قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 51-بابىندا  «ءماجىلىستىڭ توعىز دەپۋتاتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى سايلايدى» -دەپ كورسەتىلگەن.

دەمەك، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ماجىلىستەگى توعىز دەپۋتاتىن سايلاۋ كونستيتۋتسيامەن ارنايى بەكىتىلگەن. 

بۇل – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا بەرىلگەن وتە زور مارتەبە! 

سونداي-اق، «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» ارنايى زاڭ دا بار. اتالعان زاڭنىڭ  6-بابىندا «5) دەموگرافيا جانە كوشى-قون سالاسىنداعى جوسپارلار مەن ءىس-شارالاردى ازىرلەۋگە جانە ىسكە اسىرۋعا قاتىسۋ;» جانە «10) شەت ەلدەردەگى قازاق دياسپوراسىنا انا ءتىلىن، مادەنيەتى مەن ۇلتتىق داستۇرلەرىن ساقتاۋ جانە دامىتۋ، ونىڭ تاريحي وتانىمەن بايلانىستارىن نىعايتۋ ماسەلەلەرىندە قولداۋ كورسەتۋ;» – اسسامبلەيا قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى ەكەنى اشىق جازىلعان.

ءبىر قىزىعى، اسسامبلەيادان سايلانعان دەپۋتاتتار وزدەرىنىڭ قىزمەتىنىڭ وسى باعىتتارىنىڭ ىشىندە كوشى-قون، شەت ەلدەردەگى قازاق دياسپوراسى... تۋرالى وسىعان دەيىن بالەندەي ءبىر ماسەلە كوتەرىپتى، ول كوتەگەن ماسەلەسىن ىندەتىپ ورىنداتىپتى دەگەن ءسوزدى ءوز باسىم ەستىگەن ەمەسپىن.

وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭىندا وسىنداي نورمالار بار ەكەنىن ەستەرىنە سالىپ ەدىك، مىنە جەتىنشى شاقىرىلىمنىڭ اسسامبلەيادان سايلانعان ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ اعامىز باستاعان توعىز دەپۋتاتى جاقىندا ەڭ ءبىر وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپ، ۇكىمەتكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپتى.

«جۇمىس كۇشى ارتىق وڭىرلەردەن ادامداردى جۇمىس كۇشىن قاتتى قاجەتسىنىپ تۇرعان وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋ جۇمىسى دا ءجوندى جۇرمەي جاتىر. تۇرعىن ءۇي ءبولۋ، جەڭىلدەتىلگەن كرەديتتەر بەرۋ، جايىلىمعا، ەگىندىككە جەر ۋچاسكەلەرىن تاراتۋ، كوشەراقى قاراجاتىن قاراستىرۋ تيىسىنشە ويلاستىرىلماعان. جاڭا وڭىرگە كوشىپ بارۋدىڭ وڭدى تاجىريبەسى دۇرىس ناسيحاتتالمايدى. مۇنداي ۇلكەن ىستە بولماي قويمايتىن كەمشىلىكتەردى الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ كورسەتۋ، ءسويتىپ قايتا كوشىپ كەتۋگە بەيىم كوڭىل-كۇيدى كۇشەيتۋ، باسقا جەرگە بارىپ، باعىن سىناۋشىلاردىڭ ساعىن سالعان بەتتەن سىندىرۋ باسىم. تۋعان جەر ۇعىمىنىڭ كەڭدىگىن، «تۋعان جەر» مەن «وتان» ۇعىمدارى ورتاق ەكەندىگىن جۇرەكتەرگە جەتكىزۋ جاعى كەمشىن»، - دەپتى دەپۋتات ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ سو دەپۋتاتتىق ساۋالىندا.

وتە دۇرىس ايتادى ساۋىتبەك اعامىز! 

ءار ءسوزىن التىنعا بالاپ، كەلىسەمىن مەن!!

كوشىپ كەلۋشىلەر مەن قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە ءوز دەڭگەيىندە ورنىعا الماي جاتۋىنىڭ باستى سەبەبەپتەرىنىڭ ءبىرى  – وسى!!!

«وسى جەتى وبلىسقا ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ كوشىپ كەلۋىنە بولىنگەن كۆوتا 2020 جىلى 1378 ادام بولدى. 2021 جىلعا بولىنگەن كۆوتا سانى 1426. ءوسىم جوققا جۋىق. ەكونوميكالىق احۋال اناعۇرلىم كۇردەلى بولعان كەزدىڭ وزىندە بۇل كۆوتا جىلىنا 10 مىڭ مەن 20 مىڭنىڭ اراسىندا ەدى، سونىڭ ارقاسىندا جىلىنا مەملەكەتتىڭ كومەگىمەن 40 مىڭنان 80 مىڭعا دەيىن ادام شەتەلدەردەن كوشىپ كەلەتىن»-دەپتى ساۋىتبەك اعام تاعى اتالمىش ساۋالىندا.

بۇل دا ايداي اقيحات!

جاسىرىپ-جابۋعا كەلمەيتىن اششى شىندىق!

ساۋىتبەك كوكەم سول شىندىقتىڭ بەت-پەردەسىن دار-دار ەتكىزىپ ايىرىپ، ۇكىمەتتىڭ بەتىنە شىجعىرىپ تۇرىپ باسىپتى. ءوز باسىم اسسامبلەيادان سايلانعان ساۋكەڭ باستاعان دەپۋتاتتارعا قاتتى ريزا بولدىم.

بىراق، بۇل جەتكىلىكسىز!!! 

اسسامبلەيالىقتار «ماسەلەنى كوتەردىك، پارىزىمىزدان قۇتىلدىق...»-دەسە، حاكىم ابايدىڭ «ءىس ءبىتتى، قۋ كەتتىسىنىڭ» اياعىن قۇشادى. كۇن كۇركىرەگەن سوڭ جاۋ كەرەك! ساۋىتبەك كوكەم باستاعان توپ وسى ايتىلعانداردىڭ ءبىر نۇكتەسىن قالدىرماي، ۇكىمەتكە ورىنداتۋى ءتيىس!

ايتپەسە، ءبارى بوس ءسوز!

جۇرت سويلەيتىن دەپۋتاتتاردان شارشاعان، كوڭىلى قالعان. ودان گورى، ءبىر زاڭعا ءبىر سويلەم بولسا دا قوسقان نەمەسە العان دەپۋتاتتى جاقسى كورەدى.

جەر بەتىندەگى دەپۋتات اتاۋلىنىڭ ەڭ باستى مىندەتى – الدىنا كەلگەن زاڭعا حالىق پەن مەملەكەتتىڭ مۇددەسىنە پايدالى ەتىپ وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ! ولاردىڭ ەڭبەگى جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالىمەن ەمەس، زاعا ساپالى باپتار قوسا العاندىعىمەن باعالانادى...

ول ءۇشىن بۇل دەپۋتاتتار قانداي قادامدار جاساۋ كەرەك؟!!

مىسالى، توعىز دەپۋتات اتالعان دەپۋتاتتىق ساۋالىندا «جۇمىس كۇشى ارتىق وڭىرلەردەن ادامداردى جۇمىس كۇشىن قاتتى قاجەتسىنىپ تۇرعان وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋ جۇمىسى دا ءجوندى جۇرمەي جاتىر»-دەپتى.

بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن ۇكىمەتكە «شەتەلدەگى قازاقتاردى جانە كوشىپ كەلۋشىلەر مەن قونىس اۋدارۋشىلاردى قولداۋدىڭ ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان مەملەكەتتىك جاڭا باعدارلاما» قابىلداتۋ كەرەك!

ودان ارى، «تۇرعىن ءۇي ءبولۋ، جەڭىلدەتىلگەن كرەديتتەر بەرۋ، جايىلىمعا، ەگىندىككە جەر ۋچاسكەلەرىن تاراتۋ، كوشەراقى قاراجاتىن قاراستىرۋ تيىسىنشە ويلاستىرىلماعان»-دەپتى.

بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، قاتىستى زاڭدار مەن نورماتيۆتىك قۇجاتتارعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلان ەنگىزۋ ءتيىس;

مىسالى، وزiندiك قوسالقى شارۋاشىلىق جۇرگiزۋ، باعباندىق جانە ساياجاي قۇرىلىسى ءۇشiن، سونداي-اق شارۋا نەمەسە فەرمەر قوجالىعىن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندiرiسiن جۇرگiزۋ ءۇشiن جەر ۋچاسكەلەرiن بەرۋ شارتتارىن بارىنشا جەڭىلدەتۋدى نەمەسە ازايتۋدى، ءتىپتى جوق قىلۋ كەرەك!

«مۇنداي ۇلكەن ىستە بولماي قويمايتىن كەمشىلىكتەردى الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ كورسەتۋ، ءسويتىپ قايتا كوشىپ كەتۋگە بەيىم كوڭىل-كۇيدى كۇشەيتۋ، باسقا جەرگە بارىپ، باعىن سىناۋشىلاردىڭ ساعىن سالعان بەتتەن سىندىرۋ باسىم»-دەپتى ساۋىتبەك اعا.

مۇنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن، مەملەكەتتىك تەلەارنالاردىڭ بىرىنەن اپتاسىنا ءبىر رەت بەرىلىپ تۇراتىن، ەڭ كەمىندە، 45 مينۋتتىق ارنايى باعدارلاما اشىپ، ۇگىت-ءناسيحاتتى كۇشەيتۋ كەرەك...

ەندى وسى كەرەكتەردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن، تاعى دا تولىپ جاتقان كەرەكتەر كەرەك!

اتاپ ايتساق، اسسامبلەيادان سايلانعان توعىز دەپۋتات مەملەكتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بەلگىلى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، اقساقال دەپۋتات ساۋىتبەك ابدراحمانوۆتى الدىعى سالىپ، ونىڭ بەتى مەن بەدەلىن العا تارتىپ، ەسىك بىتكەندى توزدىرۋى، تەلەفون بىتكەنگە تىنىم بەرمەۋى، ءماجىلىس تالقىسىنا تۇسكەن قاتىستى زاڭ جوباسىن كىرپىك قاقپاي قاراۋى، زەرتتەۋى، ءسويتىپ ءتيىستى جەرلەرىنە وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋگە تاباندىلىقپەن ىقپال ەتۋى كەرەك!

ەگەر، پرەزيدەنت ايتقانداي، «...جوعارىعا كوپىرگەن اقپار بەرۋ ءۇشىن ەمەس، مەملەكەتتىك مۇددە جانە اعايىنعا شىنايى جاناشىرلىق تۇرعىسىنان» قاراسا، بۇل تۇيىندەردى شەشۋگە ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ اعامىز باستاعان دەپۋتاتتىق توپتىڭ كۇشى دە، ەركى دە قاپتال جەتەدى. 

جالپى، قازاق كوشىنە، شەتتەن ورالعان قانداستارعا دەگەن ۇكىمەتتىڭ كوزقاراسى تىم شىركىن-اي ەمەس. بۇل تۋرالى الداعى كۇندەردە ارنايى توقتالاتىن بولامىز. سونداي-اق، ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەردىڭ اكىمدەرىنىڭ دە كوبى قۇلشىنىپ تۇرعان جوق.

سول ءۇشىن ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ باستاعان توعىز دەپۋتاتقا تاعى ءبىر ءوتىنىش ايتۋدى ءجون كوردىم.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى جاقىندا جاريالاعان ماقالاسىندا «ۋاقىت ۇتتىرماي قولعا الىپ، دايەكتى تۇردە ىسكە اسىراتىن تاعى ءبىر شارۋا بار. حالىقتىڭ قالالىق جەرلەرگە جاپپاي كوشۋى سالدارىنان كوپتەگەن اۋىلداردا، اسىرەسە، شەكارا ماڭىنداعى ەلدى-مەكەندەردە تۇرعىندار سانى كۇرت ازايدى. ءبىز ەڭبەك كۇشى كوپ وڭتۇستىك ءوڭىر تۇرعىندارىنىڭ سولتۇستىك جانە شىعىس ايماقتارعا قونىستانۋىنا قولايلى جاعداي جاساپ،   وسى جۇمىستى نازاردا ۇستايمىز. بۇل – وتە وزەكتى ءارى  ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماسەلە. بۇعان قوسا سوڭعى جىلداردا ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى باسەڭدەپ قالعان قانداستار كوشىن بارىنشا قولداپ، ولاردى جوعارىدا ايتىلعان وڭىرلەرگە ورنالاستىرۋدى جانداندىرامىز»-دەدى.

سونداي-اق، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى تاعى «بۇل ەكى ماسەلەنىڭ دە ستراتەگيالىق ماڭىزى بار. وعان كەزەكتى ناۋقان رەتىندە قاراۋعا بولمايدى. جەرگىلىكتى بيلىك مۇنداي جۇمىستاردى جوعارىعا كوپىرگەن اقپار بەرۋ ءۇشىن ەمەس، مەملەكەتتىك مۇددە جانە اعايىنعا شىنايى جاناشىرلىق تۇرعىسىنان جاساۋعا ءتيىس»-دەپ، قاداپ تۇرىپ ايتتى.

وسىعان بايلانىستى، ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ اعامىزدان اسسامبلەيادان سايلانعان دەپۋتاتتىڭ اتىنان تاعى ءبىر دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ،  ۇكىمەت باسى مەن ۇكىمەت ايقىنداعان جەتى وبلىس اكىمىنىڭ پرەزيدەنت ماقالاسىندا ايتىلعان كوشى-قون ماسەلەسى تۋرالى الداعى جەردە قانداي ناقتى جوبا-جوسپارى، باعدارلاماسى، شەشىمى جانە جاڭالىعى بار ەكەنىن سۇراپ ءبىلۋدى وتىنەمىن. 

زور قۇرمەتپەن، 

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz