استانا مەن الماتىدا 2011 جىلعى ءVىى قىسقى ازيا ويىندارىنىڭ باستالۋىنا قانشا كۇن قالعانىن كورسەتەتىن كەرى ەسەپتەۋ تابلوسى ىسكە قوسىلعانىنا دا كوپ بولا قويعان جوق. ەلدىڭ نازارىن بىردەن اۋداراتىن وسى تابلولار الداعى ۋاقىتتا نە كورسەتۋى، نەنى ناسيحاتتاۋى ءتيىس؟ جۇرتتى تولعاندىراتىن كوپ ساۋالدىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى وسى.

بىلتىر الماتىدا بالۋان شولاق اتىن­داعى سپورت سارايىنىڭ الدىندا ورناتىلعان تابلو ۋاقىتشا ءوشىپ قالعان. تەك «الماتى اقشامى» گازەتىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىق مەرەكەسى قارساڭىندا قايتا ىسكە قوسىلىپ، مەملەكەتتىك ماڭىزى بار مەرەكەنى جارنامالاعان ەدى. ودان كەيىن تاعى ءوشىپ قالدى. ەندى وسى تابلوڭىز بيىل جازدا لوندوندا وتەتىن وليمپيادا ويىندارىنا قانشا كۇن قالعانىن ەسەپتەۋدى قولعا الدى. ءبارى جاقسى-اۋ، بىراق وسى تابلولار تۇك تاپپاعانداي لوندوندى ناسيحاتتاعانى قايران قالدىرادى. ودان دا بيىل 31 مامىردا 80 جىلدىعىن اتاپ وتكەلى وتىرعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ مەن اشارشىلىق جىلدارىنا قانشا كۇن قالعانىن سانامالاپ، جۇرتتى قارالى كۇنى اعا ۇرپاقتىڭ ارۋاعىنا باعىشتاپ قۇران وقىتۋدى نەگە ەسكە تۇسىرمەسكە؟ ءتىپتى وسى كۇن­نىڭ ەل ومىرىندە ەرەكشە ءىز قالدىرعانىن ەل­باسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى قا­زاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحىح سەس­سياسىندا ەرەكشە اتاپ كورسەتتى ەمەس پە؟

استانا مەن الماتىدا 2011 جىلعى ءVىى قىسقى ازيا ويىندارىنىڭ باستالۋىنا قانشا كۇن قالعانىن كورسەتەتىن كەرى ەسەپتەۋ تابلوسى ىسكە قوسىلعانىنا دا كوپ بولا قويعان جوق. ەلدىڭ نازارىن بىردەن اۋداراتىن وسى تابلولار الداعى ۋاقىتتا نە كورسەتۋى، نەنى ناسيحاتتاۋى ءتيىس؟ جۇرتتى تولعاندىراتىن كوپ ساۋالدىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى وسى.

بىلتىر الماتىدا بالۋان شولاق اتىن­داعى سپورت سارايىنىڭ الدىندا ورناتىلعان تابلو ۋاقىتشا ءوشىپ قالعان. تەك «الماتى اقشامى» گازەتىنىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىق مەرەكەسى قارساڭىندا قايتا ىسكە قوسىلىپ، مەملەكەتتىك ماڭىزى بار مەرەكەنى جارنامالاعان ەدى. ودان كەيىن تاعى ءوشىپ قالدى. ەندى وسى تابلوڭىز بيىل جازدا لوندوندا وتەتىن وليمپيادا ويىندارىنا قانشا كۇن قالعانىن ەسەپتەۋدى قولعا الدى. ءبارى جاقسى-اۋ، بىراق وسى تابلولار تۇك تاپپاعانداي لوندوندى ناسيحاتتاعانى قايران قالدىرادى. ودان دا بيىل 31 مامىردا 80 جىلدىعىن اتاپ وتكەلى وتىرعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ مەن اشارشىلىق جىلدارىنا قانشا كۇن قالعانىن سانامالاپ، جۇرتتى قارالى كۇنى اعا ۇرپاقتىڭ ارۋاعىنا باعىشتاپ قۇران وقىتۋدى نەگە ەسكە تۇسىرمەسكە؟ ءتىپتى وسى كۇن­نىڭ ەل ومىرىندە ەرەكشە ءىز قالدىرعانىن ەل­باسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى قا­زاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحىح سەس­سياسىندا ەرەكشە اتاپ كورسەتتى ەمەس پە؟

پرەزيدەنت ۇستىمىزدەگى جىلى ماڭگى ەستە ساقتايتىن ەكى داتا قاتار كەلىپ وتىرعاندىعىن - باسا ايتتى. بۇل - وتكەن عاسىردىڭ 30-ىنشى جىلدارىنىڭ باسىندا ورىن العان زۇلمات اشارشىلىققا 80 جىل جانە ستاليندىك جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن قاسىرەتىنە 75 جىل تولۋى.

- بۇل قاسىرەتتىڭ ورنىن تولتىرۋ مۇمكىن ەمەس. جالپى، ەسەپ بويىنشا قازاقستان، بەلارۋس، رەسەي جانە ۋكراينادا اشارشىلىق پەن اۋرۋ سالدارىنان 7 ميلليون ادام قازا تاپتى. اشارشىلىق سالدارىنان قازا تاپقان ولاردىڭ 1,5 ميلليوننان استامى قازاقستانعا تيەسىلى. 600 مىڭ قازاق اشارشىلىق پەن اۋرۋدان قاشىپ، تۋعان جەرىن تاستاپ كەتۋگە ءماج­بۇر بولدى. تەك قانا 37-38 جىلدارى، 2 جىلدا نكۆد ورگاندارىنىڭ رەسمي ءمالى­مەتتەرى بويىنشا، كەڭەس وداعىنىڭ اۋما­عىندا 1,5 ميلليوننان استام ادام تۇتقىن­دالدى، ولاردىڭ 680 مىڭىنىڭ اتۋ جازاسىنا كەسىلگەندىگى تۋرالى شەشىمدەرى بولدى. ءبىز مۇنى ەستە ساقتاۋىمىز كەرەك، - دەدى ەل­باسى.

ءتىپتى مەملەكەت باسشىسى 31 مامىردا قازاقستان حالقى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىن اتاپ وتەتىن ۋاقىتتا استانادا «اشارشىلىق قۇرباندارىنا ەسكەرتكىش» مونۋمەنتى اشىلاتىنىن دا جاريالادى.

مىنە، نە كورسەتەرىن بىلمەگەن تابلولار ۇلت ومىرىندە وشپەس ءىز قالدىرعان وسى كۇنگە قانشا قالعانىن سانامالاپ، ەلباسى ەرەكشە نازار اۋدارعان قارالى كۇندى جۇرت جادىنا سالىپ جاتسا، ودان ۇتىلماسىمىز انىق.

...تابلو ارقىلى تاريحتى ناسيحاتتاساق قايتەدى؟!

جولداسبەك دۋاناباي

«ايقىن» گازەتى