جاقىندا ايگىلى فرانتسۋز ويشىلى جان-جاك رۋسسونىڭ شىعارماشىلىعىنان ونىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى عاجاپ سوزىنە تاپ بولعانىم بار. «مەملەكەتتى بىرەۋدەن تاۋەلسىز ەتىپ ۇستايتىن بىردەن ءبىر قۇرال – بۇل اۋىل شارۋاشىلىعى. كۇللى الەمنىڭ بايلىعى قولىڭىزعا ىلىكسە دە ىشەتىن تاماعىڭىز بولماسا – ءسىز باسقالارعا تاۋەلدىسىز. ساۋدا بايلىققا باستايدى، اۋىل شارۋاشىلىعى ازاتتىققا جەتەلەيدى» دەيدى ول. ءما-ءا، شىنىمدى ايتسام، تاڭ-تاماشا قالدىم. سۇمدىق! قانداي ءدال ايتىلعان!

سودان تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ دەڭگەيى قانشالىقتى ەكەن دەپ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا كوز جۇگىرتكەنىم بار. سويتسەم، اۋىل شارۋاشىلىق سەكتورى ەكونوميكامىزدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىندىعىنا قاراماستان قازاقستاننىڭ ءجىو ونىڭ ۇلەسى نەبارى 4,2 پايىزدى عانا قۇرايدى ەكەن. 1990 جىلى بۇل كورسەتكىش 9 پايىزعا جۋىق بولىپتى. ياعني بيلىك قانشاما ماقتانسا دا ستراتەگيالىق سالادا كەرى كەتىپپىز.

اۋىل شارۋاشىلىعىندا 1 ميلليون 227 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيدى. بۇل بارلىق جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ 14 پايىزى. اۋىلدىق جەرلەردە بۇگىندە حالىقتىڭ 42 پايىزى ءومىر سۇرەدى. ەگىستىك كولەمى 21 ملن گا. ال ەڭبەك ونىمدىلىگى مۇلدە تومەن. سەبەبى، تەحنيكالىق جاراقتانۋى ارتتا قالعان. ءتيىمدى اگروتەحنيكالىق تەحنولوگيا جوقتىڭ قاسى. قازاقستاندا 1 گا جەرگە ءبىر تراكتوردان (كەي اۋىلداردا 100 گەكتارعا ءبىر تراكتور) كەلسە، اقش-تا ءبىر گەكتار جەرگە 27 تراكتور، ءۇندىستاندا 16, برازيليادا 11 تراكتوردان كەلەدى. قازاقستاندا قازىرگى ءبىر تراكتوردىڭ ورتاشا جاسى 17 جىل. ابدەن كونەرگەن، بولشەكتەرى سكوتچپەن، سىمتەمىرمەن ىلدالانعان. جايلاعان كوررۋپتسيا سالدارىنان سۋبسيديا جاي ديقانداردىڭ قولىنا جەتە بەرمەيدى.

ەڭبەك ونىمدىلىگى اقش-تا ءار فەرمەرگە شاققاندا جىلىنا 90-100 مىڭ دوللار بولسا، قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعىندا جۇمىس ىستەيتىن ءار ادامنىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگى جىلىنا 5 مىڭ دوللار كولەمىندە عانا. كەدەيشىلىك توركىنى سوندا جاتىر.

ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى تۋرالى قانشاما رەت ايتىلعانىمەن باياعى جارتاس ءبىر جارتاس. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كەنجەلەۋى باسقا سالالاردىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. سالادا ەڭبەك ونىمدىلىگى عانا ەمەس مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىنىڭ تيىمدىلىگى وتە تومەن. سونداي-اق وندىرىلگەن ءونىمدى وتكىزۋ مەن ساقتاۋ جۇيەسى دامىماي قالىپتى.

دەپۋتاتتاردىڭ كەلتىرگەن دەرەكتەرىنە قاراعاندا قازاقستانعا قاجەتتى ازىق-تۇلىكتىڭ 80 پايىزى بۇگىندە سىرتتان تاسىلادى. سوندا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ دەڭگەيى ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىمەن ولشەگەندە نەبارى 20 پايىز عانا ەكەن! مىنە، ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ «جەتىستىگى!»

وسى جەردە ايگىلى اۆراام لينكولننىڭ «حالىقتىڭ ءبىر بولىگىن ۇنەمى اقىماق ەتۋگە بولادى، بۇكىل حالىقتى دا از ۋاقىت اقىماق قىلارسىڭ، ال بۇكىل حالىقتى ۇنەمى اقىماق قىلۋ مۇمكىن ەمەس!» دەگەن ءسوزى ەسكە تۇسەدى.

مارات ءبايدىلداۇلىنىڭ جازباسى

Abai.kz