دوتسەنت، جاراتىلىس عىلىمدارىنىن دوكتورى حاقان ودۇنجىۇلى بريتانيادا مەديتسينالىق ەلەكترونيكا سالاسىندا مامان عالىم ەدى. كارديف ۋنيۆەرسيتەتىندە جۇمىس ىستەيتىن (ول تۋرالى مىنا سىلتەمەنى قاراڭىز http://mespru.research.glam.ac.uk/staff/hoduncu/)

نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋ ءۇشىن قىزمەت  ىستەپ ءجۇرىپ وسى  ساۋىر ايىنىڭ 21-ءى كۇنى 44 جاسىندا كەنەتتەن دۇنيە سالدى.

بۇل ەر ازامات ءۇشىن، پاتريوت ءۇشىن، ەلىن سۇيگەن عالىم ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە. يسلام ءدىنى «عالىمنىڭ سياسى ءشايىتتىڭ قانىنان دا قاسيەتتى» دەيدى. حاقان ءارى عالىم، ءارى وتانى ءۇشىن جانىن پيدا قىلعان ءشايىت.

22 ءساۋىر كۇنى ىستانبۇلدا تۇراتىن اتاسى عاني ودۇنجىنىڭ ۇيىنە بارىپ كوڭىل ايتتىم. قۇرمەتتى اتا، وتە بايىپتى، سالماقتى دا سالقىن قاندى جان ەكەن. قۇدايدىڭ جازعانى، تاعدىر سولاي ەكەن دەپ بەلدى بەكەم بۋىپ وتىر.

سوندا ۇلى بريتانيا قازاقتارىنىڭ وكىلى ءباشىر جانالتاي «حاقان ەلى ءۇشىن ەلىنىڭ عىلىمىنا ۇلەس قوسام دەپ ءجۇرىپ اتامەكەندە دۇنيە سالدى. جانازاسىن سوندا جەرلەۋگە ۇلىقسات ەتەسىز بە؟ ەگەر ۇلىقسات ەتپەسەنىز، تۇرىك جانە اعىلشىن ورىندارى بۇكىل شىعىندارىن تولەپ سۇيەگىن ىستامبۇلعا جەتكىزەتىن بولادى. الانداماڭىز، بىراق ۇلىقسات ەتىڭىز، سۇيەگى تۋعان ەلىندە قالسا جاقسى بولار ەدى" دەپ سۇرادى.

قۇرمەتتى اتا: "وسىندا كەلسە جاقسى بولار ەدى، جانازاسىن ءوزىمىز وقىپ ءوز قولىمىزبەن جەرلەسەك بەيىتىنە بارىپ قۇران وقىپ تۇرساق", - دەدى.

سونان سوڭ وتىرعان كىسىلەر، بالاڭىز - عىلىم ءشايىدى. شايىتتەر ءشايىت بولعان جەرىندە جەرلەنەدى. ۇلىقسات ەتىڭىز. ول قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قۇرعان قازاقستاننىڭ ەڭ بەدەلدى عىلىم ورداسى بولعان نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە ءدارىس وقىپ ءجۇرىپ قايتىس بولدى. قازاقستان ۇلى مەملەكەت، ولار سىزگە جاعداي جاساپ جانازاسىنا قاتىستىرار، بارىپ ءوز قولىڭىزبەن جەرلەپ، توپىراق سالىپ قايتاسىز دەدى.

سوندا اتا: "ەندى كوپشىلىك بىلەدى، ەل بىلەدى. سىزدەر سولاي ۇيعارساڭىز سولاي بولار. بالا شاعاممەن، كەلىنمەن اقىلداسايىن", - دەدى.

مىنە،  حاقانىڭ اكەسى وسىنداي سانالى، كوپشىلىكتى قۇرمەتتەگەن، اللاعا بەرىك سەنگەن اتا. اياۋلى ۇلىن، بۇكىل ەۋروپا قازاعى ماقتان ەتكەن ۇلىنان ايرىلسا دا، قۇدايعا بەرىك سەنىپ وتىر. سابىرلىلىق كورسەتىپ وتىر.

بىراق وكىنىشكە وراي، شەتەل قازاقتارىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، قايعىسىن سەيىلتۋگە ءتيىس دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ءۇنسىز.   44 جاستاعى دەنى ساۋ ازامات قالاي ءولدى؟ ءوز اجالىنان ءولدى مە؟ بىرەۋ قاستاڭدىق جاسادى ما؟ جانازاسى نە بولادى؟  وسى سۇراقتاردىڭ ءبارىن تەكسەرتىپ مالىمەت الىپ، ەۋروپا قازاقتارىندا قازىرگى پايدا بولىپ وتىرعان كۇدىكتەردى سەيىلتسە بولماس پا ەدى؟

قاۋىمداستىق توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تالعات ماماشەۆتىڭ وزىنەن ەشقانداي حات جوق. نەگىزىندە ونىڭ قازا تاپقان عالىمنىڭ وتباسىنا تەلەفون سوعىپ، اتا-اناسىنا، بالا-شاعاسىنا كوڭىل ايتىپ قايعىلارىنا ورتاقتاساتىن ءجونى بار ەدى.

وسى كۇندە قازاقستاندا «شەتەل قازاعى قازاقستانعا نە بەرەدى؟» دەگەن سۇراق ءجيى قويىلىپ جاتادى.

كورىپ وتىرسىزدار، شەتەل قازاعى وتانىنا جانىن بەرىپ وتىر. بۇدان ارتىق نەسىن بەرسىن؟ مۇنى كورىپ، ءبىلىپ وتىرعان كىم بار؟ بۇل جەردە قازاقستان حالقىن كىنالاپ وتىرعان جوقپىز. ويتكەنى بۇل ءجايت ءباسپاسوز قۇرالدارىندا ايتىلماسا، كوپشىلىككە ەستىرتىلمەسە، حالىق قايدان بىلەدى؟ سوندىقتان مۇنى قازاقستاندا ايتاتىن، جالپى جۇرتقا  جەتكىزەتىن بىردەن ءبىر ورىن دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى. ال ول بۇل جۇمىستى اتقارماسا، وندا كىمنەن نە كۇتەسىڭ؟

سۇراماق بولعانىمىز:

بۇل جاعدايدى قاۋىمداستىق اقپارات قۇرالدارىنا جەتكىزدى مە؟

حاقاننىن جانازاسى تۋعان ەلىندە قالسىن دەپ جۇمىس ىستەپ وتىر ما؟

ءتىپتى اتا اناسىنا تەلەفون سوعىپ، "پەرزەتىڭ تۋعان ەلى ءۇشىن جانىن بەردى، ءتىپتى ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ كوپ ءۇمىت ارتىپ قۇرعان بىرەگەي ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە جۇمىس ىستەگەن كەزىندە دۇنيە سالدى. اللا الدىنان جارىلقاسىن. مۇنداي پەرزەنت تۋعىزىپ، وقىتىپ ەلگە جىبەرگەڭىز ءۇشىن ءسىزدى قۇتتىقتايمىز جانە العىس ايتامىز. قاۋىمداستىق توراعاسى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىنان، بۇكىل قازاقستان حالقى اتىنان كوڭىل ايتىپ قايعىلارىڭىزعا ورتاقتاسامىز" دەپ ايتتى ما؟

شەتەل قازاعى اتامەكەنى قازاقستانعا  قولىنان كەلگەنىنىڭ ءبارىن بەرۋگە دايىن، بەرىپ تە جاتىر.

شەتەل قازاعىنىن ەڭ قىمباتتىسى جانى. سونى دا بەرىپ جاتىر. ەڭ وقىمىستى، ەڭ جەتكەن ازاماتتارىنىڭ ءبىرى بولعان حاقان ودۇنجى 2012 جىلى 21 ءساۋىر كۇنى استانادا نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتە ەلەكترونيكا سالاسىندا ساباق بەرىپ جۇرگەندە دۇنيە سالدى.

بىراق ءمۇنى ەلەپ ەسكەرگەن قازاقستاندا كىم بار؟ مۇنى ەڭ باستا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ەلەپ ەسكەرۋى كەرەك ەدى؟

ەگەر شەتەل قازاقتارىنىڭ اتامەكەنى ءۇشىن ىستەگەن جۇمىستارى قازاقستاندا ايتىلماسا، حالىققا جەتكىزىلمەسە ءالى ءبىز تالاي جىلدار "شەتەل قازاقتارى قازاقستانعا نە بەرەدى؟ الام دەپ كەلمەڭەر، بەرەم دەپ كەلىڭدەر" دەپ ايتىپ جۇرەتىن بولامىز. جيىرما جىلدان اسىپ كەلە جاتقان قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋ، ەلىمىزدى گۇلدەندىرىپ الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى ەلدەر قاتارىنا قوسۋ -- بۇكىل قازاقتىڭ پارىزى. سول ءۇشىن شەتەل قازاقتارى مەن اتامەكەن قازاقتارى اراسىنداعى تۋىسقاندىق، وتانداستىق بايلانىستار كۇشتى بولۋ كەرەك. قازاقستاندا شەتەل قازاقتارى تۋرالى جاڭساق پىكىرلەر بولماۋى كەرەك. سول سياقتى، شەتەلدەگى قازاقتار اراسىندا دا اتامەكەن تۋرالى جاڭساق پىكىرلەر، اتاپ ايتقاندا، قازاقستان شەتەل قازاقتارىن كەرەكسىنبەيدى، مەنسىنبەيدى دەگەن قاتە پىكىرلەر بولماۋى كەرەك. مۇنى بولدىرماۋ ەڭ الدىمەن وسى دۇنيەجۇزى قازاقتار قاۋىمداستىعىنىڭ جۇمىسى ەمەس پە؟

اسا قايعىلىمىز. ارىسىم حاقان ودۇنجىنىڭ ءالى قازاقستانىنا دا، ەۋروپا قازاقتارىنا دا بەرەرى كوپ ەدى. مەزگىلسىز، جاس كەزىندە كەنەت دۇنيە سالعانىنا قابىرعامىز قايىسىپ وتىر. بىراق بارىنەن دە پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ توراعاسى بولعان، شەتەل قازاقتارىن اتاكەمەكەنمەن بايلانىستىرادى، ولارمەن ىنتىماقتاستىقتى كۇشەيتەدى دەگەن ۇيىمنىڭ وسى قازاعا ءمان بەرمەي وتىرعانى اۋىر ءتيىپ وتىر.

اياۋلى باۋرىم حاقان ودۇنجى، اللا الدىڭان جارىلقاسىن، ارىسىم. بارعان جەرىڭ جاننات، توپىراعىڭ تورقا بولسىن. سەنىڭ قادىرىڭدى   تۇبى قازاق حالقى بىلەتىن بولادى. ەلىڭ ساعان ريزا، سەنىڭ ارۋاعىڭ دا ەلىڭە ريزا بولسىن.

«اباي-اقپارات»