تۋريزم. بۇل جاقسى سالا، جاقسى يگىلىك كوزى. بىراق اڭگىمەنىڭ اشىعىن ايتساق، كەي وڭىرلەردە باسەكەلەستىككە قابى­لەت­­تى تۋريستىك يندۋستريانى قۇرۋ جۇمىسى جوعا­رى دەڭگەيدە ەمەس. مىسالى، وڭتۇستىك قازاق­ستان وبلىسىندا ەكولوگيالىق ءتۋريزمدى، تۇركى­س­تان مەن وتىرار اۋماعىنداعى تاريحي-مادەني مۇ­را­­­لار ارقىلى تانىمدىق ساياحاتتاردى دا­مى­­تۋ­عا مۇمكىندىك مول. الايدا، ستاتيستي­كا­لىق مالىمەتتەرگە جۇگىنسەك، تۋريستىك فيرمالارمەن (رەزيدەنتتەر ەمەس) وتكەن جىلى ەلىمى­زگە 39 640 ادام كەلسە، سونىڭ 324-ءى عانا اتبا­سىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا بۇرىپ­تى. دەگەنمەن، بەيرەسمي مالىمەت بويىنشا، وزدىگ­ى­نەن اۋليە ارالاپ كەلەتىن تۋريستەر سانى جى­لىنا 150 مىڭعا جۋىق. ىشكى ءتۋريزمدى الايىق، وتكەن جىلى تۋريستىك فيرمالاردىڭ قىزمەتىن ەلىمىزدە 157 998 ادام پايدالانسا، وڭتۇستىككە بار­عا­نى - 1309 ادام. بيىلعى ءبىرىنشى توقسان­دا 88 ادام وڭتۇستىك ولكەسىنە بارعان. ايتا كەتەلىك، كەلۋشىلەردىڭ باسىم بولىگى اقمولا وبلى­­سى مەن الماتى جانە استانا قالال­ا­رىندا بولۋدى قالايدى ەكەن. تاعى ءبىر دەرەك، تۋريستىك فيرمالارمەن قىزمەت كورسەتىلگەن كەلۋشىلەر سانى وتكەن جىلى ەلىمىز بويىنشا 459 337 بولسا، وڭتۇستىكتە - 6103 ادام بولعان. جالپى، وتكەن جىلى تۋريزم تۇرلەرى بويىنشا تۋريستىك فيرمالار قىزمەت كورسەتىلگەن سىرت­تان كەلۋشىلەر 9 پايىزدى قۇراسا، سىرتقا شى­عۋشى­لار - 56, ىشكى تۋريزم 35 پايىز بولعان. ارينە، تۋريستىك فيرمالاردىڭ كومەگىنە ءجۇ­گىن­بەي­تىن­­­دەر دە جوق ەمەس.

تۋريزم. بۇل جاقسى سالا، جاقسى يگىلىك كوزى. بىراق اڭگىمەنىڭ اشىعىن ايتساق، كەي وڭىرلەردە باسەكەلەستىككە قابى­لەت­­تى تۋريستىك يندۋستريانى قۇرۋ جۇمىسى جوعا­رى دەڭگەيدە ەمەس. مىسالى، وڭتۇستىك قازاق­ستان وبلىسىندا ەكولوگيالىق ءتۋريزمدى، تۇركى­س­تان مەن وتىرار اۋماعىنداعى تاريحي-مادەني مۇ­را­­­لار ارقىلى تانىمدىق ساياحاتتاردى دا­مى­­تۋ­عا مۇمكىندىك مول. الايدا، ستاتيستي­كا­لىق مالىمەتتەرگە جۇگىنسەك، تۋريستىك فيرمالارمەن (رەزيدەنتتەر ەمەس) وتكەن جىلى ەلىمى­زگە 39 640 ادام كەلسە، سونىڭ 324-ءى عانا اتبا­سىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا بۇرىپ­تى. دەگەنمەن، بەيرەسمي مالىمەت بويىنشا، وزدىگ­ى­نەن اۋليە ارالاپ كەلەتىن تۋريستەر سانى جى­لىنا 150 مىڭعا جۋىق. ىشكى ءتۋريزمدى الايىق، وتكەن جىلى تۋريستىك فيرمالاردىڭ قىزمەتىن ەلىمىزدە 157 998 ادام پايدالانسا، وڭتۇستىككە بار­عا­نى - 1309 ادام. بيىلعى ءبىرىنشى توقسان­دا 88 ادام وڭتۇستىك ولكەسىنە بارعان. ايتا كەتەلىك، كەلۋشىلەردىڭ باسىم بولىگى اقمولا وبلى­­سى مەن الماتى جانە استانا قالال­ا­رىندا بولۋدى قالايدى ەكەن. تاعى ءبىر دەرەك، تۋريستىك فيرمالارمەن قىزمەت كورسەتىلگەن كەلۋشىلەر سانى وتكەن جىلى ەلىمىز بويىنشا 459 337 بولسا، وڭتۇستىكتە - 6103 ادام بولعان. جالپى، وتكەن جىلى تۋريزم تۇرلەرى بويىنشا تۋريستىك فيرمالار قىزمەت كورسەتىلگەن سىرت­تان كەلۋشىلەر 9 پايىزدى قۇراسا، سىرتقا شى­عۋشى­لار - 56, ىشكى تۋريزم 35 پايىز بولعان. ارينە، تۋريستىك فيرمالاردىڭ كومەگىنە ءجۇ­گىن­بەي­تىن­­­دەر دە جوق ەمەس. وسى ارادا ايتا كەتەلىك، تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ساي­تىندا تۋريزم جونىندە اقپارات مۇلدە از. با­رىنىڭ ءوزى جاڭالاۋدى قاجەت ەتەدى. ستاتيستيكا اگەنت­تى­گى­نىڭ سايتىنان الىنعان جوعارىداعى ءما­­­لى­مەت­تەر وڭتۇستىك ءوڭىرىنىڭ مۇمكىندىگى تولىق پاي­­دالانىلماي وتىرعانىن اڭعارتادى.

2004-2007 جىلدارى «م­ا­دەني مۇرا» جانە «ەجەلگى وتىراردى جاڭ­عىرتۋ» مەملەكەتتىك باعدارلامالارى اياسىندا، وتىرار قالاجۇرتى­نىڭ بىرقاتار ەسكەرتكىشتەرىن (XIV ع. جۇما مەشىتى، XVI ع. تۇرعىن ءۇي ورامى، XI-XII عع. تۇرعىن جايلارى، قابىر­عا­لار، ورتالىق قاقپا جانە «دارۆازا-ي سۋفي» («سوپى قاقپاسى»), ستراتيگرافيالىق شۋرف، XIV ع. مونشاسى) زەرتتەۋ، كونسەرۆاتسيالاۋ جانە مۋزەيلەندىرۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇ­مىس­تار جۇرگىزىلدى. شۇ­رات ەسكەرتكىشتەرى كوك-ماردان، قۇيرىقتوبە، جالپاقتوبە، ءۋاسيج قالاشىق­تارى، تالتاقاي جانە قوڭىر مازاراتتارى كەشەندى زەرتتەۋدەن ءوتتى. اەروفوتوقۇجاتتاۋ ىسكە اسىرىلدى، ەڭ جاڭا كومپيۋتەرلىك جەتىستىكتەردى پايدالانا وتىرىپ ءوڭىردىڭ ەجەلگى يرري­گاتسياسى زەرتتەلدى. 8 مىڭنان استام اەروسۋ­رەت­تەر ءتۇسىرىلىپ، گەواقپاراتتىڭ نەگىزى جاسالدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل قازاقستان ار­حەو­لوگيالىق عى­لى­مىندا جاسالعان ەڭ اقپا­رات­تى جانە اۋ­قىمدى جۇيە. ايتا كەتەلىك، «ءما­دەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا تاري­حى­مىز بەن مادە­نيەتىمىزدە اسا ماڭىزدى ورنى بار 73 ەسكەرتكىش قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى. ءبى­راق سونىڭ ءىس-ءجۇ­­­زىندە جۇزەگە اسقاندارى شاما­لى. ياعني، كەي جاعدايدا قۇرعاق ۋادەمەن ءىس تىندىرىپ جا­تاتىنىمىز دا جاسىرىن ەمەس. بۇگىنگى تاڭدا قازاق ەلى ارحەولوگياسىنىڭ جاۋھارى سانالا­تىن وتىراردى حالىققا، تۋريستەرگە تولىق تا­­­نى­تۋ-تانىستىرۋ ماقساتىن­دا قوس مۇراجاي قىز­­­مەت ەتىپ كەلەدى. ءتۋريزمدى دامىتۋعا قوسار ۇلەسى دە، ەل تاريحىن ساقتاپ-ناسيحاتتاۋ، الەم­­­گە تا­نى­تۋ ماقساتىندا دا ماڭىزى مول نىسان­­­داردىڭ ءبىرى - 1979 جىلى قىركۇيەكتە اشىل­عان وتىرار مەملەكەتتىك ارحەولوگيالىق قورىق-مۋزەيى.

وتىرار ءوڭىرىنىڭ مادەني قۇندى مۇرالارى ساقتاۋلى تۇرعان قورىق-مۋزەيدىڭ اشىلۋىنا جەرگىلىكتى ۇستاز، ولكەتانۋشى، رەسپۋبليكا­مىز­عا ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى اسانتاي ءالىموۆ ەرەكشە ەڭبەك سىڭىرسە، مۇ­راجايدىڭ جۇمىسىن جانداندىرىپ، ماماندار دايارلاۋدا حالقىمىزدىڭ كورنەكتى قايراتكەرى، تاريحشى-ەتنوگراف، عالىم وزبەكالى جانىبە­كوۆ­تىڭ قوسقان ۇلەسى مول. سىرداريا مەن ارىس وزەندەرىنىڭ ەكى جاعاسىندا ورنالاسقان مادەني ەسكەرتكىشتەردىڭ ارقايسىسى اشىق اسپان استىنداعى مۋزەي ىسپەتتى. وتىرار ايماعىن­داعى ەجەلگى جانە ورتاعاسىرلىق قالالار مەن قالاشىقتار - وتىرارتوبە، قۇيرىقتوبە، كوك­ماردان، التىنتوبە، اقتوبە، وقسىزتوبە جانە ارىستانباب اۋليە كەسەنە-مەشىتى وسى ءوڭىردىڭ تاريحىندا ەرەكشە ماڭىزدى ورىن الاتىن ۇلى جىبەك جولى بويىندا ورنالاسقان تاري­حي-مادەني ەسكەرتكىشتەر. سونىمەن قاتار، وتى­رار ايماعى ورتاعاسىرلىق يسلام مادە­نيە­­تىنىڭ گۇلدەنگەن شاعىندا ءومىر سۇرگەن، ءبۇ­كىل قىپشاق دالاسىنىڭ اتىن الەمگە ايگىلى ەتكەن فيلوسوف، استرونوم، ماتەماتيك، العاشقى مۋزىكا زەرتتەۋشىسى، عۇلاما عالىم ءابۋ-ناسىر ءال ءفارابيدىڭ ەڭبەكتەرى ارقىلى زەرتتەۋ­شى­لەردىڭ نازارىنا ىلىككەنى ءمالىم. بۇل ولكەنىڭ مادەني مۇراسىن زەرتتەۋدە وتىرار مەملەكەتتىك ارحەولوگيالىق قورىق-مۋزەي قىزمەتكەر­لەرى وزىندىك ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ەسكەرتكىشتەردى ساقتاۋ، قايتا قالپىنا كەلتىرۋ، بۇرىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن ەسكەرتكىشتەردى ىزدەستىرۋ، تىزىمگە الۋ، رۋحاني جانە زاتتىق مادەنيەتىمىزگە قاتىستى دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدەگى كونە قول­جازبالار مەن كىتاپتاردى، جادىگەرلەردى جيناۋ، ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى قو­­­رىق-مۋزەيدە جاقسى جولعا قويىلعان. ارحەو­لوگيا­لىق جانە ەتنوگرافيالىق جادىگەرلەر تۋ­رالى ىزدەنگەن عالىمدار قور ساقتاۋ بولىمىنەن تو­لىق تۇردە عىلىمي مالىمەت الا الادى.

قورىق-مۋزەي ديرەكتورى پەردەحان جاپ­­پار­قۇلوۆتىڭ ايتۋىنشا، مۋزەي ەكسپوزيتسيا­سىن­داعى كورەر­مەندەردىڭ نازارىنا ۇسىنىل­عان ارحەولو­گيا­لىق، ەتنوگرافيالىق كورنەكى­لىك­تەر قور ءبولىمى ارقىلى اۋىستىرىلىپ، تو­لىقتىرىلىپ وتىرا­دى. «قورداعى جادىگەرلەر كوبەيگەن سايىن ساق­تاۋ بولمەلەرى تارلىق ەتىپ كەلەدى. بولاشاقتا بۇل بولىمگە جەكە عيمارات سالىنادى دەگەن ۇمىتتەمىز»، - دەيدى ديرەكتور.

وتىرار مەملەكەتتىك ارحەولوگيالىق قو­رىق-مۋزەيى «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ شەڭبەرىندە «وتىرار جادىگەرلەرى»، «وتىرار القابى»، «وتىرار ەنتسيكلوپەدياسى»، «ءسادۋا­قاس اقىن»، «تاۋشەن»، «وتىرار ەسكەرتكىشتەرى» سەكىلدى بىرنەشە كىتاپتار مەن بۋكلەتتەر شى­عارىپتى. بۇل دا ءوڭىردى تۋريستەرگە تانى­تۋدا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەتىن ەڭبەك. سونداي-اق، قورىق-مۋزەي ماماندارى ورتا­­­لى­عى وتى­رارتوبە بولعان 12 ەسكەرتكىشتى زەرتتەۋگە قاتىسقان. قازبا بارىسىندا جاڭا كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالار پايدالانىلعان. «ءماد­ە­­­ني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا اتقارىلعان ەلەۋ­لى ەڭبەكتىڭ ءبىرى - ءابۋ-ناسىر ءال فارا­­­بيدىڭ تۋعان جەرى وتى­­­­راردان توپىراق الىپ، ۇلى ويشىلدىڭ داماسك قالاسىنداعى «باب اس-ساعير» - «كىشى قاقپا» مازاراتىنداعى قابى­رىنە سالىنعان، ال قابىر توپىراعى ارىستان­باب مازاراتىنا اكەلىندى.

ءسوزىمىزدى جوعارىداعى جايتپەن ساباقتاس­تىرساق، وتىرارداعى «رۋحانيات - ءابۋ-ناسىر ءال فارابي مۇراجايى» مەملەكەتتىك كوممۋ­نالدىق قازىنالىق كاسىپورنىنىڭ الار ورنى دا ەرەكشە. مۇراجاي بيىلعى ناۋرىزدا اش­ىلعان. باستى ماقساتىنا كەلسەك، وتاندىق ءبىلىم، عىلىم، مادەنيەت جۇيەلەرىن دۇنيەجۇ­زى­لىك وزىق ۇلگىدەگى دەڭگەيدە دامىتۋعا باعىت­تالعان مەملەكەتتىك ساياساتتى پارمەندى ءجۇر­گىزۋ باعى­­­تىنداعى مەملەكەتتىك باعدارلاما­لار­دى ىسكە اسىرۋ. سونداي-اق، ەلىمىزدەگى رۋحاني، ماتە­ري­الدىق قۇندىلىققا قاتىستى ەكسپو­نات­تار، كونە قولجازبالار، سيرەك كىتاپتار مەن باسىلىم­داردى، باسقا دا تاريحي جادىگەرلەردى، ادامزات­تىڭ ەجەلگى وركەنيەت داستۇرلەرىن ەۋرازيا كەڭىستىگىنە تاراتقان «الەكساندريا كى­تاپحا­ناسىنىڭ» يدەيالارىن ودان ءارى جالعاس­تىرا، تۇركى وركەنيەتىنىڭ گۇلدەنۋ ءداۋىرىنىڭ نەگىزىن قالاعان «وتىرار كىتاپحاناسىنىڭ» ءۇزى­لىپ قالعان داستۇرلەرىن قايتا جاڭعىرتۋ مۇرا­جاي ءۇشىن ماڭىزدى مىندەت. ەۋرازيا كە­ڭىس­تى­گىندەگى وركەنيەت جەتىستىكتەرىن مۇراجايعا شوعىرلان­دىرىپ، فارابيتانۋ، عىلىمي اۋدارما، ادەبيەت جانە ونەر، عىلىمي زەرتتەۋ ءبولىم­دەرى ارقىلى اتقارىلاتىن جۇمىستاردى كەشەندى تۇردە ءجۇ­زەگە اسىرۋ دا مۇراجاي مىندەتى بولىپ تابىلا­دى. بۇل مۇراجايدىڭ تاريحى تە­رەڭدە جاتىر. دەگەنمەن، رەسمي مارتەبە الىپ، اشىلعانى جۋىردا. يگى ءىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ولكە­تا­نۋشى، ەتنولوگ-عالىم، ادەبيەت­تا­نۋ­شى ابدۋللا جۇماشوۆتىڭ ايتۋىنشا، «رۋحانيات - ءابۋ-ناسىر ءال فارابي مۇراجا­يى» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق قازىنالىق ك­ا­سىپ­ور­نى وبلىس اكىمى ا.مىرزاحمەتوۆتىڭ قاۋ­لى­سى­مەن بيىلعى ناۋرىزدا اشىلىپتى. مۋزەيگە وتىرار اۋدانى­نىڭ اكىمى بەيبىت سىز­دىقوۆ عيمارات بەرگەن.

ەلباسى ن.نازارباەۆ 2002 جىلى وڭتۇستىك­­تە بولعان ساپارىندا ارىستانباب كەسەنە-مەشىتىندە بولىپ، ارىستانباب كىتاپحاناسىنا ارنايى سوققان. سول جەردەگى وتىرار رۋحانيات - ءابۋ-ناسىر ءال فارابي كىتاپحاناسى تاراپى­نان قويىلعان كورمەنى كورىپ، جوعارى باعا بەرگەن ەكەن. سونداي-اق، ەلباسى اراب، پارسى، كونە تۇركى، شاعاتاي تىلىندە جازىلىپ قالعان تاريحىمىزدى، يسلام قۇندىلىقتارىن جيناپ، مۋزەي اشىپ ەل يگىلىگىنە اينالدىرۋ قاجەتتى­گىن ايتا كوپشىلىككە وي تاستاعان بولاتىن. «ەلباسىنىڭ وسى پىكىرى مۋزەيدىڭ اشىلۋىنا زور ىقپال ەتتى. مۇراجاي قورىندا مىڭداعان كونە قولجازبا كىتاپتار، ارحەولوگيالىق، ەتنو­گرا­فيالىق، فولكلورلىق جادىگەرلەر بار. بۇل مادەني مۇرالاردىڭ كوپشىلىگى وقىرماندار وقىماعان، عىلىمي ورتاعا بەلگىسىز، ياعني عىلى­مي اينالىمعا تۇسپەگەن دۇنيەلەر. قايتالان­باس ءبىرتۋما جادىگەرلەر دە كوپ. مىسالى، فا­رابيتانۋشى عالىم اقجان ماشانوۆ تاپسىر­عان ءابۋ-ناسىر ءال ءفارابيدىڭ «ىزگى قالا تۇر­عىن­دارىنىڭ كوزقاراسى» اتتى تراكتاتى، «مۋ­زىكانىڭ ۇلى كىتابىنىڭ» قولجازباسى، سيريا ساپارىندا ەلگە اكەلىنگەن ءال-ءفارابيدىڭ وندا­عان تراكتاتتارى، قازىحان سەرىكباەۆ تاپسىر­عان ارىستانبابتاعى مۇسىلمان كىتاپحاناسى­نىڭ قورىنداعى ادەبيەتتەر، اسانتاي ءالىمۇلى تاپسىرعان كيىز ءۇيدىڭ ويمىشتى اعاش ەسىگى، مادەلىنىڭ دابىلى، قۇلىنشاقتىڭ كۇمىستەل­گەن بەلدىگى، ۇلى سازگەرلەر سۇگىر مەن تولەگەن­نىڭ، ءشامشىنىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارى، قىزىل جىراۋ، زياش، سادۋاقاس، بالتاباي، قازانعاپ، كوپباي، ورىنباي سىندى اقىنداردىڭ قول­جازبالارى، وزدەرى تۇتىنعان ەتنوگرافيالىق بۇيىمدار باعا جەتپەس قۇندىلىقتارىمىز»، - دەيدى مۋزەي ديرەكتورى ا.جۇماشوۆ.

قورىتا ايتقاندا، وتىرارداعى قوس مۇرا­جايدا ەلگە، شەتەلدەن كەلگەن تۋريستەرگە كور­سە­تەر، تانىستىرار قۇندىلىقتار جەتەرلىك. قا­زاق ەلىنىڭ ەشبىر اۋدانىندا ءدال وتىرارد­ا­عى­داي 2 مۋزەي جوق. قوس مۇراجايدا مىڭداعان ەكسپونات بار جانە وسىنداي تاريحي ولكە ءۇشىن ەكى مۋزەي كوپ ەمەس. ءوڭىردى تۋريزم ورتالى­عىنا اينالدىرۋ ءۇشىن تۋريزم جانە سپورت، ءبىلىم جانە عىلىم، مادەنيەت مينيسترلىكتەرى بىرىگىپ، بىرلەسە كوپتەگەن شارالاردى اتقارۋى ءتيىس. ءسوزىمىزدىڭ باسىندا ايتىپ كەتكەنىمىزدەي، ءتۋريزمدى دامىتۋعا بىردەن-ءبىر سەپتىگى تيەتىن ينفراقۇرىلىم جوعارى دەڭگەيدە ەمەس. «ار­ىستانبابقا-تۇنە، قوجا احمەتتەن - تىلە» دەگەن ناقىلدى يمانىنا سەرىك ەتىپ «بابتاردىڭ بابى - ارىستانبابقا» كەلەتىن سانسىز ساياحات­شىلاردىڭ تالاپ-تىلەگى كوپ جاعدايدا ءوز دەڭگەيىندە ورىندالا بەرمەيدى. مۇسىلمان مەملەكەتتەرى، كەشەگى كەڭەستىك اۋماقتاعى ءوز­بەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستاننان ءتاۋ ەتىپ كەلەتىندەردى قۇشاق جايا قارسى العانىمىزبەن، ولاردىڭ تاماقتانىپ، دەمالاتىن ورىن جاي­لارىنا كەلگەندە ازداپ قىسىلاتىنىمىز جا­سى­رىن ەمەس. تاياۋدا ارىستانباب كەسەنەسى جانىنان، ەلىمىزگە تانىمال كاسىپكەرلەر ءوز قارجىسىنا جاڭا مەشىت سالىپ، پايدالانۋعا بەردى. 50-60 ادامعا ارنالعان قوناق ءۇيى دە بار. دەسەك تە، ول جەتكىلىكسىز. مىسالى، 2-3 اۆتوبۋس جالداپ، ارنايى ساياحاتتاپ كەلگەن قوناقتاردى ءبىر مەزەتتە تاماقتاندىرىپ جىبەرەتىن اسحانا، ورىن ۇسىناتىن قوناق ءۇي ءالى دە ازدىق ەتەدى. ياعني، ساپالى قىزمەتتىڭ بارلىق تالابىنا جاۋاپ بەرەتىن قوناق ۇيلەر مەن ءدامحانالار ءالى دە جەتكىلىكسىز. ساۋران، وتىرار، ياسسى سەكىلدى كونە قالالاردىڭ تاريحى وتاندىق جانە شەتەلدىك ساياحاتشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرارى انىق. سول ساياحاتشىلارىڭىز كوبى­نە ارىستانبابتا بولىپ، تۇركىستاننان قاي­تىپ جاتادى. تۇركىستانعا وتكەن جىلى 24600 ادام، ىشكى تۋريزم بويىنشا 580900 ادام بارعان ەكەن. بيىل بۇل كورسەتكىش وسە تۇسپەسە، ازايماسى انىق. مىنە، وسى ساياحاتشى نەمەسە زيارات ەتۋشىلەر وتىرارعا اتباسىن بۇرسا، ەل تاريحىنا قانىعىپ، رۋحاني بايىپ قايتار ەدى.

ءتۋريزمدى دامىتۋ تۇرعىنداردىڭ تۇر­مى­سىنا دا وڭ اسەر ەتەرى انىق. جەرگىلىكتى تۇر­عىندار قولونەرمەن اينالىسىپ، كادەسىيلار جاساسا، ۇلتتىق ناقىشتا ويۋ-ورنەكتەر سالىن­عان بۇيىمداردى، توقىلعان كىلەم-كەستەلەردى تۋريستەرگە ۇسىنسا، ەر-ازاماتتارىمىز ات اربا، تۇيەلەرىن قومداپ «وتىرارتوبە - ارىس­تانباب - تۇركىستان» باعىتى اقىلى قاتى­ناي­­تىنداي جاعداي تۋسا، جۇمىسسىزدىق ازاي­ىپ، حالىقتىڭ تۇرمىسى جاقسارارى ءمالىم. ياعني، مەملەكەتتىڭ ابىروي-تانىمالدىلىعىن، ەكونو­­ميكالىق-الە­ۋ­­مەتتىك جاعدايىن ارتتىرا­تىن تۋ­ريزمنىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا دا پاي­داسى كول-كوسىر. وتى­راردىڭ تۋريزم ورتالى­عى­نا اي­نالعان­دىعىن قالايتىنىمىز دا سوندىقتان.

راۋشان تاۋىرحانقىزى، جۋرناليست.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى.