قر ۇكىمەتىنىڭ 2019 جىلعى 24 جەلتوقسانداعى № 968 قاۋلىسىنا سايكەس اتقارىلىپ جاتقان «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2025» بيزنەستى قولداۋ مەن دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ قولىمەن ورىندالادى.

بىلاي قاراعاندا، بۇل ەلدەگى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ تومەنگى ساتىسى رەتىندە وتە جاقسى ويلاستىرىلعان. جۇمىسسىزدار مەن كاسىپتى جاڭا باستاعاندار «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىندا ارنايى كۋرستان ءوتىپ، كاسىپكەرلىك ءبىلىم الادى، سوسىن جەرگىلىكتى بيلىك وعان بيۋدجەتتەن ارنايى بولىنگەن قارجىنى گرانت ەسەبىندە كونكۋرستان ىرىكتەپ ءبولىپ بەرەدى. بۇل ىرىكتەۋ باستاپقى كەزدە ءبىرشاما ايقاي تۋعىزىپ، بەرتىن كەلە بارىنشا اشىق تۇردە ۇيىمداستىرىلىپ جاتىر. بىراق بۇنىڭ «الايداسى» ازايماي تۇر.

بىلتىر وتكىزىلگەن جەرگىلىكتى وسىنداي شارالار كەزىندە ءبىرشاما شالاعايلىق انىقتالىپ وتىر. ونى ناقتى ءوز باسىنان كەشكەن ازامات ءوز دايەكتەرىمەن ءبولىستى. جاعداي استانادا ورىن العان.

ءوزىن جاريالاۋدى جاراتپاعان استانالىق زياتكەر ازامات، ۇلتتىق داستۇرگە قاتىستى وندىرىسكە اۆتورلىق پاتەنت الىپ، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2025» جوباسىنا قاتىسقىسى كەلەدى. الايدا، جاريا ەتىلمەگەن ەرەجە بويىنشا الەۋمەتتىك ءالجۋاز توپتارعا باسىمدىق بەرىلەتىنى ءمالىم بولعاسىن، ول امالسىز ءوز جوباسىن تالاپقا ساي كەلەتىن جشس ارقىلى قاتىسۋعا دۋشار بولادى، سەرىكتەستىكتىڭ ەكى قۇرىلتايشىسى بار ەكەن، بىرەۋى - 25 جاسار جىگىت تە، ەكىنشىسى مۇگەدەك بولعاندىقتان ۇتۋ مۇمكىندىگى زور بولىپ، اقىرىندا شىنىندا 5 ملن تەڭگەلىك گرانتقا الگى سەرىكتەستىك يە بولادى. جوبانىڭ بارلىق ازىرلەنۋىنە باستان-اياق قاتىسقان كەيىپكەرىمىز بىراق گرانتتى ءوزى پايدالانا المايتىن ەدى، ونىڭ رەسمي الگى جشس-كە قۇرىلتايشى دا، باسشى دا بولماعاندىقتان، امالسىز سەرىكتەستىكتىڭ 25 جاسار باسشىسىمەن پاتەنتىن پايدالانۋعا، پايدانىڭ تەڭ جارتىسىن بولىسۋگە كەلىسەدى. بىراق جاڭا بيزنەستىڭ اياققا تۇرۋى 1 جىلدا بولمايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى، پايدانىڭ دا بولا قويماسىن جاقسى بىلسە دە، ءوزىنىڭ ءونىمىن شىعارۋعا، حالىققا ۇسىنۋعا مۇددەلى بولدى – باسقا مۇرساتى دا بولمادى. اقىرى نە بولدى؟

الگى جشس گرانت بويىنشا تسەح اشۋعا بارلىق كەرەك-جاراقتاردى الادى، وعان باسىندا بارلىق كەڭەسى مەن اقىلىن ءبىزدىڭ كەيىپكەر بەرەدى دە، جاعدايدى وزگەرتۋدى بىرنەشە رەت ۇسىنسا دا، سەرىكتەس تاراپىنان باس تارتىلادى. شەگىنەر جەر جوق. ونىڭ ۇستىنە الگى جاس باسشىنىڭ تۋىسىنىڭ باسقا بيزنەسى بار ەكەن...  بۇل باسقا تاقىرىپ ارينە. قىسقاسى الىنعان گرانتتى باسقارۋعا، پايدانى بولىسۋدەن بۇل تولىق شەتتەتىلەدى، ەشبىر اقپارات تا، پايدا دا جوق. سەرىكتەسكە بۇنىڭ جوباسى گرانت الىپ شىعۋعا عانا قاجەت بولعانى انىق.

ارينە، كەيىپكەرىمىز ءوزىنىڭ قانشا جىلعى يننوۆاتسيالىق جوباسىنا كوزايىم بولا الماسا دا، ونىڭ قىنجىلىسى ول ەمەس – مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ اياقاستى بولىپ، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا ەمەس، الاياقتىقتى تۋىنداتۋعا جۇمسالىپ جاتقاندىعى.

سەبەبى، بۇل جەردە بىزدىڭشە، اكىمشىلىك تاراپىنان نە بىلمەستىك، نە قاساقانا شالاعاي ۇيىمداستىرۋ ورىن الىپ وتىر.

بىرىنشىدەن، الەۋمەتتىك ءالجۋاز توپتاردى جاڭا كاسىپكەرلەرمەن قوسىپ جارىستىرۋ مۇلدەم اقىلعا دا، قيسىنعا دا سىيمايدى. ءاربىر الەۋمەتتىك توپتى ءوز الدىنا دەربەس قاراستىرۋى كەرەك ەدى.

ەكىنشىدەن، اتقارىلعان گرانت بويىنشا ەسەپتەمە الگى سۇراقتاردى نەگە دەر كەزىندە انىقتامادى، نەگە الىنعان گرانت وندىرىسكە جۇمسالمادى؟ نەگە مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ كوزدەلگەن تالابى مەن نىساناسى اتقارۋ كەزىندە وزگەرىپ كەتتى؟ بۇعان كىم جاۋاپ بەرەدى؟ وسى سۇراقتاردى قويىپ، جەرگىلىكتى بيلىككە مىنانى جازعان: «...بۇل جاعدايدى بيىلعى 2021 جىلى ۇيىمداستىرىلاتىن شارادا نازارعا الۋدى سۇرايمىن جانە بۇل جولى بارىنشا ءادىل ءارى وبەكتيۆتى وتەدى دەگەن ۇمىتتەمىن. اتالمىش جوبانىڭ ناقتى ماقساتتارعا جۇمسالعانىن تەكسەرۋ ءسىزدىڭ باسقارمانىڭ قۇزىرى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ونىڭ ناتيجەسىمەن مەنى قوسا اقپاراتتاندىرۋىڭىزدى سۇرايمىن».

كەيىپكەردىڭ العان جاۋابى كىسى كۇلەرلىك: «2015 جىلعى 29 قازانداعى № 375-V قازاقستان رەسپۋبليكاسى كاسىپكەرلىك كودەكسىنىڭ (بۇدان ءارى- كودەكس) 5-بابىنىڭ 1-تارماعى نەگىزىندە اركىمنىڭ كاسىپكەرلىك قىزمەت ەركىندىگىنە، ءوز مۇلكىن كەز كەلگەن زاڭدى كاسىپكەرلىك قىزمەت ءۇشىن ەركىن پايدالانۋعا قۇقىعى بار. سوندىقتان ... جشس-مەن ورناعان كەلىسپەۋشىلىك جاعدايى بويىنشا 2015 جىلعى 31 قازانداعى № 377-V قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىق پروتسەستىك كودەكسىنە سايكەس سوتقا جۇگىنۋ قاجەت... كودەكستە بەلگىلەنگەن وزگە دە جاعدايلاردى قوسپاعاندا، كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسىنىڭ كەلىسىمىنسىز جاريا ەتىلمەيتىنىن جانە 9 تارماعىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىندا كوزدەلگەن جاعدايلاردى قوسپاعاندا، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ولاردىڭ لاۋازىمدى ادامدارى لاۋازىمدىق (قىزمەتتىك) مىندەتتەرىن ورىنداۋىنا بايلانىستى وزدەرىنە بەلگىلى بولعان كوممەرتسيالىق قۇپيانى قۇرايتىن اقپاراتتى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسىنىڭ كەلىسىمىنسىز تاراتۋعا جانە (نەمەسە) پايدالانۋعا قۇقىلى ەمەستىگىن حابارلايدى»، - دەپ ءارى اقىل ايتىپتى، ءارى تاقىرىپتى باسقا جاققا بۇرمالاپ، ازاماتتى اقىماق ەتۋگە تىرىسىپتى. كەيىپكەر ءوز حاتىندا كوممەرتسيالىق قۇپيا تۋرالى ەشبىر تالاپ ەتپەسە دە، اڭگىمەنى قاساقانا سوعان سايىپ، اكىمشىلىك وزدەرى بولگەن گرانتتىڭ قالاي پايدالىنىلعانىن تەكسەرىپ، دۇرىس مونيتورينگ جاساۋدىڭ ورنىنا، قوعامدىق ورتادا اشىق ەسەپ بەرۋدىڭ ورنىنا، كوممەرتسيالىق قۇپيانى سىلتاۋراتىپ، الاياقتىقتى كولەگەيلەپ وتىرعانداي سىڭايدى انىق تانىتادى.

نە دەيمىز؟! ءبارى بەلگىلى، انىق، بۇلتارىسى جوق ماسەلە: الاياقتىققا قۇربان بولعان مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ احۋالى سول باياعى.

سەرىك ەرعالي

Abai.kz