پاتريوتتارعا اراشا ءتۇسىڭىز!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
قاسىم-جومارت توقاەۆ مىرزاعا!
قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا!
الماتى قالاسىندا مارعۇلان بورانباي، مەيرام قاناپيانوۆ جانە دانات نامازبايعا قاتىستى حالىق اراسىندا «ۇلت-پاتريوتتارىنىڭ سوتى» دەپ اتالىپ كەتكەن سوتتىڭ ءوتىپ جاتقانىنان حاباردار شىعارسىز. ەلىمىزدىڭ بەلسەندى ازاماتتارى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ىشكى ساياسات پەن قاۋىپسىزدىككە جاۋاپتى كومەكشىلەرىڭىز بەن كەڭەسشىلەرىڭىزدى (ەرلان قارين، بەرىك ءۋالي، داۋرەن اباەۆ، ماۋلەن اشىمباەۆ جانە اسەت يسەكەشەۆ) بۇل سوت تۋرالى جانە جوعارىدا اتالمىش تۇلعالاردىڭ زاڭسىز قىلمىستىق قۋدالاۋعا ۇشىراعانى تۋرالى بىرنەشە رەت حاباردار ەتتى!
وكىنىشتىسى – ولاردان دا، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنەن دە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنەن دە، باس پروكۋراتۋرادان دا، جوعارعى سوتتان دا تۇسىنىكتى جاۋاپ الا المادىق! ءسىزدىڭ اينالاڭىزداعى ادامدار مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ءسىز جاريالاعان «ەستيتىن مەملەكەت» قاعيداسىن بۇزىپ، وزىڭىزدەن بولىپ جاتقان جايت تۋرالى اقپاراتتى جاسىرىپ، جارىم-جارتىلاي جانە قاتە جەتكىزىپ جاتىر دەپ پايىمداۋىمىزعا جول اشىپ وتىر!
اعىمداعى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ سوڭىندا رەسپۋبليكالىق «دات» گازەتىندە وسى ماسەلە بويىنشا ءسىزدىڭ اتىڭىزعا اشىق ۇندەۋ حات جاريالانعان بولاتىن. حات الەۋمەتتىك جەلىلەردە جانە ءتۇرلى بەلسەندى ازاماتتاردىڭ پاراقشالارىندا كەڭىنەن تاراتىلدى. بۇل ۇندەۋدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەمىندە 7000 ازاماتى قولداپ، قول قويدى. سونىمەن قاتار، بۇل ماسەلەنى قازاقستاندىق باق-تار دا جابۋلى كۇيىندە قالدىرىپ، جاريا ەتپەي وتىر جانە بۇل جاعداي اقپارات ءمينيسترى ايدا بالاەۆا حانىمعا دا ەسكەرتىلگەن!
بۇل سوتتىڭ نەندەي ەرەكشەلىگى بار جانە ول نەگە قازاق قوعامىندا مۇنداي رەاكتسيا تۋدىردى؟ ونىڭ الەۋمەتتىك ءمانى نەدە؟
«تاريح ەكى رەت قايتالانادى – ءبىرىنشىسى تراگەديا رەتىندە، ەكىنشىسى – فارس رەتىندە» دەگەن ءسوز بار. بۇل سوتتىڭ 1986 جىلعى الماتىداعى جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشىلارعا قاتىستى وتكەن سوت پروتسەسىنە ۇقساعانى سونشا، ءتىپتى دەجا-ۆيۋ سەزىمىن تۋدىرادى. ءبىز قايتادان بۇرىڭعى قۋعىن-سۇرگىن جىلدارىنا كەرى ورالعاندايمىز – ايىپتالۋشىلار دا، «قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ قۇرباندارى» دا سول كەزدەگى كەيىپكەرلەرگە قاتتى ۇقسايدى.
بارلىعى – ايىپتاۋدىڭ نەگىزى بولعان «ساراپتاما»، انىقتامالار مەن لوگيكالىق قورىتىندىلار – 30 جىل بۇرىن جازىلعان قۇجاتتاردى قايتالاعان سەكىلدى. تەك بۇگىنگى سوتتا ەشكىمنىڭ ءازىلى وتە از – تەك ارىزدانۋشىلار مەن «جابىرلەنۋشىلەردىڭ» تۇلعاسى كۇلكىلى بولىپ تۇرعانى.
«قر-ى مەملەكەتتىك جۇيەسىنىڭ ىرگەتاسىن شايقالتقان قازاق ۇلتشىلدىعىمەن» كۇرەسىپ جۇرگەن جاندار كىم ەكەن؟
تانىس بولىڭىزدار: جابىرلەنۋشىلەردىڭ ءبىرى – جەكە قايىرىمدىلىق قورىنىڭ زاڭگەرى يۋري يۋرين. ونىڭ /الەۋمەتتىك جەلىدە/ جۇزدەن استام كسەنوفوبيالىق، قازاقوفوبيالىق، لاس جانە ۇياتسىز مالىمدەمەلەرى بار. سولاردىڭ ءبىرى – بەلسەندى ۇلت پاتريوتتارىنىڭ جانە جالپى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ باسىم بولىگىنىڭ تابيعي نارازىلىعىن تۋدىرعان 2009 جىلى Zona.kz سايتىندا قالدىرعان جازباسى ەدى. ول كەزىندە ءوزىنىڭ الماتىداعى جاستار كوتەرىلىسىن باسۋعا قاتىسىپ، قىزدار مەن ۇلداردى ساپەر كۇرەكپەن ۇرعانى تۋرالى جازعان ەدى.
جالپى، ونىڭ كوپتەگەن اككاۋنتتارىنان باسقا دا ۇلتتاردىڭ نامىسىنا تيەتىن سوزدەر جازعانى تۋرالى جۇزدەگەن سكرينشوتتار بار، دەگەنمەن، ونىڭ ەڭ قاتتى شۇيلىككەنى – قازاقتار بولدى. كەيبىر بەلسەندىلەر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە ءيۋريندى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ تۋرالى ارىزدارمەن جۇگىندى، بىراق وكىنىشكە قاراي، پوليتسيا ءيۋريندى سول كۇيى ەش جاۋاپقا تارتپادى!
ەكىنشى ارىزدانۋشى – «جابىرلەنۋشى» – قر ازاماتى، ۇلتى قازاق ءالجان يسماعۇلوۆ. بۇل كىسى كسرو-نى جاڭعىرتۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى، الاش قايراتكەرلەرى مەن قازاق زيالىلارىن ستاليندىك رەجيمنىڭ قىرىپ-جويۋىنىڭ اقتالعانى تۋرالى، اشارشىلىق ءۇشىن ستاليندىك رەجيمنىڭ جاۋاپتى ەمەس ەكەنى تۋرالى جاريا تۇردە جانە ءوز جازبالارىندا بىرنەشە رەت ايتتى. ول دالا ولكەسىندە جاپپاي اشارشىلىق تۋدىرعاندار كسرو-دان باسقا ەلدەرگە قاراي شەكارا اسىپ، مال ايداپ اكەتكەن قازاق بايلارى دەگەن اشىق تۇردەگى جالعان اقپارات بەرۋدە!
وكىنىشتىسى، بيلىكتە يۋرين مەن يسماعۇلوۆتىڭ كوزقاراسى مەن ارەكەتتەرىن قولدايتىن كوپتەگەن جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر بار ەكەنىن انىق بايقادىق...
بۇگىنگى سوت وتىرىسى كەڭەستىك ءداستۇر بويىنشا ءوتىپ جاتىر: سوتتالۋشىلاردىڭ ادۆوكاتتارىنا ءسوز بەرىلمەيدى، ايىپتالۋشىلاردىڭ «جابىرلەنۋشى ارىزدانعاندارعا» سۇراق قويۋىنا رۇقسات ەتىلمەيدى، بۇرىن قويىلعان ورىندى سۇراقتار نەگىزسىز الىنىپ تاستالىپ جاتىر!
بىراق ەڭ تاڭ قالدىرعانى – پاتريوتتاردى سوتتاۋعا نەگىز بولعان ساراپتاما. ونىڭ ءماتىنى، 30 جىلدان بەرى كوممۋنيستىك جۇيە مەن دۇنيەتانىمنان ارىلا الماعان ەلدە «اشارشىلىققا»، 1986 جىلعى وقيعاعا بۇگىنگە دەيىن لايىقتى باعا بەرىلمەگەنىن، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ قوعامدا جايباراقات ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىن، ال ەلدىڭ ءالى دە بولسا جويىلىپ كەتكەن كسرو-نىڭ تۇتقىنىندا كەلە جاتقانىن راستايدى.
قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا!
سىزدەن تاۋەلسىز ەلىمىزدى وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايعا ءتۇسىرىپ جاتقان وقيعانى توقتاتۋىڭىزدى سۇرايمىز.
ويلاپ قاراڭىزشى، 16 جەلتوقساندا – ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا، 1986 جىلى قازىرگى رەسپۋبليكا الاڭى دەپ اتالاتىن الاڭدا قازاق جاستارىن ساپەر كۇرەكپەن ۇردىم دەپ ماقتانعان جانە بۇل ارەكەتىن قايتالاۋعا دايىن ازامات، قازاق ازاماتتارىن سول جەلتوقسان كۇندەرى الاڭعا شىققان جىگىتتەر مەن قىزداردى قورعاعانى ءۇشىن سوتتاتىپ جاتىر.
«قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ» ۇستىنەن سوتقا شاعىم تۇسىرگەن ازامات تاۋەلسىزدىگىمىزدى جوققا شىعارىپ، «اشارشىلىق» قۇرباندارىن كەلەمەجدەپ، قازاقستاننىڭ «رەسەيگە قايتادان» قوسىلعانىن قالايتىن ادام. وسىنداي ادامداردىڭ بارلىعى ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىن ۇنەمى جانە كوپشىلىك الدىندا كەلەمەجدەپ، پرەزيدەنتتىك بيلىكتىڭ ماڭىزىن تومەندەتىپ، مەملەكەتتىك رامىزدەرگە ءتىل تيگىزىپ، سەپاراتيزم مەن ءشوۆينيزمدى دارىپتەيدى!
بۇگىنگى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا ءوتىپ جاتقان سوت پروتسەسى حالقىمىزدى مازاق ەتۋ، قازاقتىڭ بەتىنە تۇكىرۋ دەپ بىلەمىز! ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى قازاقتىڭ وزىنەن باسقا ەشكىمگە كەرەك ەمەس ەكەنى انىق. ەلدى، ونىڭ تاۋەلسىزدىگىن تەك ۇلت پاتريوتتارى عانا قورعايدى.
ولار بولماسا، بيلىك كىمگە ارقا سۇيەيدى؟ بيلىك قانداي قۇندىلىقتار مەن مەملەكەتتىك مۇددەلەردى قورعاۋعا دايىن؟
30 جىل – بۇل ماڭىزدى مەجە. ول ۇلت بولىپ قالىپتاسۋدىڭ جاڭا كەزەڭىن اشادى جانە ۇلت پەن قازاقستاندىق قوعام قۇرۋ ۇدەرىسىندە جاڭا ءارى تۇسىنىكتى ۇلتتىق يدەيانى، جاڭا وزەكتى ستراتەگيالاردى تالاپ ەتەدى! ونىڭ ورنىنا قازىرگى تاڭدا سالاۋاتتى ۇلتتىق پاتريوتيزم ۇعىمى «ناتسيزم»، «فاشيزم»، «ۇلتتىق پوپۋليزم» سياقتى ۇعىمدارمەن ادەيى ءارى نەگىزسىز تۇردە الماستىرىلۋدا! بۇگىنگى فارستى ۇيىمداستىرعاندار دا، ءىستى سوتقا جەتكىزگەن ءتارتىپ ساقشىلارى دا، سوت پروتسەسىنىڭ ءوزى دە بىرجاقتى ايىپتاۋشىلدىقپەن ءوتىپ جاتقاندىعى بيلىكتىڭ، ءسىزدىڭ – ياعني پرەزيدەنت ينستيتۋتىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىنى ءسوزسىز!
قازىرگى الەمدەگى جانە ايماقتاعى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا بيلىك تە، حالىق تا تاۋەلسىزدىكتى، اۋماقتىق تۇتاستىقتى جانە كوپۆەكتورلى ساياساتتى ساقتاۋدا بىرگە جۇمىلا اتسالىسۋى قاجەت ەكەنىنە سەنىمدىمىز! ۇلت مۇددەسىن رياسىز قورعايتىن ۇلت پاتريوتتارى عانا بيلىككە، سوناۋ 1986 جىلعى وقيعاداعى سەكىلدى باتىل، تايسالماي جانە مۇددەسىز بىرلىك پەن قولداۋ كورسەتە الادى...
بۇل سوت پروتسەسىن ەل ىشىندەگى ەليتانىڭ كوزقاراسى، ۇمتىلىسى، ساياسي مۇددەلەرىنىڭ تەكەتىرەسى دەپ بىلەمىز. بۇل سوتتىڭ شەشىمىنەن بيلىك ءۇشىن قازىر نە ماڭىزدى ەكەنىن، ونىڭ بولاشاققا قانداي جوسپارلارى بارىن جانە بۇگىنگى كۇنى حالىققا قانداي حابار بەرىپ جاتقانىن بىلەتىن بولامىز!
قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا!
وسى وقيعاعا ءوزىڭىزدىڭ ارالاسۋىڭىزدى جانە باس پروكۋراتۋراعا ايىپتاۋ اكتىسىن كەرى قايتارىپ الۋىن جانە وسى قيسىنسىز، زاڭسىز جانە ۇياتتى سوت پروتسەسىن توقتاتۋدى تاپسىرۋىڭىزدى سۇرايمىز!
بالتاش تۇرسىمباەۆ، رىسبەك سارسەنبايۇلى، ەرمۇرات باپي، ەركىن راقىشەۆ، ابزال قۇسپان، مۇحتار تايجان، ارمان قاني، عالىم بايتۋك، سەرىكجان مامبەتالين، راسۋل جۇمالى، دينا وسپانوۆا، جانار جاحات، دينارا سەيسەن، دينا ەلگەزەك، مۇرات مۇحاممەدجانوۆ، ءالجان التاەۆ، يسلام كۋراەۆ، امان مامبەتالين، انۋار بايدار، قۋات احمەتوۆ، ەدىگە احمەت، رۋزا بەيسەنبايتەگى، جۇلدىزاي فورت، ماكس بوكاەۆ، ارمان حايرۋللين، ەلمار حۇسايىنوۆ جانە ت.ب.
«DAT» جانە Abai.kz
