كەشە قازاق ينتەرنەت كەڭىستىگىندە قىزۋ تالقىلانعان ەكى تاقىرىپتىڭ ءبىرى – حان كەنەنىڭ باس سۇيەگىنىڭ ەلگە قايتارىلاتىنى تۋرالى ءسۇينشى حابار بولسا، ەكىنشىسى – ماجىلىستە قارالعان جەر قاتىناستارى تۋرالى زاڭ جوباسى ەدى.

ەلىشىلىك ساياسي كونيۋكتۋرانى قالت جىبەرمەي قاراپ وتىرعان قازاق قوعامى وسى ەكى جاڭالىقتى ءبىر-بىرىمەن بايلانىستىرا قاراپ، كەنەسارىنىڭ باس سۇيەگىن قازاقستانعا قايتارۋ تۋرالى جاڭالىقتى «اقوردا بيلىگىنىڭ جەر زاڭىن قابىلدارداعى جۇرت نازارىن باسقاعا بۇرۋ ارەكەتى» دەپ باعالاعاندار دا بولدى.

حوش. كەنەسارىنىڭ باس سۇيەگىنىڭ تابىلعانى ءھام ونىڭ جۋىقتا ەلگە اكەلىنەتىنى تۋرالى ءسۇيىنشى حاباردى كەشە جازدىق. بۇگىن ءماجىلىس دەپۋتاتتارى I وقىلىمدا ماقۇلداعان جەر قاتىناستارى ماسەلەلەرىنە قاتىستى زاڭ جوباسى تۋرالى ءسوز ەتپەكپىز.

كەشە – 7 ساۋىردە قابىلدانعان قۇجاتتىڭ رەسمي اتاۋى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە جەر قاتىناستارى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋ ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى.

بۇل ماسەلە جايلى ەلىشىلىك ديسكۋسسيا ءارتۇرلى. پىكىرشىلەردىڭ ءبىر توبى – ءماجىلىس ماقۇلداعان زاڭ جوباسىنا ءوز قۋانىشتارىن جەتكىزسە، ەكىنشىلەرى – كۇمانمەن قارايتىندىقتارىن ايتادى.

سونىمەن، باق نە جازىپ جاتىر؟ الەۋمەتتىك جەلىنىڭ قازاق ءتىلدى سەگمەنتى نە دەيدى؟ ءبىز شولۋ جاساپ كوردىك.

اۋەلى، قر اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى ساپارحان وماروۆ نە دەيدى؟

«اتالعان زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – شەتەلدىكتەرگە، شەتەلدىك كومپانيالارعا، شەتەلدىك ۇلەسى بار قازاقستاندىق كومپانيالارعا، ازاماتتىعى جوق ادامدارعا، قانداستارعا، حالىقارالىق عىلىمي ورتالىقتارعا ا/ش ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرىن جەكە مەنشىككە بەرۋگە جانە ۋاقىتشا جەر پايدالانۋ قۇقىعىمەن (جالعا) يەلەنۋگە تىيىم سالۋ»، - دەيدى.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، وسىعان دەيىن شەتەلدىك تۇلعالارعا جالعا بەرىلگەن جەرلەر پايدالانۋ مەرزىمى اياقتالعانعا دەيىن قايتارىلمايدى. سونداي-اق، جالعا الۋ مەرزىمى دە ۇزارتىلمايدى.

«بۇل زاڭ جوباسىندا بۇدان بۇرىن شەتەلدىكتەرمەن جانە شەتەلدىك ۇلەسى بار قازاقستاندىق كومپانيالار جالعا العان ا/ش جەرلەرىنىڭ پايدالانۋ مەرزىمىن ۇزارتىلمايتىندىعى جانە ولاردىڭ پايدالانۋ مەرزىمى اياقتالعانعا دەيىن عانا يەلىكتە بولاتىنى قاراستىرىلعان»، - دەپتى مينيستر.

مينيستر مالىمەتىنشە، قازىرگى ۋاقتا ا/ش ماقساتىنداعى 74,4 مىڭ گا جەر بىرلەسكەن كاسىپورىنعا جانە 18,5 مىڭ گا جەر ەكى شەتەلدىك زاڭدى تۇلعاعا جالعا بەرىلگەن. بۇل جەرلەر موراتوري ەنگىزىلگەنگە دەيىن بەرىلگەن. ال ولاردىڭ جالعا الۋ مەرزىمى 2022-2025 جىلدارى اياقتالادى.

«ازاتتىق راديوسى» 7 ءساۋىر كۇنى «ءماجىلىس شەتەلدىكتەرگە جەر بەرۋگە تىيىم سالاتىن زاڭ جوباسىن ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدادى», دەگەن ماتەريال جاريالادى. وندا جوعارىداعى اقپاراتتار ايتىلىپ: «2006 جىلدان بەرى ەلدەگى بەيبىت نارازىلىقتاردا جۇرت بيلىكتەن جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتپاۋدى، جالعا بەرمەۋدى تالاپ ەتىپ كەلەدى.

پرەزيدەنت توقاەۆ 25 اقپاندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ جيىنىندا شەتەلدىكتەرگە اۋىل شارۋاشىلىق جەرلەرىن جالعا بەرىلمەيتىنىن جانە ساتىلمايتىنىن ايتىپ، تەز ارادا زاڭ قابىلداۋدى تاپسىرعان. ناۋرىز ايىنىڭ ورتاسىندا زاڭ جوباسى ماجىلىسكە ءتۇسىپ، قۇجاتتى تالقىلاۋ ءۇشىن ءماجىلىس جانىنان جەر كوميسسياسى دا قۇرىلعان.

قازاقستان تەرريتورياسىنىڭ 37 پايىزىن (100 ميلليون گەكتاردان استام) اۋىل شارۋاشىلىق جەرلەرى قۇرايدى. بيلىك جەردىڭ بوس جاتپاۋ قاجەتتىگىن، وعان ينۆەستيتسيا تارتۋ كەرەكتىگىن ءجيى ايتادى. بىراق كەيبىر بەلسەندىلەر ەلدە جەمقورلىق ءورشىپ تۇرعان شاقتا جەر ساتۋ تاجىريبەسىن ەنگىزۋ قاۋىپتى دەپ سانايدى»، - دەپ جازىلعان.

«ازاتتىق رۋحى» سايتى 7 ءساۋىر كۇنى «شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرىلگەن جەرلەر 2025 جىلعا دەيىن مەملەكەتكە كەرى قايتارىلادى», دەگەن تاقىرىپپەن شاعىن ماتەريال جاريالادى. سايت ءوز ماتەريالىندا مينيستر ساپارحان وماروۆ پەن ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋليننىڭ سوزدەرىن كورسەتىپ: «ەلىمىزدە شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرىلگەن جەردىڭ كولەمى 18,5 مىڭ گا قۇرايدى. 2025 جىلعا دەيىن ولار جالعا العان جەرلەردى تولىعىمەن مەملەكەتكە كەرى قايتارادى»، - دەپ جازدى.

«DAT» گازەتى بۇگىن «قازاق جەرى ساتىلمايتىن بولدى ما؟», دەگەن تاقىرىپتا شاعىن ماتەريال جاريالادى. گازەت ءوز ماتەريالىندا «ازاتتىق راديوسىنا» سىلتەمە بەرە وتىرىپ: «ال ەلدەگى جەر قاتىناستارىن رەتتەيتىن باستى قۇجات – «جەر كودەكسى» اتالعان تىيىم سالۋ نورمالارىن قامتي ما، جوق بۇل ماسەلە ءالى دە سوزبۇيداعا سوزىلا ما؟ اۋىل شارۋاشىلىق ماقساتتاعى جەردى ساتۋ ماسەلەسىنە نارازى جۇرتشىلىق وسى تالاپتىڭ «جەر كودەكسى» مەن ەل كونستيتۋتسياسىندا شەگەلەنىپ جازىلعانىنا ءتانتى ەكەنىن ەسكە سالامىز»، - دەپ جازادى.

ءماجىلىستىڭ رەسمي سايتى 7 ءساۋىر كۇنى جەر قاتىناستارى تۋرالى زاڭ جوباسى تالقىسىنا قاتىستى 4 ماتەريال جاريالاپتى. ونىڭ ءبىرى ءماجىلىس وتىرىسىنىڭ بەينە نۇسقاسى ەكەن. قالعان ءۇش ماتەريالدا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەن سپيكەر نۇرلان نىعماتۋليننىڭ سوزدەرى جاريالانعان. وندا ءماجىلىس توراعاسى: «بۇگىنگى ماقۇلدانىپ وتىرعان جەر قاتىناستارى تۋرالى زاڭ جوباسىنىڭ قازاقستان قوعامىندا ماڭىزى دا، ورنى دا ەرەكشە. سەبەبى، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن ازىرلەنگەن وسى قۇجاتتىڭ ناتيجەسىندە حالقىمىزدىڭ نازارىندا جۇرگەن سۇراق بويىنشا ناقتى شەشىم قابىلداندى. ەندى جەرىمىزدى شەتەلدىكتەرگە ساتۋعا دا، جالعا بەرۋگە دە تولىقتاي تىيىم سالىنادى»، - دەپ پىكىر بىلدىرگەن.

ال قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ رەسمي سايتىندا اتالعان زاڭ جوباسىن تالقىلاۋعا قاتىستى بىردە-ءبىر اقپارات جوق.

ءمينيسترلىڭ سايتىنىڭ «جاڭالىقتار» لەنتاسىندا سوڭعى ماتەريال 6 ساۋىردە جاريالانعان. ول – «فەرمەرلەر 2021 جىلعا ارنالعان قۇرعاقشىلىقتان ساقتاندىرۋ شارتتارىن جاساي باستادى»، دەگەن اقپارات. ال «قۇجاتتار» بولىمىندە 7 ءساۋىر كۇنى 3 ماتەريال جاريالانعان. الايدا ولاردىڭ بىردە-ءبىرى جەر قاتىناستارى تۋرالى زاڭ جوباسىنا قاتىستى قۇجاتتار ەمەس.

الەۋمەتتىك جەلى نە دەيدى؟

قازىبەك يسا، ءماجىلىس دەپۋتاتى: «جەر ماسەلەسىندە شەگىنەرگە جەر جوق. جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى، جالعا دا بەرىلمەيدى!

ەندى وسى بۇگىن قابىلدانعان جەردىڭ شەتەلدىكتەرگە ساتىلماۋى مەن جالعا دا بەرىلمەۋى تۋرالى زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى باپتارىن جەر تۋرالى كوميسسيا باسشىلىققا الىپ، بارلىق جەر تۋرالى ماسەلەلەردى تۇگەل شەشۋى ءتيىس.ءيا، بۇگىن، ساۋلەلى ءساۋىر ايىنىڭ قاسيەتتى 7-ءسى كۇنى قابىلدانعان زاڭ جوباسى بۇكىل ەلدىڭ كۇتىپ وتىرعان ەڭ باستى قۇجاتتارىنىڭ ءبىرى ەدى. ويتكەنى، جەر بولماسا، ەل دە بولمايدى!

سوندىقتان زاڭ جوباسىن قۋانا قولداپ، ەرەكشە تولقىنىسپەن داۋىس بەردىك. داۋىس بەرە وتىرىپ، ءوزىمنىڭ وسى بۇكىل ەل كۇتكەن تاۋەلسىزدىكتىڭ بەرىك تىرەگى بولار تاريحي شەشىمدى قابىلداۋعا قاتىسىپ وتىرعانىما اللاعا سانسىز شۇكىرلىك ەتتىم.

ال وسى حالىقتىڭ نارازىلىعىنا ۇشىراپ، ەلدى الاڭعا شىعارعان جەر ساتۋ تۋرالى داۋلى باپتار قابىلدانعان پارلامەنت قۇرامىندا بولماعانىما قۋاندىم.جەر ماسەلەسىندە شەگىنەرگە جەر جوق! ويتكەنى، جەر – تاۋەلسىزدىك كەپىلى!»، - دەپ جازىپتى.

جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى مۇحتار تايجان بۇگىن: «ءبىز، جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى، قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارنالعان جەرلەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنا دا جەكە مەنشىككە ساتۋعا قارسىمىز! جەر مەملەكەت مەنشىگىندە قالۋى كەرەك. ازاماتتارىمىز جەردى جالعا الىپ جۇمىس ىستەسىن.

جەر كوميسسياسىنىڭ باسقا دا مۇشەلەرىن، جانە دە بارشا ازاماتتاردى بىزگە قوسىلۋعا شاقىرامىز!»، - دەپ جازىپ، كوميسسيانىڭ وزگە دە مۇشەلەرى – مۇرات ابەنوۆ، جانىبەك قوجىق پەن ماقسات تولىقبايدى بەلگىلەگەن.

قوعام بەلسەندىسى رينات رافحات كەنەسارىنىڭ باس سۇيەگىنىڭ قازاقستانعا قايتارىلۋ تۋرالى جازباسىندا: «مۇمكىن سىرتقى ەمەس ىشكى ساياساتىمىزعا دا قاتىسى بار شىعار. قازىرگى ۋاقىتتا جەر رەفورماسىنا بايلانىستى جەرگە قاتىستى زاڭنامالاردى وتكىزۋ ءۇشىن، حالىقتىن نازارىن باسقا جاققا بۇرۋى دا بولۋى مۇمكىن. ەستەرىڭىزدە بولسا سايلاۋ الدىندا رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتتارىن ۇرگىزىپ قويدى دا، سايلاۋ وتكەننەن كەيىن سول دەپۋتاتتار سوزدەرىن قايتىپ العانداي بولدى عوي. سونى دا ەستەرىڭىزدەن شىعارماڭىزدار. دەمەك، اسا ءمان بەرىپ قۋانىپ كەتپەڭىزدەر»، - دەپ جازادى.

جەر كوميسسياسىنىڭ تاعى ءبىر مۇشەسى جانىبەك قوجىق: «كونستيتۋتسيا بويىنشا قر ازاماتتىعىن العان قىتاي مەن قازاقتىڭ قۇقى بىردەي. قازاققا ساتىلعان جەر، قر ازاماتتىعىن العان قىتايعا دا، ورىسقا دا، وزبەككە دە ساتىلادى. بۇل وتانىمىزعا قاۋىپ! ءبىز سوعان قارسىمىز! قازاقتىڭ ا/ش جەرلەرى ەشكىمگە ساتىلماسىن!»، - دەپ جازادى.

ال ءماجىلىس دەپۋتاتى جاناربەك ءاشىمجان «جەر تۋرالى نەگىزگى ماسەلەگە نۇكتە قويىلدى» دەگەن جازباسىندا ءماجىلىس وتىرىسىندا تالقىلانعان ماسەلەلەرگە شول جاساي وتىرىپ: «سونىمەن حالىقتىڭ جانىن دا قانىن دا تولقىتقان جەر تۋرالى زاڭ جوباسىنا قاتىستى نەگىزگى سۇراققا نۇكتە قويىلدى.

ارينە，وسىمەن قازاق جەرىنىڭ ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىلىپ كەتتى دەۋگە بولمايدى. ءالى دە ۇيىعان جايتتار مەن ەلدىڭ كوكەيىندە ساۋالدار از ەمەس. ەندى سول ساۋالدارعا دا جاۋاپ تابىلاتىن ءسات جاقىن.

جەر رەفورماسى جونىندە ارنايى كوميسسيا قۇرىلعان. وسى كوميسسيا شەڭبەرىندە قالعان ساۋالداردىڭ بارىنە تولىققاندى جاۋاپ بەرىلەدى دەگەن ۇمىتتەمىز»، - دەپ جازادى.

Abai.kz