(ايدىن بايىسپەن سۇحبات)

ءار اقىن ءوز پوەتيكالىق قۇپياسىن ىشىنە بۇگىپ، شىعارماشىلىق سيقىرىمەن وقىرمانىن اربايتىن جەكە الەم. زامانالىق ادەبي پروتسەستە اقىندارمىز اراسىندا ءوز جەكە الەمىن قۇرا العاندار بار، ءوز جەكە الەمىن قۇرۋعا تالپىنىس جاساۋشىلار بار، ءارى ءوز جەكە الەمىن قۇرا الماي ولەڭ الەمىن قۇر شيرىرلاۋشى گرافومان ۆەرسيفيكاتورشى ديۋانالارىمىز دا بار. وسى ءوز جەكە الەمىن قۇرۋعا تالپىنىس جاساۋشىلار اراسىندا ايدىن بايىس ەرەك كوزگە تۇسەدى.

اقىن ءوزىنىڭ ءبىر ولەڭىندە:

قۇلىنشاق ەم، ۇرىنشاق ەم، سونى ۇقتىم.

(سان سۇراقتى تەرەڭ ويعا توعىتتىم),-دەيدى.

«ءسات» اتتى ەكى شۋاق ولەڭدە ۇلتتىق ناقىش تا، اقىندىق جان سىردى اقتارۋ دا بار. كەيبىر جاس اقىندارعا ءتان سۇلۋ سوزدەر مەن ادەمى بەينەلەۋلەردى جوقتان بار جاساپ تەرمەلەۋشىلىك جوق. ءبارى دە تابيعي.

اق ساۋمال جۇپار، تامشىلاعانداي كوكتەن ءسۇت،

ءان سۇراعانداي جاۋىننان كەيىن شوككەن شىق.

باسۋعا جانە جاسقانىپ تۇرمىن ءمولدىردى،

كۇمىلجە سويلەپ، قىسىلعان جانداي كوپ تەرشىپ.

سايراۋىق قۇسىم كوتەرىلەدى كوككە ناۋ،

مارجاندى ولكەگە سۇيسىنە قاراپ شەتتە تاۋ.

...جازامىن دەگەن ولەڭنىڭ ءوزى جان ءبىتىپ،

اقىرىن باسىپ، اق جاۋىن كەشىپ كەتكەن-اۋ.

مىنە تاپ وسىنداي شالقار شابىت ءوز ەرنەۋىنەن اسىپ توگىلگەن كەزدە ءمولدىر شىقتاي پوەزيا مۋزاسىنىڭ ەتەگى جىرعا تولادى. قازىرگى قازاق پوەزياسىندا ءوز ولەڭدەرىنىڭ ستيلدىك نازىكتىگىمەن الاش جىرىن نۇرعا بولەگەن جاس اقىنداردىڭ ىشىندە ايدىن بايىس ءوز بۋىنىنان ەرەكشەلەنىپ تۇرادى.

اقىن شىعارماشىلىعىنا اق باتاسىن بەرگەن م.ماقاتاەۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اقىن امانحان ءالىمۇلى ايدىن شىعارماشىلىعى جايلى: «جاس اقىن ءوز بۋىنا پىسكەن پالاۋداي ءىسىپ-كەپپەي، شىعارماشىلىق دەنساۋلىعى مەن تازالىعىن بۇزىپ الماي، ءدال وسى باعىت-باعدارداعى كوركەمدىك پەن سۋرەتكەرلىكتىڭ باستاۋى ءتىل مەن وبراز، مۋزىكانى يگەرگەن قازىرگى قادىر-قاسيەتىن جوعالتىپ الماسا، ۇزاققا بارادى. سوسىن، ماعان ونىڭ شاشىراڭقىلىقتىڭ باستاۋى – كوپسوزدىلىك پەن بوسسوزدىلىكتەن ادا، جىر جولىنداعى لوگيكاعا نەگىزدەلگەن جيناقىلىعى دا ۇنايدى. مەنىڭشە، ايدىن بايىس ناعىز اقىندا ارتىق ولەڭ بولماۋى كەرەكتىگىن سەزىنىپ، بىلەتىن سەكىلدى. مىنا ولەڭدەرىنەن بىلىمدىلىك پەن بىلىكتىلىككە دەن قويعان ىزدەنسى دە سەزىلەدى. ۇلكەن جولعا تۇسكەن اقىن، ەندى، ولەڭگە ءۇستىرت ءارى ءاتۇستى قاراماس دەپ ويلايمىن»،- دەيدى.

ءبىز ولەڭدەرىنىڭ ستيلدىك نازىكتىگىمەن، ۇلتتىق ناقىش بوياۋىمەن قازاق ولەڭىن نۇرعا بولەگەن جاس اقىن ايدىن بايىسپەن بولعان سۇحباتتى Qalamger.Kz جىر سۇيەر قاۋىمى نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

ادەبيەتكە قالاي كەلدىڭ؟

- ادەبيەتكە بىلاي كەلدىم دەپ ايتۋ قيىن. قالاي كەلگەنىمدى ءوزىم دە بايقاماي قالدىم. ءبىر-ەكى ولەڭمەن ادەبيەتكە ەشكىم دە توپ ەتە قالماسى انىق. ءبىر ايتارىم، قالامنىڭ قۇدىرەتىن سەزىنىپ، جازۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن جەتەمە جەتكىزگەن ءبىر ادام بولسا ول – اقىن نۇردوس كارىم. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە، پالەنشە جەردە پالەنشە دەگەن بالا ولەڭ جازادى دەپ ەستىپ، ادەيى ىزدەپ كەلگەن ەدى. وسى وقيعا پوەزياداعى قادامىما قاتتى ىقپال ەتتى.

العاشقى تۋىندىڭ تۋرالى ءسوز ەتسەڭ؟

- بالا كۇنىمدە شاتپاقتاپ، شيمايلاپ جۇرگەندەرىم بولدى. بىراق ولار تاقپاق عوي. ال، ەسەيىپ، ناعىز ولەڭنىڭ ءيىسى مۇرنىما ەندى كەلە باستاعاندا جازعانىم – ءومىر تۋرالى بولاتىن. 

قازىر نە جازىپ جاتىرسىڭ؟

- كەيىنگى جازعانىم دەپ ايتار بولسام، 30-جىلدارى رەپرەسسيا قۇربانى بولعان كۇيشى احمەتجان سارمانتايۇلىنىڭ تاعدىرى ارقاۋ بولعان «58-ستاتيا» دەگەن ميكروپوەما.

ەڭ ءساتسىز تۋىندىڭىزدى اتاپ وتسەڭ؟

- ءبىر دوسىم «ءساتسىز ولەڭ ول مەزگىلىنەن ەرتە جازىلعان مىقتى ولەڭ بولۋى مۇمكىن» دەگەن قىزىق وي ايتىپ ەدى. ولەڭ جازىپ بولعان سوڭ، ونى سۋىتىپ، ىشكى تسەنزۋرادان وتكىزەسىڭ. ەگەر ولەڭىم ءساتسىز بولسا بىردەن وتقا كەتەدى. ونداي ولەڭدەرىمدى جاريالاسام ءبىر كىتاپ بولار ەدى. 

شىعارماشىلىق شابىتىڭ قاي كەزدە كەلەدى؟

- ىشتەگى سەزىم شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەن كەزدە.

قازىرگى ادەبي پروتسەستەگى جاستار شىعارماشىلىعى تۋرالى نە ايتار ەدىڭ؟

- پوەزيا – جاستىق شاقتىڭ اۋرەسى! قازىر جاس قالامگەرلەردىڭ ىزدەنىس اۋقىمى كەڭ. تاقىرىپ دەيسىز بە، مازمۇن مەن فورما جاعىنان بولسىن جاڭالىق ىزدەۋدە. بۇل جاقسى شىعار. تەك، تۋعان توپىراقتان كىندىگىن ءۇزىپ الماسا ەكەن دەيمىن!

قازىر ءوزى سىن بار ما؟

- سىن بار. سىناۋعا لايىق شىعارما بولسا، ارينە. وكىنىشتىسى، قازىر سىن كوتەرەر تۋىندى از.

الەم ادەبيەتىنەن كىمدەردى جوعارى باعالايسىڭ؟

- جاپون پوەزياسىن جاقسى كورەم. ءبىزدىڭ بۋىنعا ەسەنيننىڭ اسەرى كۇشتى بولدى! دجەك لوندوننىڭ «مارتين يدەنى» سانامدى ءبىر توڭكەردى. قىسقا جازۋدىڭ حاس شەبەرلەرى و.گەنري مەن انتون چەحوۆتىڭ كىتاپتارىن ۇنەمى پاراقتاپ تۇرامىن. پوەزياعا قاراعاندا پروزانى كوپ وقىعاندى قۇپ كورەم.

ادەبيەت الەمىندە كىمدەردى ۇلگى تۇتاسىڭ؟

- اسان قايعىدان باستاپ ايان مەيراشقا دەيىنگى بارلىق اعالارىمدى. ءبولىپ-جارمايمىن.

بولاشاق جوسپارىڭىزبەن بولىسسەڭ؟

- وقۋ، وقۋ، جازۋ. بار ايتارىم وسى.

ءابىل-سەرىك ابىلقاسىمۇلى الىاكبار،

سالىستىرمالى ادەبيەتتانۋشى

Abai.kz