بيىل «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنا بەسىنشى جىل. بەس جىل ىشىندە قازاق قوعامى ايتارلىقتاي ۇلكەن سانالىق ترانسفورماتسيانى باستان كەشىردى دەسەك تە بولادى. لاتىن ءالىپبيى نەگىزىندەگى جاڭا الىپپەنى ەڭگىزۋ ماسەلەسى تالقىلانىپ جاتىر. جاڭا لاتىن ءالىپبيى دەگەنىمىز ۇلكەن قادام. بۇل جىلدار بويى كيريلليتسانى قولدانىپ كەلگەن قازاق قوعامى ءۇشىن العا جىلجۋدىڭ ءبىر كورىنىسى. سەبەبى لاتىن ءالىپبيى ارقىلى ءبىز اعلىشىن ءتىلدى جانە تۇركى ءتىلدى قاۋىمداستىقتارمەن بىرلەسەتىن بولامىز. سەبەبى الەم لاتىن ءالىپبيى نەگىزىندە كۇن كەشىپ كەلەدى. ارتىنشا «قازاقستاننىڭ 100 جاڭا ەسىمى» جوباسى اياسىندا دا جۇمىستار اتقارىلىپ كەلەدى. كۇنى كەشە عانا ءتورتىنشى ماۋسىمنىڭ جەڭىمپادارى ەلگە تانىلدى. پرەزيدەنت ارنايى قۇتتىقتاپ، ولارعا سەنىم ارتتى. سونىمەن قاتار «قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا كىتاپ» جوباسىن دا ەستە ساقتايعا ءتيىسپىز. ەڭ قۇندى ءارى ماڭىزدى جوبالاردىڭ ءبىرى. جوبا اياسىندا الەمگە تانىمال كىتاپتار اۋدارىلدى، ولار ەندى قازاق تىلىندە سايراپ تۇر. تاريح، ساياسات، ەكونوميكا، مەنەدجمەنت بويىنشا ۇزدىك تۋىندىلاردى مەملەكەتتىك تىلدە وقۋعا مۇمكىندىك الدىق. بۇل دەگەنىمىز قازاق ءتىلىنىڭ دە دامۋىنا ۇلەس قوسىلىپ جاتقانى دەگەن ءسوز. «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى ول ونىڭ ىشىندەگى كىشى باعدارلامالاردىڭ بولۋى. سونىڭ ءبىرى «اتامەكەن» باعدارلاماسى. اتامەكەن باعدارلاماسى تۋعان جەرىڭە تۋ تىگىپ، كىشى وتانىڭدى دامىتۋعا بارىڭدى سالۋ، ۇلەسىڭدى قوسۋ. قايىرىمدىلىق پەن ەرىكتىلىكپەن اينالىسۋ.
حالىقتىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلىگى «اتامەكەن» كىشى باعدارلاماسىنا كىرەتىن قايىرىمدىلىق جانە ۆولونتەرلىك سياقتى سالالاردى دامىتۋدىڭ نەگىزى دەپ ەسەپتەلەدى. ەلدىڭ قوعامدىق سانا-سەزىمىن دامىتۋدىڭ بارلىق ساتىلارى فوكۋس-توپتىق تالقىلاۋلار بارىسىندا سۇراقتاردىڭ تولىق جاۋاپ بەرۋ ارقىلى زەرتتەلەتىنى بەلگىلى. سونىمەن بىرگە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى دەربەس شەشۋگە دايىندىعى جونىندەگى قىزمەتى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ مىنەز-قۇلقىنا، ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرىنە قولداۋ كورسەتۋ دەڭگەيىنە تىكەلەي بايلانىستى.

«ەگەر ءسىز تۇراتىن وبلىستىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە قاتىسۋ مۇمكىندىگى بولسا، ءسىز قاتىساسىز با؟» دەگەن سۇراققا بارلىق وڭىرلەردە كوپشىلىك بەلسەندى ازاماتتىعىن ءبىلدىرىپ، وزگەرىستەرگە قاتىسۋعا نيەت بىلدىرگەنىن ارنايى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى قويعان سۇراعىمىزداعى جاۋاپتاردان بايقادىق.

كوپشىلىك ءترلى جاۋاپ بەرىپ جاتتى. «ءبىز ءبارىمىزدى بەلسەندى تۇردە جازامىز»، «ءبىز الەۋمەتتىك جەلىلەردە بەلسەندى تۇردە جازامىز» دەگەندەر كوپ بولدى. ولار ءوز وتاندارىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، كەمشىلىكتەردى الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ايتۋعا مۇددەلى.

وڭتۇستىكتەگى حالىقتىڭ ءبىراز بولىگى بوس ۋاقىتتا وزدەرىنىڭ تۋعان جەرىنە، يدەولوگيالىق جانە رۋحاني قوعامنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. ۇلكەن قالالاردا، مىسالى، نۇر-سۇلتان قالاسىندا، قوعامدىق ءىس-قيمىلدارعا ماجبۇرلەپ تارتىلعان وتكەن تەرىس تاجىريبەلەرمەن قولداۋ تاپقان باستاما بولماعان. الماتىدا بەلسەندىلىكتىڭ جوعارىلاۋى حالىقتى اعىمداعى جوبالاردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ جانە ولاردىڭ پروگرەسسيۆتى جۇزەگە اسىرىلۋى ءۇشىن ازاماتتىق باستامالاردى وڭتايلاندىرۋعا اكەلگەنىن دە ايتا كەتۋگە ءتيىسپىز.

كىشى «اتامەكەن» جوباسى اياسىندا ۇلكەن شارۋالار اتقارىلىپ كەلەدى. جوبانىڭ باستى ماقساتى ءوز وڭىرىنە كومەكتەسۋ ەكەنىن ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز. ياعني قايىرىمدىلىق كورسەتۋ، كىشى وتانىڭا قولىڭنان كەلگەندى جاساۋ. ءبىز بارلىق ماسەلەنى مەملەكەت شەشىپ بەرۋىن قالايتىن قوعامدا كۇن كەشىپ جاتىرمىز. الايدا ماسەلە تەك قانا مەملەكەتتىڭ ارالاسۋىمەن شەشىلمەيدى، كوپ جاعدايدا ول جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ باستاماسىمەن، ءتىپتى سولاردىڭ وزدەرىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن شەشىلىپ وتىرادى. اۋىلدىڭ ويى مەن قىرىن، سۋى مەن نۋىن سول اۋىلدىڭ تۋماسى عانا بىلەدى. سول اۋىلدىڭ تۋماسى عانا سول اۋىلدىڭ ماسەلەسىن جەتىك بىلەدى. ءوز اۋىلىنا جانى اشىپ، كوڭىلى ءتۇسىپ، قۇلازيدى. ونىڭ كوركەيۋى مەن دامۋىن قالايدى، سول ءۇشىن بارىن سالادى، تىرىسادى. مىنە ءدال سونداي ازاماتتاردى ءوز اۋىلىنا قول ۇشىن بەرۋگە ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا اتالمىش باعدارلاما «رۋحاني جاڭعىرۋ» اياسىندا جاسالىپ شىقتى. باعدارلامانىڭ ماقساتى دا سول عوي، رۋحتى جاندىرىپ، ىشكى جان-دۇنيەڭە وزگەرىس اكەلۋ. قايىرىمدىلىققا شاقىرۋ، ۇگىتتەۋ، ناسيحاتتاۋ.
«اتامەكەن» كىشى باعدارلاماسى اياسىندا تالاي شارۋا اتقارىلىپ كەلەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن 100-دەن استام اۋىلعا سۋ تارتىلدى، كوپىر سالىندى، جول جوندەلدى. ونىڭ بارلىعىن ىستەگەن سول اۋىلدان تۇلەپ ۇشىپ، قاناتى قاتايىپ، قالتاسى قارجىعا تولعان قايىرىمدى كاسىپكەرلەردىڭ ارقاسى، جىلىجۇرەك جانداردىڭ سەبەبى. «اتامەكەن» باعدارلاماسى اياسىندا 2017 جىلى 2.8 ملرد تەڭگەگە قايىرىمدىلىق جاسالعان. بارلىعى دا اۋىل كاسىپكەرلەرىنىڭ، اۋدان مەتسەناتتارىنىڭ ارقاسىندا ىسكە استى.

جالپى ءوز اۋىلىنا، ءوز اۋدانىنا، ءوزىنىڭ تۋىپ وسكەن ولكەسىنە قول ۇشىن سوزۋ تاجىريبەسى ەجەلدەن بار دۇنيە. مىسالى ەۋروپا ەلدەرىندە سولاي. ايگىلى فۋتبولشىلار وزدەرىنىڭ اۋداندارىنا سپورت كلۋبتارىن سالسا، ايگىلى بوكس مايتالماندارى اۋىل تۇرعىندارىنا ءۇي سالىپ، باسپانامەن قامتاماسىز ەتىپ جاتقانى الەمگە ايگىلى بولۋدا. سول سياقتى اقش-تىڭ بۇرىنعى باسشىسى باراك وباما ءوزىنىڭ اتا-باباسى تۋىپ وسكەن ولكەگە، ياعني كەنياعا كوپ كولەمدە قارجى اۋداردى. ايتپاعىمىز بۇل الەمدىك تاجىريبەدە بار دۇنيە. قازاق قوعامى قاشاندا ءوز اۋىلىنا قول ۇشىن سوزعان. «اۋىلدان ادام كەتسە دە، ادامنان اۋىل كەتپەيدى» دەگەن ناقىل سودان شىقسا كەرەك. عاسىرلار بويى ءوز اۋىلىنا اعاش ەگىپ، سۋ شىعارىپ، ارىق تازالاپ، جايلاۋى مەن قىستاۋىن رەتتەستىرىپ وتقان. اۋىلدا ءبىر قازاق ءۇي كوتەرسە، ۇيلەنسە وعان قول ۇشىن سوزعان. ونى قازاق حالقى «اسار» دەپ اتاپ، يگى داستۇرگە اينالدىرعان. بۇگىندە سول اسار جالعاسىن تاۋىپ، ءىرى جوبالارعا مۇرىندىق بولىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىرى وسى «اتامەكەن» كىشى باعدارلاماسى. باعدارلامانىڭ جاسالۋ تاريحىنىڭ ءوزى سوناۋ ەجەلدەن كەلە جاتقان يگى داستۇرمەن قول ۇستاسىپ جاتقانىنان-اق كورىپ وتىرمىز.

«اتامەكەن» كىشى باعدارلاماسى مىنە جوبا استالعالى بەرى ءوز جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. اسىرەسە پاندەميا كەزەڭىندە باعدارلامانىڭ تيىمدىلىگى بايقالدى. سەبەبى مىڭداعان جۇمىس ورىندارى جابىلىپ، ءجۇز مىڭداعان ادام جۇمىسسىز قالۋدا. اۋىلدان شىققان كاسىپكەرلەر ءوز قول ۇشتارىن حالىققا سوزىپ، كومەكتەسىپ كەلەدى. پاندەميا باستالعان ساتتە ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ايماعىنداعى ديقاندار كوپ زارداپ شەكتى. مىڭداعان توننا كوكەنىس توسىننان تۋىنداعان ۆيرۋستىڭ سالدارىنان ساتىلىمعا شىعارىلمادي. سەبەبى شەكارالار جابىق، ايماقتار اراسىنداعى قاتىناس ۇزىلگەن قالىپتى تۇردى. مىنە، سول ساتتە ەلىمىزدىڭ ءبىراز كاسىپكەرلەرى ونىمدەردى ساتىپ الىپ، تاراتۋعا ءوز ۇلەسىن قوستى. ارتىنشا وڭتۇستىكتى سۋ باسىپ، بىرنەشە اۋىل تۇرعىندارىن وزگە ايماقتارعا ەۆاكۋاتسيالاۋعا تۋرا كەلدى. سول ساتتە دە ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن مىڭداعان جىلى جۇرەكتى كاسىپكەرلەر قينالعان حالىققا قول ۇشىن سوزىپ، كومەگىن ايامادى. بۇل دا «اتامەكەن» باعدارلاماسىنىڭ ءبىر كورىنىسى بولاتىن.

قازاق قوعامى قاشاندا قايىرىمدىلىقپەن كۇن كەشىپ، سونىڭ ارقاسىندا وسى كۇنگە جەتتى. «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» سونىڭ ءبىر دالەلى. وتكەن عاسىردا ەكى بىردەي الاپات اشتىقتا حالىقتىڭ تۇتاستاي جويىلىپ كەتپەۋىنىڭ ارتىندا قازاقتىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن باۋىرمالدىعى دا جاتىر. ونى ەستەن ەشقاشان شىعارۋعا بولمايدى. قازاقستان قايىرىمدى جانداردىڭ ارقاسىندا قۋاتتى، قايىرىمدى جانداردىڭ ارقاسىندا بەرەكەلى ءار دامۋدى العا قويادى. اتامەكەن كىشى باعدارلاماسى دا سونى تۋ ەتىپ كەلەدى. بۇل باعدارلامانىڭ بەيرەسمي ۇرانى دا «ءبىرىڭدى، قازاق، ءبىرىڭ دوس، كورمەسەڭ ءىستىڭ ءبارى بوس» دەپ حاكىم ابايدىڭ سوزىمەن بەكەر ايتىلماسا كەرەك-ءتى. باعدارلاما ءوز جالعاسىن تابۋدا، وعان ءسىزدىڭ دە قاتىسۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار. ءبىر تال ەكسەڭىز دە، كومەك ەكەنىن ۇمىتپاڭىز.

Abai.kz