پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ستاليندىك رەپرەسسيا قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ تۋرالى جارلىعى جاريالانىپ، قوعام تالقىسىنا ۇسىنىلدى. ول بويىنشا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ ءىسى بويىنشا ارنايى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلادى.

پرەزيدەنت جارلىعىنىڭ جوباسى ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالىندا جاريالانعان ەكەن. وندا رەپرەسسيا قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلاتىنى ايتىلعان.

مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ ەرەجەسى مەن قۇرامىن بەكىتۋ، جارلىقتىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋ پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە جۇكتەلگەن. مەمكوميسسيا پرەزيدەنت جانىنداعى كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشى ورگان بولادى جانە ءوز قىزمەتىندە قازاقستان كونستيتۋتسياسى مەن زاڭدارىن باسشىلىققا الادى، دەپ جازىلىپتى.

ال جاڭا قۇرىلاتىن كوميسسيانىڭ قىزمەتىنە كەلەسى فۋنكتسيالار كىرەتىن بولادى:

1) ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە زاڭسىز قۋدالاۋ قۇرباندارىنا قاتىستى تاريحي ادىلدىكتى قالپىنا كەلتىرۋ;

2) ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق زاڭدىق جانە ساياسي اقتاۋ ءۇشىن زاڭ جوبالارىن جانە وزگە دە زاڭعا تاۋەلدى اكتىلەردى ازىرلەۋ جونىندە ۇكىمەتكە ۇسىنىستار ازىرلەۋ جانە ەنگىزۋ;

3) جازىقسىز سوتتالعان جانە ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە، ءومىرى مەن باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا، پسيحياتريالىق مەكەمەلەردە ماجبۇرلەپ ەمدەۋگە، ەلدەن شىعارۋعا جانە ساياسي نانىمدار، تاپتىق، الەۋمەتتىك، ۇلتتىق، ءدىني نەمەسە وزگە دە قاتىستىلىعى بويىنشا قۇقىقتار مەن بوستاندىقتارى وزگە دە شەكتەۋلەرگە ۇشىراعان تۇلعالاردى اقتاۋ پروتسەستەرىن عىلىمي زەردەلەۋ جانە جۇرگىزۋ ءادىسناماسىن انىقتاۋ;

4) قازاقستاندا ءىس جۇزىندە اقتالماعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى ساناتتارىنىڭ تولىق تىزبەسىن ايقىنداۋ (ونىڭ ىشىندە: قولدانىستاعى زاڭنامادا قامتىلماعان قۇرباندار ساناتتارى; زاڭنامادا اتالعان، بىراق ءىس جۇزىندە اقتالماعان قۇرباندار ساناتتارى);

قۇقىقتىق قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، ساياسي وڭالتۋعا جاتاتىن قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى ساناتتارىنىڭ تولىق تىزبەسىن ايقىنداۋ (ونىڭ ىشىندە: قازاقستاننىڭ بوستاندىعى، تاۋەلسىزدىگى جانە اۋماقتىق تۇتاستىعى ءۇشىن كۇرەسۋشىلەر; وزدەرىنىڭ يدەولوگيالىق، عىلىمي، شىعارماشىلىق، رۋحاني-مادەني قۇندىلىقتارى مەن سەنىمدەرى ءۇشىن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان);

5) كوميسسيا مۇشەلەرى، زەرتتەۋشىلەر مەن ۇرپاقتار ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ، پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ جانە وزگە دە مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ مۇراعاتتارىنداعى جابىق قورلاردىڭ ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەر جونىندەگى ماتەريالداردىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ;

6) مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ;

7) قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا اقتالعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ قۇقىقتارىن قالپىنا كەلتىرۋدە ادىستەمەلىك جانە قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ;

8) ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن، ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ بوستاندىعى، تاۋەلسىزدىگى جانە اۋماقتىق تۇتاستىعى ءۇشىن كۇرەستە ەرلىك كورسەتكەن ادامداردى ماڭگى ەستە قالدىرۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلامانى قابىلداۋدى قامتاماسىز ەتۋ;

9) اقتالعانداردىڭ قۇقىقتارىن قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وتىنىشتەر مەن شاعىمداردى قاراۋ.

مەملەكەتتىك كوميسسيانى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى، ياعني، قىرىمبەك كوشەرباەۆ مىرزا باسقارادى. ونىڭ قۇرامىنا عالىمدار، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇلتتىق جانە مەملەكەتتىك ارحيۆتەردىڭ باسشىلارى، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى كىرگىزىلەدى دەلىنگەن. توراعانىڭ شەشىمى بويىنشا مەملەكەتتىك كوميسسياعا رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى ساراپشىلار، سونداي-اق، وزگە دە تۇلعالار ەنگىزىلۋى مۇمكىن.

جارلىق جوباسى 5 قازانعا دەيىن قوعام تالقىسىنا ۇسىنىلىپ وتىر ەكەن.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، وسىعان دەيىن مامىر ايىندا پرەزيدەنت توقاەۆ ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋدى تاپسىرعان ەدى.

ءبىز پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ بيىل، 30 مامىرىندا، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى قارساڭىندا ايتقان ۇندەۋىن قاز-قالپىندا قايتا جاريالاعاندى ءجون كوردىك.

توقاەۆتىڭ ءسوزى

حح عاسىردىڭ 20-50 جىلدارىنداعى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن زوبالاڭى – حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى قاسىرەتتى كەزەڭ.

قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن وسى ناۋبەتتىڭ قۇرباندارىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ءتيىستى شارالاردى جۇزەگە اسىرا باستادى.

1993 جىلى «جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ تۋرالى» زاڭ قابىلداندى.

1997 جىلى ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن 31 مامىر ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى رەتىندە بەلگىلەندى.

كەڭەس زامانىندا ءومىر سۇرگەن حالىقتارعا «ۇلكەن تەرروردىڭ» وراسان زور قاسىرەت اكەلگەنى ەسىمىزدە. زۇلمات جىلداردا قازاقستانعا كسرو-نىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن بەس ميلليوننان استام ادام جەر اۋدارىلدى.

100 مىڭعا جۋىق ازاماتىمىز قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، سونىڭ 20 مىڭنان استامى اتىلدى.

جازىقسىز جازالانعانداردىڭ قاتارىندا ءا. بوكەيحان، ا. بايتۇرسىنۇلى، م. تىنىشباەۆ، م. دۋلاتۇلى، ت. رىسقۇلوۆ، م. جۇماباەۆ، س. سەيفۋللين، ءى. جانسۇگىروۆ، ب. مايلين، س. اسفەندياروۆ سياقتى كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، باسقا دا ۇلت زيالىلارى بار.

وتانىن ساتقاندار ايەلدەرىنىڭ اقمولا لاگەرى («الجير») سول جىلدارداعى قاتىگەزدىك پەن جاۋىزدىقتىڭ قارا تاڭباسىنداي بولدى. مۇندا ساياسي تۇتقىنداردىڭ جاقىن تۋىستارى، ايەلدەرى مەن بالالارى قامالدى.

بۇگىن ءبىز ۇجىمداستىرۋ جىلدارىندا اشتىققا ۇشىراعانداردى، سونداي-اق تۋعان جەرىنەن كەتۋگە ءماجبۇر بولعانداردى دا ەسكە الامىز. بۇل زوبالاڭنىڭ قاسىرەتىن ءۇش ميلليونعا جۋىق ادام تارتتى.

سول جىلدارداعى وراسان زور ادام شىعىنى مەن تاعدىر تاۋقىمەتى ءاربىر ازاماتتىڭ جۇرەگىنە جارا سالدى.

توتاليتاريزمنەن زارداپ شەككەن كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى ءۇشىن قازاق جەرى قۇتتى مەكەنگە اينالدى. اتا-بابالارىمىزدان دارىعان قايسارلىق پەن توزىمدىلىكتىڭ ارقاسىندا قاتاڭ سىننان ابىرويمەن ءوتىپ، ءبىرتۇتاس ۇلت رەتىندە بىرىگۋگە مۇمكىندىك الدىق.

بۇگىندە رەسپۋبليكا وڭىرلەرىندە «قازاق حالقىنا – مىڭ العىس» مونۋمەنتتەرى ورناتىلعان. بۇل – قازاق جۇرتىنىڭ اق پەيىلى مەن دانالىعىنا دەگەن شەكسىز ريزاشىلىقتىڭ بەلگىسى.

تاريحي ادىلدىكتى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن اياقتاپ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ ءۇشىن ارنايى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋدى تاپسىردىم.

ءبىز جازىقسىز جازالانعانداردىڭ ارقايسىسىن ەستە ساقتاۋ ارقىلى عانا كەمەل كەلەشەككە جول اشامىز. بولاشاقتىڭ بەرىك نەگىزى تاۋەلسىزدىكتەن باستاۋ الادى.

وتكەن عاسىرداعى ەڭ قيلى كەزەڭنىڭ بىرىندە جازىقسىز جاپا شەككەندەردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتۋ – بارشامىزدىڭ پەرزەنتتىك بورىشىمىز.

Abai.kz