اقىرى دەپۋتاتتاردىڭ كوپتەن كۇتكەن كانيكۋلى دا كەلىپ جەتتى. ماۋسىمنىڭ سوڭعى كۇنى ءماجىلىس عيماراتىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىس وتەتىن زالىنا مامىرلاي باسىپ جينالعان قوس پالاتا وكىلدەرى ەكىنشى سەسسيا جۇمىسىن ءبىر قورىتىندىلادى. تەك حالىق قالاۋلىلارى عانا ەمەس، پرەمەر-مينيستر باستاعان ۇكىمەت مۇشەلەرى دە قاتىسقان القالى جيىندا ءماجىلىس توراعاسى ورال مۇحامەدجانوۆ قانا ءسوز الىپ، بايانداما جاسادى.
قىسىلتاياڭ كەزدە قابىلدانعان زاڭدار
وتكەن سەسسيا دەپۋتاتتاردىڭ تۇسىنە تەك داعدارىس ماسەلەسىن عانا كىرگىزگەنى جاسىرىن ەمەس. ەلىمىزدىڭ ەڭ جوعارى زاڭ شىعارۋشى ورگانىنىڭ سوڭعى جىلداردا اتقارعان جۇمىس اۋقىمىمەن سالىستىرا قاراعاندا، وتكەن سەسسيانىڭ اسا ءبىر قاۋىرت ءارى حالىق قالاۋلىلارىنا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەگەن سەسسيا بولعانى انىق. بۇل، ارينە، دەپۋتاتتاردىڭ ءوز جۇمىستارىن سارالاۋداعى باستى ولشەمى بولاتىنى دا بەلگىلى. وسىعان وراي ورال بايعونىسۇلى وتكەن سەسسياعا: «بۇل سەسسيا ءبىز ءۇشىن الەمدىك ەكونوميكا داعدارىسىنىڭ سالدارىن ەڭسەرۋ ىسىنە بۇكىل قوعام بولىپ كۇش جۇمىلدىرا وتىرىپ، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ بىرەگەي تاجىريبەسىن جيناقتاۋدىڭ كەزەڭى بولدى»، – دەپ سيپاتتاما بەردى. وتكەن سەسسيادا پارلامەنتتىڭ قاراۋىنا بارلىعى 207 زاڭ جوباسى كەلىپ تۇسكەن. ولاردىڭ ىشىندەگى 66 زاڭ جوباسى ءبىرىنشى سەسسيادان قالعان «مۇرا» بولسا، 141-ءى – ەكىنشى سەسسيانىڭ ءوز ەنشىسىندە. پارلامەنت 127 زاڭ قابىلداپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ قول قويۋىنا جىبەرگەن. ولاردىڭ اراسىندا ەلباسىنىڭ قولى قويىلعان 97 زاڭ بۇگىندە زاڭدى كۇشىنە يە. وسىلاردىڭ قاتارىندا وتكەن سەسسيادا ەلىمىزدىڭ قازىرگى دامۋ ساتىسى ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار بىرقاتار زاڭدار تالقىلانىپ، قابىلدانعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ياعني پارلامەنت داعدارىسقا قارسى شارالاردى قۇقىقتىق جاعىنان رەتتەۋدى قامتاماسىز ەتەتىن 20-دان استام زاڭ قابىلدادى.
بيۋدجەتكە جاسالعان جەڭىلدىك
پارلامەنتتىڭ ەل ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامنىڭ وركەندەۋى ءۇشىن ءار سالاعا قاجەتتى زاڭ جوبالارىن دايىنداعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى جايت. بىراق پارلامەنتتىڭ ەلباسىنىڭ 2009 جىلعى 6 ناۋرىزداعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا كورسەتىلگەن مىندەتتەرگە ساي، قولدانىستاعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە جەدەل تۇردە تۇزەتۋلەر ەنگىزگەنى ەستە قالاتىن ءىس دەۋگە لايىق بولدى.
قارجىلىق قيىندىق كەزىندەگى بۇل تۇزەتۋلەر، ەكونوميكامىزدى ودان ءارى جاڭعىرتۋعا، ءارى ەلىمىزدىڭ داعدارىستان كەيىن دە تۇراقتى دامۋى ءۇشىن جۇمىسپەن قامتۋ ستراتەگياسىن ىسكە اسىرىپ، جەدەل شەشىم قابىلداۋدى تالاپ ەتپەيتىن بىرقاتار شىعىستاردى قىسقارتۋعا باعىتتالدى. بۇل جەردە بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەۋگە زاڭ شىعارۋشى ورگان دا ءوز ۇلەسىن قوسقانىن ايتا كەتكەن ءجون. پارلامەنت ءوز قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان شىعىستاردىڭ ءبىر بولىگىنەن باس تارتقان بولاتىن. سونىڭ ارقاسىندا پارلامەنتتىڭ 2009 جىلعا ارنالعان بيۋدجەتى 1 ملرد 683 ملن تەڭگەگە قىسقارتىلدى. سونىمەن قاتار بارلىق شىعىس باپتارى بويىنشا دا قوسىمشا 847 ملن تەڭگە ۇنەمدەلدى.
كەمشىلىكتەر دە جوق ەمەس
قوس پالاتانىڭ بيىلعى سەسسياداعى بىرلەسكەن زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنە توقتالا كەتكەن ءماجىلىس سپيكەرى پارلامەنتتىڭ ۇكىمەتپەن ءوزارا ءىس-قيمىلىن وبەكتيۆتى تۇردە باعالاي كەلىپ، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىندە بىرقاتار كەمشىلىكتەردىڭ بار ەكەنىن جاسىرعان جوق. «وسى جۇمىستاعى ولقىلىقتاردىڭ ءبىرى – كەيبىر زاڭ جوبالارى بويىنشا كەلىسۋ ءراسىمىنىڭ تىم سوزىلىپ كەتەتىنى»، – دەيدى تومەنگى پالاتا توراعاسى. ايتقان ۋاجىنە مىسالىن دا دايىنداپ اكەلگەن ورەكەڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ميكروقارجىلىق ۇيىمداردىڭ قىزمەتىن رەتتەيتىن ماسەلەلەر بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» جانە «الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالار تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭدارىنىڭ جوبالارى بويىنشا كەلىسۋ ءراسىمىنىڭ بىرنەشە ايعا ساعىزشا سوزىلعانىن ايتتى. ال قازاقستاندا الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالاردىڭ «ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىنا» ءۇش جىلدىڭ ءجۇزى بولىپ قالعانى بارشاعا ايان. تاعى ءبىر ەم قونباي كەلە جاتقان «دەرت» – زاڭ جوبالارىن ازىرلەۋ كەزىندە ۆەدومستۆولار اراسىندا ءتيىستى ۇيلەستىرۋدىڭ جوقتىعى، سونداي-اق زاڭ جوبالارىن ماجىلىسكە بەرگەن كەزدە ءارتۇرلى مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىندا كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ ورىن الۋى. سوندىقتان دەپۋتاتتارعا زاڭ جوباسىمەن جۇمىس ىستەۋمەن قاتار، ءارتۇرلى مەملەكەتتىك ورگانداردى مامىلەگە كەلتىرۋمەن دە اينالىسۋعا تۋرا كەلەدى. ماجىلىسكە تۇسكەن كەيبىر زاڭ جوبالارىنىڭ ساپاسى دا ويدان شىقپاي جاتاتىنى بەلگىلى. وسىنداي جوبالاردىڭ مازمۇنىن دەپۋتاتتاردىڭ 50-60 پايىزعا دەيىن قايتا وڭدەۋىنە تۋرا كەلەتىنى جاسىرىن ەمەس. وعان مىسال كەلتىرسەك، ءسوز ۇزاپ كەتەتىنى انىق…
ءتۇيىن
سونىمەن قوس پالاتا ەكى ايعا دەمالىسقا اتتاندى. ارينە، بارعان جەرلەرىندە سايلاۋشىلارمەن كەزىگىپ، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىمەن بولىسەتىنى دە بەلگىلى. كانيكۋلدان كەيىن دە جۇمىس كۇتىپ تۇراتىنىن ورال بايعونىسۇلى ولاردىڭ ەسىنە سالىپ جىبەردى. اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەگەن زاڭ جوبالارى ءۇشىنشى سەسسيادا ولاردى جانە قارسى الماقشى. نە بولسا دا، دەمالىستىڭ اتى – دەمالىس. ءسويتىپ، جۇزدەرىنەن قۋانىش توگىلگەن دەپۋتاتتار «اۋىل قايداسىڭ» دەپ اتقا قونۋعا اسىعىپ بارا جاتتى.

مۇرات الماسبەكۇلى
«الاش ايناسى» گازەتى 1 شىلدە 2009 جىل