ەلورداداعى تۇرعىندار تاراپىنان ءسوز بولاتىن باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى – جول ساپاسى ەكەنى راس. جۋىردا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ قالاداعى جول سالۋشى مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىن سىناپ، قالانىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، سونىڭ ىشىندە جول ساپاسىنا قاتىستى 5 ماڭىزدى ماسەلە كوتەرىپتى.

اۋەلى: «كەيبىر كوشەلەرگە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەنىنە 3-4 جىل دا وتكەن جوق. قايتا جوندەۋدى قاجەت ەتەدى. تۇرعىنداردىڭ شاعىمداناتىنداي ءجونى بار. جولعا جاۋاپتى باسقارمانىڭ مىندەتى تەك قانا جول قۇرىلىسىنا كونكۋرس وتكىزىپ قويۋ ەمەس، سونداي-اق، سول جولدىڭ ساپاسىن دا باقىلاۋ! قابىلداپ الىنعان جولداردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى»، - دەپ جازدى كولگىنوۆ مىرزا ءوزىنىڭ جەلىدەگى پاراقشاسىندا (Instagram).

سوسىن، قالانىڭ جول ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋ بويىنشا 5 تالاپتى ايتتى. ولار:

1) جول جاماۋ جۇمىستارىن جەدەلدەتۋ،

2)جولدارعا ورتا دەڭگەيلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، ول تىزىمگە جوندەۋدى شۇعىل قاجەت ەتەتىن كوشەلەردى ەنگىزۋ. اسىرەسە جاڭادان قۇرىلىپ جاتقان اۋداندارداعى جول قۇرىلىسىن رەتتەۋ. سونداي-اق، بۇرىن مۇلدە اسفالتتالماعان جولداردى دا وسى تىزىمگە قوسۋ. قالانىڭ ەسكى بولىگىنە جانە تۇرعىن ءۇي ماسسيۆتەرىنە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ.

3) جۇمىستى دۇرىس جۇرگىزبەگەن مەردىگەرلەردى سوتقا بەرۋ جانە قارا تىزىمگە قوسۋ.

4) «قازاۆتوجولعا» ەسكەرتۋ جاساۋ. جول قۇرىلىسىنا ساپاسىز ماتەريالداردى پايدالانباۋىن باقىلاۋ.

5) اسفال-بەتون زاۋىتىنىڭ ىسكە قوسۋ.

«مىسالى، وتكەن جىلى قالادا 170-تەن اسا كوشەگە جوندەۋ جۇرگىزىلدى. ونىڭ 100-ءى تۇرعىن ءۇي ماسسيۆتەرىندە ورنالاسقان. بيىلعى جىلى دا وسى شامادا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىن بولادى»، - دەپ جازدى اكىم.

ايتپاقشى، سوسىن التاي كولگىنوۆ قالاداعى جاۋىن-شاشىن كارىز جۇيەسىنە قاتىستى دا جازبا جاريالاپ، قالادا جاڭادان سۋاعارلار (ليۆنەۆوك) سالىناتىنىن ايتىپتى.

بۇيدەيدى: «قازىرگى جاۋىن-شاشىنعا بىزدەگى كارىز جۇيەسىنىڭ قۋاتى جەتكىلىكسىز. سوندىقتان، وسىنداي جاڭا كارىز جۇيەلەرىنىڭ قۇرىلىسىن باستاپ، كوللەكتورلاردى كەڭەيتىپ جاتىرمىز.

جۋىردا مەن بىرنەشە نىساندى بارىپ، كوردىم. شەشىم قابىلداندى. مىسالى، الماتى اۋدانىندا (ش.قالداياقوۆ كوشەسى) ءبىز سورعى ستانتسيالارى بار كوللەكتور قۇرىلىسىن باستادىق. ونىڭ فۋنكتسياسىن سوڭعى بىرنەشە جىل بويى كادىمگى تۇرمىستىق كاناليزاتسيا اتقارىپ كەلگەن. ول ءجيى بۇزىلىپ قالاتىن. ال مىنا جاۋىن-شاشىنعا ارنالعان كوللەكتور جينالعان سۋدىڭ ءوتۋ قۋاتتىلىعىن كوبەيتەدى. وسىلايشا، كوشەلەر مەن تۇرعىن ۇيلەردى سۋ باسۋ قاۋپىن جويادى»، - دەپ جازدى كولگىنوۆ.

راس، كەيىنگى ۋاقتا قازاق قوعامى قۇددى اتىلعالى تۇرعان جانارتاۋ ءتارىزدى. ەلارالىق ءھام ەلىشىلىك، ۇلتتىق ماسەلەلەردەن باستاپ تۇرمىستىق دەڭگەيگە دەيىنگىنىڭ بارلىعى قوعامنىڭ، وندا دا قازاق قوعامىنىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا. سول قاتاڭ باقىلاۋداعىلاردىڭ ءبىرى – اكىمدەر. ەل-جۇرت ولاردىڭ ءار ايتقان ءسوزى، ءار باسقان ءىزىن اڭدىپ قاراپ وتىر. بىزدە اكىمدەر كوپ. ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى اكىمدەر بار. ءبىز بۇگىن سولاردىڭ ىشىندەگى باس قالانىڭ باسشىسى جايلى ءسوز ەتپەكپىز.. التاي كولگىنوۆ جايلى...

التەكەڭ (ا.كولگىنوۆ) تۋرالى ايتار كوپ. التەكەڭ شالىس باسىپ، شالت قۇلاعان كەمشىلىكتەر تۋرالى وسىعان دەيىن دە جازدىق. قايتالاپ جاتپايىق... بۇگىنگى ءسوز باسقا. بۇگىنگى ءسوز – كولگىنوۆتىڭ 2 جىلدا نە ءىس تىندىرعانى جايلى بولماق.

2021 جىلدىڭ اقپانى. ەلىشىلىك ساياسي كونيۋكتۋرانى قالت جىبەرمەي قاراپ وتىرعان قازاق قوعامى قىزۋ تالقى جاساعان تاقىرىپ – وبلىس پەن قالا اكىمدەرىنىڭ ەسەپ بەرۋ جيىنى بولدى. اكىمدەر وتكەن جىلدا اتقارىلعان «قىرۋار» جۇمىستىڭ ەسەبىن تۇگەندەپ، كەلەر جىلعا ءۇيىلىپ-توگىلگەن جوسپارلارىن ايتتى. سولاردىڭ ءبىرى التاي كولگىنوۆ. كولگىنوۆ ەسەبىندەگى كوپ سوزدەن بولەك، نازار اۋدارا كەتەتىن ءبىر جايت – ەلوردا اكىمى «كىشكەنە جەڭىستەر» ءپرينتسيپىن، ياعني، اتى دارداي بولماسا دا، ماڭىزى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ ءپرينتسيپىن باسشىلىققا العانعا ۇقسايدى. اكىمنىڭ جىل بويعى جۇمىسىنا وبەكتيۆتى باعا بەرۋگە، بۇل دۇرىس-اق، تاكتيكا شىعار.

ءاسىلى، باس قالانى ەكى جىلعا جۋىق باسقارىپ كەلە جاتقان كولگىنوۆ وزىنە ءھام وزىنە دەيىنگى اكىم-قارالاردىڭ قامسىز تىرلىگى ءۇشىن حالىق سىنىنا ۇشىراعان دەسەك ءادىل بولار. نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمدىگىنە ايتىلىپ جاتقان بۇگىنگى سىننىڭ دەنى ەلوردانى الەكەڭە دەيىن دە باسقارعان اكىمدەردىڭ كەم-كەتىگىنە ايتىلعان سىن ەكەنى وتىرىك ەمەس. ەن باستىسى وسى ەكى جىلدا التاي كولگىنوۆ كومانداسى سول سىننان قورىتىندى شىعاردى ما دەگەن سۇراق. بىزشە بولسا، شىعاردى! ونى بيىلعى كوكتەمدەگى قالا تازالىعىنا قاتىستى كولگىنوۆتىڭ قاتقىل قيمىلىنان بايقاۋعا بولادى. التەكەڭ، ىسكە بەل شەشە كىرىسكەنگە ۇقسايدى. كوكتەمگى تىرشىلىك باستالىسىمەن-اق، اۋدان اكىمدەرى مەن ءىرىلى-ۇساقتى باسقارما-باسشىلارىنىڭ شەن-شەكپەندەرىنە قارامايتىنىن، قاجەت بولسا، قارا تىزىمگە قوساتىنىن (اسىرەسە الماتى، ەسىل اۋداندارىنىڭ باسشىلارىنا) قاتاڭ ايتتى.

راسىمەن دە، استانا اكىمدىگى بۇل جولى شەشىمى كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشۋگە بىلەك سىبانا كىرىسكەنىن ايتىپتى. ول – سالىمشىلار ماسەلەسى، كارىز قۇبىرلارى مەن قالانى گازداندىرۋ ماسەلەسى، قوعامدىق كولىكتەردى جاڭارتۋ مەن تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ماسەلەلەرى.

استانانىڭ ەڭ باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى - 2010 جىلدان بەرى جالعاسىپ، قۇرىلىسى ءالى كۇنگە اياقتالماعان، الدانعان سالىمشىلار داۋى بولعان. الاياق مەردىگەرلەرگە الدانعان قاراپايىم حالىق بۇل كۇندەرى قازاقستان بيلىگىنىڭ ادىلدىگىنەن كۇدەر ۇزە باستاعان. ال ولاردىڭ سانى – مىڭ!

جەڭ ۇشىنان جالعاسقان سىبايلاستىق، ءبىر-ءبىرىنىڭ ءىزىن جاپقان ءداۋ دوكەيلەردىڭ قىلمىستىق پيعىلدارى مەن ارەكەتتەرى، ادام ايتسا سەنگىسىز الاياقتىقتى كوزبەن كورسەتتى. باسپاناعا ءزارۋ حالىققا مىڭداعان شارشى مەتر سالىنباعان ءۇيدى ساتقانداردىڭ ءالى كۇنگە لايىقتى جازاسىن الماۋى كولگىنوۆ اكىمدىگىنىڭ الدىنان كولبەڭدەپ شىعا بەرەتىن. بۇل داۋدى كولگىنوۆ اكىمدىگى قالاي شەشپەك دەگەن ساۋال اكتۋالدىلىعىن جويعان جوق.

التاي كولگىنوۆ اكىم بولعان ەكى جىلدان اسا ۋاقىت ىشىندە اتالعان ماسەلەنى شەشۋگە ەش ارەكەت ىستەمەدى دەسەك، جانە وتىرىك بولار ەدى. شاما-شارقىنشا شارۋا اتقاردى. وسى ۋاقىت ىشىندە استانا اكىمدىگى ۇزىق جىلدار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان قۇرىلىستاردىڭ سانىن 52-دەن 22-گە دەيىن قىسقارتىپتى. بۇل دەگەن ميلليون تۇرعىنى بار قالا ءۇشىن الەۋمەتتىك ماسەلە ءھام ونىڭ وڭ شەشىلە باستاعانىنىڭ ءبىر دالەلى.

ەلورداعا وڭىرلەردەن اعىلعان ىشكى ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ كوپتىگى، قالاداعى الەۋمەتتىك ماسەلەنى ەكى ەسە ۇلعايتقانى انىق. ال حالىقتىڭ باستى الەۋمەتتىك پروبلەماسى باسپانا. دەمەك، كولگىنوۆ اكىمدىگى سالۋعا ءتيىس تۇرعىن ءۇي كولەمى دە ۇلعايادى دەگەن ءسوز. اكىمدىك، ماسەلەنى تولىق شەشىپ تاستاماسا دا، 10 مىڭعا جۋقى باسپانا كەزەگىندە تۇرعانداردىڭ ماسەلەسىەن شەشكەن ەكەن. مۇنى دا كولگىنوۆ مىرزانىڭ جىلدىق ەسەبىنەن ۇقتىق.

كولگىنوۆ اكىمدىگىنىڭ تاعى ءبىر باس قاتىرار ءىسى – اپاتتىق جاعدايداعى تۇرعىن ۇيلەر مەن ونداعى تۇرعىنداردى كوشىرۋ ماسەلەسى بولعان. بۇل ىستە دە كولگىنوۆ اكىمدىگى ماسەلەنىڭ كىلتىن تاپقانعا ۇقسايدى. ول – بيزنەسمەندەر مەن حالىق اراسىندا ديالوگ ورناتۋ. راس، كولگىنوۆتىڭ بۇل شارۋاسىنا نارازى جۇرت تا جوق ەمەس. دەگەنمەن، بۇرعىداي ەمەس. ەسكى ۇيلەردە تىرشىلىك كەشىپ جاتقان جۇرت، اكىمدىك ۇسىنعان جەرلەرگە بىرتىندەپ كوشە باستاعان.

التاي كولگىنوۆ مىرزا اكىم بولعان ەكى جىلدا ىلگەرىلەۋ كورگەن تاعى ءبىر ماسەلە – جاۋىن-شاشىننان كەيىنگى قالانىڭ توعان سۋعا تولىپ قالۋى ەدى. ىلگەرىلەۋ كوردى دەگەننەن گورى، ماسەلە شەشىلدى دەگەن دۇرىس بولار. ويتكەنى، ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ جاۋىن-شاشىن كارىزى جۇيەسى ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتقانىن ايتتى.

«جاۋىن-شاشىن كارى جۇيەسىنە بايلانىستى «Elorda eco systems» كاسىپورنىن قۇردىق. ول ءدال وسى ماسەلەمەن اينالىسادى. قالادا بىرنەشە پروبلەمالى ۋچاسكە بار. ولار: باۋىرجان مومىشۇلى داڭعىلى، ج.تاشەنوۆ، رەسپۋبليكا داڭعىلى جاقتان ا.يمانوۆ كوشەلەرى، تۇران، ۇلى دالا داڭعىلدارى. مومىشۇلى بويىنشا جۇمىستى اياقتاپ، ديامەترى ۇلكەن قۇبىر توسەدىك، قوسىمشا سورعىش قويدىق. ۇلكەن جۇمس جاسالدى. قازىرگى ۋاقىتتا ول جەردە بۇرىنعىداي پروبلەما جوق»، - دەدى كولگىنوۆ.

راس، نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ جاۋىن-شاشىن كارىزى جۇيەسىنە قاتىستى سىن كوپ. ايتسە دە، قالا جىلدام ءوسىپ كەلە جاتىر. ءتىپتى، ەڭ قارقىندى دامۋشى قالالاردىڭ ءبىرى دەسەك تە بولادى. حالىق سانى ءوسىپ، جاڭا جولدار، جاڭا نىساندار پايدا بولۋدا. جاڭا شاعىن اۋداندار دا سالىنىپ جاتىر. سوندىقتان دا، ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم ماسەلەسى كۇنتارتىبىندە تۇر. ال ەندى كارىز قۇبىرلارى مەن سۋاعارلار ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن جاڭا قۇرىلعان «Elorda Ecosystems» كومپانياسى قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ۋاقىت كورسەتەر...

كولگىنوۆ اكىمدىگى جۇمىسىنا قاتىستى ايتىلىپ جۇرەگن تاعى ءبىر سىن – بىلتىرعى قار تازالاۋداعى قاتەلىكتەر ەكەنى راس. توتەنشە جاعدايعا دايىن بولماي شىققان ەلدوردا كوممۋنالدىق مەكەمەلەرىنىڭ قاتەلىكتەرى ءۇشىن ەلدەن ءسوز ەستىگەن التاي كولگىنوۆ دەر كەزەىندە ءتيىستى شەشىمدەر قابىلداپ، ماسەلەنى شەشكەنىن كوردىك. ءتىپتى، استانانىڭ اق تۇتەك بورانىندا قار تازالاۋ جۇمىستارىنا كولگىنوۆ مىرزانىڭ ءوزى دە تىكەلەي قاتىسقان ەدى.

بىلتىرعى جىلعى ءساۋىر ايىنداعى اكىمدەر رەيتينگىندە ءدال وسى التاي كولگىنوۆ كوش سوڭىندا بولعان. ونىڭ سەبەپتەرىن جوعارىدا ايتتىق. وسىعان قاراماستان، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا (بىلتىر) «كەرەمەتتىڭ» كوكەسىن كولگىنوۆ ەستىگەن. پرەزيدەنت توقاەۆ ونىڭ جۇمىسىنا وڭ باعا بەرىپ، بارلىعىنىڭ كوزىنشە ماقتادى.

«ەلوردا اكىمىنە قاتىستى ايتاتىن بولسام، ونىڭ جۇرگىزىپ جاتقان بەلسەندى جۇمىسىن وڭ باعالايمىن. قالا تۇرعىندارىمەن، ونىڭ ىشىندە ماسەلەسى بار اۋدان تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋ جۇمىستارى جاقسى ءجۇرىپ جاتىر. ادامدارمەن كەزدەسىپ ءبىزدىڭ ساياساتىمىزدى، ونىڭ ىشىندە ەلوردا تۇرعىندارى اتاپ وتەتىن ماسەلەلەر مەن مۇمكىندىكتەردى ءتۇسىندىرىپ ءجۇرسىز»، - دەگەن.

ال بيىل شە؟ استانا اكىمىنىڭ ەسەبى تۋرالى ساراپشىلار پىكىرى قانداي؟ قاراڭىز:

«التاي كولگىنوۆ ول – «بولاشاقتىڭ» تۇلەگى. جاڭا بۋىن ساياساتكەر دەپ ەسەپتەيمىن. استانا قالاسىندا سوڭعى كەزدەرى وڭ وزگەرىستەر بايقالادى. ارينە، كەيبىر پروبلەمالار دا جوق ەمەس. مىسالى، جول ماسەلەسى، قاردىڭ تازالانباۋى ت.ب. ول ارينە، ءبىر ادامعا قاراپ قالعان جوق. سوندىقتان، كولگىنوۆ مىرزاعا تاعى دا 2-3 جىل ۋاقىت بەرسە، ناتيجەلى جۇمىستار اتقارىلادى جانە وسى باستالعان ىستەر اياعىنا جەتەدى دەپ ەسەپتەيمىن.

ال الدانعان سالىمشىلار ماسەلەسىنە، ءوزىم كۋا بولعان ءبىر جايتتى ايتار ەدىم. ءبىزدىڭ ءۇيىمىزدىڭ  ءدال قاسىندا جىلدار بويى قۇرىلىسى بىتپەي كەلە جاتقان تۇرعىن ءۇي بولدى. ونىڭ كەيبىر سالىمشىلارى ءتىپتى، قايتىس بولىپ كەتكەن. سولاردىڭ بالالارى كەلدى. سولاردى جيناپ الىپ، ۋادەسىندە تۇرعانىن كوردىك. جالپى كولگىنوۆتىڭ جۇمىسىنا قاتىستى، وڭ ايتۋعا دا، سىن ايتۋعا دا بولادى. ال وبەكتيۆتى باعالايتىن بولساق، كولگىنوۆ ەڭبەكقور ادام. بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم. مەن وسى قالانىڭ تۇرعىنى رەتىندە ايتىپ وتىرمىن»، - دەيدى سامات نۇرتازا.

«ءبىز ءوزىمىز دە وسى استانا تۇرعىنىمىز. شىنىن ايتقان كەزدە، جاسالىپ جاتقان جۇمىستاردى دا، شەشىلمەي جاتقان ماسەلەلەردى دە كوزىمىزبەن كورىپ ءجۇرمىز. مىسالى، قالا تازالىعى، سوسىن، بازارلار ءجۇمىسىن رەتتەۋ سەكىلدى ماسەلەلەردە اكىمدىكتىڭ بەلسەندى جۇمىستارى كورىنەدى. ونان كەيىن كولگىنوۆتىڭ حالىققا اشىقتىعىن ايتار ەدىم. تۇيتكىلدى ماسەلەلەردە، ەلمەن كەزدەسۋدە اشىق جۇمىس جاسايدى. بەلسەندى، ىسكەر ازامات رەتىندە باعالايمىن. استانا ۇلكەيىپ كەلە جاتىر عوي. جاڭا كوشەلەر قوسىلىپ جاتىر. سوعان بايلانىستى جاڭا پروبلەمالار دا كوبەيىپ جاتىر. سول جاعىنان قاراعاندا، وسىدان ون جىل بۇرىنعى استانانى باسقارۋ جەڭىلىرەك بولعان شىعار.

كەمشىلىكتەرى دە جوق ەمەس. مىسالى، قالا ورتالىعىنداعى ءتۇزۋ جولدار قايتا-قايتا جوندەلەدى، جىل سايىن. ال قالا شەتىندەگى جولدار، قالا ماڭىنداعى كەيىن قوسىلعان اۋىلداردىڭ جولدارى ءالى كۇنگە شەشىلگەن جوق. ورتالىق كوشەلەردى عانا ەمەس، قالا شەتىندەگى كوشەلەرگە دە كوڭىل بولگەن ءجون.

سوسىن، قالانى گازداندىرۋ ماسەلەسى بار. وسى جۇمىستار باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. راس، قازىر قالانىڭ ءبىراز جەرلەرىنە گاز جەتتى. دەگەنمەن، ءالى دە تولىق شەشىلگەن جوق. بۇل باس قالا بولعان سوڭ كەلىمدى-كەتىمدى قوناقتار بار. استانانىڭ تۇتىندەپ تۇرعانى تاعى بار. وسى ماسەلەلەردەن دۇرىس قورىتىندى شىعارۋى كەرەك»، - دەپتى ساراپشى باۋىرجان سەرىكباەۆ.

بيىل جىل باستالعالى بەرى اكىمدىك ەسىگىن كۇزەتكەن كوپبالالى انالار داۋى دا كولگىنوۆتىڭ كەزەك كۇتتىرمەس ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولماق. ال بۇل داۋدى التاي كولگىنوۆ قالاي شەشپەك؟ كولگىنوۆ بيىل دا ماقتالا ما، الدە...

Abai.kz