9 - اقپان. قازاقتىڭ ۇلى اقىنى مۇحاممەدقالي سۇلەيمەنۇلى ماقاتاەۆتىڭ تۋعان كۇنى. جارىق دۇنيەدە تۋعان حالقىن شەكسىز سۇيگەن اقىندى ارتىنداعى ەلى، سانسىز ۇرپاق جۇرەگىنە سالىپ الديلەپ كەلەدى. الديلەي بەرەدى. مۇقاعالي - ءار قازاقتىڭ وزىمەن ءوزى مۇڭداسۋى، سىرلاسۋى. «ءومىر» دەپ سوققان ءار جۇرەكتىڭ اينىماس اسىل سەرىگى. سولاي بولعان. سولاي ماڭگىلىك جالعاسا بەرمەك.

***

ەلىم، ساعان عاشىقپىن!
ەلىم!
ساعان عاشىقپىن.
عاشىقپىن ساعان:
قۇمارىمدى قاندىرماپ ەدىم.
باتىر بولىپ، باق قونىپ، اسىپ تۇرسا دا ادام،
قارۋى جوق قۇلىڭ عوي الدىڭدا سەنىڭ.
مەن ىزدەپ جۇرگەن جەر-كوكتە،
ارمانىم مەنىڭ، اقىلىم مەنىڭ.
ەلىم - ۋىلدەپ جاتقان جورگەكتە
ءسابيىم مەنىڭ، باتىرىم مەنىڭ.
ءومىردىڭ قوسىن دوعارىپ،
بىتسە ەكەن سەنىڭ تۋىڭدا دەمىم.
ءجۇز رەت ءوشىپ، جوعالىپ،
قايىرا تاعى وڭالىپ،
تابىلعان ەلىم!
باۋىرمال ەلىم!

***

جارامساق بۇلاق بارىپ قۇيدى قۇمعا،
قۇم وعان بۇلعاعان جوق قۇيرىعىن دا.
راس قوي، «سۋ اياعى - قۇردىم» دەگەن،
قۇم قايتسىن جارامساقتىڭ سىيلىعىن دا.
تال جاناسار جاعىنىپ، تەرەككە كەپ،
تامىرى ءالسىز تال بايعۇس...
تەرەك بولەك.
جاعىنۋدان جاتادى جەر وكپەلەپ،
جاعىنۋلار بىراق تا كەرەك... كەرەك...
تەرەك بايعۇس نەسىنە جاعىنادى؟!
جاعىناتىن نارسە ىزدەپ اڭىرادى.
سىبىرلايدى جاعىمپاز سامال كەلىپ:
- جاعىنا ءبىل، جاعىنساڭ،- تابىلادى.
...داۋىل-دولى ۇرىنار ەمەنگە كەپ:
-  اسقاقتاماي يىلگىن تومەنگە! دەپ.
اراسىندا ارپالىس باستالادى،
سەبەبى، داۋىل بولەك،
ەمەن بولەك.
ەمەن تەك جەرگە عانا باس ۇرادى!
داۋىل ونى كۇندەيدى، اشىنادى.
He ەمەندى قۇلاتىپ باسىلادى.
He قۇيرىعىن قىسادى، قاشىپ ءالى...

***

تابيعات،
جانىمدى الساڭ،
الشى مەنىڭ.
ءبىر ءتۇيىر جەرگە تۇسكەن تامشىڭ ەدىم.
مۇقاعالي جوعالسا قايتەر دەيسىڭ،
ارتىمدا قالسىن جەرىم،
قالسىن ەلىم.
مەن دە ءبىر ءجۇرىپ كەتكەن ساعىمدايمىن،
قالدىر دەپ،
ساعان، ءسىرا جالىنبايمىن،
ماڭگىلىك مەكەنىمە جەتۋ ءۇشىن،
كۇنىنە قانشاما رەت ادىمدايمىن.
كىم ءبىلسىن،
قانشاما ءالى شىرقارىمدى،
كىم ءبىلسىن،
قاي كۇنى سەن قىرقارىڭدى.
مۇقاعالي جوعالسا قايتەر دەيسىڭ،
جوعالتپاسام بولعانى ۇرپاعىمدى.

***

ەي، ءومىر
دۇنيەنىڭ اعىن دا، قاراسىن دا،
مىڭق ەتپەيسىڭ، قابىلداپ الاسىڭ دا.
قاراسىمەن شاماڭ جوق تالاسۋعا،
ەي، ءومىرىم، زىمىراپ باراسىڭ با؟
جەر مەن كوكتىڭ جەلپىنىپ اراسىندا،
جەلىگەسىڭ، تۇسەسىڭ قارا سۋعا.
قۇيىن قۋعان قاڭباقتاي الاسۇرا،
ەي، ءومىرىم، زىمىراپ باراسىڭ با؟
مەن وتىرمىن تەڭىزدىڭ جاعاسىندا،
بەرەسىم دە جوق وعان، الاسىم دا.
مەنى تاستاپ، تولقىندار، اعاسىڭ با؟
تولقىندانىپ، ءومىرىم، باراسىڭ با؟
شاڭ شىعارىپ ىزىنەن قۇيىنداعان،
باراسىڭ با، ءومىرىم، قيىنداعان؟
سىيىن  ماعان،
ەي، ءومىر، سىيىن ماعان،
سىيىڭدى الام مەن سەنىڭ بۇيىرماعان

***

ادامزاتتىڭ ۇرپاعى
ءدال وسى كوشەمەنەن كىم جۇرەدى،
ون جىلدار، ءجۇز جىل وتەر، كىم بىلەدى.
ونى تەك سول شاقتاعى كۇن بىلەدى!
ونى تەك سول كەزدەگى ءتۇن بىلەدى.
بۇلاردىڭ ۋاقىتپەن ءبىر جۇرەگى.
كىم سالقىنداپ وتىرار مىنا باقتا؟
ويىن-ساۋىق انا جاق، مىنا جاقتا.
سوندا قالاي؟
وسى باق ورىنىندا،
ادامدار الما-كەزەك قۇلاماق پا؟!
تالاي تارلان جاقسىدان ءتىرى اداستىم.
مەن سەنەن ماڭگىلىكتى سۇراماسپىن.
He ايتام ساعان، تابيعات، ادامدارعا،
قيمادىڭ عوي ءومىرىن ءبىر اعاشتىڭ.
ادام بايعۇس جەر بەتىن جاساندىرىپ،
جاسامايدى وزىڭە اساۋ قىلىق،
تەك ەسكەرتكىش ورناتار وزدەرىنە،
تاۋ-تاستى تىنىم الماي قاشاپ ءجۇرىپ.
تالاي نوسەر توگىلەر، بولار جاسىن،
الاپات كۇن ايتەۋىر جولالماسىن.
مىنا نۇرلى ومىرگە تىرەك بولعان،
ادامزاتتىڭ ۇرپاعى جوعالماسىن!

***

ادامدى ادام تۇسىنبەۋ - ءبىر اقىرەت.
ويلى جاس، ءتۇسىنىپسىڭ، راقمەت!
راقمەت!
جاسسىڭ عوي جالىنى مول،
جالىنى مول جانە دە قۋاتى كوپ.
ويلى جاس!
ولەڭ - مەنىڭ بار تىنىسىم،
جاقسى ءسوزىم - جانى يگى حالقىم ءۇشىن.
اتاق قۋىپ، باق قۋىپ، داڭق قۋىپ،
بىرەۋلەردەن جۇرگەم جوق ارتۋ ءۇشىن.
وڭاشادا ويلارىن تىنىم ەتكەن،
بىزدەيلەردىڭ مىڭى كەپ، مىڭى كەتكەن.
اقىندار بار امالسىز بۇعىپ وتكەن،
اقىندار بار ىشىنەن تىنىپ وتكەن.
بىزدەيلەردىڭ مىڭى كەپ، مىڭى كەتكەن.
ءبىزدى ولاردىڭ بالاما بىرىنە دە،
ۇلىعا دا ساناما، ىرىگە دە.
قالام تارتقان قازاقتىڭ ءبارى دە اقىن،
اباي، بىراق قايتادان تىرىلە مە؟..
ويلى جاس!
ولەڭ مەنىڭ سىرلاسىمداي،
سىرلاسسام دا قۇمارىم ءجۇر باسىلماي.
ايتىپ وتكەن اقىندا ارمان بار ما
جۇرەگىنىڭ تۇبىنە كىر جاسىرماي...

Abai.kz