بيىل Standard & Poor"s  حالىقارالىق نەسيەلىك اگەنتتىگى BICRA, ياعني بانك سەكتورىنىڭ سالالىق جانە مەملەكەتتىك تاۋەكەلدەرىنىڭ باعاسى سۇرىپىندا قازاقستاندى الدىڭعى كورسەتكىشى 8-توپتا قالدىرىپتى، تەك سالالىق تاۋەكەلى بويىنشا ساندى 8-دەن 7-گە وزگەرتكەن ەكەن. ال وتاندىق مامانداردىڭ پىكىرىنشە، بۇل ارادا ءبىزدىڭ ەلىمىز 8-7 ەمەس، ودان دا جوعارى توپقا جاتقىزىلۋى كەرەك ەدى.  جالپى، قارجى سەكتورىنا بەرىلگەن بۇل باعا قانشالىقتى شىنايى؟ ەگەر باعا ءادىل بەرىلمەسە، اگەنتتىكتىڭ مۇنداي ارەكەتىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟..

«ءبىز قازاقستاننىڭ سالالىق تاۋەكەل باعامىن وزگەرتتىك، ويتكەنى بۇل مەملەكەتتە بانكتىك جۇيەنىڭ قورلاندىرۋ ساپاسى نەعۇرلىم جاقسارعان» دەلىنگەن اتالعان اگەنتتىك تاراتقان ءباسپاسوز بايانىندا. بۇل ارادا S&P العىشارتتارىنا سايكەس، باستاپقى باعا - «وتە جوعارى تاۋەكەلدىڭ قاۋىپ-قاتەرى»، ال قازىرگىسى «جوعارى تاۋەكەل» دەگەندى بىلدىرەتىندىگىن باسا ايتا كەتەلىك.

سونىمەن 8-توپقا ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدەن تىس نيگەريا، گرۋزيا، ليۆان، لاتۆيا، ارگەنتينا، بوليۆيا، ەگيپەت، تۋنيس، ۋرۋگۆاي جانە وزبەكستان مەملەكەتتەرى ەنەدى ەكەن.

بيىل Standard & Poor"s  حالىقارالىق نەسيەلىك اگەنتتىگى BICRA, ياعني بانك سەكتورىنىڭ سالالىق جانە مەملەكەتتىك تاۋەكەلدەرىنىڭ باعاسى سۇرىپىندا قازاقستاندى الدىڭعى كورسەتكىشى 8-توپتا قالدىرىپتى، تەك سالالىق تاۋەكەلى بويىنشا ساندى 8-دەن 7-گە وزگەرتكەن ەكەن. ال وتاندىق مامانداردىڭ پىكىرىنشە، بۇل ارادا ءبىزدىڭ ەلىمىز 8-7 ەمەس، ودان دا جوعارى توپقا جاتقىزىلۋى كەرەك ەدى.  جالپى، قارجى سەكتورىنا بەرىلگەن بۇل باعا قانشالىقتى شىنايى؟ ەگەر باعا ءادىل بەرىلمەسە، اگەنتتىكتىڭ مۇنداي ارەكەتىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟..

«ءبىز قازاقستاننىڭ سالالىق تاۋەكەل باعامىن وزگەرتتىك، ويتكەنى بۇل مەملەكەتتە بانكتىك جۇيەنىڭ قورلاندىرۋ ساپاسى نەعۇرلىم جاقسارعان» دەلىنگەن اتالعان اگەنتتىك تاراتقان ءباسپاسوز بايانىندا. بۇل ارادا S&P العىشارتتارىنا سايكەس، باستاپقى باعا - «وتە جوعارى تاۋەكەلدىڭ قاۋىپ-قاتەرى»، ال قازىرگىسى «جوعارى تاۋەكەل» دەگەندى بىلدىرەتىندىگىن باسا ايتا كەتەلىك.

سونىمەن 8-توپقا ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدەن تىس نيگەريا، گرۋزيا، ليۆان، لاتۆيا، ارگەنتينا، بوليۆيا، ەگيپەت، تۋنيس، ۋرۋگۆاي جانە وزبەكستان مەملەكەتتەرى ەنەدى ەكەن.

اتالعان اگەنتتىك ماماندارىنىڭ باعالاۋىنشا، ەكونوميكالىق تاۋەكەلدىڭ «8» دەگەن باعاسى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق تەپە-تەڭدىگى مەن تۇراقتىلىعىنىڭ بۇزىلۋى سەكىلدى جوعارى تاۋەكەلدەرگە بوي ۇرۋعا بەيىم ەكەنىن بايقاتادى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاننىڭ بانكتىك سەكتورى ءالى دە تۇزەتۋلەر مەن وزگەرىستەر كەزەڭىندە، ءارى مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن جانە قايتا قۇرىلىمدالعان نەسيەلەر كولەمى دە كوپ، اسىرەسە بۇل قۇرىلىس سەكتورىنداعى بورىشكەرلەرگە قاتىستى. وسىعان بايلانىستى حالىقارالىق اگەنتتىك «قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى نەسيەلىك تاۋەكەلدەردىڭ جوعارى بولۋىنا وڭدى-سولدى نەسيە تاراتقان بانكتىڭ شالا ساۋاتسىزدىعى، بورىشكەرلەرمەن جۇمىس ىستەيتىن اندەررايتينگ ستاندارتتارىنىڭ قا-تاڭ بولماۋى، تولەم مادەنيەتىنىڭ تومەندىگى جانە زاڭنىڭ ورىندالۋىنداعى ولقىلىقتار سەبەپ» دەپ قورىتىندى جاسايدى.

قارجىگەر-مامان ءىلياس يساەۆتىڭ ايتۋىنشا، حالىقارالىق نەسيەلىك اگەنتتىكتەردىڭ باعاسى تازا ەكونوميكالىق جاعدايعا بەيىمدەلمەگەن. وعان ساياسي، الەۋمەتتىك، پسيحولوگيالىق، ءتىپتى بەلگىلى ءبىر حالىقارالىق دەڭگەيدەگى الپاۋىتتاردىڭ مۇددەلەرى توقايلاسىپ كەتەدى. وسى قۇرامداس ءبو-لىكتەردى الىپ تاستاپ، تەك ەكونوميكالىق تاۋەكەل جاعىنان قاراستىرساق، ماماننىڭ پىكىرىنشە، Standard & Poor"s  حالىقارالىق نەسيەلىك اگەنتتىگىنىڭ بانك سەكتورىنىڭ سالالىق جانە مەملەكەتتىك تاۋەكەلدەرىنىڭ باعاسى سۇرىپىندا قازاقستان 7 ەمەس، ودان دا تومەن توپقا جاتقىزىلۋى ءتيىس ەكەن.

- قانشا اتاعى جەر جارىپ تۇرسا-داعى، بۇگىنگى تاڭدا تازا ەكونوميكالىق تاۋەكەلدى باعالايتىن حالىقارالىق رەيتينگىلىك اگەنتتىك جوقتىڭ قاسى. سەبەبى ولار بەلگىلى ءبىر الپاۋىتتاردىڭ دەمەۋشىلىگى ارقىلى دۇنيەگە كەلەدى. ياعني بۇل اگەنتتىكتەر سول قوجايىندارىنىڭ مۇددەسى تۇرعىسىندا ساياسي، الەۋمەتتىك جانە پسيحولوگيالىق ىقپالدى قىزمەتتەرىنە پايدالانادى. سوندىقتان ولاردىڭ باعالاۋىنا ونشا سەنە بەرۋگە بولمايدى. بىراق ەكونوميكالىق تاۋەكەلدەردىڭ قۇرامداس بولىگى بىزدەگى قارجى سەكتورىنىڭ جاعدايى كەرەمەت دەپ تاعى ايتا المايمىن. دەگەنمەن بۇگىندەرى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قارىز دەڭگەيى كوپ ەمەس - بار-جوعى 5 ملرد $, التىن ۆاليۋتا قورى  قوماقتى - 80 ملرد $ استام. الەمدىك نارىقتاعى مۇناي باعاسى دا شيكىزات رەسۋرستارىن تاسىمالداۋشى قازاقستان ءۇشىن قولايلى بولىپ تۇر. وسى جاعىنان ال-عاندا، Standard & Poor"s  حالىقارالىق نەسيەلىك اگەنتتىگىنىڭ بانك سەكتورىنىڭ سالالىق جانە مەملەكەتتىك تاۋەكەلدەرىنىڭ باعاسى سۇرىپىندا قازاقستان 7 ەمەس، ودان دا جوعارى توپقا جاتقىزىلۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن، - دەيدى ءى.يساەۆ.

ماكروەكونوميكالىق زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ولجاس قۇدايبەرگەنوۆ بانك سەكتورىنىڭ جاعدايى، نەگىزىنەن، مۇناي اقشاسىنىڭ ارقاسىندا وڭالىپ كەلە جاتقانىن ايتادى.

- قازىر بانك سەكتورىنداعى جاعداي بىرتىندەپ وڭالىپ كەلەدى، سىرتقى قارىزدار قىسقارىپ، دەپوزيت بازاسى ارتىپ، ولار نەسيەلەندىرۋ وسىمىنە ىقپال ەتىپ وتىر. بىراق مۇنىڭ ءبارى - مۇناي باعاسىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە ساقتالىپ تۇرعانىنىڭ ارقاسىندا. ياعني ونىڭ اسەرى بانك سەكتورىنا دا جىلدام جەتىپ جاتىر. بۇگىندەرى بانكتەرگە باستى ماسەلە سسۋدالىق قورجىنداعى ناشار نەسيەلەر ۇلەسىنىڭ جوعارى بولۋى: 34,5 پايىز. ءۇشىنشى جىل قاتارىنان بۇل كورسەتكىشتى ارەڭ-ارەڭ تومەندەتۋگە مۇمكىندىك تۋىنداۋدا. ەگەر وسى ماسەلەنى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە شەشە الساق، قازاقستان رەيتينگى لەزدە جوعارىلاپ شىعا كەلەر ەدى، - دەيدى ول.

تاياۋدا ەلىمىزدە وتكەن VII قازاقستان قارجىگەرلەر فورۋمىندا «حالىق فينانستىڭ» ساراپتاۋ ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى ءسابيت حاكىمجانوۆ تا الەمدىك قارجى داعدارىسىنان قاتتى سوققى العان سالانىڭ ءبىرى - بانك سەكتورىنىڭ بەتى بەرى قاراي باستاعانىن اتاپ ءوتتى.

- بانكتىڭ نەسيەلەندىرۋ كولەمى بيىل دا كەلەسى جىلى دا 10-15 پايىزدى قۇراۋى كەرەك دەپ بولجايمىز. ياعني ەل ەكونوميكاسىندا نەسيەلەندىرۋ ءوسىمى بايقالا باستادى. ارينە، بۇرىنعىداي ءوسىم جاعىنان جالپى ىشكى ونىممەن تالاسا المايدى. قالاي دەگەنمەن دە بانك بورىشكەرلەرى قارىزىن ءالى تولىقتاي وتەگەن جوق. بىراق تولەم جۇرگىزىلىپ جاتىر. سونىمەن قاتار بانكتەردىڭ ۇزاق مەرزىمگە بەلگىلەنگەن قورى دا بولماي تۇر. بۇل پروبلەمالىق نەسيەلەر ماسەلەسى شەشىلگەننەن كەيىن ءبىر جاققا شىعاتىن نارسە دەپ ويلايمىن، -  دەگەن ەدى ول ءوز سوزىندە.

مامانداردىڭ بۇل پىكىرىنەن حالىقارالىق رەيتينگىلىك اگەنتتىكتەر باعاسىنا سەنە بەرۋگە بولمايدى، ەلىمىزدىڭ قارجى سەكتورى وڭالىپ كەلەدى، بىراق پروبلەمالىق نەسيەلەر ماسەلەسىنەن باسىمىزدى ارشىپ الماي، سىرتتىڭ پسيحولوگيالىق، ساياسي ىقپالدارىنا بوي ۇرا بەرەمىز دەپ وي تۇيۋگە بو-لادى.

كامشات ساتيەۆا

«الاش ايناسى» گازەتى