قازاقتىڭ جەرى قانشاما كەڭ بولعانىمەن وندا وزەن-كولدەردىڭ از ەكەنى بەلگىلى. شىندىعىن ايتقاندا، جەرىمىزدىڭ جارتىسىنان استامى ءشول جانە شولەيت جەرلەرگە جاتادى. شىعىسىندا ەرتىس، سولتۇستىگىندە ەسىل مەن نۇرا، توبىل، باتىسىندا جايىق، وڭتۇستىگىندە سىرداريا مەن شۋ، ىلەدەن باسقا ايتا قالارلىقتاي وزەن جوق. وسى ورايدا تەكتەن-تەككە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنا اعىپ كەتىپ جاتقان التاي تاۋلارىنىڭ سۋىن نەگە ارقاعا اكەلمەيمىز دەگەن وي كەلەدى. ەرتىستى نۇراعا دەيىن جەتكىزسە، قورعالجىنداعى تەڭىز كولىمىز شىن تەڭىزگە اينالار ەدى-اۋ دەپ ارماندايسىڭ. تولقىنى تاۋداي بولىپ جاتار ەدى-اۋ سوندا تەڭىزدىڭ!!!

ەرتىستىڭ جالپى ۇزىندىعى - 4248 شاقىرىم. قىتايداعى ۇزىندىعى 525 شاقىرىم، قازاقستاندا 1700 شاقىرىمعا جەتەدى، رەسەيدەگى ۇزىندىعى - 2010 شاقىرىم. باسسەيننىڭ اۋماعى - 1643 مىڭ شارشى شاقىرىم. ەرتىس ءوزى وب وزەنىنەن ۇزىن بولسا دا ونىڭ ءبىر ساعاسى عانا بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇنداعى عالىمداردىڭ نەگىزگى سۇيەنەتىنى وبتىڭ سۋىنىڭ ەرتىستىكىنەن مولدىعى. سوندىقتان ەرتىس دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ۇزىن وزەن-ساعا بولىپ سانالادى. ەكىنشى ورىندا - امەريكاداعى ميسسۋري. ەگەردە ەرتىستى وبپەن قوسا ەسەپتەسەك، ول رەسەيدەگى ەڭ ۇزىن وزەن بولىپ تابىلادى. ازيادا ەكىنشى ورىن السا، دۇنيە جۇزىندە - جەتىنشى. (5410 شاقىرىم).

قازاقتىڭ جەرى قانشاما كەڭ بولعانىمەن وندا وزەن-كولدەردىڭ از ەكەنى بەلگىلى. شىندىعىن ايتقاندا، جەرىمىزدىڭ جارتىسىنان استامى ءشول جانە شولەيت جەرلەرگە جاتادى. شىعىسىندا ەرتىس، سولتۇستىگىندە ەسىل مەن نۇرا، توبىل، باتىسىندا جايىق، وڭتۇستىگىندە سىرداريا مەن شۋ، ىلەدەن باسقا ايتا قالارلىقتاي وزەن جوق. وسى ورايدا تەكتەن-تەككە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنا اعىپ كەتىپ جاتقان التاي تاۋلارىنىڭ سۋىن نەگە ارقاعا اكەلمەيمىز دەگەن وي كەلەدى. ەرتىستى نۇراعا دەيىن جەتكىزسە، قورعالجىنداعى تەڭىز كولىمىز شىن تەڭىزگە اينالار ەدى-اۋ دەپ ارماندايسىڭ. تولقىنى تاۋداي بولىپ جاتار ەدى-اۋ سوندا تەڭىزدىڭ!!!

ەرتىستىڭ جالپى ۇزىندىعى - 4248 شاقىرىم. قىتايداعى ۇزىندىعى 525 شاقىرىم، قازاقستاندا 1700 شاقىرىمعا جەتەدى، رەسەيدەگى ۇزىندىعى - 2010 شاقىرىم. باسسەيننىڭ اۋماعى - 1643 مىڭ شارشى شاقىرىم. ەرتىس ءوزى وب وزەنىنەن ۇزىن بولسا دا ونىڭ ءبىر ساعاسى عانا بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇنداعى عالىمداردىڭ نەگىزگى سۇيەنەتىنى وبتىڭ سۋىنىڭ ەرتىستىكىنەن مولدىعى. سوندىقتان ەرتىس دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ۇزىن وزەن-ساعا بولىپ سانالادى. ەكىنشى ورىندا - امەريكاداعى ميسسۋري. ەگەردە ەرتىستى وبپەن قوسا ەسەپتەسەك، ول رەسەيدەگى ەڭ ۇزىن وزەن بولىپ تابىلادى. ازيادا ەكىنشى ورىن السا، دۇنيە جۇزىندە - جەتىنشى. (5410 شاقىرىم).

ەرتىستىڭ باسى قىتايدا ەكەنىن ايتتىق. بىراق ول ءوزىنىڭ نەگىزگى سۋ قورىن قازاقستاندا جينايدى. جىلدىق اعاسى 33 تەكشە شاقىرىم بولسا، سونىڭ 28 تەكشە شاقىرىمى قازاقستانداعى التايى مەن تارباعاتاي، ساۋىر قىراتتارىنان كەلگەن سۋ. قىتاي قارا ەرتىستىڭ سۋىن بۇرسا دا ونىڭ مولشەرى جالپى ەرتىس سۋ قورىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتە قويمايدى.

پاۆلوداردان ءسال جوعارى تۇستان ەرتىستىڭ سۋى ەرتىس-قاراعاندى ارناسىمەن باتىسقا اعادى. بىراق سورعىنىڭ كۇشىمەن تارتىلاتىن ول سۋدىڭ مولشەرى شامالى عانا. بۇل ارنا نۇرا وزەنىن كەسىپ تە وتەدى.  ءسويتىپ ءوندىرىستى تەمىرتاۋعا ءبىراز سۋ كەلەدى. بىراق ول ماردىمسىز عانا سۋ. تەڭىزدى شاراسىنان اسىرىپ ۇلكەن تەڭىزگە اينالدىرۋ ءۇشىن ەرتىستىڭ تابيعي جولمەن اعىپ كەلىپ نۇراعا قۇيىلۋىنا قول جەتكىزۋ كەرەك. مىنە، وسى ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولادى؟

ەندى نۇرا تۋرالى ءبىراز ءسوز. نۇرانىڭ ۇزىندىعى 1000 شاقىرىمعا جۋىق. ول ورتالىق قازاقستانداعى ەڭ ۇزىن وزەن. سۋ جيناۋ اۋماعى 60 مىڭ شارشى شاقىرىمداي جەر. نۇرانىڭ بويىندا سامارقاند سۋ قويماسى سالىنعان. نەگىزگى ساعالارى شەرۋباي نۇرا، ۇلكەن قۇندىزدى، اقباستاۋ بولىپ تابىلادى.

ەگەر دە ەرتىستىڭ سۋىن ارقاعا اكەلەتىن بولساق، قازاقستاننىڭ ءدال ورتاسىندا ناعىز تەڭىز پايدا بولار ەدى. تەڭىزدىڭ اتى تەڭىز، ونىڭ سۋىنا شومىلىپ، دەم الىپ، بالىعىن جەگەننىڭ ءوزى نەگە تۇرادى!

سوسىن استانانى تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە بولادى. ايتپەسە قازىر ىشەتىن سۋدىڭ ساپاسى تومەندەپ، حالىق سۋدى ساتىپ الۋعا كوشتى. ەرتەڭ ەلوردامىزدىڭ حالقى  ميلليوننان اسقاندا بۇل پروبلەما كۇردەلەنە تۇسەتىنى انىق. سوندىقتان قازىردەن باستاپ ويلانعان دۇرىس.

«اباي-اقپارات»