قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زەينەتاقى جۇيەسىن ودان ءارى جاڭعىرتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتقانىن حابارلادى.

زەينەتاقى جۇيەسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ بويىنشا ۇسىنىستاردى 2019 جىلى ۇكىمەت جانىنان قۇرىلعان جۇمىس توبى ۇزاق مەرزىمدى اكتۋارلىق مودەلدەردى قۇرۋ نەگىزىندە ازىرلەدى. بۇل جۇمىستىڭ ماڭىزدى باعىتى ەڭ تومەنگى كەپىلدىكتەر جۇيەسىن جەتىلدىرۋ بولىپ تابىلادى.

قولدانىستاعى تۇجىرىمداما اياسىندا 2028 جىلدان باستاپ بازالىق زەينەتاقى تولەمىنەن ەڭ تومەنگى كەپىلدەندىرىلگەن زەينەتاقىعا كوشۋ كوزدەلگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. سوندىقتان ەڭ تومەنگى كەپىلدىك بەرىلگەن زەينەتاقىنى تاعايىنداۋ تەتىگى بەلگىلى ءبىر تۇستارىن جەتىلدىرە وتىرىپ، بازالىق زەينەتاقىنى تاعايىنداۋدىڭ قولدانىستاعى ادىستەمەسىنە نەگىزدەلگەن.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەكمينى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ، بازالىق الەۋمەتتىك جانە زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ ساياساتى دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ۆيكتوريا شەگايدىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ تومەنگى كەپىلدەندىرىلگەن زەينەتاقىنى تاعايىنداۋ تەتىگى پىسىقتالۋدا، ول مىنالاردى كوزدەيدى:

– ەڭ تومەنگى مولشەردى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ (بۇدان ءارى - ەتكد) 54%-نان 70%-نا دەيىن ۇلعايتۋ ۇسىنىلادى;

- قاتىسۋدىڭ ەڭ از ءوتىلىن 10 جىلدان 5 جىلعا دەيىن ازايتۋ;

- زەينەتاقى مولشەرىن شەكتەۋدى الىپ تاستاۋ (قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ جوعارى شەكتەۋ قاتىسۋ ءوتىلى 33 جىل جانە ودان كوپ بولعان كەزدە 1 ەتكد-ءنى قۇرايدى).

ەڭ تومەنگى كەپىلدەندىرىلگەن زەينەتاقىعا كوشۋ زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋدى، بارلىق ازاماتتارعا قاتىستى بىرىڭعاي كوزقاراستى، ەڭ تومەنگى كەپىلدىكتەر جۇيەسىن جەتىلدىرۋدى، زەينەتكەرلىك الدىنداعى جانە زەينەتكەرلىك جاستاعى ازاماتتاردىڭ ەڭبەك قاتىناستارىن جانە جۇمىسپەن قامتىلۋىن ىنتالاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ ۇسىنىمدارىنا سايكەس كەلەدى.

بۇل رەتتە تۇجىرىمدامادا زەينەتكەرلىك جاسقا جەتكەن ادامدار ءۇشىن زەينەتكەرلىككە شىعۋدى «كەيىنگە قالدىرۋ» قۇقىعىن بەرۋ كوزدەلەدى. بۇل بولاشاقتا ەڭ تومەنگى كەپىلدەندىرىلگەن زەينەتاقىنى جوعارى مولشەردە الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ويتكەنى زەينەتكەرلىك جاسقا جەتكەننەن كەيىنگى ەڭبەك كەزەڭدەرى ونىڭ مولشەرىن انىقتاۋ كەزىندە ەسكەرىلەتىن بولادى»، – دەدى ۆيكتوريا شەگاي.

جاڭعىرتۋدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى باعىتى 2023 جىلدان باستاپ جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ 5% مىندەتتى زەينەتاقى جارناسىن (بۇدان ءارى – جبمزج) ەنگىزۋ بولىپ تابىلادى.

جۇمىس بەرۋشىلەر ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن ءوز جۇمىسكەرلەرىنىڭ پايداسىنا جۇمىسكەردىڭ تابىسىنان مىندەتتى 5% زەينەتاقى جارناسىن اۋداراتىن بولادى.

مەملەكەت باسشىسى جبمزج ماقساتىن شارتتى-جيناقتاۋشى قۇرامداۋىشتى قالىپتاستىرۋدان ازاماتتاردىڭ جەكە زەينەتاقى جيناقتارىن تولىقتىرۋعا وزگەرتۋ، سونداي-اق كەيىننەن ولاردى الەۋمەتتىك مۇقتاجدىققا پايدالانۋ قۇقىعىن بەرە وتىرىپ، مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى، مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارى جانە جبمزج ەسەبىنەن قالىپتاستىرىلعان زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ ءبىر بولىگىمەن تولىقتىرۋ (سالىمشىنىڭ تاڭداۋى بويىنشا) ارقىلى بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىندا جەكە نىسانالى شوتتاردى ەنگىزۋ جونىندەگى تاسىلدەردى ماقۇلدادى.

قر سالىق كودەكسىنىڭ شەڭبەرىندە جۇمىس بەرۋشىلەرگە جۇكتەمەنى تومەندەتۋ ءۇشىن ەنگىزىلەتىن جبمزج شەگەرىمدەرىنە جاتقىزۋ بولىگىندە جەڭىلدىكتەر بەرىلگەنىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.

بۇگىنگى تاڭدا بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنان تولەنەتىن زەينەتاقى تولەمدەرى زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ مولشەرىن ەسەپتەۋدى جۇزەگە اسىرۋ ادىستەمەسىنە سايكەس ەسەپتەلەدى. زياندى وندىرىستەردە جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەر ءۇشىن جانە ەگەر مۇگەدەكتىگى مەرزىمسىز بولىپ بەلگىلەنسە، ءبىرىنشى جانە ەكىنشى توپتارداعى مۇگەدەكتىگى بار زەينەتاقى تولەمدەرىن الۋشىلار ءۇشىن زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ اعىمداعى قۇنىنىڭ جەكەلەگەن كوەففيتسيەنتتەرى ەنگىزىلدى.

«تۇجىرىمداماعا تۇزەتۋلەر اياسىندا ەڭبەك جاعدايلارى زياندى جۇمىستارمەن اينالىساتىن قىزمەتكەرلەرگە قاتىستى ءولىم-ءجىتىمنىڭ جەكەلەگەن كوەففيتسيەنتتەرىن پايدالانۋ ماسەلەسى قاراستىرىلۋدا، ولاردى ءومىر بويعى زەينەتاقى اننۋيتەتىنىڭ قۇنىن ەسەپتەۋ كەزىندە قولدانۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل جاڭاشىلدىق زياندى ەڭبەك جاعدايلارىندا جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتار ءۇشىن زەينەتاقى اننۋيتەتىن رەسىمدەۋ مۇمكىندىگىن نەعۇرلىم قولجەتىمدى ەتەدى»، – دەپ قوستى ۆيكتوريا شەگاي.

تابىستى زەينەتاقى تولەمدەرىمەن الماستىرۋ دەڭگەيىن ساقتاۋ ءۇشىن زەينەتاقى جيناقتارىن مەرزىمىنەن بۇرىن الۋدىڭ پارامەترلەرى مەن شارتتارىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى جۇمىس جالعاستىرىلاتىن بولادى.

تۇجىرىمدامادا ۇسىنىلعان شارالار بولاشاق الۋشىلاردىڭ زەينەتاقىسىنىڭ مولشەرىن ولاردىڭ ەڭبەك وتىلىنە بارابار قامتاماسىز ەتۋگە، زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ «ساتىپ الۋ» قابىلەتىن جانە جوعالتىلعان تابىستى الماستىرۋدىڭ حالىقارالىق زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەتىن دەڭگەيىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قازىرگى ۋاقىتتا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زەينەتاقى جۇيەسىن ودان ءارى جاڭعىرتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2014 جىلعى 18 ماۋسىمداعى № 841 جارلىعىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جارلىعىنىڭ جوباسى تۋرالى» قر ۇكىمەتى قاۋلىسىنىڭ جوباسى مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن كەلىسىلەدى.

Abai.kz