز اسا قاشقان ازاماتتاردى قۋىپ بارىپ، ەلگە قايتىڭدار دەپ «جىعىلا-جالىندى». ءتىپتى ەلگە قايتسا ءۇي-كۇيلەرىن جوندەپ بەرەتىنىن دە جەتكىزدى.

- سىزدەردەن ارانداتۋلارعا ەرمەۋدى سۇرايمىز. بۇزىلعان بارلىق ۇيلەردى ءبىز قالپىنا كەلتىرەمىز، وتباسىلارعا كومەك كورسەتەمىز. ءبىزدىڭ ماماندار جۇمىس ىستەپ جاتىر، زالالدى باعالاۋدا. ءبىزدىڭ بارلىعىڭىزعا تاعى ايتارىمىز، كەتىپ قالعان، قازىر قىرعىزستاندا ءوز تۋىستارىن پانالاپ جاتقان جاقىن-جۋىقتارىڭىزعا ەلگە قايتۋ كەرەكتىگىن جەتكىزسەڭىزدەر، - دەدى بەردىبەك ساپارباەۆ.

سونداي-اق، ەلگە ورالىپ جاتقان قازاقستاندىقتار شەكارادان جەڭىلدەتىلگەن رەجيمدە وتەتىنى دە ايتىلدى. ءبىزدى تاڭعالدىرعانى، «شىبىق تيمەي شىڭق ەتەرلىكپەن» ەلدەن شىعا قاشقاندار، شەكارادان كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىگىمەن جۇرگەندەرگە قاراعاندا جەڭىلدەتىلگەن رەجيمدە وتەدى ەكەن. ولار سوندا قانداي ەرلىگى ءۇشىن مەملەكەتتىك قۇرمەتكە بولەنىپ وتىر...

ۇكىمەتتىك كوميسسيا قاشىپ-پىسقان دۇنگەندەردىڭ كوڭىلىن اۋلاۋمەن قاتار، سورتوبە جانە ماسانچي اۋىلدارىنا بارىپ قايتىس بولعان ازاماتتاردىڭ وتباسىنا كوڭىل ايتتى. بۇل 9 اقپان بولاتىن. كوڭىل ايتا كەلگەن كوميسسياعا جەرگىلىكتى تۇرعىندار كىنالىلەردى تاۋىپ، قاتاڭ جازعا تارتساڭىزدار دەپ كەمسەڭدەپتى. وقيعانىڭ ورىن الۋىنا تۇرتكى بولعان كىم ەكەنىن ەستەن شىعارىپ العان سەكىلدى.

«بۇل قىلمىسكەرلىك نيەتپەن جاسالدى. بەيتانىس ادامدار اۋىلدا ءجۇرىپ، ۇيلەردى ورتەپ، اقشا مەن التىن تالاپ ەتىپ، قارۋمەن قورقىتقان. “ۇيلەرىڭ ورتەنىپ جاتىر، شىعىڭدار”، دەگەن. ولاردىڭ اراسىندا ماس ادامدار بولدى», - دەدى تۇرعىندار.

ءبىزدىڭ بيلىك وسى وقيعاعا بايلانىستى «ارانداتۋشىلار» دەگەن ءسوزدى ءجيى قولدانىپ ءجۇر. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ناعىز ارانداتۋشى مىنا تۇرعىننىڭ ءوزى. «قارۋ الىپ اقشا مەن التىن تالاپ ەتتى»، «ولاردىڭ اراسىندا ماس ادامدار بولدى» دەگەنى قاي ساسقانى. كەزىندە جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە شىققان جاستاردى دا سول كەزدەگى بيلىك پەن وزگە ۇلت وكىلدەرى «القاشتار، ناركوماندار» دەپ ايىپتاعان...

دۇڭگەن ازاماتتاردىڭ كوڭىلىن تاۋىپ، ءتىپتى ولاردىڭ جوعالعان مالى مەن بۇلىنگەن كولىگىنە دەيىن تولەپ بەرەتىنىن ايتىپ ۇلگەرگەن كوميسسيا مۇشەلەرى، قايتىس بولعان قازاق ازاماتىنىڭ ۇيىنە 10 اقپاندا ارەڭ جەتتى. ءتىپتى وعان دەيىن رەسمي اقپارات قاقتىعىستا قازاق ازاماتىنىڭ قايتىس بولعانى، قازاقتاردىڭ دا زارداپ شەككەنى جايلى مۇلدە اقپارات تاراتقان جوق. ۇكىمەتتىك كوميسسيانىڭ دۇڭگەندەرمەن كەزدەسۋىنەن دۇركىن-دۇركىن اقپار بەرىپ، فوتو-ۆيدەو جاريالاعان رەسمي ورگاندار، ايماقتاعى قازاقتاردى مۇلدە ۇمىتقان ەدى. قوعام تالاپ ەتە باستاعان سوڭ عانا، بۇگىن ۇكىمەت كوميسسياسى قازا تاپقان دارحان ءابدىراحىمنىڭ وتباسىنا بارعانىن مالىمدەدى.

ەندى بيلىك سەنىپ، ۇكىمەتتىك كوميسسياعا قوسقان «دۇنگەن قازاقستاندىق قوعامى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ابۋباكير ۆوينتسەنىڭ نە ايتىپ، نە جازىپ جۇرگەنىنە توقتالايىق. ءىستىڭ اق-قاراسىن انىقتاۋى ءتيىس كوميسسياعا مۇشە بولعانى ءۇشىن ۆوينتسە دە وقيعاعا وبەكتيۆتى قاراۋعا ءتيىس ەدى. بىراق بۇل ازامات «وقيعانى ءۇشىنشى تاراپ ۇيىمداستىردى، شابۋىل الدىن-الا جوسپارلانعان» دەگەن دالەلسىز سوزدەردى ايتىپ، ەلدى شاتاستىرىپ وتىر.

«مەن ىشكى ىستەر ورگاندارىندا قىزمەت ەتتىم، تەرگەۋشى بولىپ جۇمىس جاساعام. كەشەدەن باستاپ جاعدايدى تالدادىم. سىرتتان كومەك بولماسا، مۇنداي جاعداي بولماس ەدى. سەبەبى، مۇنداي قىسقا مەرزىمدە ولار وسىنشا كوپ ادامدى جيناي الماس ەدى. وسىنداي قىسقا مەرزىمدە مۇنشالىق دايىندالا الماسى دا ءسوزسىز. بارلىق الەۋمەتتىك جەلىلەرگە اقپارات وتە قىسقا ۋاقىتتا تاراپ كەتتى. وسىنىڭ ءوزى ولاردىڭ دايىندالعانىن كورسەتەدى», - دەيدى ابۋباكير ۆوينتسە.

ۆوينتسە بۇل سوزىمەن نە ايتقىسى كەلىپ وتىر؟! قارياسىن قورلاپ، پوليتسياسىن ساباعان باسسىزدىققا نامىستانعان قازاق جۇرتىن ارانداتقىسى كەلىپ وتىر ما؟ وتانداسىمىز «قازاقتار ۇزاق ۋاقىت دايىندالىپ، بىزگە شابۋىلعا شىقتى» دەگەن ارام ويدان اۋلاق دەپ ۇمىتتەنەمىز.

باۋىرى ابۋباكير ۆوينتسەدەن كەم تۇسكىسى كەلمەگەن تاعى ءبىر دۇڭگەن ازاماتى، قازاقستان دۇنگەندەرىنىڭ قوعامدىق بىرلەستىگى، الماتى قالالىق فيليالىنىڭ وكىلى اريف يماروۆ اقساقالدىڭ جامباسى سىندى دەگەندى جوققا شىعارىپ وتىر.

«ول كۇنى جاستاردىڭ ءبىر توبى قاراكەمەر اۋىلىنان سورتوبەگە بارا جاتقان. سوندا جانجال تۋىندادى، بىراق توبەلەس بولعان جوق. ءوزارا ىلىگىسىپ قالعان عوي. سوسىن سورتوبەدە پوليتسەيلەرگە كۇش قولدانۋ وقيعاسى بولدى. سول ءۇشىن ەكى ادامدى ۇستادى. قازىر ءبىر قاريانىڭ سان سۇيەگىن سىندىردى دەگەن اقپارات تاراپ جاتىر. ونداي بولعان جوق. مەن ءوزىم ەستىگەن جوقپىن», - دەيدى يماروۆ «Sputnik قازاقستان» تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا.

بىراق باسبۇزارلاردىڭ تاياعىنان قاريانىڭ جامباس سۇيەگى سىنعانىن ءىىم ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى الەكسەي كالايچيدي راستاعان.

ال قازاقستان دۇنگەندەرىنىڭ قوعامدىق بىرلەستىگى، الماتى قالالىق فيليالىنىڭ جەتەكشىسى رومازان ايۋبوۆ بولعان ىسكە جەرگىلىكتى بيلىكتى كىنالايدى.

«ءيا، 5-ءcى كۇنى تۇرمىستىق جانجال بولعان. مەنىڭشە، جەرگىلىكتى بيلىك، اۋىل اكىمدەرى ءتيىستى شارالاردى دەر كەزىندە قولعا الماعان. كەشە بولعان نارسە ەمەس قوي. بىردەن شارا قولدانۋ كەرەك ەدى», - دەيدى ايۋبوۆ.

بۇل ءسوزدىڭ جانى بار. ەگەر بيلىك جالتاق ساياسات جۇرگىزبەي، وزگە دياسپورا وكىلدەرىن قازاقتاردى سىيلاۋعا ۇيرەتكەندە مۇنداي قاقتىعىستار ورىن الماس ەدى. ءبىر بۇل ەمەس، تاۋەلسىزدىك جىلدارى ورىن العان ونشاقتى ۇلتارالىق قاقتىعىستاردىڭ بارىنە وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرى سەبەپ بولعان. وسى كۇنگە دەيىن قازاقتار جينالىپ، وزگە ۇلت وكىلىنە كۇش كورسەتىپتى دەگەندى ەسىپ كورمەدىك. قايتا قازاقتى قاعىپ كەتكەن، سوعىپ كەتكەن نەمەسە قازاقتىڭ ءتىلىن، ەلىن سىيلاماعان وتانداستارىمىز از ەمەس. ۇلتارالىق قاقتىعىستاردىڭ باستى سەبەبى دە وسى...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz