كۇنى كەشە قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ سىرتقى بايلانىستار بويىنشا ارنايى وكىلى ەرجان قازىحان كابۋلگە اتتاندى. كابۋلدە قازاقستان دەلەگاتسياسى تالىبتەرمەن كەزدەسىپ، تاراپتار اراسىندا ارنايى كەلىسسوزدەر ءوتتى. كەلىسسوزدەر گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى اياسىندا ءوربىدى. 

قازاقستاننىڭ تالىبتەرمەن كەزدەسۋ وتكىزەتىنى ۋاقىت ەنشىسىندە بولاتىن. ەرتە مە، كەش پە مۇنداي فورماتتاعى كەزدەسۋلەر بولاتىنى انىق ەدى. وعان قالىپتاسقان گەوساياسي شىندىق يتەرمەلەپ وتىر. اۋعانستانداعى جاڭا بيلىكپەن قاتىناس ورناتۋعا قاتىستى بىرنەشە مارتە بيىك مىنبەردەن دە ايتىلدى. ول اۋعانستانداعى ەتنيكالىق قازاقتاردى ەلگە كوشىرۋ، ورتالىق ازياداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى مەن ەسىرتكى تاسىمالىن ازايتۋ جانە ءوزارا ارىپتەستىك ارقىلى ايماقتىق تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قاجەت بولاتىن.

8 قىركۇيەك كۇنى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ اۋعانستانعا قاتىستى ۇستانىمىن ايتتى: «اۋعانستانداعى كۇردەلى داعدارىس جاعدايىندا قازاقستاننىڭ پراگماتيكالىق سىرتقى ساياساتى ماڭىزدى بولىپ وتىر. سوعىستان توز-توزى شىققان بۇل ەلمەن ورتاق شەكارامىز بولماسا دا، الماتى مەن كابۋلدىڭ اراسى ۇشاقپەن ءبىر-اق ساعاتتىق جەر.

مەن تمد، ەۋروپالىق وداق جانە تاياۋ شىعىستاعى ارىپتەستەرىممەن تىعىز بايلانىستا وتىرمىن. ەگەر سىزدەردىڭ مەملەكەتتەرىڭىز بەن ۇكىمەتتەرىڭىزدىڭ باسشىلارى نيەت بىلدىرسە، ولارمەن وي-پىكىر الماسۋعا ارقاشان دايىنمىن.

ازىرگە اۋعانستانداعى دۇربەلەڭ وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارىنا نازار اۋدارتىپ تۇر. قازاقستان زورلىق-زومبىلىقتىڭ، زاڭسىز ەسىرتكى اينالىمىنىڭ جانە اۋعانستاننان تىس جەرلەرگە باقىلاۋسىز كوشىپ كەتۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا بۇل ەلمەن ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا دايىن.

تالىپتەر ءبىرتۇتاس، ينكليۋزيۆتى جانە وكىلەتتى ۇلتتىق ۇكىمەت قالىپتاستىرىپ، وزدەرىنىڭ، شىن مانىندە، بايسالدى پوزيتسيا ۇستاناتىنىن جانە كەلىسسوزدەرگە بەيىلدى ەكەنىن دالەلدەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىن.

قازاقستان اۋعانستاننىڭ ءوز ىشىندە جانە كورشىلەرىمەن تاتۋ-ءتاتتى، بەيبىتشىلىكتە ءومىر سۇرەتىن تۇراقتى، ەگەمەن جانە ءبىرتۇتاس مەملەكەت بولعانىن قالايدى. ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە ەلدەگى قالىپتاسقان گۋمانيتارلىق قيىنشىلىقتاردى شەشۋ ءۇشىن جاڭا بيلىكپەن كونسترۋكتيۆتى ىسكەرلىك بايلانىستار ورناتۋعا دايىنبىز.

حالىقارالىق قوعامداستىق اۋعانستاندى قازىرگىدەي داعدارىس كەزىندە قيىنشىلىقتارمەن بەتپە-بەت قالدىرماۋى كەرەك.

كەرىسىنشە، ءبىز بولاشاقتا اۋعانستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە ورنىقتى دامۋى ءۇشىن بارلىق ءىس-ارەكەتتەرىمىز بەن جوسپارلارىمىزدى جۇمىلدىرۋىمىز كەرەك», - دەدى ول. بۇل الداعى تاڭدا قازاقستان بيلىگى اۋعانستانمەن قارىم-قاتىناس ورناتاتىنىن ايقىن كورسەتكەن مەسسەدج بولاتىن.

9 قىركۇيەك كۇنى اۋعانستاننان ارنايى بورت كەلدى. وندا 35 قانداس بار بولاتىن. بۇل اۋعانستانداعى بيلىكتى تالىبتەر باسىپ العاننان كەيىنگى العاشقى رەيس بولاتىن. قانداستار ارنايى تەكسەرىلىپ، ۆيرۋسقا قارسى تەكسەرىستەن ءوتىپ، بەلگىلەنگەن ورىندارعا ورنالاستىرىلدى. قانداستاردى اۋعانستاننان اكەلۋ ءۇشىن ءسوزسىز تالىبتەرمەن كەلىسسوز وتكىزۋ كەرەك بولعانى تۇسىنىكتى.

27 قىركۇيەك كۇنى قازاقستاننىڭ اۋعانستانداعى ەلشىسى ءالىمحان ەسەنگەلديەۆ كابۋلدا اۋعانستاننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ءامىر حان موتتاكيمەن كەزدەستى. ول تاليباننىڭ بەدەلدى مۇشەسى سانالادى.

«كەزدەسۋ بارىسىندا تاراپتار ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا قاتىناستارىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، ساۋدا سالاسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە ۋادەلەستى»، - دەپ مالىمدەدى تاليبان وكىلى Twitter پاراقشاسىندا.

قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بۇل كەزدەسۋ تۋرالى ەشتەڭە حابارلاعان جوق. تەك كەزدەسۋ وتكەننەن كەيىن ارنايى اقپارات ورنالاستىردى.

ەندى مىنە، العاش رەت اۋقىمدى دەڭگەيدە تاراپتار اراسىندا كەلىسسوزدەر ءوتتى. ەرجان قازىحان باستاعان توپ اۋعانستاننىڭ قازىرگى بيلىگىنىڭ تىزگىنىن ۇستاۋشى ابدۋل عاني بارادار جانە ءامىر حان مۋتتاكيمەن كەزدەستى. ەرجان قازىحان قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا اۋعانستانعا 5 مىڭ توننا ۇندى كومەك رەتىندە جەتكىزگەنىن مالىمدەدى. سونىمەن قاتار، قازاقستاندىق ۆاكتسينا QazVac-تى دا جەتكىزۋ جاعىن ۇسىندى.

تاليبان ۇيىمى ەلىمىزدە تىيىم سالىنعان تەررورلىق توپ سانالادى. مىسالى ەلەكتروندى پورتالىنداعى تىيىم سالىنعان ۇيىمدار بويىنشا تومەندەگىدەي مالىمەتتەر بەرىلگەن. جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمىنە سايكەس: «اسبات ال-انسار»، «براتيا-مۋسۋلمانە»، «تاليبان» قوزعالىسى، «بوز گۋرد»، «ورتالىق ازياداعى جاماات مودجاحەدتەر»، «لاشكار-ە-تايبا»، «الەۋمەتتىك رەفورمالار قوعامى» ۇيىمدارى تىيىم سالىنعان ۇيىمدارعا جاتادى. جالپى جيىنتىعى ەلىمىزدە 21 ۇيىمنىڭ قىزمەتىنە سوتپەن تىيىم سالىنعان، سونىڭ ىشىندە تاليبان قوزعالىسى دا بار. ياعني قازاقستان تاراپى ەلىمىزدە تىيىم سالىنعان ۇيىم مۇشەلەرىمەن رەسمي كەزدەسۋ وتكىزدى.

جالپى العان قازاقستان مەن اۋعانستان اراسىنداعى ساۋدا قاتىناسى 2020 جىلى ارتقان. تاۋار اينالىمى پاندەميالىق جاعدايعا قاراماستان 623 ميلليون دوللاردى قۇراعان، بۇل 2019 جىلمەن سالىستىرعاندا 55%-عا كوپ دەگەن ءسوز. ال 2021 جىلى ەلدەگى اسكەري قيمىلدار مەن سوعىس جاعدايىنا بايلانىستى قارىم-قاتىناس ازايدى. تاۋار اينالىمى دا تومەندەدى.

اۋعانستان قازاقستاننىڭ استىعىنا ءزارۋ مەملەكەت. ۇزاق جىلدار بويى قازاقستان بۇۇ اياسىندا اۋعانستانعا گۋمانيتارلىق كومەك رەتىندە ۇن مەن وزگە دە قاجەتتى زاتتاردى جەتكىزىپ وتىردى. ەندى ونى توقتاتپاۋ ماڭىزدى، سەبەبى اۋعانستاندا گۋمانيتارلىق اپات اۋقىمى ارتسا، وندا ورتالىق ازياعا بوسقىندار لەگى اعىلۋى مۇمكىن. سوڭعى اپتادا اۋعانستانعا قازاقستاندىق ۇننىڭ ايتارلىقتاي مول پارتياسى جەتكىزىلگەن، قازىر كابۋل كوشەلەرىندەگى ۇن باعاسى 49 كەلى ۇن باعاسى 25 دوللار، تەڭگەگە شاقساق 10600 بولادى. بۇل باعا كوپتەگەن قاراپايىم اۋعاندىقتارعا ءتيىمسىز جانە قولجەتىمسىز.

قازاقستان مەن اۋعانستان اراسىنداعى العاشقى كەزدەسۋ وسىلايشا قازاقستان تاراپىنان گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ، ال تالىبتەر تاراپىنان ورتالىق ازياعا تەررورلىق توپتاردى وتكىزبەيتىنى جايلى ۋادەمەن اياقتالدى. تاراپتار الداعى ۋاقىتتا بايلانىستى كەڭەيتۋدى جوسپارلاۋدا. بىراق شەشىمىن تاپپاعان سۇراقتار بار. ول قازاقستان «تاليبان بيلىگىن رەسمي مويىنداي ما» جانە «تاليباندى تەررورلىق توپتار تىزىمىنەن الىپ تاستاي ما» دەگەن ساۋالدار حاقىندا.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz