قازاقستان ازاماتتارىنا!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە،ۇكىمەتىنە جانە پارلامەنتىنە

مالىمدەمە

سوڭعى ايلارى جاڭاوزەن وقيعاسىنان باسقا قوعام نازارىن اۋداراتىن ماڭىزدى ماسەلەلەرەر قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. بۇل ۇندەۋدە ءبىز ەۆرازيالىق وداق ماسەلەسىن كوتەرەمىز.

قوعام نارازىلىعىنا قاراماستان رەسەي فەدەراتسياسىمەن اراداعى مەملەكەتتىك ينتەرگاتسيا پروتسەسى جەدەل قارقىنمەن ءجۇرىپ جاتىر. 2010 جىلى ەلىمىز ەكونوميكالىق جاعىنان ءتيىمسىز كەدەندىك وداققا ەندى، ال 2015 جىلدان باستاپ ەۋرازيالىق وداق قۇرىلماق.

قازاقستان ازاماتتارىنا!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە،ۇكىمەتىنە جانە پارلامەنتىنە

مالىمدەمە

سوڭعى ايلارى جاڭاوزەن وقيعاسىنان باسقا قوعام نازارىن اۋداراتىن ماڭىزدى ماسەلەلەرەر قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. بۇل ۇندەۋدە ءبىز ەۆرازيالىق وداق ماسەلەسىن كوتەرەمىز.

قوعام نارازىلىعىنا قاراماستان رەسەي فەدەراتسياسىمەن اراداعى مەملەكەتتىك ينتەرگاتسيا پروتسەسى جەدەل قارقىنمەن ءجۇرىپ جاتىر. 2010 جىلى ەلىمىز ەكونوميكالىق جاعىنان ءتيىمسىز كەدەندىك وداققا ەندى، ال 2015 جىلدان باستاپ ەۋرازيالىق وداق قۇرىلماق.

ەۋرازيالىق وداق دەگەن نە؟ ەگەر بۇل فەدەراتسيا بولاتىن بولسا، وندا قازاقستان حالىقارالىق قارىم - قاتىناس پەن قۇقىقتىق دەربەس سۋبەكتىسى رەتىندە ءومىر ءسۇرۋىن توقتاتادى. ازىرگە ونىڭ جوعارى ۇلتتىق ورگاندارى بولاتىنى انىق ايتىلدى. بىراق، وسىنىڭ ءوزى ەگەمەندىككە نۇقسان كەلتىرۋ، تاۋەلسىزدىكتى تارىك ەتۋ. ەۋرووداقتاعىداي ورتاق پرەزيدەنت، پارلامەنت جانە ەۋرازيالىق وداقتىڭ ۆاليۋتاسى پايدا بولۋىن دا جوققا شىعارۋعا بولمايدى. سەبەبى، وسى كۇنگە دەيىن ينتەگراتسيانىڭ سوڭعى ايالداماسى جاريا بولمادى. مۇنىڭ قاشان توقتايتىنىن جانە نەمەن تىناتىنىن اشىپ ايتقان ەشكىم جوق. ءبىز قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرى مەن ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ بولاشاعىن تالقىلاپ جۇرگەندە رەسەيگە قوسىلىپ كەتىپ، بۇكىل تىرلىگىمىزدىڭ سونىمەن ءبىتۋى عاجاپ ەمەس.
كەدەندىك وداققا كىرگەلى ءوز بەتىمىزشە جۇرگىزەتىن دەربەس سىرتقى ساۋدا ساياساتىنان ايىرىلدىق. ەندى، ونى ماسكەۋدە ورنالاسقان كەدەندىك وداقتىڭ كوميسسياسى قالىپتاستىرىپ جاتىر. ەندى، بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك ءبىزدىڭ ىشكى ەكونوميكالىق ساياساتتى رەتتەمەك. ەۋرازيالىق وداق ءبىزدى ساياسي تاۋەلسىزدىكتەن ايىرا ما دەپ الاڭدايمىز.

مەيلى كەدەندىك، يا بولماسا ەۋرازيالىق وداق بولسىن، كەز كەلگەن وداقتىڭ باستى ءمانى - رەسپۋبليكاداعى وكىلەتتىلىكتىڭ ورتالىققا بەرىلۋى، جوعارى ۇلتتىق ورگانداردىڭ قۇرىلۋى. ەندى، كەدەندىك وداقتىڭ كوميسسياسى دا جاڭادان قۇرىلماق. بۇدان بىلاي كوميسسياعا ءۇش مەملەكەتتىڭ ارقايسىسىنان ءۇش وكىلدەن ەنبەك. بىراق بۇلار شەشىمدى ۇلتتىق ۇكىمەتىنىڭ نۇسقاۋلارىنان تاۋەلسىز، ءوز بەتىنشە قابىلدايدى. الايدا ولاردىڭ ەكونوميكالىق شەشىمدەرى رەسپۋبليكالاردا مىندەتتى بولماق. وسىنىڭ ءوزى وداقتىق ۇكىمەت ەمەي، نەمەنە؟ ونىڭ ۇستىنە قازاقستان شەكارالارىندا ەندى رەسەيلىك كەدەنشىلەر دە تۇراتىنىن ايتا كەتۋ كەرەك. سونداي-اق، ۆيزالىق شەكارالىق باقىلاۋ دا كەدەندىك وداقتىڭ سىرتقى شەكارالارىندا ىسكە اسىرىلماق. دەمەك، تاياۋدا ءوز شەكارالارىمىزدان رەسەيلىك شەكاراشىلاردى كورەمىز دەگەن ءسوز. مىنە، ەل ۇكىمەتى وسىنداي شەشىمدەرگە قول قويىپ جاتىر!

ءبىز قازاقستاننىڭ رەسەي فەدەراتسياسىمەن اراداعى ينتەگراتسياسى ۇلتتىق ەكونوميكالىق مۇددەمىزگە قاراما- قايشى، بىزگە زالالىن تيگىزەر دەڭگەيدە ىسكە اسىپ جاتقانىن مالىمدەيمىز. ءبىر جارىم جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ جاتقان كەدەندىك وداقتان قازاقستان نە ۇتقانىن قاراستىرالىق. بىرىنشىدەن، قازاقستاننىڭ ىشىندەگى باعالار ايتارلىقتاي ءوستى. ويتكەنى، قازىر ءبىزدىڭ شەكارادا بىرىڭعاي كەدەندىك تاريف قولدانىلۋدا. ال، ونىڭ توقسان ەكى پايىزى رەسەيدىڭ كەدەندىك كودەكسىنە ساي ءارى ول رەسەيلىك وندىرۋشىلەردىڭ قۇقىن قورعايدى.

ءبىزدىڭ وتاندىق تاۋارعا رەسەي مەن بەلارۋس نارىقتارى ايقارا ەسىك اشاتىنىن، 153 ميلليون ادام قوسىمشا نارىققا قول جەتكىزەتىنىمىزدى ايتقان-دى. الايدا، ءبىز ءۇشىن بۇل نارىقتار بۇعان دەيىن دە جابىق بولعان جوق قوي. كەدەندىك وداق قۇرىلعانعا دەيىن دە نولدىك كەدەندىك ستاۆكا قولدانىلدى، ەلدەر اراسىنداعى ساۋدا اينالىمىنا ەشتەڭە كەدەرگى كەلتىرمەدى.

سويتە تۇرا، رەسەي مەن بەلارۋسكە شيكىزاتتان باسقا ەكسپورتتايتىن تاۋارىمىز جوق. رەسەيگە اعىلاتىن ەكسپورت كولەمىنىڭ 75 پايىزى تەك قانا ەكى تاۋار تۇرىنە تيەسىلى: ونىڭ 56 پايىزى - مينەرالدى شيكىزات: بۇل مۇناي مەن جامبىل وبلىسىنىڭ مينەرالدى تىڭايتقىشتارى، قالعان 19 پايىز - مەتالدار مەن ودان جاسالاتىن ونىمدەر. ەكسپورتتىڭ وسى ءتۇرى بويىنشا كەدەندىك وداقسىز-اق قاجەتتى سەرتيفيكاتقا قول جەتكىزىپ، ەمىن-ەركىن ساۋدا جاسايتىنبىز. ياعني، بۇعان دەيىن دە 170 ميلليون ادامنان تۇراتىن نارىققا جول اشىق بولعان.

سول سياقتى رەسەيدەن اعىلاتىن يمپورتقا دا ەشتەڭە كەدەرگى كەلتىرمەيتىن. بىراق قازاقستانعا كەلەتىن رەسەي يمپورتىنىڭ قۇرىلىمىندا مينەرالدى ونىمدەر 37 پايىز بولسا، ماشينە، قۇرال-جابدىق پەن كولىك قۇرىلعىلارى 21 پايىزعا جەتەدى، بۇدان بولەك ازىق-تۇلىك تاۋارلارى مەن اۋىلشارۋاشىلىق شيكىزاتىن تاسيمىز.

بىزگە رەسەيمەن اراداعى ءتيىمسىز ينتەگراتسيا پروتسەسىن اقتاۋ ءۇشىن ۇنەمى ەۋروپا وداعىنىڭ مىسالىن العا تارتادى. بىزدىڭشە، بۇل مۇلدە سالىستىرۋعا كەلمەيتىن ەكى بولەك دۇنيە. ەۋروپادا ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ ارتى ساياسي ينتەگراتسياعا ۇلاسقانى راس. قازىر ەۋروپانىڭ ورتاق ەۋروپارلامەنتى، ەۋروپالىق ۇكىمەتتىڭ نۇسقاسى - ەۋروكوميسسياسى، ورتاق تۋى، ورتاق كونستيتۋتسياسى بار. ەۋروپانىڭ پرەزيدەنتى جۇمىس ىستەيدى. ولار ورتاق حريستيان قۇندىلىقتارىنىڭ نەگىزىندە بىرىگىپ جاتقانىن جاسىرمايدى.

الايدا، ەۋروپالىق وداقتا 27 مەملەكەت بار. ونىڭ ىشىندەگى ەڭ ىرىلەرى - گەرمانيا، ۇلىبريتانيا، فرانتسيا، يتاليا. دەموگرافيالىق جاعىنان ىرىلەرى - يسپانيا مەن پولشا. باسقاشا ايتساق، بۇل ءابسوليۋتتى ۇستەمى جوق، قارسى سالماقتىلار. سويتە تۇرا، ورتا جانە شاعىن ەلدەر ءبىر ەل ۇستەمدىگىنىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ قالامىز دەپ قورىقپايدى. ال، بىزدە كەدەندىك وداق پەن بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتە رەسەي ەكونوميكاسى قازاقستاننان ون ەسە، ال بەلارۋستان وتىز ءتورت ەسە ۇلكەن. مۇنداي جاعدايدا قايداعى تەڭقۇقىلى مۇددەلەر بالانسى تۋرالى ءسوز قوزعاۋعا بولادى؟! اسىرەسە، رەسەيلىك ساياساتكەرلەردىڭ اشىق يمپەريالىق پيعىلىن ەسكەرسەك! ولار دا، ءبىز دە وسىدان جيىرما جىل بۇرىن عانا رەسەيلىك كولونيا بولعانىمىزدى ۇمىتقان جوقپىز.

قازاقستان قايتا كولونياعا اينالۋى مۇمكىن! سەبەبى ەكونوميكالىق تۇرعىدان بازبىرەۋدىڭ جەمىنە اينالىپ وتىرمىز، ءبىزدى وڭدى-سولدى پايدالانىپ جاتىر. باعا نەلىكتەن ءوستى؟ رەسەي وندىرۋشىلەرىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن سىرتقى الەمنەن الشاقتاپ، رەسەيلىك جوعارى باج سالىعىنا مويىنسۇندىق. ال، ول ۇلتتىق كەدەندىك كودەكستەگى سالىقتاردان 2-3, نەمەسە ودان دا كوپ ەسە جوعارى. ەگەمەندىك قۇزىرىمىزدى دا بىرتىندەپ ماسكەۋگە بەرىپ جاتىرمىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعىن وسىلايشا قارسى الماقپىز!

رەسەي ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىڭ ۇستەم ەلى رەتىندە ءوزىنىڭ جەكە ەكونوميكالىق مۇددەسىن بىرجاقتى قورعاپ قالۋدىڭ ءادىس ايلاسىن قاشاندا دا تاۋىپ وتىرماق. كەدەندىك وداققا مۇشە بولعالى بەرگى ءبىر جارىم جىلدىق تاجىريبە وسىنى ايقىن دالەلدەيدى.

ماسەلەن، رەسەي فەدەراتسياسى قولدان جاسالعان جاساندى كەدەرگىلەر ارقىلى قازاقستاندىق الكوگول مەن ەت ونىمدەرىنىڭ رەسەيگە ەكسپورتىن شەكتەپ وتىر. سانيتارلىق تالاپقا ساي ەمەس ەت ءبىر عانا پاۆلودار وبلىسىنان انىقتالسا دا، قازاقستاننىڭ ون ءبىر وبلىسىنان رەسەيگە ەكسپورتتالاتىن ەتكە تىيىم سالىندى. ال، ءبىزدىڭ الكوگولدىك ءونىم رەسەيلىك نارىققا جەتۋ ءۇشىن رەسەي تۇتىنۋشىلىق باقىلاۋىنىڭ قايسىبىر تىزىمىنە ەنۋ كەرەك. ونىڭ وزىندە بۇل ءونىم ارنايى كولىكتە تاسىمالدانۋى قاجەت. الايدا مۇنداي كەدەرگىلەر كەدەندىك وداقتا بولماۋى ءتيىس بولاتىن.

وسى ءتارىزدى رەسەي ەكى ەل دە ءبىر جارىم جىلدان بەرى ورتاق كەدەندىك اۋماقتا بولعانىنا قاراماستان، ءالى كۇنگە دەيىن بەلارۋسكە تاسىمالداناتىن مۇنايعا سالىناتىن ەكسپورتتىق باج سالىعىن جويمادى.
ءبىز باسەكەگە قابىلەتتى ازداعان سالانىڭ وزىنەن رەسەي قانداي دا ءبىر تەتىكتەر تاۋىپ، وتاندىق تاۋاردىڭ ەكسپورتىن شەكتەپ، تۇساۋ سالىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا دا ۇنەمى وسىلاي بولا بەرمەك. سەبەبى كەز كەلگەن الپاۋىت ەل ەڭ الدىمەن ءوز مۇددەسىن قورعايدى.

ەندى ءبىر جارىم جىل بويى كەدەندىك وداققا مۇشەلىكتەن بايىز تاپپاعان سوڭ، جانتالاسىپ بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىككە ەنگەلى تۇرمىز. كەدەندىك وداقتا دەربەس سىرتقى ساۋدا ساياساتىنان ايىرىلساق، بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىكتە دەربەس ىشكى ەكونوميكالىق ساياساتتان ايىرىلماقپىز.

بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك دەگەن نە؟ بۇل مەملەكەتتىك قارجى ساياساتىن جاساقتاۋدىڭ ورتاق ەرەجەسى بولادى دەگەن ءسوز. ياعني، مەملەكەتتىك بيۋدجەت تاپشىلىعى، ينفلياتسيا دەڭگەيى، مۇنايدىڭ بولجامدى باعاسىنىڭ دەڭگەيى، باسقا دا نەگىزگى ەكسپورت ونىمدەرى، ەنەرگەتيكالىق، تەمىرجول، گاز، وزگە دە تاريفتەر دەڭگەيى ورتاق ەرەجە بويىنشا جاساقتالادى. سونداي-اق، مەملەكەتتىك قولداۋ ادىستەرى مەن اۋىل شارۋاشىلىعىن سۋبسيديالاۋ، مونوپولياعا قارسى ساياساتتى رەتتەۋدىڭ تاسىلدەرى، ءتىپتى، سوت ءتارىزدى جاڭا جوعارعى ۇلتتىق ورگانداردى قالىپتاستىرۋ دا ورتاق دۇنيەگە اينالماق. مۇنىڭ بارلىعى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دەربەستىگىنەن ايىرىلۋىنا اكەپ سوقتىرادى. ءسويتىپ، ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرىپ، ونى ءارتاراپتاندىراتىن تەتىكتەر ازايادى.

ينتەگراتسيا - بۇل ءارتۇرلى بولىكتەردىڭ ءبىر بۇتىنگە اينالۋ پروتسەسى. مىنە، ەگەر رەسەيمەن اراداعى ينتەگراتسيا پروتسەسىن دوعارماسا، ءبىز رەسەيمەن ورتاق مەملەكەتكە اينالامىز. تاۋەلسىزدىك - بۇل كەز كەلگەن ۇلت، كەز كەلگەن ەلدىڭ جويىلىپ كەتپەي، امان قالۋىنىڭ جالعىز جولى. ال، ساياسي تاۋەلسىزدىك ەڭ الدىمەن ەكونوميكالىق ەگەمەندىككە، باسەكەگە قابىلەتتى، ارتاراپتاندىرىلعان مىقتى ەكونوميكاعا نەگىزدەلەدى. الەمدەگى ءىرى نە شاعىن ەلدەردىڭ ەشقايسىسى دا ءوزىنىڭ تاۋەلسىز ەكونوميكالىق وكىلەتتىلىكتەرىن ءوز ەركىمەن وزگە ەلدىڭ ۋىسىنا ۇستاتپايدى.

ءبىز نەگە كورشى ەلدەردىڭ بىرىمەن، كەشەگى وتارلاۋشىمىزبەن ىقپالداسىپ جاتىرمىز؟ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرۋدى تەجەۋىمىزدىڭ سىرى نەدە؟ بىزدىڭشە، دسۇ-عا كىرۋ ۇلتتىق ەكونوميكالىق مۇددەمىزگە قاراما-قايشى ەمەس، تولىعىمەن ساي كەلەدى. بىراق، دسۇ-عا رەسەيلىك مۇددە نەگىزىندە ەمەس، قازاق مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ ەنۋىمىز كەرەك. بۇگىندە بۇل ۇيىمعا 153 مەملەكەت، ياعني، بۇكىل الەم ەلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك مۇشە. بۇل ۇيىمدا قازاقستان ەكونوميكاسىنان دا، دەموگرافياسىنان دا اناعۇرلىم كىشى مەمەلەكەتتەر بار. دسۇ - بۇل ەركىن ساۋدانىڭ الەمدىك ايماعى. وندا ەكونوميكا دامۋىنىڭ بىردەن-ءبىر كەپىلى سانالاتىن ەركىن ساۋدا قوزعالىسىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن تاريفتىك نەمەسە تاريفتىك ەمەس توسقاۋىلدار جوق. ۇلتتىق ءوندىرۋشىنىڭ تابىستىلىعىن، تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىراتىن، باعانى تومەندەتىپ، اقىر اياعى باسەكەگە قابىلەتتى ەتەتىن جالعىز جول - باسەكەلەستىك.

قازاقستان دسۇ-عا مۇشە بولسا، ءوز ءونىمىن الەمنىڭ كەز كەلگەن تۇكپىرىنە تاسىمالداي الاتىن بولادى. بىراق، ءبىز دسۇ-عا كەدەندىك وداق پرينتسيپتەرىنىڭ نەگىزىندە، ياعني، رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسى نەگىزىندە ەنەتىن بولساق، وڭباي ۇتىلارىمىز انىق.

رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قۇرامىنا ەنۋدى اقتاپ الۋ ءۇشىن قايسىبىرەۋلەر قىتايدى اجداھا ەتىپ كورسەتىپ، ءبىزدى قورقىتىپ ءجۇر. ءبىز مۇنى پوپۋليستىك ايلا دەپ باعالايمىز. قىتاي - ساۋداگەر. ول ەلىمىز اشىقتان-اشىق ساۋدالاپ جاتقان بايلىقتى ساتىپ الىپ جاتىر. ودان وزگە الپاۋىت كورشىگە قوسىلۋ ارقىلى قۇتىلامىز دەۋ - اقىماقتىق. بۇل سۋعا باتىپ ولگەننەن گورى ورتكە ورانىپ ولگەنىمىز دۇرىس دەگەندەي نارسە. ءتىپتى، حالقىنىڭ سانى ەكى ميلليونعا جەتەر-جەتپەس موڭعوليانىڭ ءوزى رەسەي مەن قىتايدىڭ ورتاسىندا ورنالاسسا دا، ءبىز ءۇشىن ەگەمەندىلىكتى ساقتاپ ءومىر ءسۇرۋدىڭ ايقىن مىسالى بولا الادى.

رەسەي يمپەرياسىنىڭ، ارتىنشا كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا ءومىر ءسۇرۋ قازاقتاردى اشارشىلىق پەن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتقانىن، ۇلتىمىزدىڭ تەڭ جارىمى قىرىلعانىن ەستەن شىعارمايىق. حالقىمىزدىڭ پاتريوتتارىن، ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيانى «ۇلتشىل» دەپ ايىپتاپ، گۋلاگ-تا قىرىپ-جويعانىن ۇمىتپايىق. ال، قولىمىز جەتكەن، ءبىزدى ۇشپاققا شىعارعان دۇنيە قايسى؟ قازىر شيكىزاتتى سىرتقا ساتۋعا عانا بەيىمدەلگەن بىرجاقتى ەكونوميكاعا، ۋلانعان ەكولوگياعا قول جەتكىزدىك. ال، يادرولىق سىناقتاردىڭ زارداپتارىن ءالى كۇنگە دەيىن تارتىپ جاتىرمىز. بۇل اسىرەسە جاس انالار مەن جاڭا تۋعان سابيلەرگە كەسىرىن تيگىزۋدە. ءبىزدىڭ جەرىمىزدىڭ وراسان بولىكتەرىن رەسەي ءالى كۇنگە دەيىن اسكەري پوليگوندارىنا اينالدىرىپ، ەمىن-ەركىن پايدالانىپ جاتىر. مۇنى دا دوعاراتىن كەز جەتتى!

بۇعاۋدا بولعان جىلدارى ءوز مادەنيەتىمىزدى، رۋحىمىزدى، تۋعان قازاق تىلىمىزدەن ايىرىلىپ قالا جازداعانىمىز جاسىرىن ەمەس. ۇلتتىق ءتىلدىڭ حالىق ومىرىندە الاتىن ورنىن، ءمانىن اسىرا باعالاۋ قيىن.
قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ارىپتەستىگىن، ساۋدا-ساتتىعىن، ورتاق جوبالارىن، ەكىجاقتى ينۆەستيتسيالارىن قۇپتايتىنىمىزعا ەرەكشە ءمان بەرگىمىز كەلەدى. ءىرى الپاۋىت مەملەكەتپەن كورشى بولعان سوڭ، بۇلاي بولماۋ مۇمكىن دە ەمەس. الايدا، ءبىز رەسەي فەدەراتسياسىمەن اراداعى ينتەگراتسياعا تۇبەگەيلى قارسىمىز. ويتكەنى بۇل رەسەيمەن ءبىر مەملەكەت قۇرۋ دەگەن ءسوز. كەزىندە رەسەيمەن ءبىر مەملەكەت بولدىق. سونىڭ ناتيجەسىندە مادەنيەتىمىزدى، ءتىلىمىزدى، ۇلتتىق سانا-سەزىمىمىزدى، ءتىپتى ءوزىمىزدى ءوزىمىز جوعالتىپ الا جازدادىق.

رەسەي فەدەراتسياسىمەن اراداعى ينتەگراتسيا پروتسەسى مەملەكەتىمىز نەگىزدەلىپ قۇرىلعان پرينتسيپتەردى وزگەرتەدى. 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قابىلدانعان مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك تۋرالى دەكلاراتسيانىڭ 1-بابىندا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى - تاۋەلسىز، دەموكراتيالىق جانە قۇقىقتىق مەملەكەت. ول ءوز تەرريتورياسىندا وكىمەت بيلىگىن تولىق يەلەنەدى، ءوزىنىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن دەربەس بەلگىلەپ، جۇرگىزەدى»، - دەلىنگەن.
11-باپتا: «قازاقستان رەسپۋبيكاسىنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت مارتەبەسىنە ساي كەلەتىن جانە مەنشىكتىڭ الۋان تۇرلىلىگىنە، بارلىق فورمالارىنىڭ تەڭدىگىنە نەگىزدەلەتىن دەربەس ەكونوميكالىق جۇيەسى بار»، - دەپ انىق جازىلعان.

12-باپ. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ۇلتتىق بانكىسى بار، ول ءوزىنىڭ قارجى-كرەديت، اقشا جۇيەلەرىن جاساۋعا قاقىلى، رەسپۋبليكالىق سالىق جانە كەدەن جۇيەسىن ۇيىمداستىرادى».

14-باپ. «قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ەكونوميكالىق قىزمەت ماسەلەلەرىن دەربەس شەشەدى».

15-باپ. «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ جانە ۇلتتىق مەملەكەتتىگىن نىعايتۋ جونىندە شارالار قولدانادى. رەسپۋبليكانىڭ اجىراعىسىز قۇقى بولىپ تابىلاتىن ماسەلەلەردى شەشۋگە ارالاسۋدىڭ قاندايى بولسا دا ونىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگىنە قول سۇعۋشىلىق دەپ باعالانادى».

وسى ورايدا بارلىق لاۋازىمدى تۇلعالار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك تۋرالى دەكلاراتسياسىنىڭ نەگىزگى باپتارىن مۇلتىكسىز ساقتاۋدى ءتيىس! ءبىز ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن، مەملەكەتتىلىگىن ساقتاپ، رەسەيمەن ينتەگراتسيادان باس تارتۋدى تالاپ ەتەمىز!

مۇحتار تايجان
كاسىم امانجولۇلى
مۇحيت اسانباەۆ
سەرىك بەلگىباەۆ
راسۋل جۇمالى
جانبولات ماماي
سەرىكجان مامبەتالين
تالعات مامىرايموۆ
اسقار نۇرشا
ايدوس سارىم