شiلدەنiڭ 1-2-سi كۇندەرi استانادا الەمدiك ءداستۇرلi دiن وكiلدەرi جينالىپ، ماڭىزى مول ساياسي جانە دiني ماسەلەلەردi تالقىلاۋدا. حالىقارالىق ماڭىزى ەرەك بۇل جيىن استانا تورiندە وسىمەن ءۇشiنشi رەت باس قوسىپ وتىر.
دiندەر سەزi العاش قازاقستاندا 2003 جىلى اشىلعان. وعان كەزiندە ءۇن قاتىپ، قولداۋ بiلدiرگەندەر قاتارىندا، سول كەزدەگi بۇۇ باس حاتشىسى كوفي اننان، ۇلكەن دجوردج بۋش، مارگارەت تەتچەر سىندى قايراتكەرلەر بولعان. ال، 2006 جىلعى ەكiنشi باس قوسۋعا مالايزيانىڭ ەكس-پرەمەر مينيسترi موحاتحير مۇحامەد، يراننىڭ ەكس-پرەزيدەنتi موحامەد حاتتامي، يۋنەسكو باسشىسى كويچيرو ماتسۋرا، ساۋد ارابياسىنىڭ ادiلەت مينيسترi ابداللا بەن مۇحامەد بەن يبراھيم ءال اش شەيح سىندى ساياساتكەرلەر iلتيپات بiلدiرگەن.
بۇگiنگi قۇرىلتايعا جيىنى - 80-گە جۋىق دەلەگات كەلگەن. سەزدiڭ العاشقى كۇنiندە وزەك بولعان تاقىرىپ - “الەمدiك دiن باسىلارىنىڭ تولەرانتتىق نەگiزiندە الەمدi قۇرۋداعى جانە ءوزارا قارىم-قاتىناس پەن قۇرمەت كورسەتۋدەگi ءرولi” اتتى پلەنارلى سەسسيا بولىپ ءوتتi. ەكiنشi كۇنi سەزد جۇمىسى ءۇش سەكتسيا اياسىندا ءوز جۇمىسىن جالعاستىردى. ولار: “مورالدىق جانە رۋحاني قۇندىلىقتار، الەمدiك ەتيكا”، “ديالوگ جانە قارىم-قاتىناس”، “داعدارىس كەزiندەگi ىنتىماقتاستىق”.

شiلدەنiڭ 1-2-سi كۇندەرi استانادا الەمدiك ءداستۇرلi دiن وكiلدەرi جينالىپ، ماڭىزى مول ساياسي جانە دiني ماسەلەلەردi تالقىلاۋدا. حالىقارالىق ماڭىزى ەرەك بۇل جيىن استانا تورiندە وسىمەن ءۇشiنشi رەت باس قوسىپ وتىر.
دiندەر سەزi العاش قازاقستاندا 2003 جىلى اشىلعان. وعان كەزiندە ءۇن قاتىپ، قولداۋ بiلدiرگەندەر قاتارىندا، سول كەزدەگi بۇۇ باس حاتشىسى كوفي اننان، ۇلكەن دجوردج بۋش، مارگارەت تەتچەر سىندى قايراتكەرلەر بولعان. ال، 2006 جىلعى ەكiنشi باس قوسۋعا مالايزيانىڭ ەكس-پرەمەر مينيسترi موحاتحير مۇحامەد، يراننىڭ ەكس-پرەزيدەنتi موحامەد حاتتامي، يۋنەسكو باسشىسى كويچيرو ماتسۋرا، ساۋد ارابياسىنىڭ ادiلەت مينيسترi ابداللا بەن مۇحامەد بەن يبراھيم ءال اش شەيح سىندى ساياساتكەرلەر iلتيپات بiلدiرگەن.
بۇگiنگi قۇرىلتايعا جيىنى - 80-گە جۋىق دەلەگات كەلگەن. سەزدiڭ العاشقى كۇنiندە وزەك بولعان تاقىرىپ - “الەمدiك دiن باسىلارىنىڭ تولەرانتتىق نەگiزiندە الەمدi قۇرۋداعى جانە ءوزارا قارىم-قاتىناس پەن قۇرمەت كورسەتۋدەگi ءرولi” اتتى پلەنارلى سەسسيا بولىپ ءوتتi. ەكiنشi كۇنi سەزد جۇمىسى ءۇش سەكتسيا اياسىندا ءوز جۇمىسىن جالعاستىردى. ولار: “مورالدىق جانە رۋحاني قۇندىلىقتار، الەمدiك ەتيكا”، “ديالوگ جانە قارىم-قاتىناس”، “داعدارىس كەزiندەگi ىنتىماقتاستىق”.
الەمدە دiنارالىق قاقتىعىستاردىڭ سالدارى ادام ايتسا نانعىسىز وكiنiشتەرگە باستاپ وتىرعانى راس. بۇل رەتتە كوپ ەتنوس وكiلدەرi تۇراتىن، كوپ كونفەسسيالى قازاقستاندا دiني بiراۋىزدىلىقتىڭ ماڭىزى ەرەك. قازاقستان قوعامىن الەمدiك ساياساتكەرلەر بiرشاما تولەرانتتى قوعام رەتiندە باعالايدى جانە سول ءۇشiن قۇرمەتتەيدi. وتكەن عاسىردىڭ سوڭىنداعى ساياسي وزگەرiستەردiڭ سالدارىنان ەۋرازيا ايماعىندا تىنىشتىقتىڭ قايماعىنا تاس تۇسكەنi بەلگiلi. بiر مەملەكەتتەردە دiني الاۋىزدىقتىڭ سوڭى سوعىس ءورتiن تۇتاتسا، ەكiنشi بiر مەملەكەتتەردە تەرريتوريالىق تۇتاستىق ماسەلەسi – قان توگiسكە اپارعانى ءمالiم. تاياۋ شىعىستاعى ءالi كۇنگە دەيiن ءتۇيiنi شەشiلمەگەن يزرايل مەن پالەستينا ماسەلەسi, سوڭعى شيرەك عاسىر بويىنا ورتكە ورانعان اۋعانستان مەن پاكiستان مەملەكەتتەرiنiڭ ءوزارا قاقتىعىسى بۇگiندە الەمدi الاڭداتىپ وتىر.
وسى رەتتە قازاقستان تىنىشتىقتى ساقتاپ وتىرعاندىعى ءۇشiن بۇكiل الەم الدىندا ماقتانا الادى. ەلiمiزدە قازiر 50-گە جۋىق دiني كونفەسسيالار تiركەلگەن. دەگەنمەن، پراۆوسلاۆيە جانە مۇسىلمان دiندەرiنiڭ باستى مەيرامىنا مەملەكەتتiك مەيرام رەتiندە دارەجە بەرۋi ارقىلى ەلiمiزدەگi باستى دiن رەتiندە وسى ەكەۋi تانىلاتىندىعىن تانىتتى.
ستاتيستيكاعا جۇگiنەر بولساق، دiندەر سەزiنiڭ العاشقىسىنا 17, ەكiنشiسiنە 29 دەلەگات كەلiپتi. “بۇل جولعى دەلەگاتتاردىڭ سانىنىڭ ءوسۋi دە فورۋمنىڭ ماڭىزىنىڭ ارتا تۇسكەنiن كورسەتەدi” دەيدi ەلباسى.
— بۇل ديناميكا بiزدiڭ فورۋمنىڭ بەدەلiنiڭ ارتا تۇسكەندiگiن كورسەتەدi. بۇل بiزدiڭ ءوزارا تۇسiنiستiك جولىندا ەكەندiگiمiزدi, قازiرگi زامان تۋدىرعان كۇردەلi ماسەلەلەرگە بiرگە جاۋاپ iزدەۋiمiز قاجەتتiگiن تانىتادى، — دەگەن ەلباسى “كازاحستانسكايا پراۆدا” گازەتiندە جاريالانعان سوزiندە.
ارينە، سەزد وزگە ەمەس وسى ايماقتاعى كۇردەلi ماسەلەلەردiڭ شەشiمiن تابۋعا تالپىنىپ وتىرعاندىعى ءمالiم. ەندەشە، بۇگiنگi دiن باسىلارىنىڭ باسقوسۋىنىڭ باستى ميسسياسى نە بولۋى تيiس؟ ارينە، ايماقتا تىنىشتىق ورناتۋ ءۇشiن العاشقى قادامداردىڭ جاسالۋىنا جول اشۋ. 2003 جىلى العاش شاقىرىلعان كۇنiنەن باستاپ، الدىنا وسىنداي ماقسات قويعان بۇل جيىن دiتتەگەن مۇراتىنا جەتە الدى ما؟ ماسەلە — وسىندا. ءوزارا الاۋىز دiني كونفەسسيالار وكiلدەرi بiر ۇستەلدiڭ باسىندا باس قوستى ما؟ استانادا وتكەن دiندەر سەزi حاتشىلىعىنىڭ VIII وتىرىسىندا پاكiستانداعى حالىقارالىق يسلام ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ شاريعات جونiندەگi دەپارتامەنتiنiڭ توراعاسى مۇحامەد زيا-ۋل-حاك جيىننىڭ ماڭىزدى ەكەنiن ايتا وتىرىپ، قۇرىلتاي تەك ۇسىنىستارمەن شەكتەلمەۋiن، ناقتى شارالاردىڭ قابىلدانۋى كەرەكتiگiنە باسا نازار اۋداردى.
Cەزد بارىسىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارنايى قابىلداۋىندا بولعان قۇرمەتتi قوناقتار اتالعان شارانىڭ اسا ماڭىزدى ەكەندiگiن اتاپ ءوتتi. بۇكiلالەمدiك يسلام ليگاسىنىڭ باس حاتشىسى ابداللا بەن ابدەل مۋحسين ات-تۋركي ساۋد ارابياسىنىڭ كورولi ابداللانىڭ سالەمiن جولداي وتىرىپ:
— بiز ساۋد ارابياسىندا جانە بۇكiلالەمدiك يسلام ليگاسىندا سiزدiڭ ەكi جاقتى قارىم-قاتىناستى دامىتۋ ماقساتىندا تەر توگiپ جۇرگەنiڭiزدi جوعارى باعالايمىز. بiز دە ەكiجاقتى قارىم-قاتىناستىڭ دامۋىنا مۇددەلiمiز. كەلەسi جىلى قازاقستاندا بۇكiلالەمدiك يسلام ليگاسىنىڭ ايماقتىق وكiلدiگiن اشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز، — دەدi.
بۇكiلالەمدiك دiن بەيبiتشiلiك ءۇشiن كونفەرەنتسياسىنىڭ باس حاتشىسى ۋيليام ۆەندلي كەزدەسۋ بارىسىندا يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جونiندە اڭگiمە بولعاندىعىن ايتتى.
— بۇل ماسەلەدە يادرولىق قارۋدان ءوز ەركiمەن باس تارتۋى ارقىلى قازاقستان ورتالىق ازيادا كوش باستاپ تۇر، — دەدi ۆەندلي.
بۇكiلالەمدiك ليۋتەران فەدەراتسياسىنىڭ باس حاتشىسى يشماەل نوكو بۇل فورۋمنىڭ ۇلتارالىق كەلiسiمدەردi نىعايتۋعا تيگiزەتiن سەپتiگi زور ەكەنiن ءسوز ەتسە، تۇركيانىڭ تۇركiتiلدi مەملەكەتتەرمەن قارىم-قاتىناس جونiندەگi مەملەكەتتiك مينيسترi فارۋك چەليك تۇركيانىڭ پرەمەر-مينيسترi رەجەپ ەردوعاننىڭ جەكە سالەمiن الا كەلگەندiگiن جەتكiزدi:
— اڭگiمە بارىسىندا قازاقستان پرەزيدەنتiمەن بiز قازاق-تۇرiك قارىم-قاتىناسىنىڭ قازiرگi جاي-كۇيiن تالقىلادىق. ءارi قاراي ەكi ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى دامىتۋ جانە ورiستەتۋ ماسەلەسi ءسوز بولدى، — دەدi چەليك.
ارينە، بiر-بiرiمەن قايشىلىعى مول دiن وكiلدەرiن بiر ۇستەلدiڭ باسىنا جيناۋدىڭ وڭاي شارۋا ەمەس ەكەندiگi بەلگiلi. بيىلعى دiندەر سەزiندەگi باستى جاڭالىق — يزرايل پرەزيدەنتi شيمون پەرەستiڭ ارنايى كەلۋi. بiراق، بۇل يران دەلەگاتسياسىنىڭ شامىنا تيگەن كورiنەدi. شيمون پەرەس فاناتيكتەرگە قارسى كۇش بiرiكتiرۋ قاجەتتiگiن ءسوز ەتكەنi سول ەدi, بۇل يراندىق دەلەگاتسيانىڭ كوڭiلiنە كەلiپ قالعانى سونشالىق، ولار بۇل ءسوزدi ءوز ادرەسiنە ايتىلدى دەپ ءتۇسiنiپ، ءماجiلiس زالىن تاستاپ شىقتى. ولار مۇندا ساياساتكەرلەردi ەمەس، رۋحاني كوسەمدەردi تىڭداۋ ءۇشiن جينالعانىن ايتتى. دەگەنمەن، يران دەلەگاتسياسى زالعا قايتا ورالدى. بۇنىڭ ءوزi ۇلكەن جەتiستiك دەيدi ساراپشىلار.
قالاي دەگەنمەن دە، الەمدiك دiن وكiلدەرiنiڭ باسشىلارىن بiر ۇستەلگە وتىرعىزۋ ارقىلى — قازاقستان iشiندە قىجىلى بار تالايلاردىڭ پروبلەماسىن شەشۋگە تالپىنىپ وتىرعانى بەلگiلi. بۇل يگiلiكتi شارانى الەمدiك قاۋىمداستىقتىڭ جوعارى باعالاپ وتىرعانى دا سودان. جاقسى نيەتتiڭ — جارىم ىرىس ەكەنi ايقىن. دەمەك، دiندەر سەزiنiڭ العا قويعان ماقساتى دا دiتتەگەن مەجەسiنە جاقىن.

ەسەنگۇل كاپقىزى
«تۇركىستان» گازەتى» 2 شىلدە 2009 جىل