ەلدىڭ ەسىن العان بىلتىرعى سۋ تاسقىنى بيىل دا قايتا اينالىپ سوقتى. اقپان ايىندا وڭتۇستىك ءوڭىردى شايىپ وتكەن تاسقىن ناۋرىزدىڭ اياعىنا قاراي باتىس ءوڭىرىن ابىگەرگە ءتۇسىرىپ جاتىر. توتەنشەلىكتەر كەشە جايىق وزەنى ەرنەۋىنەن اسىپ، التى مەترگە دەيىن كوتەرىلۋى مۇمكىن دەگەن قورقىنىشتى مالىمەت تاراتىپ ۇلگەردى. وتكەن جىلدىڭ الاپات سۋ تاسقىنىنان ساباق الماعان ءبىز، وسىلايشا بيىل دا كوكتەمدى «قاتىرامىز، ءبارى جاقسى بولادى...» دەگەن ۇيرەنشىكتى جۇرىسپەن قارسى الدىق...

توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكو مىرزانىڭ كوكتەمدى قانداي كۇيمەن قارسى الاتىنىن ءبىر قۇداي بىلەدى، بىرنەشە جىلدان بەرى شارۋا بىتكەن جايماشۋاق جازعا شاتقاياقتاپ بارىپ ارەڭ ءىلىنىپ ءجۇر. ءبارى دە سول ايتپاي كەلگەن تاسقىن سۋدىڭ الەگى. وزگەلەر كۇرەك-قايلاسىن دايىنداپ جاتقاندا، اتالمىش ءۇش ءوڭىردىڭ تۇرعىندارى قورا-قوپسىنى كۇزەتىپ، لاي باتپاقپەن الىسىپ اۋرە بوپ جاتادى. قارا سۋدىڭ اۋجايىن سەزىپ، الدىن الا ىسكە كىرىسەدى دەپ سەنگەن توتەنشەلىكتەر دە قورعان بولىپ جارىتپادى. ءىس ءبىتىپ، ەلدى مەكەندەر سۋعا قارىق بولعان تۇستا عانا اتقا قونادى. اقىر اياعىندا مەملەكەتتىڭ ميللياردتاعان قارجىسىن سۋعا اعىزىپ جىبەرگەنىندە شارۋاسى جوق، «ابىروي بولعاندا، ادامداردى امان الىپ قالدىق» دەپ باسى سالبىراپ توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكو تۇرادى. بولدى. ءىس وسىمەن بىتەدى.

ەلدىڭ ەسىن العان بىلتىرعى سۋ تاسقىنى بيىل دا قايتا اينالىپ سوقتى. اقپان ايىندا وڭتۇستىك ءوڭىردى شايىپ وتكەن تاسقىن ناۋرىزدىڭ اياعىنا قاراي باتىس ءوڭىرىن ابىگەرگە ءتۇسىرىپ جاتىر. توتەنشەلىكتەر كەشە جايىق وزەنى ەرنەۋىنەن اسىپ، التى مەترگە دەيىن كوتەرىلۋى مۇمكىن دەگەن قورقىنىشتى مالىمەت تاراتىپ ۇلگەردى. وتكەن جىلدىڭ الاپات سۋ تاسقىنىنان ساباق الماعان ءبىز، وسىلايشا بيىل دا كوكتەمدى «قاتىرامىز، ءبارى جاقسى بولادى...» دەگەن ۇيرەنشىكتى جۇرىسپەن قارسى الدىق...

توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكو مىرزانىڭ كوكتەمدى قانداي كۇيمەن قارسى الاتىنىن ءبىر قۇداي بىلەدى، بىرنەشە جىلدان بەرى شارۋا بىتكەن جايماشۋاق جازعا شاتقاياقتاپ بارىپ ارەڭ ءىلىنىپ ءجۇر. ءبارى دە سول ايتپاي كەلگەن تاسقىن سۋدىڭ الەگى. وزگەلەر كۇرەك-قايلاسىن دايىنداپ جاتقاندا، اتالمىش ءۇش ءوڭىردىڭ تۇرعىندارى قورا-قوپسىنى كۇزەتىپ، لاي باتپاقپەن الىسىپ اۋرە بوپ جاتادى. قارا سۋدىڭ اۋجايىن سەزىپ، الدىن الا ىسكە كىرىسەدى دەپ سەنگەن توتەنشەلىكتەر دە قورعان بولىپ جارىتپادى. ءىس ءبىتىپ، ەلدى مەكەندەر سۋعا قارىق بولعان تۇستا عانا اتقا قونادى. اقىر اياعىندا مەملەكەتتىڭ ميللياردتاعان قارجىسىن سۋعا اعىزىپ جىبەرگەنىندە شارۋاسى جوق، «ابىروي بولعاندا، ادامداردى امان الىپ قالدىق» دەپ باسى سالبىراپ توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكو تۇرادى. بولدى. ءىس وسىمەن بىتەدى.

تەك وسى جىلدىڭ اقپان ايىندا وڭتۇستىك ءوڭىردى اۋرە-سارساڭعا سالعان تاسقىن سۋدان كەلگەن زارداپ - 1 ملرد. 185 ملن. ءبىر ەمەس، بىرنەشە سۋدان قورعاۋ بەلدەۋىن سوعاتىن-اق قارجى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، تاسقىن سۋدان زارداپ شەگىپ، قيراعان 7 ءۇي مەن اپاتتى جاعدايدا تۇرعان 83 تۇرعىن ءۇيدىڭ ورنىنا سالىناتىن باسپانانىڭ قۇرىلىسىنا شامامەن 450 ملن. تەڭگە قاجەت. 280 ءۇيدىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنا تاعى 280 ملن. تەڭگەگە جۋىق قاراجات كەرەك ەكەن. سونداي-اق، وبلىستىق ماڭىزى بار كوپىردىڭ قۇرىلىسىنا 350 ملن. تەڭگە جۇمسالسا، استىنا قۇبىر توسەلگەن وتپە جولعا 90 ملن. تەڭگە جۇمسالادى. بۇرىنعى جولداردى قايتا جوندەۋ ءۇشىن دە ەڭ كەمى 15 ملن. تەڭگە قاجەت بولىپ وتىر. سوڭعى مالىمەتتەر بويىنشا، وسى وڭىردەگى تابيعات اپاتى سالدارىنان 30 ەلدى مەكەندە بارلىعى 610 تۇرعىن ءۇي سۋ استىندا قالعان.  ولاردىڭ اراسىندا، 7 ءۇي مەن 28 قورا-قوپسى قيراپ، 83 ءۇي بۇزىلۋدىڭ الدىندا تۇرسا،  تاعى 280 ۇيگە كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى قاجەت بولىپ وتىر.

ءبىر كەزدەرى سۋ تاسقىنى دەسە ەلدىڭ كوز الدىنا ەرنەۋىنەن اسىپ جاتقان سىرداريا وزەنى ەلەستەيتىن. كەيىن بۇعان شىعىس قازاقستان، باتىس قازاقستان جانە الماتى وبلىسىنىڭ وزەندەرى قوسىلدى. اسىرەسە، باتىستاعى جاعداي مۇشكىل بولىپ وتىر. توتەنشەلىكتەر اعىن سۋدىڭ الدىن الماسا جارتى عاسىردان بەرى بولماعان بىلتىرعى تابيعات اپاتىنىڭ قايتالانۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتۋدا. قۇتقارۋ قىزمەتتەرى كۇشەيتىلگەن جۇمىس تاربىنە كوشىپ، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ بىلىكتى ماماندار توبى باتىس قازاقستان جانە شىعىس قازاقستان  وڭىرلەرىنە اتتاندىرىلدى. قاۋىپتى جاعداي تۋىنداي قالعان ساتتە جەدەل تۇردە قيمىلداۋ ماقساتىندا قۇرىلعان قۇتقارۋ كۇشى مەن ارنايى اۆياتسيانى پايدالانۋ تۋرالى تاپسىرما بەرىلدى.

تۋىنداعان جاعدايلارعا بايلانىستى كەشە وبلىستىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىندە ارنايى بريفينگ ءوتىپ، ءمينيستردىڭ اتىراۋ، اقتوبە جانە قىزىلوردا وبلىستارىنان ارنايى تەحنيكا مەن  قوسىمشا قۇتقارۋشىلاردى، سونداي-اق مەديتسينالىق اپات قىزمەتكەرلەرىن جىبەرۋ جونىندە شەشىم قابىلدانعانى بەلگىلى بولدى. ازاماتتىق قورعانىس باسقارماسىنىڭ باستىعى الەكساندر يۆانوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قاراوزەن مەن سارىوزەن بويىنداعى قازتالوۆ، جاڭاقالا اۋداندارى اۋماقتارىندا، سونداي-اق دەركول مەن شاعان اعاتىن زەلەنوۆ پەن تاسقالادا سۋ تاسقىنى قاۋپى كۇشەيىپ وتىر. «تەك دەركول وزەنىنىڭ سۋى وتكەن تاۋلىكتىڭ ىشىندە 19 سانتيمەترگە كوتەرىلگەن. سۋ  5,5-6,5 مەترگە دەيىن كوتەرىلۋى مۇمكىن. جايىقتا 12 ساۋىرگە دەيىن سەڭ جۇرەدى»، - دەيدى الەكساندر يۆانوۆ. ال اتالمىش دەپارتامەنتتىڭ كەزەكشى ديسپەتچەرلىك قىزمەتى باسقارماسىنىڭ باستىعى ماكسيم حايرەكەنوۆ اتىراۋ، اقتوبە، قىزىلوردادان سۋ تاسقىنى كەزىندە تۇرعىندارعا قىزمەتى كورسەتۋ ءۇشىن 106 مامان-قۇتقارۋشىلار كەلىپ جەتەتىنىن ءمالىم ەتتى. «سونداي-اق بۇل توپتا 21 تەحنيكا مەن 20-دان استام ءجۇزۋ قۇرالى بار. توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنە قاراستى «قازاۆياقۇتقارۋ» توبىنىڭ تاعى ءبىر «مي-171» تىكۇشاعى ۇشىپ كەلدى. سونىمەن بىرگە ءمينيستردىڭ بۇيرىعىمەن ورالعا مينيسترلىك وكىلى، ازاماتتىق قورعانىس دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى، پولكوۆنيك م.يسقاقوۆ جىبەرىلىپ وتىر»، - دەيدى ول.

الماتى قالاسىنىڭ تجد-ءنىڭ  ءباسپاسوز قىزمەتى كەشە وتە كوپ مولشەردە جاۋىن جاۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتتى. وسىعان بايلانىستى تاۋ وزەندەرى تاسۋى مۇمكىن ەكەن، جانە قالا حالقىنا اسا اباي بولۋىن ەسكەرتتى.

ماماندار شاردارا سۋ قويماسىنا تونگەن قاۋىپتىڭ دە ءالى سەيىلە قويماعانىن ايتادى. تەك سوڭعى ءۇش ايدىڭ وزىندە عانا اتالمىش سۋ قويماسىنا 10 ميلليارد تەكشە مەتردەن استام سۋ كەلىپ قۇيىلعان. بۇل سوڭعى 32 جىلدا بولماعان وقيعا. سولاي بولا تۇرا، توتەنشەلىكتەر سىر بويىنان كەلەر قاۋىپ جوق دەپ ەل-جۇرتتى سەندىرىپ باعىپ جاتىر. «قازىرگى ۋاقىتتا سىرداريا وزەنىنىڭ جانىنداعى ەلدى مەكەندەردى سۋ باسۋ قاۋپى جوق. جاعداي كۇندەلىكتى باقىلاۋعا الىندى. وتكەن جىلى ىسكە قوسىلعان كوكساراي سۋ رەتتەگىشىنىڭ ارقاسىندا سىرداريا بويى عانا ەمەس، وڭتۇستىك قازاق¬ستان وبلىستارىنداعى 71 ەلدى مەكەن سۋ باسۋ قاۋپىنەن امان قالدى. قازىر 3 ملرد. 110 ملن. تەكشە مەتر سۋ جينالعان كوكساراي سۋ رەتتەۋىشى، ءالى دە بولسا، 100-150 ملن. تەكشە مەتر سۋ جيناي الادى»، - دەيدى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ەلدار رايىمبەكوۆ.

بىراق، بۇعان سەنۋگە بولا ما؟ بار بولعانى 100-150 ملن. تەكشە مەتر كەڭىستىك قانشاعا جەتەدى؟ ودان كوپ جينالىپ قالسا، سۋدى قايدا جىبەرمەك؟ بىلەتىندەر وسى وڭىردەگى ەكىنشى سۋ قويما - شاردارانىڭ الدەن-اق، كولكىلدەپ تۇرعانىن ايتادى. بۇگىنگى كۇننىڭ وزىندە 5 ملرد. 175 ملن. تەكشە مەتر سۋ جينالىپ تۇر. ال بۇل سۋ قوي¬ماسىنىڭ ءوزى (جوبالىق قۋاتى) 5 ملرد. 400 ملن. تەكشە مەتردەن ارتىق سالماققا شىداي المايدى...

سۋ قويماسى دەمەكشى، ەلىمىزدىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى سىرداريا وزەنىنىڭ تومەنگى اعىسىندا سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن تاعى ءبىر سۋ قويماسى سالىنعالى جاتقانىن سۇيىنشىلەپ ۇلگەردى. «وڭتۇستىكتە سۋ باسۋ قاۋپىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا تاعى ءبىر جاڭا سۋ قويماسى سالىنباق. بۇل نىسان كوكساراي كونتررەتتەگىشى تارىزدەس سىرداريا ساعاسىنىڭ تومەنگى بولىگىندە ورنالاساتىن بولادى»، - دەيدى وڭتۇستىك وڭىردەگى سۋ شارۋاشىلىعى مەكەمەسىنىڭ ديرەكتورى سەمباي سەيسەنوۆ. ايتۋىنشا، قىس مەزگىلىندە وزەننىڭ وسى بولىگى 600 تەكشە مەتردەن ارتىق سۋ وتكىزە المايدى. وسىنىڭ سالدارىنان ماڭايداعى ەلدى مەكەندەرگە تونگەن قاۋپى سەيىلمەي وتىر. «قوسىمشا سالىناتىن سۋ قويماسى وسى قاۋىپتىڭ الدىن الادى. جوبالىق قۋاتى 400 ميلليون تەكشە مەتر. قۇرىلىس بارىسىندا ونىڭ كولەمى ەكى ەسەگە دەيىن ۇلعايۋى مۇمكىن. قازىر جوبا وبلىستىق اكىمدىكتە قارالىپ جاتىر»، - دەيدى س.سەيسەنوۆ.

كەزىندە «كوكسارايسىز - كوڭىل الاڭ» دەپ شەنەۋنىك بىتكەندى اتقا مىنگىزگەن وسى ءبىر سۋ قويماسى تۋرالى الىپ-قاشپا اڭگىمە كوپ. عالىمدار «كوكسارايدان» كەلەر قاۋىپتىڭ كوپ ەكەنىن ايتىپ، بىرنەشە مارتە شۋ كوتەردى. ايتۋلارىنشا وڭىردەگى تاسقىنعا سۋ قويمالارىنىڭ وزدەرى سەبەپ بولىپ جاتقانعا ۇقسايدى. «شاردارا» مەن «كوكساراي» سۋ قويماسىنىڭ وتە جاقىن ورنالاسۋى ءارى اۋماعىنىڭ تىم ۇلكەن بولۋى سالدارىنان بۋلانۋ پروتسەسى ارتىپ وتىر. وسىنىڭ سالدارىنان وڭىردە جاۋىن-شاشىن مولشەرى جىلداعىدان كوپ ءتۇستى. ءارى اۋا رايى دا بىرتىندەپ سۋىتىپ كەلەدى. ناۋرىز ايىندا دا قار جاۋىپ، جۇرت ابىگەرگە ءتۇسىپ جاتىر»، - دەيدى حيميا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قورعان قارىمساقوۆ.

شەت ەلدە تابيعات اپاتتارىنىڭ الدىندا قاۋقارسىزدىق تانىتقان جاۋاپتى مەكەمە سىنعا ۇشىراپ، باسشىسى قىزمەتتەن كەتەدى. ال بىزدە  مۇلدەم كەرىسىنشە. تاسقىن سۋمەن بىرگە قۇمعا سىڭگەن ميللياردتاردىڭ قۇنى دا داۋلانبايدى. جىلداعى ادەتى، اپات اتاۋلىنى دايارلىقسىز قارسى الىپ، جەرگە قاراپ قالسا دا، توتەنشەنىڭ «تورەسى» تاعىن ەشكىمگە بەرمەي كەلەدى. ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، بوجكو ءۇشىن بەيمازا شاق باستالدى. ال اكىمدەر ءۇشىن ناعىز سىناق كەلدى دەۋگە دە بولادى. ويتكەنى بۇعان دەيىن اپاتتى دەر كەزىندە اۋىزدىقتاي الماعىنى ءۇشىن  بىرنەشە باسشى كرەسلوسىن بوساتىپ بەرگەن-تىن. قىسقاسى، تاسقىن كەلە جاتىر! تاعىڭىزدان ايىرىلىپ قالماڭىز، اكىم مىرزا

«حالىق ءسوزى» گازەتى