قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ 24 ماۋسىمدا ماسكەۋدە وتەتىن جەڭىس پارادىنىڭ، ءپۋتيننىڭ شاقىرتۋىن قابىل الدى. بۇل تۋرالى كەشە توقاەۆتىڭ ءوزى ايتتى.

«بۇگىن رەسەي پرەزيدەنتى ۆ.پۋتينمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسۋ بارىسىندا 24 ماۋسىم كۇنى قىزىل الاڭدا وتەتىن جەڭىس پارادىنا قۇرمەتتى قوناق رەتىندە قاتىسۋعا شاقىرتۋ الدىم. شاقىرتۋدى ريزاشىلىقپەن قابىلدادىم»، - دەپ جازدى Twitter جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا.

نەگىزى كرەملدىڭ بۇلجىماس ءداستۇر، اينىماس سالتىنا سالسا، بۇل جەڭىس شەرۋى 9 مامىردا ءوتۋى ءتيىس ەدى. كرەملدىڭ دەيمىز-اۋ، بۇرىنعى وداقتاس ەلدەردىڭ كوپشىلىگىندە 9 مامىر جەڭىس كۇنى دەپ بەلگىلەنىپ، سول كۇنى الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ اسكەري شەرۋ وتكىزۋ دەيتىن ءبىر ءداستۇر قالىپتاسقان.

جىل سايىن مامىر تۋسا بولدى، قىزىل الاڭدا قىرۋار اسكەر مەن اسكەري تەحنيكانى قاز-قاتار ءتىزىپ قويىپ شەرۋلەتەتىن ماسكەۋدىڭ بۇل جولعى دوڭگەلەك داتاعا قۇرعان جوسپارىن covid-19 بۇزدى. جارتى الەمگە جايىلعان ىندەت رەسەيدە دە جىلدام تاراپ، اۋەلى كرەملدىڭ كەڭ دالىزدەرىندە جۇرگەن شەندى-شەكپەندىلەرگە دەيىن جۇقتىرىپ جاتقان سوڭ، ماسكەۋدەگىلەر ماقۇلداسا كەلىپ، جەڭىس شەرۋىن كەيىنگە ىسىرىپ قويعان.

75 جىلدىقتىڭ پارادى ماۋسىمدا وتەدى

مىنە، سول شەرۋ 24 ماۋسىمدا وتەتىن بولىپتى. ونى رەسەي پرەزيدەنتى ايتتى.

«ءبىز مۇنى 1945 جىلعى جەڭىمپازداردىڭ تاريحي شەرۋى وتكەن كۇنى، سول ماسكەۋ تۇبىندە كۇرەسكەن، لەنينگرادتى قورعاعان، ستالينگراد ءۇشىن شايقاسقان، ەۋروپانى ازات ەتكەن، بەرليندى العان باتىرلار قىزىل الاڭمەن العاش ءجۇرىپ وتكەن كۇنى وتكىزەمىز»، - دەپتى ۆ.ۆ.پۋتين.

دەپتى دە، 75 جىلدىققا ارنالعان شەرۋگە تاس-ءتۇيىن دايىندىقتى قازىر باستاۋعا، قاۋىپسىزدىكتى قاتاڭ باقىلاۋعا تاپسىرما بەرىپتى. «بەسسمەرتنىي پولك» دەيتىن جاياۋلار شەرۋىن جەڭىس پارادىنان كەيىن 1 ايدان سوڭ، 26 شىلدەدە وتكىزۋدى جانە جوسپارلاپ قويىپتى.

اۋەلدە 9 مامىردا ءوتۋى ءتيىس پاراد ءورشىپ تۇرعان ىندەتكە بايلانىستى كەيىنگە شەگەرىلدى دەدىك قوي. مىنە، رەسەيدەگى احۋال قازىر دە ءماز ەمەس. ىندەتتىلەر سانى بويىنشا رەسەي الەمدەگى العاشقى ۇشتىككە كىردى. 360 مىڭنان استام ادام ۆيرۋس جۇقتىرعان. 3800-دەن كوپ ادام قايتىس بولعان.

بىلتىر كرەمل قوجايىنى قاسىنا قىرۋار ءتىلشىنى توپتاپ الىپ، ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزىپ، سول جيىندا پارادقا قاتىسۋدى مىندەتتەي سويلەگەن.

پۋتين: پارادقا قاتىسۋ – مىندەت!

رەسەي پرەزيدەنتى 75 جىلدىقتىڭ قۇرمەتىنە قولىنداعىسى مەن قوراسىنداعى بار قارۋىنىڭ تەگى جاقسىلارىن تەرىپ، اسكەري الەۋەتىن الەمگە ايگىلەيتىن الەمەت ءبىر پاراد وتكىزەتىنىن ايقان ەكەن. ماقۇل عوي، وتتى قارۋدىڭ ءتۇر-ءتۇرىن قىزىل الاڭدا ساپپەن ءتىزىپ، اسكەري پاراد وتكىزۋ – كرەمل يدەولوگياسىنىڭ بۇلجىماس داستۇرىنە اينالعالى قاشان. سوندىقتان، ەرەن ساناماي، «جىلداعىسىنشا وتەر» دەپ قويا سالار ما ەك. جوق. بۇل جولى ۆلاديمير پۋتين «بۇرىنعى بودان ەلدەردىڭ باسشىلارىنىڭ بارلىعى ماسكەۋگە كەلىپ، پارادتى بىرگە كورۋى كەرەك»، دەپ سويلەپتى.

«مەن سوۆەت وداعىنىڭ جوقتىعىنا وكىنەمىن. بۇل ولاردىڭ قۇقىعى. بىراق ەگەر ءبىزدىڭ مەملەكەتارالىق قاتىناستارىمىزدىڭ بۇگىنگى ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى كەيبىر مەملەكەت باسشىلارى كەلمەسە، ولار ءۇشىن بۇل ۇلكەن قاتەلىك بولادى دەپ ويلايمىن. سەبەبى بۇل ولاردىڭ ءوز وتاندارىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن سوعىسىپ، ومىرلەرىن قيعان ادامدارعا لايىقتى قۇرمەت كورسەتپەيتىندىگىن بىلدىرەدى»، دەپتى پۋتين.

سونىمەن، ءپۋتيننىڭ پىكىرىنشە ەگەر سوۆەت ارمياسى جاعىندا سوعىسقان نەمەسە بۇرىن وداقتاس بولعان، كرەملدىڭ شاقىرتۋىن العان ەلدەردىڭ باسشىلارى 24 ماۋسىمدا ماسكەۋگە اسكەري پاراد كورۋگە كەلمەيتىن بولسا – وندا بۇل ۇلكەن قاتەلىك ەكەن. ءتىپتى، سوعىستا شەيىت كەتكەندەرگە دەگەن قۇرمەتسىزدىك بولادى-مىس. سوندىقتان، كەلۋ – پارىز! ءبىز وسىلاي دەپ وي تۇيدىك.

كەيىن ۆلاديمير ۆلاديميروۆيچ تاعى سويلەدى. «ءبىز سوعىس جايلى فاكتىلەردى بۇرمالاپ، كەڭەس اسكەرىنىڭ تاريحي جەڭىسىن قارالاپ، وتىرىكتى قوسىپ، بىزدى ناتسيزممەن تەڭ قويعىسى كەلەتىندەردىڭ اۋزىن جاۋىپ، ءۇنىن ماڭگىگە وشىرەمىز. بىز ولارعا بۇلتارتپاس ايعاقتار مەن تاريحي قۇجاتتار، فيلمدەردى ۇسىناتىن بولامىز»,- دەدى.

ال بيىل: «ءبىز 27 ملن. ادامنان ايىرىلدىق. ەگەر كىمدە-كىم بىزگە باسىپ كەلسە، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى قايتالايمىز. بىزگە قىلىشپەن كەلگەندەر، قىلىشتان ولەتىن بولادى»، - دەپتى، انە.

ايتپاقشى، بيىل بۇرىنعى وداقتاس ەلدەر اراسىندا جەڭىس پارادىن تۇپ-تۋرا 9 مامىر كۇنى وتكىزگەن جالعىز ەل – بەلارۋس بولدى. 3 مىڭ سارباز ساپ تۇزەپ، 150 اسكەري تەحنيكا ءتىزىلىپ وتكەن پارادتىڭ سوڭى كانسەرت پەن وتشاشۋعا ۇلاسقان. 75 جىلدىڭتىڭ پارادىن كورۋگە قالا تۇرعىندارى دا كەلگەن.

ال بۇعان دەيىن بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو: «سوعىستان ەڭ كوپ جاپا شەككەن ەل - بەلارۋس»، دەپ جاريالاعان. جاريالاپ قانا قويماي، 9 مامىرداعى پارادقا پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ بارلىق باسشىلارىن شاقىرعان.

«بارلىق مەملەكەت باسشىلارىن جاريا تۇردە شاقىرامىن. ەڭ قۇرىعاندا بۇرىنعى كەڭەس وداعى ەلدەرىنىڭ باسشىلارىن مينسكىگە كەلىپ، وسى پارادتا بولۋعا شاقىرامىن. بىرەۋ-مىرەۋ كەلىپ قالار دەپ ۇمىتتەنەمىز. كەلمەسە – ادەتتەگىدەي ءوزىمىز وتكىزە بەرەمىز»، - دەگەن بەلارۋس باسشىسى. الايدا لۋكاشەنكونىڭ بۇل شاقىرتۋىنا بىزدىكىلەر جاۋاپ قاتقان جوق. بارعان دا جوق.

«جەڭىستىڭ مۇراگەرلەرى – بەلارۋستەر!»

ال 9 مامىر كۇنى پاراد مىنبەرىندە تۇرىپ: «بۇل مەرەكە ءبىز ءۇشىن قاسيەتتى. XX عاسىرداعى سۇم سوعىستىڭ وراسان زور زاردابىن كورگەن بەلارۋس حالقىنىڭ تراگەدياسى – بۇگىنگى كۇننىڭ ەشقانداي قيىندىعىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى.

ءبىز ءتىپتى، مىنە 75 جىل بويى جەڭىمپازداردىڭ ۇلى ەرلىكتەرىن ۇلىقتاپ كەلە جاتقان ءداستۇردى وزگەرتۋ تۋرالى ويدىڭ وزىنە جول بەرە المايمىز.

بىراق، مىناۋ باعىتىنان جاڭىلعان الەمدە ءبىزدىڭ بۇل قاسيەتتى شەرۋدى وتكىزۋىمىزدى، ونىڭ ۋاقىتى مەن ورىنىن سىنايتىن ادامدار تابىلادى. ولارعا ايتارىم – قورىتىندى شىعارۋعا اسىقپاڭعىزدار! ءبىزدى، جەڭىستىڭ مۇراگەرلەرى – بەلارۋستەردى  ايىپتاۋعا اسىقپاڭىزدار!

ءبىز باسقاشا جاساي المادىق. ءبىزدىڭ باسقا تاڭداۋىمىز بولمادى. ءتىپتى، بولعان كۇننىڭ وزىندە ءبىز وسىلاي جاسايتىن ەدىك! ويتكەنى بىزگە ءبىزدىڭ بوستاندىعىمىز ءۇشىن وپات بولعان سوۆەت سولداتتاردىڭ رۋحى قاراپ تۇر. ولار ءومىر سۇرگىسى كەلدى. بىراق، ءبىز ءومىر ءسۇرۋىمىز ءۇشىن ءولدى.

مەيلى، بيىلعى اسكەري پاراد پوستكەڭەستىك ەلدەر ىشىندە جالعىز پاراد بولسا دا، ول الەمدى ناتسيزمنەن ازات ەتكەن بارلىق سوۆەت سولداتتارىنىڭ قۇرمەتىنە وتەدى»، - دەپ سويلەگەن.

لۋكاشەنكونىڭ مۇنىسى كرەملگە كوپ ۇناي قويماعانى دا راس. وسى پارادتان سوڭ، ورىس اقپاراتىندا لۋكاشەنكونى ايىپتاي سويلەگەن ءبىرلى-جارىم ماتەريال جاريالاندى. سونداي-اق، «ءپۋتيننىڭ جەڭىسىن لۋكاشەنكو ۇرلاپ الدى»، «لۋكاشەنكو پۋتينگە ەرەگەسكەندە پاراد وتكىزدى»، ت.ب. ماقالالار قىناداي قاپتاپ شىقتى.

ەندى مىنە، 24 ماۋسىمدا كرەمل دە ءوز پارادىن وتكىزەتىن بولىپتى. بۇعان دەيىن، ماسكەۋ پاراد كورۋگە بۇرىنعى وداقتاس ەل باسشىلارىنىن باسقا شەتەلدىك ليدەرلەردى دە شاقىرعان.

ءتۇيىن. كرەمل ءۇشىن جەڭىس پارادى – پروپوگاندا قۇرالىنا اينالعان. قازىر كوپتەگەن شەتەلدىك ليدەرلەر ماسكەۋ شاقىرعان مۇنداي پارادتارعا بارمايدى. سەبەبى، بىرەۋ عانا. رەسەي الەم ءۇشىن اگرەسسور ەل.

ماسكەۋ جىل سايىن پاراد وتكىزەدى. بيىل سول سۇم سوعىستاعى ەڭ جاس سارباز 90-نان استى. قىزىل الاڭعا كەلەتىن سوعىس ارداگەرلەرى جىل سايىن ازايىپ، اسكەري اپپاراتتار، ۇشاقتار، تانكىلەر ت.ب. كوبەيىپ كەلەدى. كرەمل وتكىزەتىن جەڭىس پارادى قۇددى سۇم سوعىستىڭ زۇلماتىن كورگەن قارت مايدانگەرلەردى ەمەس، رەسەي بيلىگىن، پۋتين اسكەرىنىڭ «قۇدىرەتتىلىگىن» ۇلىقتاۋ پروتسەسسى ىسپەتتى.

انە، ۆلاديمير پۋتين ەرتەڭ 75 جىلدىقتىڭ پارادىنا كەلۋدى مىندەتتەگەندەي سويلەپ، «كەلمەسەڭدەر قاتەلىك جاساعان بولاسىڭدار»، دەپ جاتىر. لۋكاشەنكو شاقىرعاندا بارماعان قاسىم-جومارت توقاەۆ ءپۋتيننىڭ شاقىرتۋىن قابىل الدى. حوش، لۋكاشەنكونىڭ پارادى پاندەميانىڭ ءورشىپ تۇرعان تۇسىندا ءوتتى. بۇل ءبىر جاۋاپ بوسلىن. ال الەمدە ىندەتتىلەر سانى بويىنشا ءۇشىنشى ورىندا تۇرعان رەسەي پاراد وتەتىن ماۋسىمدا ىندەتتەن قۇلان تازا ايىعىپ كەتە مە؟

ماقۇل عوي، شەشىمى شىعىپ قويعان بۇل ماسەلەدە ءبىز وزگەرىسكە ىقپال ەتە قويماسپىز. دەسە دە، ءدوپ كەلگەندە، «دەپ» قالۋىمىز كەرەك-اق!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz