رەداكتسيادان. نۇر-سۇلتان قالاسىندا قر سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى توراعاسى، دۇنيەجۇزىلىك «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى يسلام ابىشەۆتىڭ جانە فەدەراتسيانىڭ بۇرىنعى ۆيتسە-پرەزيدەنتى سەرىك تۇكيەۆتىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس بويىنشا ءجارىسسوز پروتسەسستەرى اياقتالعانىن جۋرناليست ساۋلە ابىلداحانقىزى الەۋمەتتىك جەلىدە جازعان بولاتىن.

رەداكتسيامىزدىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا ادۆوكات ابزال قۇسپاننىڭ سوتتا كەلتىرگەن ايعاقسوزدەرى كەلىپ ءتۇستى. ابىشەۆ پەن تۇكيەۆ ءىسى قازىر قوعام تالقىسىندا. وسى رەتتە ءبىز ادۆوكات ايتقان ايعاقتاردى وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. سپيكەرلەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز.

---

«سوت پەن زاڭنىڭ الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ»!

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 14 بابى.

قۇرمەتتى سوت!

كىرىسپە رەتىندە: پارا الۋعا وقتالۋ. ول نە ايىپ؟

ادام پارانى الادى نەمەسە المايدى. ال پارانى الۋعا وقتالعانى ءۇشىن، ياعني پارا العىسى كەلگەنى ءۇشىن سوتتاۋ، ول اقىلعا سىيمايتىن ءىس. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ قورعاۋىمىزداعى ي.ابىشەۆتىڭ دە، س.تۇكيەۆتىڭ دە ارەكەتتەرىندە, ارەكەتتەرى تۇرماق سوزدەرىندە «قازبايلىق» جشس-دان شايمەردەنوۆ ارقىلى اقشانى «قورقىتىپ تالاپ ەتۋ» (ايىپتا جازىلعانداي) تۇگىلى، اقشا سۇراۋ بەلگىسى دە جوق. سوعان قاراماستان، پروكۋرور تاعىلعان ايىپتى تولىق قولداپ، سوتتان ەكى ازاماتقا، بىرەۋىنە 11 جىل، ەكىنشىسىنە 8 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى سۇراپ وتىر.

ەكى ەركەك توبەلەسىپ جاتىپ ءبىر بىرىنە «ولتىرەمىن» دەپ ايقايلايدى. ونداي جاعدايدى كۇندەلىكتى اينالامىزدا كەزدەستىرىپ جاتامىز. بىراق ەشكىم ولاردىڭ ۇستىنەن «كىسى ولتىرۋگە وقتالۋ» دەگەن باپپەن قىلمىستىق ءىس قوزعامايدى عوي؟ ءبىزدىڭ جاعدايدا، اقشا سۇراعانى تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوزى جوق بولا تۇرا قورعاۋىمداعى ادامدار وسىنشا ۇزاق مەرزىمگە باس بوستاندىقتارىنان ايىرىلعالى وتىر.

ەندى وسى ايتقاندارىمنىڭ دالەلى رەتىندە ناقتى ءمان-جايلارعا توقتالا كەتەيىن.  

1. پروكۋروردىڭ سويلەگەن سوزىنە...

پروكۋرور ءوزىنىڭ 22 مينۋتتىق ايىپتاۋ سوزىندە وسى ءىس بويىنشا ءبىر جىلدان استام ۋاقىت ەگجەي-تەگجەيلى تەرگەۋ جۇرگىزىلگەنىن، ونىڭ بارىسىندا بارلىق سوتقا قاتىسۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرى ساقتالعانىن، ءىستىڭ وبەكتيۆتى تەرگەلگەنىن ايتا كەلىپ، ءىستىڭ ءمان-جايىنا توقتالىپ وتپەستەن، ايىپتاۋ اكتىسىنە سىلتەمە جاساپ، دالەلدەمەلەردىڭ ىشىنەن كۋا شايمەردەنوۆتىڭ عانا سوزدەرىنە سەنۋ كەرەك ەكەنىن، سەبەبى، ول تەرگەۋدەن باستاپ بىركەلكى جاۋاپ بەرگەنىن، ول جاۋاپتارىن وزگەرتپەگەنىن، ونىڭ جاۋاپتارىنىڭ كۋالەر ماكيشەۆتىڭ، تيۋلەگەنوۆتىڭ جاۋاپتارىمەن كەلىسەتىنىن اتاپ ءوتتى.

مەنىڭشە بۇل ەندى شەكتەن شىققان سۇمدىق جاعداي. ءبىز وسى سوتقا دەيىن دە، سوت بارىسىندا دا ءوز تاراپىمىزدان قانشاما وتىنىشتەر جاريالاپ، باس پروكۋراتۋرا تەرگەۋشىلەردى جاقتاپ، بولماعاسىن تەرگەۋ سوتىنا دەيىن بارىپ، تەرگەۋ سوتى تەرگەۋشىلەر اتىنا جەكە قاۋلى شىعارىپ، جازاعا تارتىلىپ جاتسا دا، پروكۋرور مىرزا ءبىزدىڭ ەشقانداي قۇقىقتارىمىز شەكتەلمەدى دەيدى؟ ءىستىڭ نەدەن باستالىپ، نەمەن اياقتالعانى مىنا وتىرعان سوتقا قاتىسۋشىلار تۇرماق، باسىنان باستاپ وسى ىستە كەلە جاتىرعان كاسىبي زاڭگەرلەر بىزگە دە تۇسىنىكسىز. ال پروكۋرور ءىستىڭ ءمان-جايىنا توقتالمايمىن، ول بارىنە بەلگىلى دەيدى؟ شايمەردەنوۆتىڭ سوزدەرى بىركەلكى، وزگەرمەدى دەگەنىن مەن ءوز باسىم مازاق دەپ قابىلدايمىن. شايمەردەنوۆ تەرگەۋدەگى جاۋاپتارى تۇرماق، سوتتاعى بىرنەشە جاۋاپتارىن بىرنەشە قۇبىلتىپ بەرگەن كۋا. ماكيشەۆ پەن تيۋلەگەنوۆتىڭ جاۋاپتارىنا كەلسەك، ولار كەرىسىنشە شايمەردەنوۆتىڭ جاۋاپتارىن جوققا شىعارۋدا، ونى وسى جەردە ءبارىمىز كورىپ، ەستىپ، بىرنەشە مارتە ناقتىلاۋ سۇراقتارىن قويىپ انىقتاعان سياقتى ەدىك؟

ء(سوزىم قۇر جانە دالەلسىز بولماۋى ءۇشىن ەكرانعا نازار اۋدارايىق (باس پروكۋراتۋرانىڭ جانە تەرگەۋ سوتىنىڭ شەشىمدەرى، ماكيشەۆ، تيۋلەگەنوۆ، شايمەردەنوۆتەردىڭ سوتتاعى جاۋاپتارى):

پروكۋرور مەن قورعاۋ تەوريا جۇزىندە تەڭ دەلىنگەنىمەن ءبىز تەڭ ەمەسپىز.  قۇرمەتتى سوت، پروكۋراتۋرانىڭ ەڭ جوعارعى قاداعالاۋشى ورگان رەتىندە بەرىلگەن مەملەكەتتىك وكىلەتتىگىنەن باسقا، ارتىندا تۇتاس ارميا تۇر (ۇقك، ءىىم، سجقك ۇب سياقتى), قورعاۋشىنىڭ زاڭنان باسقا سۇيەنەرى جوق.

ەندى وسى ايتىلعاندارعا، ءىس ءۇشىن ماڭىزى بار باسقا دا جاعدايلارعا، زاڭ نورمالارىنا سۇيەنە وتىرىپ رەت-رەتىمەن قىسقاشا تۇردە توقتالا كەتەيىن.

2. سحەما

تەرگەۋ ورگاندارىمەن ي.ا.ابىشەۆ جانە س.تۋكيەۆكە مىناداي جاعدايدا پارا
الۋعا وقتالدى دەپ ايىپ تاعىلعان.

1. بۇرىن قارجى پوليتسياسىندا «اسا ماڭىزدى ىستەر بويىنشا جەدەل
قىزمەتكەر» بولىپ قىزمەت اتقارعان ازامات شايمەردەنوۆ ەسىمدى
ازامات، «قازبايلىق» مەكەمەسىنە قاتىسى بار ادامدى تانيتىن ماكيشەۆ
ەسىمدى ادامعا جولىعىپ، وعان «قازبايلىق» مەكەمەسىنەن ي.ا.ابىشەۆتىڭ
اسا ءىرى كولەمدە (250 000 000 ەكى ءجۇز ەلۋ ميلليون تەڭگە) پارا تالاپ
ەتكەنىن جەتكىزەدى.

2. ماكيشەۆ ءوز كەزەگىندە، سول مەكەمەگە ءىس جۇزىندە قاتىسى بار دەپ
ەسەپتەلەتىن، بىراق ونىسى قۇجات تۇرىندە راسىمدەلمەگەن تيۋلەگەنوۆ
ەسىمدى ازاماتقا جولىعادى.

3. ايىتاۋ اكتىسىنە سايكەس، «تيۋلەگەنوۆ باسىندا كەلىسكەندەي سىڭاي
تانىتىپ، كەيىن قانداي دا ءبىر بولماسىن اقشا سوماسىن بەرۋدەن باس
تارتادى».

4. سوعان قاراماستان ازامات شايمەردەنوۆ 21.12.2018 ج.، «قازبايلىق»
مەكەمەسىنەن پارا تالاپ ەتىپ جاتىر دەپ ي.ا.ابىشەۆتىڭ ۇستىنەن قر
سجقك ۇلتتىق بيۋروسىنا ارىزدانادى.

5. قر سجقك ۇلتتىق بيۋروسى از. ازامات شايمەردەنوۆكە ءوز ەسەبىنەن
10 000 000 (ون ميلليون) تەڭگە بەرەدى.

6. ازامات شايمەردەنوۆ 2019 جىلدىڭ قاڭتار-اقپان ايلارىندا ەكى ءبولىپ
10 000 000 (ون ميلليون) تەڭگەنى «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنىڭ
اتقارۋشى ديرەكتورى س.تۋكيەۆكە بەرەدى.

7. س.تۋكيەۆ ول اقشانى، دەمەۋشىلىك كومەك رەتىندە سپورتشىلاردىڭ
قاجەتىنە جاراتادى.

8. ازامات شايمەردەنوۆ 50 000 000 (ەلۋ ميلليون) تەڭگەنى (ونىڭ ىشىندە
ءوزىنىڭ دە، ۇلتتىق بيۋرونىڭ دا اقشالارى بار) 14.03.2019 جىلى
شىنداۋلتەوۆ قۇنانباي ەسىمدى ازاماتقا بەرەدى.

9. تەرگەۋدىڭ ۆەرسياسى بويىنشا از. شىنداۋلەتوۆ قۇنانباي ول اقشانى
از. ابيشەۆ قانىبەككە بەرۋى، ال ول ءوز كەزەگىندە وسى ءىس بويىنشا «پارا
الۋشى» ستاتۋسىنا يە يسلام ابىشەۆكە بەرۋى ءتيىس بولاتىن.

10. الايدا، تەرگەۋ ورگاندارى 14.03.2019 جىلى وپەراتسيانى توقتاتىپ،
50 000 000 (ەلۋ ميلليون) تەڭگە العان از. «شىنداۋلەتوۆ قۇنانبايدى»
جانە يسلام ابىشەۆ پەن سەرىك تۋكيەۆتى اسا ءىرى كولەمدە پارا الماقشى
بولدى دەگەن كۇدىكپەن ۇستايدى؟!

11. ارتىنان 50 000 000 (ەلۋ ميلليون) تەڭگە العان از. شىنداۋلەتوۆ
قۇنانباي جانە تەرگەۋدىڭ ۆەرسياسى بويىنشا ودان الىپ يسلام
ابىشەۆكە بەرۋ ءتيىس از. ابيشەۆ قانىبەككە قاتىستى قىلمىستىق ىستەر،
ولاردىڭ ارەكەتىندە قىلمىس قۇرامى بولماۋىنا بايلانىستى
توقتاتىلعان!

12. ال، ەشقانداي اقشا الماعان جانە ستەنوگراممادا اقشا الۋ، بەرۋ، تالاپ
ەتۋ تۋرالى بىردە-ءبىر ءسوزى جازىلماعان جانە ازامات شايمەردەنوۆتەن
باسقا ەشبىر ادام پارا الۋشى دەپ كورسەتپەگەن يسلام ابىشەۆ پەن
ازامات شايمەردەنوۆتەن «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنا دەمەۋشىلىككە
دەپ 10 000 000 (ون ميلليون) تەڭگە العان.

3. 2014 جىلعى 1 000 000 اقش دولللارى جانە پارا سوماسىنا قاتىستى سايكەسسىزدىكتەر

«ادامنىڭ كىنالى ەكەندىگى جونىندەگى كەز كەلگەن كۇدىك ايىپتالۋشىنىڭ (سوتتالۋشىنىڭ) پايداسىنا قاراستىرىلادى» 

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيۋتتسياسىنىڭ 77 بابى، 8 بولىگى.

پروكۋرور سىلتەمە جاساعان ايىپتاۋ اكتىسىنە سەنەتىن بولساق، «ي.ا. ابىشەۆ قىزمەتتىك وكىلەتتىگىنە كىرەتىن ارەكەتى ءۇشىن اسا ءىرى مولشەردە پارا الۋ قىلمىستىق ويىن، ا.ك. شايمەردەنوۆكە جەتكىزىپ، جالپى سومماسى 5 980 598 463 تەڭگە بولاتىن «سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، قىزىلجار اۋدانىندا سوكولوۆ توپتىق سۋ قۇبىرىن قايتا جاڭارتۋ جانە قوسىلعان اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ تاراتۋ جەلىلەرىن سالۋ، II-كەزەك» قۇرىلىسى بويىنشا كوميتەت پەن «كازبايلىق استانا» جشس ارالارىندا كەلىسىم شارت ءتۇزۋ ءۇشىن سوڭعى مەكەمەنىڭ باسشىلارىنان قۇرىلىستىڭ جالپى سومماسى 4-5% ياعني، 250 000 000 تەڭگە اقشانى «وتكات» رەتىندە ا.ك. شايمەردەنوۆ ارقىلى تالاپ ەتىپ، ونىڭ 60 000 000 تەڭگە اقشاسىن وزىنە جەتكىزىپ بەرۋدى تاپسىرعان.

ال، قالعان 190 000 000 تەڭگە اقشانى ا.ك. شايمەردەنوۆتىڭ وزىنە قالدىرۋدى ايتقان».

نەگە، نە سەبەپتى، 250 000 000 تەڭگەنىڭ 190 000 000 ميلليونىن

شايمەردەنوۆكە، ال، 60 000 000 تەڭگەسىن عانا وزىنە الماقشى بولعان دەگەن سۇراققا جاۋاپ، ايىپتاۋ اكتىسىندە دە، پروكۋروردىڭ ايىپتاۋ سوزىندە دە بەرىلگەن جوق.

بىراق، ابىشەۆكە قاتىستى العاشقى ايىپ تاققان كەزدە، ونىڭ 2014 جىلى  1 000 000 اقش دوللارى كولەمىندە شايمەردەنوۆتەن پارا العان دەپ كورسەتىلگەن بولاتىن. كەيىننەن ول ايىپ ابىشەۆتەن الىنىپ تاستالدى، ياعني تەرگەۋشى 1 000 000 اقش دوللارى كولەمىندە پارا بەرۋ-الۋ فاكتىسى بويىنشا ابىشەۆتىڭ ارەكەتىندە «قىلمىس قۇرامىنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى» ءىستى توقتاتقان بولاتىن.

ولاي بولاتىن بولسا، ىستە قانداي لوگيكا قالدى ەندەشە؟ تەرگەۋدىڭ ءوزى 1 000 000 اقش دوللارى بويىنشا «قىلمىس قۇرامى جوق» دەپ وتىر، سويتە تۇرا 60 000 000 تەڭگەنى سول اقشادان تاراتادى؟

جالپى پارا رەتىندە سۇرالعان جانە بەرىلگەن اقشا سومالارىنىڭ سايكەسسىزدىگىنە توقتالىپ وتەتىن بولساق.

پارانىڭ سوماسى تۋرالى سايكەسسىزدىكتەر تەرگەۋ بارىسىندا دا، سوتتا دا شەشىلمەگەن كۇيى قالدى، اتاپ ايتقاندا، ءىس بويىنشا پارا سوماسى رەتىندە جانە وعان قاتىستى مىناداي سۋممالار ايتىلادى; 250 ملن تەڭگە، 1 ملن اقش دوللارى، 190 ملن تەڭگە، 60 ملن تەڭگە، 10 ملن تەڭگە، 80 ملن تەڭگە، 50 ملن تەڭگە. كۋا شىنداۋلەتوۆتىڭ كۋا قانىبەك ابىشەۆكە سىلتەمە جاساي وتىرىپ ايتقان 80 تيىن دەگەنى دە بار، ەندى ونى 80 ملن تەڭگە دەيىك. بىراق، قۇرمەتتى سوت قىلمىستىق ءىس بويىنشا ۇكىم بولجامعا نەگىزدەلىپ شىعارىلمايدى عوي، سوت ۇكمى قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتىنان، بۇلتارتپاس ايعاقتار مەن دالەلدەرگە نەگىزدەلىپ شىعارىلۋى كەرەك قوي، سولاي ەمەس پە؟ سونىڭ ىشىندە شايمەردەنوۆتىڭ جالاڭ سوزدەرىنەن عانا بەلگىلى «بۇرىن شايمەردەنوۆ باسقاراتىن «سمپ 610» جشس ابيشەۆكە 1 ملن اقش دوللارىن بەردى» دەگەن اڭگىمە بويىنشا ەشقانداي دالەل-دايەك جوق! شايمەردەنوۆ ارىز جازعاننان كەيىن ابيشەۆپەن ەكى مارتە كەزدەسىپ سويلەسسە دە، ول تۋرالى بىردە-ءبىر ءسوز ايتپاعان! وعان دالەل باسقانى قويىپ، ابىشۆكە قاتىستى قىلمىستىق ءىستى توقتاتۋ تۋرالى قاۋلىدا تەرگەۋشى ا.اتاشەۆ وزىدە اتاپ كورسەتەدى! ودان كەيىن، 10 ملن تەڭگە اقشا «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنا سپونسورلىق كومەك رەتىندە بەرىلگەنى، ول اقشانىڭ تولىعىمەن سول ماقساتقا جۇمسالعانى دا تەرگەۋدىڭ ءوزى تاراپىنان جاسالعان اۋديتورلىق قورىتىندى دا (ت. 25 بەتتەر 69-138), فەدەراتسيا قىزمەتكەرلەرىن، اتقارۋشى ديرەكتور بولعان، كۇدىكتى س.تۋكەەۆتى جاۋاپتاۋ ارقىلى تولىق ءوز دالەلىن تاپتى! اقشانى الۋ بارىسىندا ۇستالعان ق.شىنداۋلەتوۆ شايمەردەنوۆتەن 80 ملن تەڭە الماقشى بولادى، ال شايمەردەنوۆ 50 ملن الىپ كەلگەن بولاتىن...

ودان باسقا پارانىڭ «قازبايلىقپەن» كوميتەت اراسىندا جاسالعان شارتتىڭ پايىزى تۋرالىدا ەكى ءتۇرلى دەرەك كورسەتىلگەن. مىسالى، شايمەردەنوۆتىڭ جاۋاپتارىمەن كۇدىكتىنىڭ ءىس-ارەكەتىن سارالاۋ تۋرالى جاڭا قاۋلىدا پارا سوماسى جاسالعان شارت سۋمماسىنىڭ 4-5 پايىزىن قۇرايتىنى كورسەتىلسە، №1349 ساندى ساراپتامانىڭ قورىتىندى بولگىندە، ساراپشى №5-6 سۇراقتارىن بىرىكتىرە جاۋاپ بەرە كەلىپ، تىرناقشانىڭ ىشىنە اقشا سوماسىنىڭ شارتتىڭ 10% بولۋى مۇمكىن ەكەندىگىن كورسەتكەن.

وسى سايكەسسىزدىكتەردىڭ ەشقايسىسى دا تەرگەۋمەن نە سوت بارىسىندا جويىلمادى، ال پروكۋرور ءوز سوزىندە بۇنداي ماسەلەلەرگە توقتالىپ تا جاتپادى!

4. ابىشەۆتىڭ، تۇكيەۆتىڭ جانە شايمەردەنوۆتىڭ جەكە باسى

(«ابىشەۆ مىنەزدى ادام»، پرەزيدەنتتىڭ قىزمەتكە قايتارۋى، تريلليون ۇنەمدەۋى، ابىشەۆتە تۇكيەۆتە بۇرىن ءىستى بولماعان، ەكەۋى دە قوعام قايراتكەرلەرى، شايمەردەنوۆ بولسا بۇرىنعى قارجى پوليتسياسى قىزمەتكەرى، ول جەردەن جۇمىستان جۇمىس بەرۋشىمەن قۋىلعان، ۇستىنەن قىلمىستىق فاكتىلەر تۋرالى ءبىر ەمەس بىرنەشە ارىز تۇسكەن ادام)

سوتتالۋشى ابىشەۆ مىنەزدى ادام، ۇلت قايراتكەرى اليحان بوكەيحانوۆ ايتپاقشى «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەگەن! ابىشەۆ ءارى مىنەزدى، ءارى وتە ءبىلىمدى ادام. وعان دالەلدى وسى سوت پروتسەسى بارىسىندا ءبىز كوپتەپ كەلتىردىك.

ناقتى جانە داۋسىز انىقتالعانى مىنالار;

2012 جىلدىڭ تامىزىندا ابىشەۆ يسلام الماحانوۆيچ قر اشم سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنە تاعايىندالدى. قىزمەتكە تاعايىندالا سالا وعان دەيىنگى باسشىلىقپەن ءبولىنىپ قويعان بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ 300 ملرد تگ. ۇنەمدەيدى، مىسالى استانا سۋ قويماسىنىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنا دەپ تەندەرى وينالىپ، كەلىسىم-شارتى جاسالىپ، ءتىپتى العاشقى بولىگى تولەنىپ قويعان قارجىنىڭ، 31 ملرد تەڭگەسىنىڭ 29 ملرد ارتىق جانە نەگىزسىز سالىنعانى، يسلام الماحانۇلىنىڭ ونى 2 ملرد. دەيىن قىسقارتقانىن ايتساق تا بولادى. ال وسىنداي كوپ قاراجاتتىڭ ارتىندا قانشاما مۇددەلى توپتار مەن وتە ىقپالدى لاۋازىم يەلەرىنىڭ تۇرعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى ەمەس پە؟

ارتىنشا ءسوزدىڭ تۋرا ماعىناسىندا سول ءۇشىن قىزمەتتەن قۋىلادى.  9 اي جۇمىسسىز جۇرگەننەن كەيىن، 2014 جىلى ەلباسى نازارباەۆتىڭ ءوزىنىڭ ارالاسۋىمەن قايتادان قر اشم سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنە تاعايىندالادى. قايتا قىزمەتىنە تاعايىندالعان ابىشەۆ ءوزى قىزمەتتە بولماعان 9 اي ىشىندە كوميتەت بويىنشا 1, 5 ترلن تەڭگەگە جاسالعان، ۇكىمەتپەن بەكىتىلگەن باعدارلامانى، ونىڭ 1 ترلنى ارتىق ەكەنىن ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ الدىنا بارىپ دالەلدەپ، الدەقايدا از سوماعا جانە جۇمىس كولەمىن كوبەيتە وتىرىپ مۇلدەم جاڭا باعدارلاما جاساپ، ونى ەلباسى نازارباەۆتىڭ وزىنە بەكىتتىرەدى!

سوتتا جاۋاپ بەرگەن كەزدە ابىشەۆتە بۇل ءىستىڭ ارتىندا ىقپالدى ادامدار

تۇرعانىن ءبىر ەمەس بىرنەشە مارتە ايتقان بولاتىن، ول تۇسىنىكتى دە الىنباي قالعان پايدادان قانشاما ادام، قانشاما لاۋازىم يەلەرى قاعىلدى دەسەڭىزشى؟!

سونىمەن قاتار، ابىشەۆ مەنىڭ سۇراقتارىم وراي، بىلاي دەگەن بولاتىن: «مەنىڭ   ۇستىمنەن   ارىز   بەرۋشى   شايمەردەنوۆتىڭ   ماعان   جەكە   باسىنىڭ   ۇلكەن   باس   ارىزدىعى   بار.   ونىڭ   سەبەبى،   ارىز   بەرەردەن   5-اي   بۇرىن   مەن   باسقارعان   سۋ   رەسۋرستارى   كوميتەتى   مەن   شايمەردەنوۆتىڭ   كومپانياسى   سمپ-610   اراسىنداعى   كەلىسىم   شارتتى   (قۇنى   7,6   ملرد   تەڭگە)   ءبىر   جاقتى   مەنىڭ   تالابىم   بويىنشا   ۇزگەن   بولاتىنبىز.   مۇنىڭ   زاڭدىلىعى   سوت   ارقىلى   دالەلدەنگەن». شىنىندا دا، وسىنداي ۇلكەن سوماداعى كەلىسىم-شارتتى سوت ارقىلى بۇزعانى ءۇشىن، شايمەردەنوۆتىڭ ابىشەۆكە كەك تۇتۋى زاڭدىلىق. سونىمەن قاتار، ابىشەۆتىڭ ءوز ۇستىنەن سوتقا، ۇلتتىق بيۋروعا ارىزدانىپ جۇرگەن ادامنىڭ 5 جىل بۇرىنعى العان اقشاسىن تولىق قايتارامىن، ول ءۇشىن ءوزى دە، شايمەردەنوۆ تە تانىمايتىن ادامدار ارقىلى «قازبايلىق» جشس-نەن پارا الاپ ەتتى دەۋى دە اقىلعا سىيمايدى. ءارى بۇل ايتىلعانداردى راستايتىن ىستە بىردە-ءبىر دالەل جوق.

ال ەندى مەنىڭ قورعاۋىمداعى ەكىنشى سوتتالۋشى سەرىك تۇكيەۆكە كەلەتىن بولساق، ول كىسى دە بۇكىل سانالى عۇمىرىن قازاق سپورتىنا، ونىڭ ىشىندە ونداعان جىلىن قازاق كۇرەسىنە ارناعان قايراتكەر ادام. اتاعى، داڭقى قازاق دالاسىنان شەتەلگە دەيىن تاراعان سپورتشى. ول تۋرالى مەنىڭ ارىپتەسىم ەرلان ماكەنوۆ كەڭىنەن توقالىپ ءوتتى، ىسكە دە ءتيىستى راستاۋشى قۇجاتتارىن  جالعادى سوندىقتان، قايتالاپ جاتپاي اق قويايىن.

تەك قورعاۋ تاراپى رەتىندە ءبىز ايتقان جانە ءبىز جالعاعان مالىمەتتەردەن بولەك قۇرمەتتى سوت!، ينتەرنەت ارقىلى ۆيكيپەدياعا جانە سپورتتىق ارنالارعا سۇراۋ سالساڭىز دا جەتكىلىكتى، ول جەردە ي.ابىشەۆ پەن س.تۇكيەۆتىڭ بۇكىل ەڭبەكتەرى قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىندە تۇگەل اتالادى.

ال بىراق، ۆيكيپەديا تۇرماق جالپى ينتەرنەت ايماعىنان ءسىز ازامات شايمەردەنوۆ تۋرالى بىردە-ءبىر اقپارات تابا المايسىز، ينتەرنەت تۇرماق ول ادام، ونىڭ قىزمەتى، وتباسى تۋرالى مالىمەتتەر قر بپ جانىنداعى قاجاەا كوميتەتىنەن دە تابا المايسىز. ازاماتتىڭ «ەرلىگى» جايلى قورعاۋشىلاردىڭ عانا يۋتۋب جانە باسقا دا الەۋمەتتىك جەلىلەرگە جۋرناليستەرگە سوت كەزىندە بەرگەن ينتەرۆيۋلارىمىز بار.

ەسەسىنە ازامات شايمەردەنوۆتىڭ بۇرىنعى پروكۋراتۋرا جانە قارجى پوليتسياسىنىڭ قىزمەتكەرى ەكەنىن، ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق قارجى پوليتسياسىندا، ياعني قازىرگى سجقك ۇب-نىڭ اسا ماڭىزدى ىستەر جونىندەگى جەدەل ۋاكىل بولىپ قىزمەت اتقارعانىن، وسى قىزمەتىنەن جۇمىس بەرۋشىمەن قۋىلعانىن، ودان كەيىن نەشە ءتۇرلى فيرمالار اشىپ، قۇقىق قورعاۋ جانە سوت ورگاندارىمەن وتكىزىلگەن تەندەرلەردى جەڭىپ الىپ، مەبەل تاسۋمەن اينالىسقانىن، ارتىنان قۇقىققورعاۋ ورگاندارىنا ارنايى قۇرالداردى، ياعني جاسىرىن تىڭداۋ جانە جازىپ الۋ قۇرالدارىن تاسۋمەن اينالىسقانىن، ول قۇرالداردى زاڭسىز تۇردە ادامداردى تىڭداۋعا پايدالانعانى تۋرالى ارىز جازىلعانىن، ۇستىنەن بىرنەشە مارتە قىلمىستىق ىستەر قوزعالىپ ارتىنان جابىلىپ وتىرعانىن تولىق اشكەرە جاساپ قۇجات تۇرىندە ىسكە تىركەتتىك. ال پروكۋرور سۇلەيمەنوۆ وبەكتيۆتى تەرگەۋ جۇرگىزدى دەگەن تەرگەۋ ورگاندارى بولسا، شايمەردەنوۆتىڭ جەكە باسىنا قاتىستى بىردە-ءبىر قۇجاتتى ىسكە تىركەمەگەن، ءتىپتى زاڭ بويىنشا ىسكە تىركەۋلى مىندەتتى شايمەردەنوۆتىڭ تەلەفون قوڭىراۋلارىنا دەيىن ءبىزدىڭ وتىنىشىمىزبەن ءسىز ءوزىڭىز الدىرتتىڭىز ەمەس پە، قۇرمەتتى سوت؟! ال ول تەلەفون قوڭىراۋلارىنان ءدال ابىشەۆكە قاتىستى وتە ماڭىزدى مالىمەتتەر شىقتى ەمەس پە، ءبىر عانا قازىرگى ۇب-نىڭ جوعارى شەندى لاۋازىمدى قىزمەتكەرى انداسوۆپەن ەكەۋارا 1,5 اي ىشىندە 53 رەت تەلەفونمەن سويلەسكەندەرى، ول ۋاقىتتارى ابىشەۆپەن كەزدەسۋ جانە ونىڭ ۇستىنەن ارىز جازۋ كەزدەرىنە ءدوپ كەلگەنىن، ال شايمەردەنوۆ وعان دەيىن سوت الدىندا انت بەرىپ تۇرىپ، مەنىڭ تىكەلەي قويعان سۇراعىما 2018 جىلدىڭ كۇزىندە جانە قىس ايلارىندا بىردە-ءبىر ۇب قىزمەتكەرىمەن حابارلاسپادىم، سەبەبى ولارمەن ەشقانداي بايلانىسىم جوق دەپ، مەنىڭ «ناقتى ۇب لاۋازىمدى قىزمەتكەرى انداسوۆپەن بايلانىسى، 2018 قازان ايىنىڭ ورتاسىنان 21.12.2018 جىلعا دەيىن، ياعني 1,5 ايدىڭ ىشىندە، 53 رەت ول اداممەن تەلەفون ارقىلى نە ماقساتتا سويلەستىڭىز» - دەگەن سۇراعىما «ونداي ادامدى مۇلدەم تانىمايمىن، تەلەفونىم قىزمەتتىك، وفيستە جاتادى، ول تەلەفونمەن ءبارى حابارلاسا بەرەدى» دەپ، ال انداسوۆ كەلىپ «مەن شايمەردەنوۆتى تانيمىن، سول كەزدە ناقتى ەسىلسۋ جشس-نە قاتىستى قىلمىستىق ءىس بويىنشا ونى كۋا رەتىندە ىزدەستىرىپ تاپتىق جانە كەيىن ءارتۇرلى ماسەلەدە ول مەنەن زاڭگەرلىك كەڭەس الىپ ءجۇردى» دەگەنىن قايدا قويامىز؟ بۇدان كەيىنگى سوزدەرىمدە شايمەردەنوۆتىڭ قانشالىقتى وتىرىكشى ەكەندىگىن اشكەرەلەگەن، قورعاۋ جاعىنان كەلگەن كۋالەردى بىلاي قويعاندا، ايىپتاۋ جاعىنىڭ ءوز كۋالەرى جامپوزوۆ، ماكيشەۆ، تيۋلەگەنوۆ، قالىبەكوۆ يبادۋللا اتتى كۋالەردىڭ جاۋاپتارىمەن سالىستىرا وتىرىپ مىسالدار كەلتىرەتىن بولامىن. مىنا جەردە قايتالاي بەرمەي اق قويايىن.

مىنە وسىنداي ولقىلىقتارعا قاراماستان، پروكۋرور ءوز سوزىندە باسقا كۋالەرگە ەمەس، تەك قانا شايمەردەنوۆكە سەنۋ كەرەك دەيدى سىزگە قۇرمەتتى سوت! قورىتىندىسىن ارينە ءوزىڭىز جاساي جاتاسىز!

5. 2018 جىلدىڭ قازان ايىنىڭ ورتاسى، 14 جەلتوقسان جانە 21 جەلتوقساندا ارىز جازعانعا دەيىن

قۇرمەتتى سوت! جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي ءبىر-ءبىرىمىزدى قايتالاي بەرمەۋ ماقساتىندا مەنىڭ ارىپتەستەرىم س.جۇنىسباەۆ پەن م.ەسقاراەۆ قىلمىستىق ءىس بويىنشا بارلىق كەزەڭدەرگە توقتالىپ، ولار بويىنشا قانداي دالەل-دايەكتەر سارالاپ كەتتى، سوندىقتان مەن تاپتىشتەپ جاتپاستان قىسقاشا تۇردە ءسىزدىڭ نازارىڭىزدى كەيبىر ءمان-جايلارعا عانا اۋدارعىم كەلەدى.

وسى كورسەتىلگەن ارالىقتا ازامات شايمەردەنوۆتىڭ ايتقاندارىنا ەشقانداي دالەل جوق. ياعني، ول كەزدە ازامات شايمەردەنوۆپەن ابىشەۆتىڭ جانە تۇكيەۆتىڭ كەزدەسۋ بارىسىندا قانداي اڭگىمە ايتىلعانى بەلگىسىز. نە ءۇشىن ءبىز پروفەسسيونال وتىرىكشى شايمەردەنوۆتىڭ عانا ايتقاندارىنا سەنىپ، ال ابىشەۆ پەن تۇكيەۆتىڭ ايتقاندارىنا سەنبەۋىمىز كەرەك؟ ءىس بويىنشا ەشقانداي قوسىمشا ايعاق-دالەل بولماسا دا، قورعاۋىمداعى ابىشەۆ تە، تۇكيەۆ تە ول ەكى كەزدەسۋدى باسىنان باستاپ جوققا شىعارعان جوق، نە ءۇشىن قانداي ماقساتتا كەزدەسكەندەرىن تولىق ايتىپ بەردى.

وسىعان قاراماستان، ايىپتاۋ قورىتىندىسىندا شايمەردەنوۆ ارىز جازعانعا دەيىن ابىشەۆ ودان ايىپتاۋ اكتىسىندە جازىلعانداي (سوزبە-ءسوز) «ي.ا. ابىشەۆ قىزمەتتىك وكىلەتتىگىنە كىرەتىن ارەكەتى ءۇشىن اسا ءىرى مولشەردە پارا الۋ قىلمىستىق ويىن، ا.ك. شايمەردەنوۆكە جەتكىزىپ، جالپى سومماسى 5 980 598 463 تەڭگە بولاتىن «سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، قىزىلجار اۋدانىندا سوكولوۆ توپتىق سۋ قۇبىرىن قايتا جاڭارتۋ جانە قوسىلعان اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ تاراتۋ جەلىلەرىن سالۋ، II-كەزەك» قۇرىلىسى بويىنشا كوميتەت پەن «كازبايلىق استانا» جشس ارالارىندا كەلىسىم شارت ءتۇزۋ ءۇشىن سوڭعى مەكەمەنىڭ باسشىلارىنان قۇرىلىستىڭ جالپى سومماسى 4-5% ياعني، 250 000 000 تەڭگە اقشانى «وتكات» رەتىندە ا.ك. شايمەردەنوۆ ارقىلى تالاپ ەتىپ، ونىڭ 60 000 000 تەڭگە اقشاسىن وزىنە جەتكىزىپ بەرۋدى تاپسىرعان.

ال، قالعان 190 000 000 تەڭگە اقشانى ا.ك. شايمەردەنوۆتىڭ وزىنە قالدىرۋدى ايتقان» دەگەن سوزدەرى ءدال وسى شايمەردەنوۆتىڭ ارىز جازعانعا دەيىنگى كەزدە ايتىلعان ەكەن-مىس. ءسىزدىڭ نازارىڭىزدى وسى ماسەلەگە اۋدارا وتىرىپ، ءىس ماتەريالدارىندا شايمەردەنوۆتىڭ ايتقانىنان قۇر سوزىنەن باسقا ەش دالەل جوق ەكەنىنە اۋدارعىم كەلەدى.  قايتا كەرىسىنشە، 24 جەلتوقساننان باستاپ، 14 ناۋرىزعا دەيىنگى جاسىرىن تەرگەۋ امالدارى بارىسىندا ابىشەۆپەن دە، تۇكيەۆپەن دە بىرنەشە مارتە كەزدەسكەن شايمەردەنوۆ الدىڭعى كەزدەسۋلەرگە، سول كەزدەسۋلەردە ايتىلعان نەمەسە كەلىسىلگەن ماسەلەلەرگە بىردە-ءبىر رەت سىلتەمە جاسامايدى، نەگە؟

(وسى جەردە تۇكيەۆتىڭ بىرنەشە كەزدەسۋلەردەگى ديالوگتارىنا توقتالىپ ءوتۋ قاجەت!).

6. 21 جەلتوقساننان 14 ناۋرىزعا دەيىن، (ونىڭ ىشىندە مىنا داتالارعا نازار اۋدارايىق 24 جەلتوقسان، 10 قاڭتار،  20 اقپان، 11 ناۋرىز).

«زاڭسىز تاسىلمەن الىنعان ايعاقتاردىڭ زاڭدى كۇشى بولمايدى!»

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 77 بابى، 9 بولىگى.

قۇرمەتتى سوت! سىزگە قورعاۋ ءسوزىمنىڭ وسى پۋنكتىنە توقتالماس بۇرىن، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2019 جىلعى 2 قىركۇيەكتەگى "سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى" اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2019 جىلعى 10 قىركۇيەكتەگى № 152 جارلىعىنان مىنا پۋنكتتەرگە نازار اۋدارۋىڭىزدى سۇرايمىن;

مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2019 جىلعى 2 قىركۇيەكتەگى "سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى" اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا قاۋلى ەتىلگەن:

20 تارماق;

«ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا كەپىلدىكتەردى ارتتىرۋ، قىلمىستىق پروتسەستەگى تاراپتاردىڭ تەڭدىگى مەن جارىسپالىلىعىن، كىناسىزدىك پرەزۋمپتسياسى قاعيداتىنىڭ مۇلتىكسىز ساقتالۋىن، ونىڭ ىشىندە مىنالار ارقىلى: 1) قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ نەمەسە ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتكەرلەرىنىڭ كورىنەۋ كىناسىز ادامدى قىلمىستىق جاۋاپتىلىققا تارتقانى، كورىنەۋ زاڭسىز ۇستاعانى، قاماۋعا العانى نەمەسە قاماقتا ۇستاعانى، جاۋاپ بەرۋگە ماجبۇرلەگەنى، جالعان دالەلدەمەلەر جانە جەدەل-ىزدەستىرۋ ماتەريالدارىن جاساعانى، كوممەرتسيالىق ساتىپ الۋ نە پاراقورلىققا ارانداتقانى، سونداي-اق جالپى قىلمىسقا يتەرمەلەگەنى ءۇشىن، كورىنەۋ جالعان ءسوز جەتكىزگەنى، ادۆوكاتتاردىڭ قىزمەتىنە جانە ادام مەن ازاماتتىق قۇقىعىن، بوستاندىعى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ جونىندەگى وزگە دە ادامداردىڭ زاڭدى قىزمەتىنە، سونداي-اق جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارعا زاڭ كومەگىن كورسەتۋگە كەدەرگى جاساعانى ءۇشىن جاۋاپتىلىقتى كۇشەيتۋ; 2) كۋاگەر ايعاقتارىنىڭ، سونداي-اق جول بەرىلەتىن جانە شىنايى دالەلدەمەلەردىڭ جەتكىلىكتى جيىنتىعىمەن بەكىتىلمەگەن جانە راستالماعان وزگە مالىمەتتەر عانا نەگىزىندە قىلمىستىق جاۋاپتىلىققا تارتۋعا جانە سوتتاۋعا تىيىم سالۋدى بەلگىلەۋ; 3) قىلمىستىق پروتسەستە قورعاۋشى تاراپتىڭ دالەلدەمەلەرى مەن شاعىمدارىن جان-جاقتى جانە وبەكتيۆتى قاراۋدى قۋدالاۋ ورگاندارىنىڭ لاۋازىمدى ادامدارى تاراپىنان وسىنداي دالەلدەمەلەر مەن شاعىمدار بويىنشا ساپاسىز قاراۋ نەمەسە ارەكەتسىزدىگى فاكتىلەرىنە قاتاڭ دەن قويۋ شارالارىن قابىلداي وتىرىپ قامتاماسىز ەتۋ»!

21 تارماق; «قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەدەل ىزدەستىرۋ جانە تەرگەۋ پراكتيكاسىندا زاڭسىز جۇمىس ادىستەرىن جانە ارانداتۋشىلىق ءىس-ارەكەتتەردى قولدانۋ فاكتىلەرىنە جول بەرمەۋىنە، وسىنداي فاكتىلەر بويىنشا جاۋاپتىلىق پەن جازالاۋدىڭ بۇلتارتپاستىعى قاعيداتىن ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋمەن قاداعالاۋدى جانە باقىلاۋدى كۇشەيتۋ».

پرەزيدەنت جولداۋىندا كورسەتىلگەن جانە جولداۋدى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا ورىنداۋ شارالارى بەكىتىلگەن جارلىقتىڭ بۇل تارماقتارى ءبىزدىڭ قاراعالى وتىرعان ىسىمىزگە ءدال كەلەتىنىنە نازار اۋدارۋىڭىزدى سۇرايمىن!

ەڭ سوراقىسى ارانداتۋ ارەكەتتەرىنىڭ ءالى تيىلماي وتىرعانى. ءدال قازىر يسلام ابيشەۆتىڭ تۋىستارى مەن قىزدارى، ابيشەۆا گۋلميرا، ابيشەۆا مادينا، تۋعان ىنىلەرى ابيشەۆ نۋرالى، ابيشەۆ ەرالحان، ابيشەۆ قانىبەكتەردىڭ ۇستەرىنەن پارا بەرۋگە وقتالۋ فاكتىلەرى بويىنشا قىلمىستىق ىستەر تىركەلىپ، قىلمىستىق ءىس باس پروكۋراتۋراعا تۇسكەن كەزدە، جوعارىدا اتتارى اتالعان تۋىستارىنىڭ ۇيلەرىندە ءتىنتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. بۇنىڭ ارانداتۋشىلىق ەكەنىنىڭ قاراپايىم دالەلى – نۇر سۇلتان قالالىق تەرگەۋ سوتىنان ۇيلەردى تىنتۋگە سانكتسيانى 03.07.2019 جىلى الادى، ءىستىڭ ءوزى وعان دەيىن بىرنەشە اي بۇرىن تىركەلگەن، ال ءتىنتۋ ارەكەتتەرى ءىس ءدال باس پروكۋراتۋراعا تۇسكەن كەزدە جۇرگىزىلەدى.

ەندى وسى كەزگە دەيىن سول ءتىنتۋ مەن بارلىعىن ۇلتتىق بيۋروعا ءبىر رەتتەن شاقىرتىپ، ۇركىتىپ-قورقىتقاننان باسقا وسى كەزگە دەيىن بىردە-ءبىر تەرگەۋ ارەكەتى جۇرگىزىلگەن جوق.

وسىلايشا پرەزيدەنت جولداۋىندا ايتىلىپ، ارنايى جارلىققا ەنگىزىلگەن زاڭسىز تەرگەپ-تەكسەرۋ ارەكەتتەرى يسلام ابىشەۆتى قويىپ، ونىڭ تۋىستارىنا قاتىستى دا ۇلتتىق بيۋرو تاراپىنان جالعاسۋدا! سول ارقىلى ۇب يسلام ابىشەۆكە قىسىم كورسەتۋدە! ءبىر ادام پارا الۋعا وقتالدى ەپ، ايدىڭ كۇنى اماندا، بۇكىل سەميا، بالا-شاعاسىنا ءىس قوزعاۋ دەگەن نە سۇمدىق؟!

ەندى ءوزىمىز زەرتتەگەن قىلمىستىق ءىستىڭ قۇجاتتارىنا سايكەس يسلام ابىشەۆ پەن سەرىك تۇكيەۆكە قاتىستى قانداي زاڭسىز تەرگەۋ ارەكەتتەرى ۇيىمداستىرىلدى ەكەن سوعان توقتالىپ وتەيىن. ارينە بۇل ماسەلەگە سايان جۇنىسباەۆ تا، ماكيش ەسقاراەۆ تا كەڭىنەن توقتالعانىن بىلەمىن، بىراق بۇل ماسلەنىڭ اسا ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، مەن تاعى دا ءىزدىڭ نازارىڭىزدى وسى جەرگە كوبىرەك اۋدارعىم كەلىپ وتىر.

جاسىرىن تەرگەۋ امالدارى 24.12.2018  ج. باستاپ 14.03.2019 ج. دەيىن تۇراقتى تۇردە ۇزدىكسىز جۇرگىزىلىپ كەلگەن. قر «جەدەل-ىزدەستىرۋ قىزمەتۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 15-بابىندا، جەدەل ىزدەستىرۋ قىزمەتىن جۇرگىزۋ كەزىندە ازاماتتاردى قۇقىق بۇزۋشىلىققا يتەرمەلەۋگە جانە اراڭداتۋعا تىكەلەي شەكتەۋلەر قويىلعان. وسىعان قاراماستان قر سجقك ۇب-نىڭ جەدەل قىزمەتكەرلەرى مەن شايمەردەنوۆتىڭ جاساعان ارەكەتتەرى قىلمىستى يمميتاتسيالاۋ ەمەس، ارنايى يسلام ابىشەۆتى جانە سەرىك تۇكيەۆتى قۇقىق بۇزۋشىلىققا يتەرمەلەۋگە جانە پاراقورلىققا ارانداتۋشىلىققا انىق باعىتتالعان.

ءىستىڭ ءمان-جايلارىنا سايكەس، سجقك ۇب-نىڭ قىزمەتكەرلەرى، سونىڭ ىشىندە يسماگۋلوۆ جاردەم، شايمەردەنوۆتى پارا بەرۋشى رولىندە مە، الدە كۋا رەتىندە مە، الدە جابىرلەنۋشى رەتىندە مە، ءالى كۇنگە دەيىن بەلگىسىز، ايتەۋىر ونى پايدالانا وتىرىپ، يسلام ابىشەۆ پارانى الۋعا نيەتتەنبەسە دە، ونىڭ قىلمىس جاساعانى تۋرالى دالەلدەمەلەرىن جاساندى تۇردە قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا جاسىرىن تەرگەۋ امالدارىن جۇرگىزگەن. يسماگۋلوۆ پەن شايمەردەنوۆ، يسلام ابىشەۆتى پاراقورلىققا ارانداتۋ ماقساتىندا «قازبايلىق استانا» جشس-نە قاتىسى بار ادامدى تانيتىن ا.ماكيشەۆكە ءوز بەتىنشە ء(وز ينيتسياتيۆاسىمەن) جولىعىپ، وعان: «يسلام ابىشەۆ «قازبايلىق استانا» جشس-نەن 250 000 000 تەڭگە اقشالاي پارا تالاپ ەتىپ جاتىر» دەپ جەتكىزەدى. ال ا.ماكيشەۆ ءوز كەزەگىندە وسى مەكەمەگە رەسمي قاتىسى جوق (بەيرەسمي قۇرىلتايشى) ا.تيۋلەگەنوۆكە جولىعىپ، حابارلايدى. سوڭعىسى بۇعان كەلىسپەي باس تارتادى.

سونىمەن قاتار، پارا بەرۋ سەبەبىن تۋدىراتىنداي «قازبايلىق استانا» جشس مەن سۋ رەسۋرستارى كوميتەتى اراسىندا وسى شارتتىڭ ورىندالۋىمەن بايلانىستى ەشقانداي پروبلەمالار بولماعانىن جانە ول قالىپتى ورىندالىپ وتىرعانىن اتاپ كورسەتتى (30.10.2019 ج. سوت تەرگەۋىندەگى – پارا بەرۋدەن باس تارتقانى جانە مۇلدەم ويى بولماعانى تۋرالى ا.تيۋلەگەنوۆتىڭ جاۋابى).

ەڭ ماڭىزدىسى، ءدال سول كەزەڭدە ي.ابىشەۆ ا.شايمەردەنوۆتىڭ بۇل ارەكەتتەرىنەن بەيحابار بولعان. ويتكەنى قىلمىستىق ىستە قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگانى تاراپىنان ي.ابىشەۆتىڭ دە س.تۇكيۆەتىڭ دە قىلمىستىق نيەتىن راستايتىن بىردە-ءبىر دالەلدەمە جوق!

قووش سوعان قاراماستان، ازامات شايمەردەنوۆ 21.12.2018 ج. قر سجقك ۇب-نا جازباشا ارىزدانادى. ول ارىزىندا ەكى فاكتىنى كورسەتەدى. 1. 2014 ج. ي.ابىشەۆكە 1 ميلليون اقش دوللارىن “سمپ-610” جشس-مەن شارت جاساسۋعا پارا رەتىندە بەرگەنى، 2. 2018 ج. ا.شايمەردەنوۆ ارقىلى «قازبايلىق استانا» جشس-نەن 250 ميلليون تەڭگە پارانى قورقىتۋ ارقىلى تالاپ ەتىپ وتىرعانى.

ال ارىزدا (1-بۋما، 3-بەت) جانە 22.12.2018 ج. جاۋابىندا (15-بۋما، 1-8 بەتتەر) كورسەتىلگەن ا.شايمەردەنوۆتىڭ 1 ملن. اقش دوللارىن يسلام ابىشەۆكە ونىڭ جاقىن ادامى كالىبەكوۆ يبادۋللا ارقىلى اپارىپ بەردىم دەگەن ۋاجدەرى ەش دالەلىن تاپپاعان، تەك قانا قۇر ءسوز بولىپ شىقتى.

ويتكەنى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ كەزىندە انىقتالىپ، جاۋاپتالعان كالىبەكوۆ يبادۋللا ءوز جاۋابىندا (16-بۋما، 14-19 بەتتەر) جانە شايمەردەنوۆپەن وتكىزگەن بەتتەستىرۋدە (16-بۋما، 29-بەتتەن باستالادى) سوڭعىنىڭ جاۋابىن تولىعىمەن تەرىسكە شىعاردى.

وسىلايشا شايمەردەنوۆتىڭ بۇل جاۋابى ەش دالەلسىز قۇر سوزگە اينالادى. سول سەبەپتى دە تەرگەۋ ورگانى 31.07.2019 ج. قاۋلىلارىمەن ي.ابىشەۆ پەن ي.قالىبەكوۆكە قاتىستى قر قپك-ءنىڭ 35-بابىنىڭ 1-ءبولىمىنىڭ 2-تارماعىمەن، ياعني «قىلمىس قۇرامىنىڭ بولماۋىنا وراي» قىلمىستىق قۋدالاۋدى توقتاتادى (28-بۋما، 176-200 بەتتەرى).

ەندى قر سجقك ۇب-نىڭ جەدەل قىزمەتكەرلەرى «قازبايلىق استانا» جشس-تاراپىنان يسلام ابىشەۆكە پارا بەرۋدەن باس تارتۋىنا وراي، ونى پارا بەرۋشى رولىندە پايدالانا المايتىنىن ءبىلىپ، ا.شايمەردەنوۆتىڭ كومەگىمەن ءارى قاراي قىلمىستى يمميتاتسيالاۋدى سىلتاۋراتىپ، پارا الۋ نيەتى بولماسا دا، ابىشەۆتى پاراقورلىققا ارانداتۋعا بەلشەشىپ كىرىسەدى. ءسويتىپ، 24.12.2018 ج. باستاپ 14.03.2019 ج. جاسىرىن تەرگەۋ امالدارىن جۇرگىزەدى، سونىڭ ىشىندە ا.شايمەردەنوۆ ءوزىنىڭ دەنەسىنە  دىبىس جانە بەينە قۇرالدارىن تاعىپ الىپ، 8 رەت س.تۇكيەۆتىڭ، ەكى رەت ي.ابىشەۆتىڭ اڭگىمەلەرىن جازىپ الادى. «قازبايلىق استانا» جشس ا.شايمەردەنوۆتىڭ  پارا بەرۋگە ۇگىتتەۋىنەن باس تارتقاسىن، ۇلتتىق بيۋرونىڭ جەدەل قىزمەتكەرلەرى شايمەردەنوۆتىڭ ءوز باستاماسىمەن دەمەۋشىلىككە بەرگىسى كەلگەن اقشالارىن پارا رەتىندە پايدالانىپ، س.تۇكيەۆكە 10 ملن.تەڭگە بەرىپ، قۇجاتتاندىرىپ الادى.

الايدا، جاسىرىن تەرگەۋ امالدارى وسى قىلمىستىق ءىس بويىنشا تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمى قر قپك-ءنىڭ 45-بابىنىڭ 7-بولىگىنىڭ 1-تارماعىمەن، ياعني «كىنالى تۇلعانىڭ انىقتالماۋىنا وراي» 3 رەت كوپە-كورنەۋ زاڭسىز ۇزىلگەن ارالىقتاردا جۇرگىزىلىپ وتىرعان. اتاپ ايتقاندا:

1) 24.12.2018 ج. ۇزىلگەن (1-بۋما، 19-بەت), 10.01.2019ج. مەرزىم قالپىنا كەلتىرىلگەن (1-بۋما، 21-بەت).

2) 10.01.2019 ج. ەشقانداي تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلمەي مەرزىم ۇزىلگەن (1-بۋما، 23-بەت), 20.02.2019 ج. مەرزىم قالپىنا كەلتىرىلگەن (1-بۋما، 25-بەت).

3) 20.02.2019ج. ەشقانداي تەرگەۋ امالى جۇرگىزىلمەي مەرزىم ۇزىلگەن (1- بۋما، 27-بەت), 11.03.2019 ج. مەرزىم قالپىنا كەلتىرىلگەن (1-بۋما، 34-بەت).

ال قر قپك-ءنىڭ 45-بابىنىڭ 7-بولىگىنىڭ 1-تارماعىنىڭ تىكەلەي ماعىناسىنا سايكەس، ءدال وسى نەگىزبەن قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتى جاساعان تۇلعا انىقتالماعان جاعدايدا عانا مەرزىم ۇزىلەدى. ياعني جاسىرىن تەرگەۋ امالدارىنىڭ ناتيجەلەرى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ مەرزىمىنىڭ زاڭسىز ءۇزىلۋ كەزىندە الىنعان.

بۇدان بولەك قر باس پروكۋراتۋراسىنىڭ قس جانە اە كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس، ءۇش رەت تەرگەۋ مەرزىمىن ءۇزۋ تۋرالى شەشىمنىڭ تەك ءبىرىنشىسى عانا رەسمي تىركەلگەن، قالعان ەكى شەشىمى تىركەلمەگەن، ياعني مەرزىمدى ءۇزۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى شەشىمدەردىڭ كارتوچكالارى قويىلماعان.

ەندىگى كەزەكتە جاسىرىن تەرگەۋ امالدارىنىڭ جۇرگىزىلۋ ناتيجەسىندە الىنعان جازبالاردىڭ مازمۇندارىنا كوز جۇگىرتسەك، اسا ءىرى مولشەردە پارا الۋعا وقتالدى دەپ ايىپتالىپ وتىرعان يسلام ابىشەۆكە قاتىستى اقشا تۋرالى مالىمەتتەر مەن اڭگىمەلەر تەك قانا ەكى جاعدايدا جازىلىپ الىنعان:

1) 20.01.2019 ج. ريكسوس قوناق ۇيىندە.

2 07.03.2019 ج. نۇر-سۇلتان-شىمكەنت باعىتىنداعى ۇشاقتا.

ءبىرىنشى جاعدايدا، ي.ابىشەۆ ءوزىنىڭ «قازبايلىق استانا» جشس-نان اقشا العان سىڭايلى جالعان اڭگىمەلەر تارقاپ كەتكەنىن شايمەردەنوۆكە ايتىپ، رەنىشىن بىلدىرۋدە جانە ءۇشىنشى تۇلعالارمەن بەرىلەتىن اقشالاي قاراجاتتار «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنا دەمەۋشىلىك كورسەتۋگە ارنالعانى ا.شايمەردەنوۆ، ي.ابىشەۆ جانە س.تۇكيەۆ ارالارىنداعى ۇشجاقتى اڭگىمەلەردىڭ مازمۇنىنان انىق كورىنىپ تۇر (9-بۋما، 121-138 بەتتەردە، سپفس قورىتىندىسىندا كورسەتىلگەن).

ەكىنشى جاعدايدا، ي.ابىشەۆ پەن ا.شايمەردەنوۆ ارالارىنداعى اڭگىمەلەردە ءبىرىنشىسى ەكىنشىسىنەن اقشا تالاپ ەتىپ جاتقانىن كورسەتەتىن ناقتى بەلگىلەر جوق (9-بۋما، 165 بەتتە، سپفس قورىتىندىسىندا). ءدال وسى جەردە ماڭىزدى جاعدايلاردى اتاپ كەتسەك:

1. شايمەردەنوۆتىڭ ارىزى بويىنشا 60 ملن.تەڭگە پارا تالاپ ەتتى دەگەن ابىشەۆ قوڭىراۋ شالىپ شايمەردەنوۆتى كەزدەسۋگە شاقىرماعان، كەزدەسۋ تاعايىنداماعان، اقشا مۇلدەم سۇراماعان، ەشقاشان حابارلاسپاعان. بۇل جاعداي يسماگۋلوۆ پەن شايمەردەنوۆتىڭ سوتتا بەرگەن جاۋابىمەن دە راستالادى;
2. سول كۇنگى، 7 ناۋرىز 2019 جىلعى ۇشاقتاعى كەزدەسۋ يسماگۋلوۆتىڭ جوسپارىمەن شايمەردەنوۆتىڭ باستاماسىمەن عانا ورىن العان، ويتكەنى قورقىتىپ اقشا تالاپ ەتتى دەگەن ابىشەۆ ەشقاشان حابارلاسپاعان سوڭ، ونىڭ ۇشىققا وتىرىپ شىمكەنت قالاسىنا ۇشىپ بارا جاتقانىن ءبىلىپ، ۇلتتىق بيۋرونىڭ جەدەل قىزمەتكەرى يسماگۋلوۆ جاردەم شۇعىل تۇردە اۋەبيلەتىن الىپ، شايمەردەنوۆتى دەرەۋ نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اۋەجايىنا شاقىرىپ الىپ، سول جەردە ساعات 14.45-14.50 ۋاقىت ارالىعىندا وعان «موسكيت» ماركالى ديكتوفونىن بەرىپ (13-بۋما، 29-بەتتە ارنايى قۇرالدى تاپسىرۋ تۋرالى حاتتاما), ۇشاققا وتىرعىزادى. ۇشاقتا وتىرىپ، وزىنە حابارلاسپاعان، شاقىرماعان، شايمەردەنوۆپەن كەزدەسۋ ويىندا دا بولماعان ابىشەۆكە بايلانىسقا شىعادى، ءوزى سۇرانىپ قاسىنا كەلىپ وتىرىپ العان;
3. ابىشەۆتىڭ قاسىنداعى ادامعا ءوتىنىش ايتىپ، ءوز ورنىن اۋىستىرىپ، ابىشەۆتىڭ جانىنا كەلىپ وتىرىپ العان شايمەردەنوۆ اقشا تۋرالى اڭگىمەنى وزىنەن-ءوزى باستاعان. ستەنوگرامماداعى اڭگىمە مازمۇنىندا ابىشەۆ شايمەردەنوۆتىڭ اقشا تۋرالى اڭگىمەلەرىنە قولداپ جاۋاپ قاتپاعان جانە اقشا تالاپ ەتۋ نەمەسە سۇراۋ تۋرالى اڭگىمە قوزعاماعان. ال 50 ملن.تەڭگە اقشا تۋرالى اڭگىمەلەر مۇلدەم باسقا، ياعني تاقىرىپقا قاتىسى جوق «قازبايلىق استانا» جشس-ءنىڭ قوس مەردىگەرلىگىمەن بايلانىستى تاقىرىپتا قوزعالعان;
4. ستەنوگرامما مازمۇنىنا سايكەس، ابىشەۆ تۇكيەۆتىڭ فەدەراتسياعا دەمەۋشىلىك رەتىندە شايمەردەنوۆتەن 10 ملن. تەڭگە العانىنان دا بەيحابار بولىپ شىققان. ءدال وسى جاعداي ستەنوگرامما مازمۇنىمەن عانا دالەلدەنىپ قويماي، 31.10.2019 ج. سوتتا بەرگەن شايمەردەنوۆتىڭ جانە يسماگۋلوۆ جاردەمنىڭ وزدەرىنىڭ جاۋاپتارىمەن راستالادى. اتاپ ايتساق، 20.01.2019 ج. باستاپ 07.03.2019 ج. ۇشاققا وتىرعانعا دەيىن بۇرىن-سوڭدى 50 ملن.تەڭگە اقشا تالاپ ەتتى دەگەن ابىشەۆ ءوزىنىڭ تاراپىنان ەشقانداي دا قورقىتىپ پارا تالاپ ەتۋشىلىك ارەكەتىن جاساماعان، شايمەردەنوۆكە حابارلاسپاعان، ونى كەزدەسۋگە شاقىرماعان. سول سەبەپتى سوتتا جاۋاپتالعان جەدەل قىزمەتكەر يسماگۋلوۆ جاردەم 7 ناۋرىز 2019 جىلى ۇشاقتا شايمەردەنوۆ پەن ابىشەۆ ارالارىنداعى كەزدەسۋدى قولدان ۇيىمداستىرعانىن راستاپ بەردى (حوتەل ۋبەديتسيا...!).

وسىلايشا قر سجقك ۇب-نىڭ جەدەل قىزمەتكەرلەرى بىرنەشە ايعا سوزىلعان جاسىرىن تەرگەۋ امالدارىنىڭ تۇپكىلىكتى ناتيجەسى بولمايتىنىن ءبىلىپ، 07.03.2019 ج. ابىشەۆتىڭ شىمكەنت قالاسىنا ۇشىپ بارا جاتقانىن ءبىلىپ، شايمەردەنوۆپەن كەزدەسۋدى قولدان ۇيىمداستىرىپ، ونى اۋەجايعا شاقىرتىپ الىپ، وعان دىبىس جازبا قۇرالىن تاپسىرىپ، ۇشاقتا ابىشەۆتىڭ قاسىنا وتىرىپ الىپ، اقشا تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋعا ادەيى يتەرمەلەگەن ارەكەتتەرى جەدەل قىزمەتكەر يسماگۋلوۆ جاردەم مەن شايمەردەنوۆتىڭ پاراقورلىققا ارانداتۋشىلىق-ايداپ سالۋشىلىق جاساعانىنىڭ ايقىن كورىنىسى. جەدەل توپ قىزمەتكەرلەرى مەن شايمەردەنوۆتىڭ وزدەرىنىڭ ارەكەتتەرىمەن ابىشەۆتى پاراقورلىققا ارانداتقانى جوعارىدا كورسەتىلگەن دالەلدەردەن بولەك، شايمەردەنوۆتىڭ شىمكەنت قالاسىنىڭ اۋەجايىندا جەدەل قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەسىپ، ديكتوفونعا جازىلعان اڭگىمەلەرىن تالقىلاپ جاتقان سوزدەرىنەن انىق بايقالادى (تانتسۋيتتە، توگدا وتدام فلەشكۋ). الايدا ءدال وسى اڭگىمەلەردى سوت پسيحولوگيالىق-فيلولوگيالىق ساراپتاماسىنىڭ زەرتتەۋ وبەكتىسىنە جەدەل قىزمەتكەرلەر ادەيى كىرگىزبەي قويادى!

ايىپتاۋ تارابىنىڭ كەلەسى ۋاجىنە باعا بەرەتىن بولساق: «ابىشەۆ حاتتىڭ تۇسكەنىن پايدالانىپ، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ قىسقارتىلۋىنىڭ كوميتەتكە ەشقانداي قاتىسى جوقتىعىن بىلە تۇرا، ءوزى الدىندا اسا ءىرى مولشەردە تالاپ ەتكەن پارانى تولىعىمەن الۋ ماقساتىندا، «قازبايلىق استانا» جشس-ءنىڭ زاڭدى مۇددەلەرىنە زالال كەلتىرۋى مۇمكىن ارەكەتتەردى جاسايمىن دەپ، ولارعا 28.01.2019ج. №18-3-1-169-كۆر حاتىمەن رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتىڭ قىسقارتىلۋى مۇمكىن ەكەندىگىنە بايلانىستى 14.11.2018 ج. تۇزىلگەن №42 كەلىسىمشارتقا قوسىمشا تۇزىلەتىن كەلىسىمشارت الداعى كەزدە ۋاقىتشا توقتاتىلا تۇرۋى دا مۇمكىن ەكەنىن حابارلاپ، پارا بەرۋشىنى قورقىتىپ، «قازبايلىق استانا» جشس-ءنىڭ باسشىلارىن وزىنە اسا ءىرى مولشەردە پارا بەرۋگە ءماجبۇر بولاتىنداي جاعدايعا قاساقانا قويعان» دەيدى.

ايىپتاۋ تارابى بۇل تۇجىرىمىن شايمەردەنوۆتىڭ جاۋابىمەن نەگىزدەگەن (15-بۋما، 22-بەتتە), ياعني شايمەردەنوۆتىڭ جاۋابىنا ساي، ول 2019 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ باسىندا ماكيشەۆپەن كەزدەسكەن كەزدە، ابىشەۆ وزىنە جانە تۇكيەۆكە ۋادە ەتكەن اقشانى تالاپ ەتۋىن جالعاستىرىپ جاتقانىن، ايتپەسە سرك «سوكولوۆ» سۋ قۇبىرىن جوندەۋ جۇمىستارىنا بولىنگەن بيۋدجەت قاراجاتىن قىسقارتىپ (سەكۆەستيروۆانيە) تاستايتىنىن، سونىڭ سالدارىنان «قازبايلىق استانا» جشس-مەن شارتتىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بانكتىك كەپىل رەتىندە بەرىلگەن 500 ملن.تەڭگەسىن قايتارىپ الۋعا قيىندىق تۋعىزاتىنىن ايتقان سىڭايلى. كەيىنىرەك «ابىشەۆ تەك قانا قورقىتىپ قويماي، «قازبايلىق استانا» جشس-نە بيۋدجەتتى قىسقارتۋى (سەكۆەستيروۆانيە) تۋرالى حات جولداعان» دەيدى.

الايدا 31.10.2019 ج. سوت تەرگەۋىندە جاۋاپتالعان شايمەردەنوۆ «بۇل مالىمەتتەردى ماكيشەۆتەن ەستىگەنىن، «قازبايلىق استانا» جشس-ءنىڭ ءوزى 2019 ج. جۇمىسىن جوسپارلاۋ ماقساتىندا قارجىلاندىرۋ جوسپارىن سۇراپ، سرك-عا جازعان حاتى تۋرالى مۇلدەم بىلمەگەنىن» ايتىپ قاشتى.

دەگەنمەن، ايىپتاۋدىڭ بۇل تۇجىرىمدارى ءوز دالەلىن تاپپاعانى بىلاي تۇرسىن، ءىستىڭ كەزەكپەن ورىن العان ءمان-جايلارى مەن ءوزى قابىلداعان پروتسەسسۋالدىق شەشىمدەرىنە قاراما-قايشى كەلەدى:

- ەگەر شىن مانىندە ابىشەۆ وزىنە جانە تۇكيەۆكە ۋادە ەتكەن اقشانى تالاپ ەتۋىن جالعاستىرىپ، وسى اقشانى يەمدەنۋ ءۇشىن «قازبايلىق استانا» جشس-نە بولىنەتىن اقشالاي قاراجاتتاردى قىسقارتىپ تاستايمىن دەپ قورقىتىپ-ۇركىتۋ ويى بولسا، وندا نەگە 2019 ج. اقپان ايىنىڭ باسىندا-اق ءالى «تالاپ ەتكەن پارانى» الماي جاتىپ، «قازبايلىق استانا» جشس-مەن قوسىمشا كەلىسىمشارتقا وتىرىپ، ونى 2019 جىلعا قارجىلاندىرۋعا جول بەرەدى؟ ياعني، «قازبايلىق استانا» جشس مەن سرك اراسىندا قوسىمشا كەلىسىم ەش كەدەرگىسىز جاسالعان.

- «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىك قارجىلاندىرىلۋ ۋاقىتشا توقتاتىلۋى مۇمكىن ەكەندىگى» تۋرالى حاتتى سرك «قازبايلىق استانا» جشس-نە ءوز تاراپتارىنان جازباعان، كەرىسىنشە، «قازبايلىق استانانىڭ»  21.01.2019 ج. جازعان سۇرانىس حاتىنا جاۋاپ رەتىندە جازعان. ال «بايمەن» جشس بۇنداي سۇرانىس حات جولداماعاسىن، وعان ءدال وسىنداي سيپاتتا جاۋاپ حات جازباعان.

- شىن مانىندە ابىشەۆ پارا بەرۋدى تالاپ ەتكەن بولسا، وندا نەگە 20.01.2019 ج. باستاپ 07.03.2019 ج. ا.شايمەردەنوۆكە حابارلاسىپ، ونىمەن كەزدەسۋدى تاعايىنداپ، پارانى سۇرامايدى. ياعني بۇل جاعداي ابىشەۆتىڭ ويىندا پارا الۋ بولماعانىن كورسەتەدى، سوندىقتان دا شايمەردەنوۆكە حابارلاسۋ مۇلدەم جوسپارىندا بولماعان.

- سرك «سوكولوۆ» سۋ قۇبىرىن جوندەۋ جۇمىستارىنا بولىنگەن بيۋدجەت قاراجاتىن قىسقارتۋ (سەكۆەستيروۆانيە) سالدارىنان «قازبايلىق استانا» جشس-مەن شارتتىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بانكتىك كەپىل رەتىندە بەرىلگەن 500 ملن.تەڭگەسىن قايتارىپ الۋعا قيىندىق تۋعىزادى دەگەن تەرگەۋ ورگانىنىڭ تۇجىرىمى وتىرىك بولىپ شىقتى. ويتكەنى 2019 جىلدىڭ قاڭتار، اقپان ايلارىندا «قازبايلىق-استانا» جشس قوسىمشا شارت جاساۋ ءۇشىن 500 ملن. تەڭگەگە ەشقاندايدا بانكتىك كەپىل بەرمەگەندىگى انىقتالدى. بۇل ورايداعى بانكتىك كەپىلدى 04.03.2019 ج. تەك قانا 34 ملن. تەڭگەگە بەرگەن. سول سەبەپتى دە، قوسىمشا شارت جاسالماعان كۇننىڭ وزىندە، «قازبايلىق-استانا» جشس-نە 500 ملن تگ اقشالاي شىعىن كەلەدى» دەگەن تەرگەۋ ورگانىنىڭ ءۋاجى شىندىققا جاناسپايدى.

ايىپتاۋ تارابىنىڭ تاعى ءبىر ۋاجىنە باعا بەرەتىن بولساق: ايىپتاۋ اكتىسىندە كورسەتىلگەندەي، ءوز كەزەگىندە، «پارا تالاپ ەتۋشى ابىشەۆتىڭ قىلمىستىق ارەكەتىنەن حابارسىز ونىڭ تۋعان ءىنىسى ق.ابىشەۆ، ق.شىنداۋلەتوۆكە حابارلاسىپ، ونىمەن 13.03.2019ج. جولىعىپ، ا.ك.شايمەردەنوۆتەن اقشا الۋدى تاپسىرعان» دەپ ايىپتايدى. ايىپتاۋدىڭ بۇل تۇجىرىمى تەك قانا دالەلسىز بولجام بولىپ، تەرگەۋ ورگانىنىڭ ىستەگى پروتسەسسۋالدىق شەشىمىنىڭ تۇجىرىمىنا تىكەلەي قايشى بولىپ شىقتى. ويتكەنى ابىشەۆ ءوزىنىڭ تۋعان ءىنىسى ق.ابىشەۆكە، ول ءوز كەزەگىندە ق.شىنداۋلەتوۆكە حابارلاسىپ، پارا نىسانىن الۋدى تاپسىرسا، وندا نەگە ايىپتاۋ تارابى بۇل تۋرالى جاسىرىن تەرگەۋ امالدارى بارىسىندا جازىلعان اڭگىمەلەردى سوتقا ۇسىنبادى؟

ودان بولەك، سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ ورگانىنىڭ 31.07.2019 ج. قىلمىستىق ءىس بويىنشا جەكەلەگەن تۇلعالارعا قاتىستى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋدى توقتاتۋ تۋرالى (28-بۋما، 176-200 بەتتەر) قاۋلىلارى ي.ابىشەۆتىڭ 14.03.2019 ج. ق.شىنداۋلەتوۆ ا.شايمەردەنوۆتەن العان اقشاعا قاتىستىلىعىن جوققا شىعارادى.

جوعارىدا كورسەتىلگەن ءمان-جايلاردى تۇجىرىمداي كەلە، قر سجقك ۇبنىڭ جەدەل قىزمەتكەرى يسماگۋلوۆ جاردەم مەن شايمەردەنوۆ ۇيىمداسقان تۇردە، ارنايى ماقساتتا، قىلمىستىق ارەكەتتى يميتاتسيالاۋ ۇعىمىن بۇركەنىپ، پارا الۋعا نيەتى بولماعان ابىشەۆتى پاراقورلىققا ارانداتۋ-ايداپ سالۋ ارەكەتىن جاساعان.

بۇل ماقساتتا قىلمىستىق ارەكەتتەردى يميتاتسيالاۋشى تۇلعا رەتىندە 21.12.2018ج. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قىزمەتىنە ابىشەۆ پەن  تۇكيەۆتىڭ ۇستىنەن ارىزدانعان مۇددەلى شايمەردەنوۆتى قاتىستىرعان. قر سجقك ۇب-نىڭ جەدەل قىزمەتكەرلەرىنىڭ بۇل شەشىمى كەزدەيسوق ەمەس. ويتكەنى ءىس بويىنشا پارا بەرۋشى بولىپ تابىلاتىن «قازبايلىق استانا» جشس-ءنىڭ وكىلدەرى مالگاجداروۆ تا، تيۋلەگەنوۆ تە ابىشەۆكە سرك-مەن جاساسقان شارتى ءۇشىن «وتكات» رەتىندە پارا بەرمەك تۇگىلى، ول تۋرالى مۇلدەم ويلارىندا بولماعان، ويتكەنى قوسىمشا شارت ەش كەدەرگىسىز جاسالىنعان جانە ول بويىنشا جۇمىستار قالىپتى جاعدايدا ورىندالىپ وتىرعان.

ال ۇلتتىق بيۋرو تەرگەۋشىلەرى مەن شايمەردەنوۆ «قازبايلىق استانانىڭ» ديرەكتورى دەپ كورسەتكەن ماكيشەۆتىڭ «پارا بەرۋشى» بولىپ تابىلاتىن «قازبايلىق استانا» جشس-نا مۇلدەم قاتىسى جوق بولىپ شىقتى. سوت تەرگەۋىندە جاۋاپتالعان ماكيشەۆ پارا بەرۋگە دە، «قازبايلىق استانا» جشس-نە مۇلدەم قاتىسى جوق ەكەنىن انىق كورسەتكەن.

ءدال وسى جاعدايعا قاراماستان، قر سجقك ۇب-نىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارى قىلمىستىق ىستەگى بارلىق پروتسەسسۋالدىق قۇجاتتاردا (جاسىرىن تەرگەۋ امالدارىن جۇرگىزۋ، سەزىكتىلەرگە قاتىستى بۇلتارتپاۋ شاراسىن قولدانۋ، ولاردىڭ مەرزىمدەرىن ۇزارتۋ تۋرالى قاۋلىلاردا) رەسمي انىقتالعان مالىمەت رەتىندە ءىس بويىنشا پارا بەرۋشى رەتىندە «قازبايلىق استانا» جشس جانە ونىڭ ديرەكتورى رەتىندە ماكيشەۆتى جانە سوڭعى سرك-مەن جاساسقان شارتى ءۇشىن «وتكات» رەتىندە 250 ملن.تەڭگە پارا بەرۋگە كەلىسىمىن بەردى» دەپ كوپە-كورنەۋ جالعان مالىمەتتەر ەنگىزىپ-كورسەتىپ، سانكتسيا العان، سوت ورگاندارىن شاتاستىرىپ، ابىشەۆ پەن تۇكيەۆكە قاتىستى قاتە تۇجىرىم جاساۋعا اكەلىپ سوقتىرعان.

قر سجقك ۇب-نىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ پروتسەسسۋالدىق ارەكەتتەرى قىلمىستىق پروتسەسستىك زاڭ تۇرعىسىنان ەشقانداي سىن كوتەرمەيدى.

ويتكەنى سوت تەرگەۋىندە 28-بۋمادان تۇراتىن قىلمىستىق ءىستىڭ قۇجاتتارىن زەرتتەۋ كەزىندە قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگانىنىڭ شايمەردەنوۆتىڭ قاتىسۋىمەن «جاسىرىن ەندىرۋ جانە (نەمەسە) قىلمىستىق ارەكەتتى يميتاتسيالاۋدى جۇرگىزۋ» تۋرالى قاۋلىسى قىلمىستىق ءىس قۇجاتتارى تىزىمىندە (وپيس) جوق بولىپ شىقتى، ياعني سوتقا ۇسىنىلىپ وتىرعان قىلمىستىق ءىستىڭ قۇجاتتارىمەن شايمەردەنوۆتىڭ قاتىسۋىمەن جۇرگىزىلگەن جاسىرىن ەندىرۋ جانە (نەمەسە) قىلمىستىق ارەكەتتەردى يميتاتسيالاۋ تۋرالى ارەكەتتەر زاڭ تۇرعىسىنان نەگىزدەلمەگەن بولىپ تابىلادى.

بۇل ورايدا، قر قپك-ءنىڭ 112-بابىنىڭ 3-بولىگىندە، «ەگەر كۇدىكتىنىڭ، جابiرلەنۋشiنiڭ جانە كۋانiڭ ايعاقتارى، ساراپشىنىڭ، ماماننىڭ قورىتىندىسى، زاتتاي دالەلدەمەلەر، تەرگەۋ جانە سوت ارەكەتتەرiنiڭ حاتتامالارى جانە وزگە دە قۇجاتتار قىلمىستىق iس ماتەريالدارىنىڭ تىزىمدەمەسىنە ەنگىزىلمەسە، ولاردى ايىپتاۋ نەگiزiنە جاتقىزۋعا بولمايدى» دەپ كورسەتكەن.

بۇدان بولەك قىلمىستىق ءىستىڭ 14-بۋماسىنىڭ 47-49 بەتتەرىندە قر سجقك ۇب-نىڭ تەرگەۋشىسى د.باحىتوۆتىڭ شايمەردەنوۆتىڭ قاتىسۋىمەن «قىلمىستىق ارەكەتتى يميتاتسيالاۋدى جۇرگىزۋ» تۋرالى تاپسىرماسىندا مەرزىمدەرى كورسەتىلمەگەن. وسىلايشا قىلمىستىق ىستە شايمەردەنوۆتىڭ قاتىسۋىمەن قىلمىستىق ارەكەتتى يميتاتسيالاۋدى جۇرگىزۋ ارەكەتتەرىن قىلمىستىق پروتسەسستىك زاڭنامانىڭ تالاپتارى تۇرعىسىنان زاڭدى جانە نەگىزدى دەپ تانيتىن ەشقانداي قۇقىقتىق پروتسەسستىك قۇجاتتار جوق.

جوعارىدا كورسەتىلگەن ءمان-جايلاردى تۇجىرىمداي كەلە، قر سجقك ۇب-نىڭ جەدەل قىزمەتكەرلەرى مەن شايمەردەنوۆتىڭ ارەكەتتەرىن قىلمىستىق ارەكەتتەردى يميتاتسيالاۋ ەمەس، پارا الۋعا نيەتى بولماعان ابىشەۆكە قاتىستى جاساندى دالەلدەمەلەردى قولدان جاساۋ ماقساتىندا پاراقورلىققا اراڭداتۋ-ايداپ سالۋ بولىپ تابىلادى.

قر جوعارعى سوتىنىڭ «كەيبىر سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستاردى قاراۋ پراكتيكاسى تۋرالى» 2015 جىلعى 27 قاراشاداعى №8 نورماتيۆتىك قاۋلىسىنىڭ 24-تارماعىنا سايكەس، «قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگاندارىنىڭ قك- ءنىڭ 366-بابىنىڭ 1-بولىگىندە كورسەتىلگەن ادامدى قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگاندارىنىڭ ارالاسۋىنسىز پارا الۋ نيەتى تۋىندامايتىنىن جانە قىلمىستىڭ جاسالماعانىن ايعاقتايتىن ءمان-جايلار بولعان كەزدە پارا نىساناسىن الۋعا كوندىرۋدىڭ ناتيجەسىندە كەلىسىم الىنعان كەزدە وعان پارا بەرۋدەن تۇراتىن ارانداتۋشىلىق-ايداپ سالۋشىلىق ارەكەتتەرى وزىنە قاتىستى وسى ارەكەت جۇزەگە اسىرىلعان ادام جاساعان ارەكەتتىڭ قىلمىستىلىعىن جويادى».

وسى نورماتيۆتىك قاۋلىنىڭ 25-تارماعىنا ساي، قك-ءنىڭ 417-بابىنىڭ 2-بولىگى بويىنشا پاراقورلىققا ارانداتۋ ءۇشىن جاۋاپتىلىق قك-ءنىڭ 366-بابىنىڭ 1-بولىگىندە كورسەتىلگەن ادامعا پارا نىساناسىن بەرۋگە ارەكەتتەنگەن ادامنىڭ ول ادامنىڭ پارانى الۋعا كەلىسىمىنىڭ جوق ەكەنىن بىلە تۇرا، ءوزىنىڭ ارەكەتىنىڭ قىلمىس جاساۋدىڭ نەمەسە بوپسالاۋدىڭ دالەلدەمەلەرىن جاساندى تۇردە قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا جۇزەگە اسىرعان جاعدايدا عانا تۋىندايدى».

تاعى ءبىر تۇسىنىكسىز جەرى، تەرگەۋ ورگاندارى نە سەبەپتى اقشانىڭ

ي.ابيشوۆكە جەتكەنىن كۇتپەي، ياعني نەگىزگى ماقساتتارى ورىندالماي، ورتا جولدان وپەراتسيانى توقتاتىپ تاستاعان؟ سەبەبى ءۇش ايدان بەرى ءاجىش (سورم) جۇرگىزۋ بارىسىندا جەدەل ۋاكىلدەردىڭ ول اقشانىڭ ابيشەۆكە بەرىلمەيتىنىنە كوزدەرى تولىق جەتتى! ونىڭ مىسالى، پارانىڭ ءبىرىنشى بولىگى بولىپ سانالاتىن، تۋكەەۆكە بەرىلگەن 10 ملن تەڭگە جوعارىدا كورسەتكەنىمدەي تولىعىمەن (!) «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنا، سپورتشىلاردىڭ گوللاندياعا ىسساپارعا بارىپ-كەلۋىنە جۇمسالدى، تۋكەەۆ 10 ملن تەڭگەنى ابيشەۆكە اپارىپ بەرمەك تۇگىلى، وعان تەلەفون سوعىپ اقشانى العانى تۋرالى ايتقاندا جوق! سوندىقتان، جەدەل ۋاكىلدەر وپەراتسيانى ىسكە ەش قاتىسى جوق تۇلعا (وعان قاتىستى ءىس قىلمىسقۇرامى بولماۋى سەبەپتى توقتاتىلعان) ق.شىنداۋلەتوۆ اقشانى العان ساتتەن توقتاتىپ تاستادى، ويتكەنى شىنداۋلەتوۆ باسقا اقشا سۋمماسىن ايتىپ وتىر (80 ملن دەپ) جانە شايمەردەنوۆ وعان ءبىراز ۋاقىتتان بەرى قارىز. ايتپەسە، ق.شايمەردەنوۆ پەن كانىبەك ابيشەۆكە قاتىستى ءاجىش (سورم) جۇرگىزۋگە سوت سانكتسياسى 13.03.2019 جىلى ءبىر ايعا بەرىلگەن بولاتىن، تەرگەۋ ورگاندارى ءبىر اي بويى پارانىڭ ادرەساتقا جەتۋىن قاداعالاۋعا تولىق مۇمكىندىكتەرى بار ەدى. الايدا، پارانىڭ العاشقى بولىگى (10 ملن) ماقساتتى جۇمسالعاسىن، ەكىنشى بولىگى ا.شايمەردەنوۆتىڭ ق.شىنداۋلەتوۆ الدىنداعى قارىزى ءۇشىن كەتىپ قالاتىنىنان، ياعني ي.ابيشەۆتىڭ پارا المايتىنىن بىلگەندىكتەن تەرگەۋ ورگاندارى ءاجىش (سورم) توقتاتۋعا ءماجبۇر بولدى.

ءىس ماتەريالدارى، سوت تەرگەۋى ناتيجەسى، زاڭ تالاپتارى، پرەزيدەنتتىڭ بيىلعى جولداۋى ونى ورىنداۋعا بايلانىستى جارلىقتىڭ ءبارى ءبىر نارسەنى دالەلدەپ وتىر، ۇب، ۇقك ەمەس، ءىىم ەمەس، ۇلتتىق بيۋرو قىلمىستىق ىستەر بويىنشا ارانداتۋشىلىقپەن اينالىسادى، ول انىق ءارى امبەگە ايان. ەندى وسىعان ءسىز، قۇرمەتتى سوت، ءوز قۇزىرەتىڭىزدى پايدالانىپ نۇكتەسىن قوياسىز با، جوق پا؟! «بىت يلي نە بىت» دەگەن گاملەتتىك سۇراق، بۇگىن ءسىزدىڭ شەشۋىڭىزگە ۇسىنىلادى، قۇرمەتتى سوت!

7. 14 ناۋرىزدان قىركۇيەككە دەيىنگى ابىشەۆ پەن تۇكيەۆكە قاتىستى تەرگەۋ،ۇلتتىق بيۋرو ۇستانىمى، ونىڭ ىشىندە ج.باستاروۆا، باق، ءتىل زاڭدىلىعىنىڭ ورەسكەل بۇزىلۋى، ابىشەۆ پەن تۇكيەۆتەن باسقاسىنا ىستەردى توقتاتۋى.

ايىپتالۋشى (سوتتالۋشى) ءوزىنىڭ كىناسىزدىگىن دالەلدەۋگە مىندەتتى ەمەس!

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى، 77 باپ، 6 بولىگى.

ي.ابىشەۆ پەن س.تۇكيەۆتىڭ ءىسى بويىنشا ورىن العان ورەسكەل قاتەلىكتەر

سجقك ۇلتتىق بيۋروسىنىڭ رەسمي وكىلى ج.باستاروۆانىڭ ي.ابىشەۆ پەن س.تۇكيەۆتىڭ ۇستالعانىنا بايلانىستى ارنايى پرەسس-كونفەرەنتسياداعى مالىمدەمەسى مەن ءىس جۇزىندەگى جاعداي.

سجقك ۇلتتىق بيۋروسىنىڭ يۋتۋب جانە باسقا دا ينتەرنەت جەلىلەرىندە ارنايى تاراتقان جالعان اقپاراتى.

سجقك ۇلتتىق بيۋروسى باسشىسىىڭ ورىنباسارى و.بەكتەنوۆتىڭ ي.ابىشەۆكە قاتىستى مالىمدەمەسى مەن ءىس جۇزىندەگى جاعداي.

قىلمىستىق ءىس بويىنشا جىبەرىلگەن، ارقايسىسى قىلمىستىق ءىستى قىسقارتۋعا نەمەسە اقتاۋ ۇكىمىنە نەگىز بولاتىن كونتسەپتۋالدى پروتسەسستىك زاڭبۇزۋشىلىقتار.

(1)      ستبت (ەردر) مالىمەتتىڭ تىركەلمەۋى.

(2) سوت جۇرگىزۋ ءتىلى زاڭناماسىنىڭ بۇزىلۋى.

(3) ساراپتاما قورىتىندىسىنىڭ زاڭسىزدىعى تۋرالى.

ءادىلسوتتىڭ سيمۆولى بىزدە تارازى، انىعىن ايتقاندا، قولىنا تارازى ۇستاعان گرەك اڭىزدارىنداعى ادىلدىك قۇدايى فەميدا ەكەنى بەلگىلى.

تارازىعا سالىپ ولشەپ كورىڭىزشى، تەرگەۋ بارىسىندا جۇرگىزىلگەن ساراپتاماعا قاراما-قايشى قورىتىندى بەرگەن قورعاۋ تاراپى ۇسىنعان ساراپشى-مامان قورىتىندىسى تۇر، پروكۋرور ونى باسشىلىققا الۋعا بولمايدى، سەبەبى ساراپشى قىلمىستىق جاۋاپتىلىعى تۋرالى ەسكرتىلمەدى دەدى، بىراق سول ساراپتامانى جۇرگىزگەن ساراپشى-ماماندى سوتقا الدىرىپ، قىلمىسىق جاۋاپتىلىعى تۋرالى ەسكەرتە وتىرىپ، جاۋاپتادىق. ودان باسقا، قورعاۋ تاراپى 24.10.2019 ج. سوت وتىرىسىندا قر ءام سوت ساراپتاما ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى  د.گاۋريەۆتىڭ اتىنان شىعىس; 20-05-15 №3133 ساندى 04.10.2019 ج. رەتسەنزياسىن ىسكە جالعادى. وعان سايكەس، ساراپشى گ.قۇدايبەرگەنوۆا ساراپتاما جۇرگىزۋ تۋرالى مەتوديكاسىن، «ساراپتاما تۋرالى» زاڭى تالاپتارىن بۇزعانى ءۇشىن تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. سوندا وسىنشا ولقىلىقتارعا جول بەرگەن قۇدايبەرگەنوۆانىڭ ساراپتاماسىن دالەل رەتىندە باسشىلىققا الا الامىز با؟ پروكۋرور نەگە وزسوزىندە بۇل ماسەلەلەرگە توقتالىپ وتپەدى؟

جاقسى، وسىنشا ولقىلىقتارعا قاراماستان، ولاردىڭ ءبارىن ىسىرىپ قويىپ، پروكۋرور ءوز سوزىندە سىلتەمە جاساعان ساراپشى قۇدايبەرگەنوۆانىڭ ساراپتاماسىن باسشىلىققا الا قويايىق. ولاي بولسا، وسىنشا قاتەلىكتەرگە جول بەرگەن، تەرگەۋشى قويماعان سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ءسوزسىز تەرگەۋدىڭ پايداسىنا قىزمەت ەتكەن ساراپشى قۇدايبەرگەنوۆانىڭ ءوزى «پارا الۋشىلاردىڭ ارەكەتىندە قورقىتۋ بەلگىلەرى جوق» - دەپ وتىر ەمەس پە؟ ەگەر قورقىتۋ بولماسا، وندا مىنا قىلمىستىق ىستە بولمايدى عوي، ويتكەنى ءبىزدىڭ قورعاۋىمىزداعى ادامدارعا «قورقىتۋ ارقىلى پارا تالاپ ەتۋ» بويىنشا ايىپ تاعىلىپ وتىر، پروكۋرور ونى قولداپ وتىر. «قورقىتۋ ارقىلى پارا تالاپ ەتۋ» ول دارەجەلەۋشى بەلگى، ياعني كۆاليفيتسيرۋيۋششي پريزناك، ول بەلگى بولماسا پارا الۋعا وقتالۋ قىلمىسى دا شىقپايدى!

(4) ارانداتۋشىلىق –ايداپ سالۋشىلىق تۋرالى.

(5) زاڭسىز جۇرگىزىلگەن جاسىرىن تەرگەۋ ارەكەتتەرى (نسد) جانە پروتسەستىك مەرزىمدەر تۋرالى.

(6) ايىپتاۋ تاراپىنان كۋا دەپ تانىلعان تۇلعالاردىڭ سوت تەرگەۋىندە بەرگەن جاۋاپتارى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 20.04.2006 جىلعى N 4 «قىلمىستىق ىستەر بويىنشا دالەلدەمەلەردى باعالاۋدىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» جاڭارتىلعان نورماتيۆتىك قاۋلىسىنىڭ 4,12,13-تارماقتارىنا سايكەس، «قىلمىستىق ءىستى قاراعان كەزدە سوت قپك-ءنىڭ 125-بابىنا سايكەس، ءاربىر دالەلدەمەنى قاتىستىلىعى، جارامدىلىعى، نانىمدىلىعى, ال بارلىق جينالعان دالەلدەمەلەر جيىنتىعىن قىلمىستىق ءىستى شەشۋ ءۇشىن جەتكىلىكتىلىگى تۇرعىسىنان باعالاۋعا ءتيىس. دالەلدەمەلەردىڭ نانىمدىلىعى ءىس بويىنشا بارلىق ءمان-جايلاردى ەسكەرە وتىرىپ تەكسەرۋ، ءبىر دالەلدەمەلەردى باسقالارمەن سالىستىرۋ جولىمەن انىقتالادى. ەگەر سوتتىڭ ۇكىمى سوتتالۋشى مەن جابىرلەنۋشىنىڭ تالدانباعان, اقيقاتى سالىستىرىلماعان جانە باسقا دالەلدەمەلەرمەن: كۋالاردىڭ ايعاقتارىمەن، ءىس جۇرگىزۋ ارەكەتتەرىنىڭ حاتتامالارىمەن، ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارىمەن، زاتتاي دالەلدەمەلەرمەن جانە وزگە دە قۇجاتتارمەن راستالماعان ايعاقتارىنىڭ نەگىزىندە عانا شىعارىلسا، ونى زاڭدى دەپ تانۋعا بولمايدى. كۋانىڭ ايعاقتارىن باعالاۋ، ولاردى ءىستىڭ ءمان-جايىن نانىمدى بەينەلەيتىن فاكتىلەر تۋرالى ايقىن مالىمەتتەردى انىقتاۋ ماقساتىندا تالداۋدى بىلدىرەدى»! قۇرمەتتى سوت، ءبىز سىزدەن كورسەتىلگەن زاڭ تالابىن باسشىلىققا الىپ، ءىس جۇزىندە ورىن العان قىلمىستىق وقيعانى انىقتاۋ ماقساتىندا، ءىس بويىنشا جينالعان دالەلدەمەلەردى، ياعني ساراپتامانىڭ قورىتىندىلارى مەن كۋالەردىڭ جاۋاپتارىن، حابارلامالارمەن، اۋديو-بەينە ستەنوگراممالارىن جانە باسقا دا پروتسەسستىك قۇجاتتار مەن دالەلەدەمەلەردى سوتتالۋشىلاردىڭ قىلمىستىق وقيعا بويىنشا بەرگەن ايعاقتارىمەن سايكەستىگىن تەكسەرىپ انىقتاۋدى ءوتىنىپ سۇرايمىز!

9. قوعام قالاي قابىلداۋدا، ەل الدىنداعى جاۋاپتىلىق، 200 000 ادام، قوعام قايراتكەرلەرى، پارلامەنت، ءماسليحات دەپۋتاتتارى.

قۇرمەتتى سوت! مەن وسىدان ءبىراز بۇرىن جۋرناليستتەرگە بەرگەن سۇحباتىمدا يسلام ابىشەۆ تە، سەرىك تۇكيەۆتە قوعام الدىندا اقتالدى دەپ مالىمدەمە جاساعان بولاتىنمىن. وسى ايتقاندارىمنان كۇنى بۇگىندە ەش باس تارتپايمىن، وعان سەبەپ، ەل جاقسىلارى، قوعام قايراتكەرلەرى، جالپى حالىق وسى ادامداردىڭ اقتالۋىن اسىعا كۇتىپ وتىر دەپ انىق ايتا الامىن! وسى كەزگە دەيىن جاريالانعان ماقالالار مەن بەينەاقپاراتتار، الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازبالار وسىنى راستايدى. ولاردى ايتپاعاننىڭ وزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ جانە تۇركىستان، قىزىلوردا وبلىستىق، شىمكەنت قالالىق ءماسليحاتىنىڭ جۇزدەگەن دەپۋتاتتارىنىڭ مەنىڭ قورعاۋىمداعى ابىشەۆ پەن تۇكيەۆكە اراشا سۇراپ جازعان حاتتارى، مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ اتىنا اشىق حاتقا ەلىمىزدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى، جازۋشىلار، ونەر، مادەنيەت، سپورت قايراتكەرلەرى باستاعان 200 000 (ەكى ءجۇز مىڭ) –عا جۋىق ادام قولدارىن قويعانى دا بۇرىن-سوڭدى قازاقستان سوت جۇيەسىنىڭ تاريحىندا بولىپ كورمەگەن قۇبىلىس!  

10. جاۋابى جوق سۇراقتار

«ادامنىڭ كىنالى ەكەندىگى زاڭدى كۇشىنە ەنگەن سوت ۇكىمىمەن تانىلعانشا ول جاسالعان قىلمىسقا كىنالى ەمەس دەپ ەسەپتەلەدى»

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 77 بابى، 3 بولىگى.

قىلمىستىق ءىستىڭ 1 تومى، 3-5 بەتتەرىندە شايمەردەنوۆتىڭ جازعان ارىزى بار، ول ارىزعا سايكەس ي.ابيشەۆ ونىڭ باسقارۋىنداعى «سمپ 610» مەكەمەسىنەن  2014 جىلى 1 000 000 اقش دوللارى كولەمىندە پارا الدى دەگەن دەرەك كورسەتىلگەن. سول كەزدەگى كۋرس بويىنشا ول اقشا 180 000 000 تەڭگەگە كەلەدى، شايمەردەنوۆتىڭ «قازبايلىقتان» 250 000 000 تەڭگە الىپ، ونىڭ 190 000 000 وزىنە الىپ قالىپ، ابيشەۆكە بەرمەكشى بولعان 60 000 000 تەڭگە سول اقشانىڭ ايىرماسى ەكەن-مىس! ەندى وسى اڭىز – لەگەندا نەگىزىندە تەرگەۋ ورگاندارى، شايمەردەنوۆتىڭ ارىزىن تىركەپ، ول بويىنشا بىرنەشە اي كولەمىندە تەرگەۋ ارەكەتتەرىن جۇرگىزىپ، كەيىننەن 15.03.2019 جىلى ابيشەۆتىڭ ءىس-ارەكەتىن سارالاۋ بارىسىندا، سول 2014 جىلى 1 000 000 اقش دوللارى كولەمىندە پارا العانى ۇشىندە كۇدىكتەلەتىنى كورسەتىلگەن. ياعني، ابيشەۆ پارا الۋعا وقتالۋدان بولەك، اسا ءىرى كولەمدە پارا العانى ۇشىندە كۇدىكتى دەپ تانىلدى.

ەندى، ەڭ قىزىعى كەيىننەن ءىس قازاق تىلىنە اۋدارىلعان سوڭ، جتت قۇرامى جاڭارتىلىپ، جتت باسشىسى بولىپ ا.اتاشەۆ تانىلعاننان كەيىن ابيشەۆتىڭ 2014 جىلى شايمەردەنوۆتەن 1 000 000 اقش دوللارى كولەمىندە پارا العانى تۋرالى فاكت بويىنشا اتاشەۆ تاراپىنان ابيشەۆكە قاتىستى قىلمىستىق ءىس «قىلمىس قۇامىنىڭ بولماۋىنا» بايلانىستى توقتاتىلعان. ياعني، شايمەردەنوۆتىڭ العاشقى قۇرعان اڭىز-لەگەنداسىنىڭ كۇل-تالقانى شىقتى. دەگەنمەن، پروكۋرور بۇل تاقىرىپتى مەيلىنشە اينالىپ وتۋگە تىرىسۋدا، ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان سوت تەرگەۋى بارىسىندا وسىعان وراي قانشا سۇراقتار بەرىلىپ، وتىنىشتەر جاريالانىپ جاتسا دا، ءدال وسى ماسەلەدە مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى رەتىندە پروكۋروردىڭ پوزيتسياسىن ءبىلۋ مۇمكىن بولمادى. بۇل فاكت ايىپتاۋ اكتىسىندە دە كورىنىس تاپپاعان. ياعني، 1 000 000 اقش دوللارى كولەمىندەگى پارا كەزىندە ابيشەۆپەن الىنعان با، جوق پا دەگەن سۇراق، كۇنىبۇگىنگە دەيىن جاۋاپسىز قالۋدا. ەگەر، الىنبادى دەپ ەسەپتەسەك، وندا شايمەردەنوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەن كەيىنگى 250 000 000 تەڭگە، 190 000 000 تەڭگە، 60 000 000 تەڭگە دەگەندەرى وتىرىك بولىپ شىقپاي ما؟   وسىعان وراي زاڭ قانداي الاپ قويادى؟

«كەيبىر سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستاردى قاراۋ پراكتيكاسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 2015 جىلعى 27 قاراشاداعى № 8 نورماتيۆتىك قاۋلىسىنىڭ 6 تارماعىندا بىلاي دەلىنگەن: «پاراقورلىق تۋرالى ىستەردى قاراعان كەزدە، ادامنىڭ پارانى الىپ سول ءۇشىن پارا بەرۋشىنىڭ مۇددەسىنە ورىنداۋعا نەمەسە ورىنداماۋعا جاتاتىن ارەكەتتەردىڭ شەڭبەرىن انىقتاۋ قاجەت. وسى رەتتە پاراقورلىق ءۇشىن جاۋاپتىلىق ادامنىڭ پارانى ارەكەتتەر نەمەسە ارەكەتسىزدىك جاسالعانعا دەيىن نەمەسە جاسالعاننان كەيىن العان ۋاقىتىنا قاراماستان، سونداي-اق پارانىڭ الدىن الا بەلگىلەنگەن-بەلگىلەنبەگەنىنە، پارا بەرۋشىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن قانداي دا ءبىر ارەكەتتەردىڭ ورىندالعان-ورىندالماعانىنا قاراماستان تۋىندايتىنىن نازاردا ۇستاعان دۇرىس».

ەندى وسى نورماتيۆتىك قاۋلى تالاپتارىنا سايكەس، مەندە مىناداي سۇراقتار تۋىندايدى;

شايمەردەنوۆتىڭ جانە ول باسقارىپ وتىرعان «سمپ 610» مەكەمەسىنىڭ 60 000 000 تەڭگە پاراعا تىكەلەي قاتىسى جوق، سەبەبى، ول يميتاتسيا بويىنشا «قازبايلىقتىڭ» اتىنان بەرىلىپ وتىر. بىراق، «قازبايلىقتىڭ» ەشقانداي قۇقىعى شەكتەلمەگەن، ونىمەن شارت پارا الىناردان جارتى جىل بۇرىن جاسالىپ قويعان.  سوندا بۇل جەردە شايمەردەنوۆ قالايشا پارا بەرۋشى بولىپ تانىلۋى مۇمكىن؟ سوتتا جاۋاپ بەرگەن سوزدەرىندە «قازبايلىقتىڭ» يەسى تيۋلەگەنوۆ تە، اتقارۋشى ديرەكتورى مالعاجداروۆ تا وزدەرىن ەشكىم قورقىتپاعانىن، سوندىقتان قورىقپاعانىن، ەشكىمگە ەشقانداي پارا بەرۋ ەشقاشان ويلارىندا بولماعانىن انىق كورسەتتى. ياعني ولاردىڭ ەشقانداي قۇقىقتارى شەكتەلىپ نەمەسە بۇزىلىپ وتىرعان جوق جانە ابيشەۆ «قازبايلىقتىڭ» پايداسىنا ءوز قۇزىرەتى شەڭبەرىدە ەشقانداي ارەكەت جاساماسا؟

جەدەل-ىزدەستىرۋ قىزمەتكەرلەرى نە سەبەپتى ءبىر اي ۋاقىتتارى بولا تۇرا، پارانىڭ ادرەساتقا جەتكىزىلۋىن كۇتپەي، قۇنانباي شىنداۋلەتوۆتىڭ الىپ جاتقان جەرىنەن ونى ۇستاپ، جەدەل-ىزدەستىرۋ ارەكەتتەرىن توقتاتقان؟ نەگە تەرگەۋشى وسى سەبەپتەردى انىقتاۋ ماقساتىندا جەدەل ۋاكىلدەردەن كۋا رەتىندە جاۋاپ الماعان؟

ءۇش ايدىڭ ۇستىندە جەدەل-ىزدەستىرۋ جۇمىستارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلسە دە، قولىنا ءبىر تيىن الماعان ابيشەۆكە قالايشا «ول پارا العىسى كەلدى» دەپ ايىپ تاعۋعا بولادى؟

بۇرىن قارجى پوليتسياسىنان جۇمىستان قۋىلعان، ۇستىنەن بىرنەشە مارتە قىلمىستىق فاكتىلەر بويىنشا ارىزدار تۇسكەن، ءوزى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن تىعىز بايلانىستا جۇرگەنى تولىق انىقتالعان ءبىر ادام ەش دالەلسىز، دايەكسىز ەكى بىردەي مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرىن سوتتاتىپ جىبەرە بەرە مە؟

ارينە بۇلار ريتوريكالىق، ياعني جاۋابى جوق سۇراقتار، قولدانىستاعى قىلمىستىق زاڭناما بويىنشا ءبىز سىزگە قازىرگى تاڭدا سۇراقتار قويا المايمىز، بىراق، كەڭەسۋ بولمەسىندە سىزگە بۇل سۇراقتارعا ءبارىبىر جاۋاپ ىزدەۋگە تۋرا كەلەدى، قۇرمەتتى سوت!

تاعى دا گاملەتكە ياكي كلاسسيكاعا جۇگىنسەك، «بار بولۋ نەمەسە بولماۋ»، «بىت يلي نە بىت» دەگەن ومىرشەڭ سۇراقتارعا پارا-پار سۇراقتار بۇلار! ويتكەنى تارازى باسىندا ادام تاعدىرى تۇر. ءجاي ادامداردىڭ تاعدىرى ەمەس، جوعارىدا اتاپ كورسەتكەنىمدەي، قوعام قايراتكەرلەرى، ەل-جۇرتىنىڭ ىقىلاسىنا، قۇرمەتىنە بولەنگەن، زەينەت جاسىنا شىققان ادامدار تاعدىرى، وسى ءىستى قاداعالاعان قالىڭ ەلدىڭ شىندىققا دەگەن، ادىلدىككە دەگەن سەنىمى تۇر!

جوعارىدا اتاپ وتكەن قر جوعارعى سوتىنىڭ نورماتيۆتىك قاۋلىسىنىڭ تالاپتارى ەكقانا سوت ءۇشىن ەمەس، بارلىق قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگاندارى ءۇشىن دە مىندەتتى كۇشى بار اكت بولاتىن. الايدا، تەرگەۋ ورگاندارى زاڭدى دا، قاراپايىم لوگيكانى دا ىسىرىپ قويىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءسوزدىڭ تۋرا ماعىناسىندا، اشىق تۇردە پروۆوكاتسيامەن اينالىسۋدا! ەندى سجقك ۇب بىزبەن قوسا، ءسىزدى دە ءوز قارماقتارىنا ءىلىپ الۋ ءۇشىن جانتالاسىپ قالۋدا، قۇرمەتتى سوت!

ەسىڭىزدە بولسا، مەن سوت وتىرىسىنىڭ الدىن-الا تىڭداۋىندا جانە قورعاۋ ءسوزىمدى باستاعان الدىڭعى سوت جارىسسوزىندە ۇب تاراپىنان سوتتالۋشىلار ي.ابىشەۆ جانە ونىڭ تۋىستارىنا قاتىستى وسى قارالىپ جاتقان ءىستى زاڭسىز جولمەن «شەشۋ ءۇشىن» پارا بەرۋگە وقتالۋ نەمەسە پارا بەرۋگە دايىندالۋ باپتارىمەن قىلمىستىق ىستەر قوزعاعانى تۋرالى ءوز وتىنىشىمدە، سوزىمدە ناقتى اتاپ كورسەتىپ، ونى ۇب تاراپىنان جاسالىپ جاتقان پروۆوكاتسيا دەپ اشىق ايتقان بولاتىنمىن.

مىنە كەشە عانا، ياعني وسى جىلدىڭ قاڭتار ايىنىڭ 28-ءى كۇنى ۇب قىزمەتكەرلەرى ابىشەۆتىڭ قىزدارى گۇلميرا ابىشەۆا، ءمادينا ابىشەۆا، ىنىلەرى ەرالحان جانە قانىبەك ابىشەۆتەرگە قاتىستى ءىستى قايتا جانداندىرىپ، ولاردى كۇدىكتى دەپ تانىدى. ال سوتتالۋشىلار ابىشەۆ پەن تۋكيەۆتى كۇدىكتى دەپ تانۋعا قاۋلىلارى دايىن تۇر (ادۆوكات ماسەلەسى شەشىلمەۋى سەبەپتى كەيىنگە قالدىرىلدى).

الدىڭعى سوزدەرىمدە ايتقانداي، ستبت (ەردر) 25.06.2019 جىلى تىركەلگەن ءىس بويىنشا ۇيلەرىن ءتىنتۋ سياقتى بەلسەندى تەرگەۋ ارەكەتتەرى وسى قارالىپ جاتقان قىلمىستىق ءىس باس پروكۋراتۋراعا تۇسكەن كەزدە باستالسا، ودان كەيىن توقتاتىلىپ، ەندى مىنە، كەشەگى 28-ءى كۇنى قايتا جانداندىرىلىپ وتىر.

بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ لوگيكا وتە قاراپايىم. ەگەر عايىپتان تايىپ، سول كەزدە باس پروكۋراتۋرادا ءپرينتسيپتى ءبىر پروكۋرور وسى ءىستى جان-جاقتى تەكسەرىپ بۇل قالپىندا سوتقا جىبەرۋگە بولمايدى دەپ شەشىم شىعارسا، وندا ەكىنشى ءىس بويىنشا سول ادام اۆتوماتتى تۇردە كۇدىكتىگە اينالىپ شىعا كەلگەن بولار ەدى!

ەندى مىنە، ءسىزدىڭ تاراپىڭىزدان ۇكىم شىعارار كەز كەلگەندە تاعى دا سول وتىرىك جالامەن قوزعالعان قىلمىستىق قايتا جانداندىرىلىپ وتىر. سول ارقىلى سىزگە قىتاي ەسكەرتۋى جولداندى دەپ ەسەپتەيمىن! ياعني، ەگەر ءىس بويىنشا ءادىل سوت ۇكىمى شىعارىلار بولسا، وندا سىزدە كۇدىككە ىلىنۋگە دايىن كانديداتسىز دەگەن ءسوز! ال، ءادىل سوت ۇكىمى بۇل جەردە تەك قانا بىرەۋ، ول – اقتاۋ ۇكىمى عانا بولماق!

مەنىڭ ءسوزىم وسىمەن ءتامام، ءىس بويىنشا ايتىلۋى تيىسبارلىق ءمان-جاي وسى قورعاۋ سوزىندە جانە مەنىڭ ارىپتەستەرىم تاراپىنان تولىق قامتىلدى دەپ ەسەپتەيمىن.

وسى اتالعانداردىڭ نەگىزىندە، سىزدەن سۇرايتىنىم تەك قانا بىرەۋ، قۇرمەتتى سوت! مەنىڭ قورعاۋىمداعى يسلام الماحانۇلى ابىشەۆ پەن سەرىك ادامۇلى تۇكيەۆكە اقتاۋ ۇكىمدەرىن شىعارىپ، قازاقستاندا دا سوت ادىلدىگى دەگەن ۇعىم بار ەكەنىن ءبىر دالەلدەسەڭىز!

ابزال قۇسپان، ادۆوكات.

قوسىمشا: بۇل ادۆوكات ابزال قۇسپاننىڭ سوتتاعى جارىسسوزدە سويلەگەن سوزدەرى...

Abai.kz