«Forbes جۋرنالى» ميللياردەرلەردىڭ جاڭا ءتىزىمىن جاريالاعان سايىن الەم جۇرتشىلىعىنىڭ نازارى ءوز ەلىندەگى باي مەن كەدەيدىڭ تابىس ايىرماسىنا (دجيني يندەكسىنە) تۇسەرى انىق. الپاۋىت بايلار شوعىرلانعان اقش پەن قىتايدا ول كورسەتكىش 0,4-تەن اسسا (جوعارى), بىزدە 0,26. ءبىر وداقتان شىققان ۋكراينا، بەلارۋس، قىرعىزستاننىڭ كورسەتكىشىنەن بيىك، سەكسەن ميلليوننان اساتىن حالقى بار، الىپ گەرمانيامەن (0,27) قارايلاس. نەگىزى جان سانىمىزدىڭ ازدىعىن، جەر استى، ءۇستى بايلىعىمىزدىڭ مول ەكەنىن قاپەرگە الساق، نورۆەگيا، دانيا قاتارلى سولتۇستىك ەۆروپا ەلدەرىندەي (0,2) بولۋى كەرەك ەدى.

قازاقتىڭ قازبا بايلىعىن جەكەشەلەندىرىپ العان ەۆرازيا ۇشتىگىنىڭ (ماشكەۆيچ، شوديەۆ، يبراگيموۆ (سوڭعىسى مارقۇم) بىرەۋى يزرايل، ەكەۋى بەلگيا ازاماتتىعىن الىپ، قازاقتان ىرگەسىن اۋلاق سالعاننان كەيىن، قازاق بايلارىنىڭ كوشىن ءوزىمىزدىڭ «مەستنىي كورەيتس» ۆلاديمير كيم (4,6$) باستايتىن بولىپتى. «Forte بانكتىڭ» يەسى بولات وتەمۇراتوۆتىڭ (3,4$), «حالىق بانكتىڭ» يەسى تيمۋر قۇلىباەۆتىڭ (2,8$) قاتaرىنا بيىل كادىمگى ءسىز بەن ءبىز كرەديت الىپ، «لاقتىرىپ» كەتەتىن «كاسپي بانكتىڭ» نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى ۆياچەسلاۆ كيم (3,3$) مەن 2007 جىلى قازاندا اتقارۋشى ديرەكتور بولىپ كەلگەن ميحايل لومتادزە (2,3$) قوسىلىپتى. «فريدوم فينانىستىڭ» يەگەرى تيمۋر تۋرلوۆ تا بار (2,2$). كورىپ وتىرعانىمىزداي قازاقستان قارجى سالاسىنىڭ  ميللياردەرلەر باسىپ شىعاراتىن «ينكۋباتورعا» اينالعانىن كورەمىز.

قوعام بەلسەندىلەرى مەن دەپۋتاتتاردىڭ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق بەلسەندى تۇرعىندارىنىڭ (جالپى حالىق سانىنىڭ 55 پايىزى) جارتىسىنا جۋىعىنىڭ (27%) بانكتەرگە بەرەشەك ەكەنىن ايتىپ كەلە جاتقانىنا ءبىرتالاي ۋاقىت ءوتتى. بۇل جايت قازاقستان بانكتەرىنىڭ شەتەلدىك قور نارىعىنداعى يميدجىنە ەش اسەر ەتپەيتىن سياقتى. لوندون قور بيرجاسىندا «كاسپي بانك» اكتسياسلارىنىڭ قۇنى ەۆروپالىق ارىپتەستەرىمەن يىق تەڭەستىرىپ، الدىڭعى تورتتىككە ەنگەن. بىلتىر قىرىق ەكى مىڭ بەس ءجۇز تەڭگەنىڭ جىرى باستالعاندا ەكونوميستەر وكىمەتتىڭ حالىقتان گورى قارجى نارىعىن ساۋىقتىرۋعا كوپ قارجى بولەتىنىن تىلگە تيەك ەتكەن. قازاقستاننىڭ سىرتقى قارىزىنىڭ باسىم بولىگى دە سولارعا تيەسىلى. شەتەلدىڭ بيرجا ساۋداگەرلەرى قازاقستان بانكتەرىنىڭ ارتىندا كىم تۇرعانىن، اكتسيالارىنىڭ «وتقا سالسا جانبايتىن، سۋعا سالسا باتپايتىن» سيقىرى بار ەكەنىن بىزدەن جاقسى ءبىلىپ وتىرعان سياقتى.

بيىل تىزىمگە ەنگەن جاڭا ميللياردەرلەردىڭ 40 پايىزى قىتايدان شىققان ەكەن. ميللياردتار ەلىندە بيرجا ساۋداسىمەن كاسىبي ايلانىساتىن 180 ميلليون كاسىپكەر بار ەكەن. ونىڭ دەنى سەكسەنىنشى جىلدان كەيىن تۋىلعاندار. 50 ميلليونى توقسانىنشى جىلدان كەيىن تۋىلعان، ءالى وردا بۇزار جاسقا جەتپەگەندەر. مىنە، ەكونوميكالىق جەتىستىك، ۇلتتىق ماقتانىش دەپ وسىنى ايت. قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ كومەسكى قۋاتى وسىدان كورىنەدى. سول بەلسەندى توپ نيۋ يورك، لوندون، توكيو، گانكونگ، سينگاپۋر، شانحايداعى بيرجا ساۋداسىن ءسات سايىن باقىلاپ وتىر. الەمدىك باسەكەنىڭ قايناعان ورتاسىندا ءجۇر. ال ءبىزدىڭ جاستار وليمپ ۇتىسىنا اقشا تىگۋدى مىسە تۇتۋدا، زەينەتكەرلەر بينگو لاتەريالارىن ساتاتىن دۇڭگىرشەكتەردى جاعالاپ ءجۇر. قاراشا حالىق بانكتەردەن قارىز الىپ تۇرمىستىق قاجەتتەرىن شەشىپ، جىرتىعىن جاماۋدا. ۇكىمەتتىڭ قازاقتەلەكوم سياقتى مەملەكەتتىك حولدينگتەردىڭ اكتسيالارىن قول جەتىمدى ەتىپ، حالىققا دا مەملەكەت بايلىعىنىڭ قىزىعىن كورۋگە جول اشاتىنىن ايتىپ، ەمەكسىتكەنىنە دە ءبىرتالاي بولدى. جالعان قارجىلىق پراميدالارعا، جۇلدىزدار جارناماسىن اسىرعان ۇتىس ويىندارعا الدانعان حالىق قاراسىنىڭ كوبەيۋى ەلدە قور نارىعىنىڭ ەمەس، كولەڭكەلى بيزنەستىڭ قىزىپ تۇرعانىن كورسەتسە كەرەك.

وتكەن جىلى دۇنيەجۇزىلىك بانك ءبىزدىڭ ەلدە كەدەيلەردىڭ كوبەيەتىنىن ەسكەرتكەن ەدى. قازىر بولجامدارىنىڭ ايداي كەلگەنىن، يمپورت تاۋارلار عانا ەمەس، وزىمىزدە وندىرىلەتىن ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ شارىقتاپ كەتكەنىنە كۋا بولىپ وتىرمىز. اقش ورتالىق بانكى دوللاردىڭ «ستاۆكسىن» كوتەرەدى دەگەن سىبىس شىققالى بەرى كورشىمىزدىڭ ءرۋبلى قۇنسىزدانا باستادى. سولتۇستىكتەگى كورشىمىزگە ءتىلىمىز عانا ەمەس، تەڭگەمىز دە بايلاۋلى. امەريكا پرەزيدەنتى بايدەن مىرزا پاندەميادان سوققى العان الەم ەكونوميكاسىن كوتەرۋ ءۇشىن بارلىق مەملەكەتەردى ءىرى حولدنيگتەرگە سالىقتى كوبەيتۋگە شىقىرۋدا. الەمنىڭ ءبىرىنشى اۋقاتتىسى دجەفف بەزوس ونىڭ ۇسىنىسىن قوس قولداپ قولدايتىنىن ءبىلدىردى. بىزدىكىلەر وعان ءۇن قوساما، جوق تاعى دا پوپۋليزگە بالاي ما، ونى كەزى كەلگەندە كورەمىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz