انا ءتىلىمىزدىڭ قازىرگى جەتىم قىزدىڭ كۇيىن كەشكەندەي مۇشكىل ءحالى قولىنا قالام ۇستاعان قانداي دا جاننىڭ قابىرعاسىن قايىستىرارى ءسوزسىز. جۇرەگىمىز جارىلارداي بولعان قاسيەتتى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قايتا ورالعانىنا مىنە، 30 جىلعا تولۋعا جاقىنداسا دا مەملەكەتتىك مارتەبە الدى دەيتىن، بويىمىزعا انا سۇتىمەن ەنگەن ءتىلىمىزدىڭ ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىنا ءبىرجولاتا ورنىعا الماي جۇرگەندىگى ءبىز جاسىرا المايتىن اششى شىندىق.

ءبىز بۇگىندە، وزگەسىن بىلاي قويعاندا، ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ۇلكەن قىزمەت يەلەرىنەن «مەملەكەتتىك ءتىلدى نەگە بىلمەيسىڭ؟» دەپ ادىلەتتى تالاپ قويا المايمىز. ويتكەنى اتا زاڭىمىزدا ورىس ءتىلى انا تىلىمىزگە «ارى ىعىسا تۇر» دەپ، ونىڭ زاڭدى ورنىنا وجىرايا كەلىپ، بىرگە جارماسقان. ياعني ەگەمەن ەلىمىزدە ورىس ءتىلى قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قۇقى دا، مارتەبەسى دە (سولاي جازىلىپ قويماسا دا) بىردەي. سودان سوڭ، ميلليونداعان جالاقىنى قالتاعا باسىپ، سايگۇلىكتەي سىلاڭداعان كولىكتى شالقايا ءمىنىپ، جايلى ورىنتاقتا جايعاسىپ الىپ، قالىڭ قازاققا قاي مىنبەردە دە تەك ورىس تىلىندە عانا سايرايتىن قانداي دا بيىك لاۋازىم يەسىنە (ونىڭ ىشىندە ءمينيسترى دە بار) ەشتەڭە دەپ اۋىز اشا المايسىڭ. قىسقاسى، بيۋدجەتتەن ياعني، حالىقتان جينالعان قازىنادان شالقىپ كۇي كەشىپ وتىرعان مەملكەتتىك قىزمەتكەردىڭ باسپاسوزگە بەرگەن سۇحباتىنداعى نەمەسە ۇكىمەتتەگى جاساعان بايانداماسىنداعى حالىققا اسا قاجەتتى مالىمەتتەردەن قازاق ءتىلدى ۇلكەن ءبىر قاۋىمنىڭ ماقۇرىم قالىپ وتىرعاندىعى، مۇنىڭ ءوزى سول ەلدىڭ باسىم كوپشىلىگىن قۇرايتىن ۇلتتى اشىقتان-اشىقتان ءتىل جونىنەن كەمسىتۋ ەكەندىگىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. مۇمكىن، كونستيتۋتسيامىزعا ەڭ بولماسا، «قازاق تىلىمەن قاتار ورىس تىلىنە دە مەملەكەتتىك مارتەبە بەرىلەدى. قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ بارلىعى دا وسى ەكى ءتىلدى بىلۋگە ءتيىستى» دەپ جازعان ادىلەتتى بولار. سوندا ەڭ بولماسا مينيسترىمىزدەن قازاقشا سويلەۋدى زاڭ جۇزىندە تالاپ ەتەر ەدىك. ارينە، مۇنى ءبىز وزگەلەردەن انا ءتىلىمىزدى ۇيرەنۋدى تالاپ ەتۋگە مۇلدەم قۇقىمىز بولماعاندىقتان، مۇنىڭ ءتۇبى تىعىرىققا تىرەيتىندىگىن سەزىنگەندىكتەن، امالىمىز قۇرىعاندىقتان ايتىپ وتىرمىز.

جالپى، ءبىزدىڭ بيلىك قازاق ءتىلى ماسەلەسىنىڭ كوتەرىلگەندىگىنەن قاتتى ۇركىپ، ول تۋرالى ءسوز قوزعاۋعا قورقادى. سىزدەر، اق ورداعا ەسەپ بەرۋگە بارعان وبلىس اكىمدەرىنەن: «وسى سىزدەردە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋى قالاي؟ بۇل باعىتتا قانداي شارالار اتقارىلىپ جاتىر؟» دەگەن ساۋالدىڭ قويىلعاندىعىن ەستىدىڭىزدەر مە؟ مەن مۇلدەم ەستىگەن ەمەسپىن. جاقىندا وسىنداي ەسەپپەن ءبىزدىڭ قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆ تە بارىپ قايتتى. وعان بۇل پروبلەما جايلى قۇلاققاعىس ەتكەن ەشكىم بولعان جوق. ال بۇل وڭىرلەردە انا ءتىلىمىزدىڭ قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق دەپ ايتا المايمىز.

ءبىز ارينە، الدىمەن ەكونوميكانى دامىتۋ كەرەك ەكەندىگىن جاقسى تۇسىنەمىز. الايدا قازىرگى قالىڭ كوپشىلىكتى الاڭداتىپ وتىرعان اسا كۇردەلى ماسەلە - انا ءتىلىمىزدى ەكىنشى، ءۇشىنشى عانا ەمەس، ەڭ سوڭعى ورىنعا ىعىستىرىپ تاستاماي، سول ەكونوميكاعا كوڭىل بولگەندەي كوڭىل ءبولىپ وتىرسا، قوعام دامۋىنا كەرى اسەر ەتە مە؟

مىنە، وسىنداي سولقىلداق جاعدايدى جاقسى بىلگەن اۋماق باسشىلارى انا ءتىلىمىزدىڭ حال-احۋالىنا نازار اۋدارۋدى ءبىرجولاتا جىلى جاۋىپ قويدى. ونىسىن تۇسىنۋگە بولدى. حالىق سايلاماعان اكىم سول حالىقتىڭ جانايقايىن ماسا شاققانداي كورمەيدى. ولار تەك روبوت سەكىلدى، تەك جوعارىدان نۇسقاۋ تۇسسە عانا قيمىلدايدى. ال جوعارىداعىلارعا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ جاي-كۇيى اسا ماڭىزدى ەمەس. مىنە وسىدان كەيىن، جەرگىلىكتى بيلىك ەسىرمەگەندە قايتەدى؟..

ماسەلەن، ءبىزدىڭ قوستاناي وبلىسىندا انا ءتىلىمىزدىڭ جاعداي اسا ءبىر مۇشكىل حالدە دەسەك، ارحيمەدتىڭ اشۋىنا قالا قويماسپىز. بۇرىن، ماسەلەن، كوزبوۋشىلىق بولسا دا انا ءتىلىمىزدىڭ جاعدايىنا ارنالعان وبلىستىق دەڭگەيدەگى جينالىس وتكىزىلىپ تۇراتىن. ءبىر كەزدە وسى ءوڭىردى باسقارعان، ۇلتى وزگە بولسا دا سەرگەي كۋلاگين انا ءتىلىمىزدىڭ جاي-جاپسارىن تالقىلاعان جينالىس وتكىزىپ، وعان ءوز نوكەرلەرىمەن قاتىسىپ، سىپايىشىلىقپەن بولسا دا، قازاق تىلىنە كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگىن قايتا-قايتا ەسكە سالاتىن. بىردە ونىڭ: «قازاقتار كەزىندە ورىس ءتىلىن بىزدەن دە ارتىق مەڭگەردى. ءبىز نەگە ەندى ولارعا سول قارىزدارىن قايتارمايمىز؟» دەپ جۇرەگىمىزگە جىلى تيەتىن سوزدەر ايتاقانى بار. سودان وبالى نە، ءوزى قازاقشاسى قاتىپ تۇرماسا دا، بۇدان كەيىنگى اكىم نۇرالى سادۋاقاسوۆ تا وسى تاقىرىپتا القالى جينالىس وتكىزىپ، ءبىراز شەنەۋنىكتەرگە ناقتى-ناقتى تاپسىرما بەرگەنى بار. ال اتى ايداي الەمگە بەلگىلى ارحيمەد كەلگەلى بۇل ماسەلە مۇلدەم جىلى جاۋىپ قويىلدى. جاسىنان تەك ماڭدايىنا اكىم بولۋدى جازعان ارحيمەد مىرزا وسىندا باسشىلىق ەتكەلى جەتى جىلدىڭ ىشىندە انا ءتىلىمىزدىڭ بۇگىنگى تاعدىرى جايلى بىردە-ءبىر كەلەلى جيىن وتكىزگەن ەمەس. ونى ايتاسىز، ءوزى انا تىلىمىزدە سايراپ تۇرسا دا، وبلىستىق دەڭگەيدە وتكىزىلگەن باس قوسۋلاردا ءبىر اۋىز قازاقشا ەستىمەيسىڭ. مۇنى دا از دەسەڭىز، وبلىسىمىزدىعى قازاقتارى باسىم اۋليكول مەن ناۋرىزىم سەكىلدى اۋدانداردا بارعاندا سول قالپىنان تايمايدى. ال جاقىندا وسىنداعى قارابالىق اۋدانىندا جاڭا قازاق مەكتەبىنىڭ سالىنۋىنا بايلانىستى، سول ءبىلىم ۇياسى سالىناتىن جەردى كورۋگە بارعاندا، وزىنە ەسەپ بەرگەن قازاق جىگىتىمەن ورىسشا شۇلدەرلەسكەندىگىنىڭ كۋاسى بولدىق. ءسىرا، قازاق مەكتەبى جايلى قازاقشا سويلەسسە ونىمەن بىرگە شاشباۋىن كوتەرۋگە بارعان وبلىستاعى ورىس ءتىلدى جۋرناليستەر تۇسىنبەي قالا ما دەپ قاتتى قىسىلسا كەرەك. جوعارى جاقتان وسىنداي «ۇلگى» كورگەن قاراپايىم جۇرت نە ءتۇيىن تۇيەدى؟ «سوندا انا ءتىلىمىز بيلىككە قاجەتى جوق بولسا، كىمگە كەرەك بولادى؟» دەگەن ساۋال تۋىندايتىندىعى ءسوزسىز. ال مۇنداي كوزقاراس ونسىز دا ەسىكتەن سىعالاۋعا جاراماي جۇرگەن قاسيەتتى انا ءتىلىمىزدىڭ العا باساتىن قادامىن كەرى سۇيرەيتىندىگىنە تاڭدانا قويماسپىز. ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىزدىڭ اۋىر تاعدىرى ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ ەسەبىنەن ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا بولىپ، جايلى دا جاقسى تۇرمىس كەشىپ وتىرعان بيلىكتىڭ موينىندا.

مەملەكەتتىك تىلىمىزگە دەگەن وسىنداي كوزقاراس اقىرى قوستاناي سەكىلدى قالالاردا جاپپاي ساۋاتسىزدىق اكەلىپ سوقتى. ماسەلەن، قازىر ءسىز وسى وبلىس ورتالىعىنداعى قانداي دا كوشە اتتارىنىڭ قاتەسىز، دۇرىس جازىلعاندىعىن كەزدەستىرە المايسىز. ماسەلەن، بىزدە قازاقشا اتاۋى جوقتاي، كوشەلەر «پوبەدا»، «1مايا» دەپ جازىلا بەرەدى. ونى ايتاسىز، قازاقشا اتاۋلاردىڭ تازا ورىس ءتىلىنىڭ ەملەسىنە سايكەس جازىلۋى داستۇرگە اينالعان. ماسەلەن، «.امانگەلدى»، «ال-فارابي»، «بايماگامبەتوۆا»، «بايتۋرسىنوۆ» دەپ تارتا بەرەدى. مۇنداعىلار ءتىپتى، وزىندىك ەملەسى مەن ەرەجەسى قالىپتاسقان تولىققاندى قازاق ءتىلىنىڭ بار ەكەندىگىن قاپەرىنەن شىعارىپ العان سەكىلدى. ەگەر كوشە اتتارى وسىلايشا ءدۇبارا قالپىندا جازىلا بەرسە، وندا اناۋ وبلىستىق جانە قالالىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارمالارى مەن ءبىلىم باسقارماسى سەكىلدى ۇيىمداردى حالىقتىڭ اقشاسىمەن بوستان-بوسقا ۇستاپ تۇرۋ قانشالىقتى قاجەتتى دەگەن ساۋال تۋىندايدى.

جايبەرگەن بولاتوۆ،

قوستاناي

Abai.kz