قاجىعۇمار شابدانۇلى. قىلمىس (جالعاسى)
IV
كۇرسىنىپ جىبەرىپ، اربانى 3-ءشى اۋىلداعى دۇيسەن مەكتەبىنە قاراي بۇرعىزدىم. جاڭا بۇرلەپ كەلە جاتقان جۋساندى جازىق دالا، جايناعان شۋاقتى كۇن، قالاي جۇرسەڭ دە قاۋىپسىز، تىنىس كەڭىتە اڭقىعان جۇپارلى لەپ. كوكىرەگىمدى تارىلتىپ كەلە جاتقان، تەك ماقپال عانا. «ىشىمنەن وزىنەن ءبىر لەبىز ەستي الماي كەتەر مە ەكەنمىن!» -دەپ قىنجىلامىن. «راس ساقشى قۇتقارعان بولسا، ەڭ ۇزاعاندا اقپان ايىندا-اق حات جازار ەدى عوي!»...
ماقپال قاقپانعا تۇسكەن دوڭگەلەكشي جيەگىنە جەتە بەرە اربادان سەكىرىپ ءتۇستىم. سونداعى ارپالىستا تەرەڭىرەك تۇسكەن سىڭار تاباننىڭ ءىزى تابىلسا دا سۇيگىم كەلگەندەي، قۇمارتا، قادالا ىزدەدىم سول ماڭدى. ەكى قىس ءبىر جازدىڭ جاۋىنى مەن جەلى بارلىعىن ءوشىرىپ جوعالتىپتى. «جۇرەگىندەگى لاپىلداعان وتىن دا وسىلاي ءوشىرىپ كەتتى مەكەن!» -دەپ قالعانىمدا كوزىمنەن جاس ىرشىدى. ارباعا قايتا كەلىپ وتىرىپ، قوس تەرەكتىڭ تۇسىنا كەلگەندە تاعى دا سەكىرە جونەلدىم. ۇمتىلماس قاسيەتتى «توسەگىمىزدى» سيىر اۋناپ، بۇقا تارپىپ ويرانداعانداي قارعا، قاراقۇس ساڭعىرىعى دا جاتىر. ونداعى شالعىن-قياقتان ەشتەڭە جوق! جاڭا كورىسكەنىمىزدە، ونان كەيىن جولىعىپ، ايرىلىسار شاقتارداعى قايتا-قايتا قايرىلىسىپ، سۇيىسۋلەرىمىزدە دالدا بولعان جارقاباق تا قۇلاپ، ءبىر وپىرىلىم ءتۇسىپتى! ار جاعىندا كوكتەۋلىك جۇرتىندا شوشايىپ-شوشايىپ، تۋعان-وسكەن اۋىلى وتىر. جەروشاق ماڭىندا كۇيبەڭدەگەن ءبىر-ەكى كەمپىردەن باسقا ەشكىم كورىنە قويمادى. تاعى دا كۇرسىنە قايتىپ ارباعا شىقتىم. بۇلاقتى جاعالاپ بارىپ، مەكتەپ تۇسىنا جەتكەندە وتتىك.
IV
كۇرسىنىپ جىبەرىپ، اربانى 3-ءشى اۋىلداعى دۇيسەن مەكتەبىنە قاراي بۇرعىزدىم. جاڭا بۇرلەپ كەلە جاتقان جۋساندى جازىق دالا، جايناعان شۋاقتى كۇن، قالاي جۇرسەڭ دە قاۋىپسىز، تىنىس كەڭىتە اڭقىعان جۇپارلى لەپ. كوكىرەگىمدى تارىلتىپ كەلە جاتقان، تەك ماقپال عانا. «ىشىمنەن وزىنەن ءبىر لەبىز ەستي الماي كەتەر مە ەكەنمىن!» -دەپ قىنجىلامىن. «راس ساقشى قۇتقارعان بولسا، ەڭ ۇزاعاندا اقپان ايىندا-اق حات جازار ەدى عوي!»...
ماقپال قاقپانعا تۇسكەن دوڭگەلەكشي جيەگىنە جەتە بەرە اربادان سەكىرىپ ءتۇستىم. سونداعى ارپالىستا تەرەڭىرەك تۇسكەن سىڭار تاباننىڭ ءىزى تابىلسا دا سۇيگىم كەلگەندەي، قۇمارتا، قادالا ىزدەدىم سول ماڭدى. ەكى قىس ءبىر جازدىڭ جاۋىنى مەن جەلى بارلىعىن ءوشىرىپ جوعالتىپتى. «جۇرەگىندەگى لاپىلداعان وتىن دا وسىلاي ءوشىرىپ كەتتى مەكەن!» -دەپ قالعانىمدا كوزىمنەن جاس ىرشىدى. ارباعا قايتا كەلىپ وتىرىپ، قوس تەرەكتىڭ تۇسىنا كەلگەندە تاعى دا سەكىرە جونەلدىم. ۇمتىلماس قاسيەتتى «توسەگىمىزدى» سيىر اۋناپ، بۇقا تارپىپ ويرانداعانداي قارعا، قاراقۇس ساڭعىرىعى دا جاتىر. ونداعى شالعىن-قياقتان ەشتەڭە جوق! جاڭا كورىسكەنىمىزدە، ونان كەيىن جولىعىپ، ايرىلىسار شاقتارداعى قايتا-قايتا قايرىلىسىپ، سۇيىسۋلەرىمىزدە دالدا بولعان جارقاباق تا قۇلاپ، ءبىر وپىرىلىم ءتۇسىپتى! ار جاعىندا كوكتەۋلىك جۇرتىندا شوشايىپ-شوشايىپ، تۋعان-وسكەن اۋىلى وتىر. جەروشاق ماڭىندا كۇيبەڭدەگەن ءبىر-ەكى كەمپىردەن باسقا ەشكىم كورىنە قويمادى. تاعى دا كۇرسىنە قايتىپ ارباعا شىقتىم. بۇلاقتى جاعالاپ بارىپ، مەكتەپ تۇسىنا جەتكەندە وتتىك.
مەنى تاني سالا قارسى ۇمتىلعان مول ومىراۋلى جەڭەشەم قولىمدى قىسا امانداسىپ، ۇيىنە جەتەكتەي جونەلدى. ونىڭ دابىرىنان تۇسكى دەمالىستا جاتقان «شالى» ويانىپ، ىرشىپ تۇردى. ارباكەش اتىن دوعارىپ، جەم بەرىپ كىرگەنشە، كوڭىلىمدەگى الگى كۇدىكتى سۇراۋلاردى تۇسپالشىل جەڭگەدەن سۇراپ تا ۇلگەردىم:
- ساۋىرداعى تۇتقىندى قاي جەردىڭ ساقشىسى قۇتقارعانىنان دەرەك تاپپادىڭىزبا، جەڭەشە؟
- قاي جەردىڭ ساقشىسى ەكەنىن بىلسە، شەشەسى ماعان ايتار ەدى. وزدەرى جاقىندا عانا سولاي ەستىپ، جىلاسىپ ءجۇر. ۇلكەن شەشەسى «ۇكىمەت ساقشىسى اكەتىپت» دەپ جىلاسا، ءوز شەشەسى «ساقشى بولىپ جاسانعان باسقا بىرەۋ اكەتتى مە ەكەن؟» دەپ جىلايدى. «سوناۋ 1-شى ايدا كەتكەن، راس ساقشى بولسا، قازىرگە دەيىن ءبىر حابار كەلمەي مە!» دەيدى. سەنىڭ دە حابارسىز ەكەنىڭدى ەستىپ، الدىڭعى كۇننەن بەرى ءتىپتى كوپ جىلاپ ءجۇر. وسى ۇيگە كەلگەنىڭدى بىلسە، ءوزى قازىر-اق جەتەدى.!
- الگى بولە كۇيەۋ مەن ناعاشىلارى جەمەنەي ساقشى مەكەمەسىنە بارىپ سۇراستىرماپ پا؟
- قاي بەتتەرىمەن سۇرايدى!.. ساقشىلار ماقپالدى شاناعا وراپ وتىرعىزىپ الا جونەلگەندە، ءتىپتى ۇيلەرىنەن دە شىعا الماي وتىرىپ قالىپتى. ۇكىمەت ساقشىسى اكەتكەن بولسا، ارتىنان ول اۋىلعا تەرگەۋشى كەلمەي مە. بۇل تۋرالى حابار ەستىلمەي جاتىر. ەكىنشى حابار كەلمەۋىنە قاراعاندا، مەن ويلايمىن، بولە كۇيەۋدە، ناعاشىلارى دا تۇگەلىمەن اباقتىعا ءتۇسىپ، مۇنداعى ۇيلەرىنە حابار جەتكىزەتىن ەشكىمى قالماعان شىعار!
- ءامين، ولاي بولسا، راس ساقشى اكەتكەنى كۇمانسىز بولار ەدى عوي! ال، بىراق مىنە ءتورتىنشى اي، ول راس قۇتىلعان بولسا ماعان نەگە حات كەلمەدى؟
- الدىڭعى كۇنى وسىنى شەشەسى دە ايتىپ جىلادى، بيعاش. مەن ويلايمىن، ماقپال ساعان حاتتى ءوز اتىمەن جازسا، پوشتادان ۇرلانعان با ەكەن دەيمىن!. سەن قالادان شىققالى ەكى اپتا بولدى ما؟... ەندىگى تاعى ءبىر جازعان حاتى ۇيىڭە، نەمەسە، مەكەمەڭە كەلىپ تە قالعان شىعار، كۇيەۋجان-اۋ، اسىقپاساڭشى، ول جوپشەنگىدە ەشكىمگە الدانا قوياتىن قىز ەمەس دەگەمىن عوي! -جاقسى اۋىزدى جەڭەشەم، وسىنى سويلەي شىعىپ، سىرتتاعى وشاققا قاراي كەتىپ بارا جاتتى دا جالت قايرىلدى. - ايتتىم عوي، انە، كەلە جاتىر!
كەلە جاتىر دەگەنىن ماقپالعا ۇيعارىپ، ىرشىپ تۇردىم ورنىمنان. سىرتقا جۇگىرە شىعىپپىن. اۋىلىنان بەرى بەتتەپ كەلە جاتقان شەشەسى ەكەن.
- ءاي، ۋاقىتى جەتپەي الجىعان جەڭەشەتايىم-اي! -دەپ كۇلە قايتىپ، سىلق ءتۇستىم تورگە. ۇيدەن اعا، سىرتتان جەڭگە قارقىلداعاندا ارباكەش كىردى. بۇل تاقىرىپتاعى اڭگىمەنى سونىمەن دوعاردىق.
ماقپالدىڭ شەشەسى جەتىپ، وشاق باسىنداعى سىرلاسىمەن كۇبىرلەستى. قىزى جونىندەگى مەنىڭ پىكىرىم ءسوز بولعانداي، جاقىنداپ وتىرىپ، بار زەيىنىن سالا تىڭداعانىن بايقادىم. كيمەشەك شالعايىمەن كوزىن ءسۇرتىپ، جات كوزگە جايباراقات كۇلىمسىرەي كىرىپ امانداستى مەنىمەن. يبالى كۇيەۋدىڭ ادەتى بويىنشا يىلە تۇرەگەلىپ امانداسىپ، ءتور نۇسقادىم.
- راحىمەت، قالقام، وتىرا عوي! -دەپ قالىپ، كۇرسىندى دە، دۇيسەننىڭ تومەنگى جاعىنا كەلىپ وتىردى. بۇل كۇرسىنىسى مول سابىردان اسىپ، شالقىپ شىعا كەلگەن كۇيىنىش ەدى. داستارقان جاسالىپ، ءشاي قۇيىلعان سوڭ شىنىسىمەن ءجۇزىن دالدالاپ، تۇقىرا ۇرتتادى شايىن. مەن دە تۇقىرۋدان كەندە ەمەس سياقتىمىن. كوز استىمەن عانا قاراسىپ، كولدەي جاسىمىزدى ىشكە توگىپ وتىرعان جايىمىز بار. ەزىلىپ-ەلجىرەپ وتىرعان انا، دەرتىنە ەم بولارلىق دەرەك ىزدەيدى جۇزىمنەن. ءوزىنىڭ نۇرلى قامقور جۇزىنەن مەن دە سونى ىزدەپ جاۋتاقتادىم. بىلتىر جازداعىسىنان اجىمدەنىپ، كۇيىكتەن قارتايىپ قالعانى بايقالدى. كوز جاسى شىنىسىنا قوسارىمەن دومالادى ءبىر شاقتا. ەم تابا الماسام دا داتكە قۋات دارمەن ايتىپ كەتكىم كەلدى. دۇيسەنگە قاراپ سويلەپ، ماقپالدى قۇتقارۋ جونىندە اۋپارتكوم سەكرەتارىنىڭ وتكەن كۇزدە التايعا قاتىناس جازدىرىپ جىبەرگەنىن ايتتىم. ەلەڭدەپ جەڭىلدەي تىڭدادى شەشەسى.
- ول، وتكەن 11-شى ايدا التاي پارتكومىنا جازىلعان قاتىناس، -دەپ ايقىنداي سويلەدىم سونان سوڭ. - ال، بيىل 1-ءشى ايدا ساۋىرعا ساقشى كەلىپ اكەتكەن بولسا، سول پارتكوم جىبەرگەن ساقشى بولادى. ولار ارينە قاراقشى ەمەس. ماقپالىڭىزدىڭ قۇتقارىلعانى راس!... جالعىز-اق وزىنەن حات كەلمەي تۇرعانى بولماسا، الاڭدايتىن ماسەلە جوق! .. حات كەلمەۋىندە ءارتۇرلى سەبەپ بولادى عوي، ءيا، ءبىر سەبەپتەن جازىلماي قالادى، ءيا، جازسا دا پوشتادان - جولدان جوعالادى.
- يە، سولاي بولاتىن سەبەپ كوپ قوي، -دەپ قۇپتادى دۇيسەن. - حات جازبادى دەپ الاڭداۋ قازىرشە ورىنسىز بولادى!
- اكە-شەشەسى بولساق تا بىزدەن كوڭىلى قالاتىن ءجونى بار عوي! -دەپ كۇبىرلەگەن انا كوز جاسىن ءبىر اعىتىپ جىبەرىپ ءسۇرتتى. - ءتىپتى ءومىر بويى بىزگە قايرىلماي، تانىماي كەتۋگە دە اقىسى بار! ال، قالقام، قۇتىلسا ساعان... جازادى. ول مىنەزىنە سەنەمىن!... ايتەۋىر مەنى ءوزىڭ... كەلىسىمەن ءسۇيىنشى سۇراپ قۋانتپاساڭ، ءبىر كۇنىم ون جىلعا بەرگىسىز اۋىر بولىپ بارادى!...
جىلاۋدان ەرىنىن جيا الماي تۇرەگەلگەن انا، سىرت ايلانىپ شىعا بەردى. ۇرىمجىگە قىزمەتكە شاقىرىلعانىمدى ول كاىسى كەتكەن سوڭ ايتتىم اعا-جەڭگەگە. ونداعى ادرەسىمدى انىقتاپ جازىپ بەرىپ، ماقپالدان قانداي حابار كەلسە دە سول ادرەسكە تەزدىكپەن حابارلاۋىن قايتالاپ-قايتالاپ ءوتىنىپ قايتتىم. ءۇش رەت قايتالاپ وتىنگەنىمدى قالجىڭعا ايلاندىرعان جەڭەشەمە ءوز كۇدىگىمدى دە، ءتىپتى وزىمنەن حاۋىپتەنەتىندىگىمدى دە جاسىرماي قىسقاشا ەسكەرتە كەتۋگە تۋرا كەلدى.
كۇدىگىم: بولە كۇيەۋدەن ماقپالدىڭ قالاي دا قۇتىلعانى راس. باسقا ءبىر سۋىق قولعا تۇتىلۋى مۇمكىن ەمەس. مۇمكىن ەمەس بولاتىنى، ول ماڭداعى سۋىق قول قارا كۇشتەر سۋىق قول بەدەلدى ناعاشىدان جيەن كەلىنىن تارتىپ اكەتپەيدى. ەركىندىك اپەرەتىن ساقشىنىڭ اكەتۋى تولىق مۇمكىن. ولار ماقپالدى ارينە قامامايدى. ال، ەركىندىك العانىنا ءۇش اي بولعانعا دەيىن ماعان ماقپال قالاي حات جازبايدى. جازسا، مارتتىڭ سوڭىنا دەيىن ماعان قالاي تيمەيدى؟ سوعان قاراعاندا ماقپالدىڭ كوڭىلىن الىپ قۇتقارعان بىرەۋ اكەتكەن بولۋى مۇمكىن. ولاي بولعاندا كول جاعاسىندا جۇرگەن مەنىڭ بۇلاي كۇتىپ قۋراي بەرۋىم قۇر اۋرەشىلىك بولماي ما؟!
ال وزىمنەن قاۋىپتەنەتىنىم: قىزدارعا تىم كورسە قىزار بولىپ بارا جاتقانىم. انەۋ كۇنى دە ءبىر جەندەت قىز كوزىمدى سۋىرىپ اكەتە جازدامادى ما. وسى دۇنيەدە سۇلۋ سيقىردان قاتەرلى جەندەت وتكەن بە. ءالياسىنىڭ ءوزى-اق مەنى تالاي الەككە سالماپ پا ەدى. قىرسىق شالعاندا بۇتىندەي جۇمباق سىرلى اسيالارىنىڭ ءبىرى مەنى شرىق ءۇيىرىپ اكەتىپ، ماحاببات شىڭىنان ءالياشا شىڭىراۋداعى مي باتپاققا بىلش ەتكىزبەسىنە كىم كەپىل. ال، ولاي بولماعاندا دا، نەشە جىلدان بەرى تىرشىلىگىمنىڭ ەڭ زور ارمانى بولعان نۇرياشىم شىرماعان تاعى ءبىر توردان ءمۇبادا جارق ەتىپ شىعا كەلسە، وعان دەيىن جاڭساقتان جازا باسىپ مەن جوعالسام نە بولعانى!...
«ءبىرىنشى ايدا قۇتىلىپتى» دەگەن حابار ەكى-ءۇش كۇننەن بەرى مەنىڭ باسىما وسىنداي بەيجاي وي تۇسىرەتىن بولعان. اعا-جەڭگەگە تۇسپالداپ قانا ايتقان كۇدىگىم مەن ءحاۋپىم وسى ەدى. «ءبىر حابارى نەعۇرلىم ۇرىمجىگە جۇرگەنىمشە جەتسە ەكەن!» دەگەن تىلەگىمدى تاعى قايتالاپ ءبىلدىرىپ قايتتىم.
اۋداندىق ۇكىمەتكە كەلىپ اربادان تۇسە سالا جۇگىردىم بولىمگە قاراي. جۇگىرتكەن - التايدان حات كەلگەن-كەلمەگەنىن ءبىلۋ. ورنىنان بۇرالا تۇرەگەلىپ قول بەرگەن ءاليادان سۇرادىم.
- جوق، حات كورمەدىك! -دەپ تومەن قاراپ كۇبىرلەگەنى كۇماندى قوزدىردى. ستول تارتپالارىن لەزدە اقتارىپ-تەكسەرىپ جىبەرىپپىن. تابىلماعاندىعى بەتىمنەن شىمشىپ العانداي سەزىلدى. ءجۇزىم ءسال قىزىڭقىراپ مەن دە تومەن قاراي بەردىم. ۇيالعانىمدى بىلگەن ءاليا كەشىرىم ەتكىسى كەلدىمە، الدە حات جونىنەن مۇلدە بەيحابار ەكەندىگىن كورسەتپەك بولدىما، بۇل ءتىنتۋىمدى اسيانىڭ سۋرەتىن ىزدەگەندىككە اينالدىرا سالدى. - كارتشكاسىن ءوزى الىپ كەتكەن! -دەپ ارباي قارادى جۇزىمە. مۇنىسى سۇمدىعى بولسا دا ءسۇيسىندىم بۇل جولى. ءۇنسىز بۇرىلدىم دا جۇرە بەردىم. ورنىمدا قالعان ينسپەكتور دە، شاكەرباي دا، كاسسير دە ماعان كەلگەن ەشقانداي حات كورمەپتى. پوشتاحاناعا جۇگىردىم. ءاليا بىرگە جۇگىردى. كۇلىمدەسە دە كۇلگىن تارتا سۇرادى مەنەن:
- نە بولدى، بيعا؟ ءوزى حات جازدىم دەپ حابارلاپ پا؟
- جوق! -دەپ قالىپپىن. «اتتەگەنە» دەدىم ىشىمنەن، حابار كەلدى دەي سالسام، الگى ءتىنتۋىمنىڭ ۇياتى، مۇمكىن جەڭىلدەر ەدى دە. شىنعا ادەتتەنگەن اۋزىم تاعى دا الدىرىپ قويدى-اۋ!» دەگەن ويمەن قىنجىلا بۇيىردىم. - سەن قايتىپ قىزمەتىڭدى ىستەي بەر، ءاليا.
ول اڭتارىلعانسىپ تۇرىپ قالدى. ءجۇزىنىڭ اعارا تۇسۋىنەن كۇدىگىم قايتا جاڭعىرا ءتۇستى. پوشتاحانا باستىعىنىڭ بولمەسىنە كىردىم.
- وتكەن 2-3-ءشى ايلار ىشىندە ماعان التايدان پوشتا ارقىلى جولدانعان حات بار ەكەن، -دەدىم قول الىسىپ سالەمدەسكەن سوڭ. - ءالى تاپسىرىلمادى. مەن كوپتەن كۇتكەن اسا ءزارۋلى حات ەدى. حات-شەك باسقاراتىن قىزمەتكەرلەرىڭىزدەن انىقتاپ بەرسەڭىز ەكەن!
سول وتىنىشپەن باستىقتى ەرتىپ شىعا كەلگەنىمدە زالدىڭ ۇلكەن ەسىگىنەن ءاليا شىعا جونەلدى. كىمگە سويلەسىپ كەتكەنىن بىلە الماي قالدىم. «مىنا سايقال سول حاتتى العان ادامنىڭ اۋزىن بەكىتىپ كەتتى مە ەكەن» دەگەن جورامالمەن كەكتەنە قارادىم سىرتىنان. «الدىمەن حات تاراتۋشىدان سۇراسامشى!»
باستىق مەنى ەرتە ءجۇرىپ سۇراستىردى. حات تاراتاتىن بولىمدەگى تىزىمدەردى دە تەكسەرىپ، دەرەك تابا الماي، حات تاسيتىنداردى تاعى دا قۋزاپ تەكسەرىپ كورەتىندىگىن ايتىپ قايتاردى.
ۇيگە قاراي ءىلبىدىم. يىلگەن باسىم تىك كوتەرىلدى ءبىر شاقتا:
«ماقپالدان حات كەلگەن دەلىك» ونى كۇنشىل كۇندەس بىلگەن دەلىك تە، وقىپ كورگەن دەلىك. سوندا ول حاتتا مەنى سۋىندىراتىن - ماحابباتتان ءۇمىت ۇزدىرەتىن حابار جازىلعان بولسا، الدىمنان كۇلە كوتەرىپ، تابالاي شىقپاي، ءاليا جاسىرماقپا ونداي حاتتى!» -دەگەن وي ۇيرىلە قالىپ ەدى. - نۇرياشىم ماعان قۇتىلعانىن، پالەن ادرەستەن تابىلاتىنىن ايتىپ، قۋاندىرىپ-ۋاندىرىپ جازعان. مەنى ازدىرىپ ايىرۋ نيەتىندەگى ءاليا سوندىقتان جاسىرعان» دەگەن نازا-نالامدى جەڭىلدەتكەندەي بولدى.
«ال، ەڭ ءزارۋى ادرەسىن ءبىلۋ عوي. سول حاتتى، تىم بولماسا، كانۆەرتىن قايتىپ قولعا كەلتىرسەم ەكەن؟... اشىقتان-اشىق تىنتە بەرسەم ءتىپتى ۇيات. اشىق ءتيىسىپ تەرگەسەم ەرەگەسە تۇسپەي مە. كۇيدىرىپ مۇلدە جوعالتۋى دا مۇمكىن!.. جالىنسام ءجىبىر مە؟.. قورقىتسام بەرەر مە؟... الداسام الدىرار ما؟»
ۇيگە كەلىپ، دالۇرعان دالباسا مەن حات كەلگەن-كەلمەگەنىن قارىنداسىمنان دا، شەشەمنەن دە سۇرادىم. ەشقانداي دەرەك جوق. تيتىقتاپ وتىرىپ قالىپپىن. «قولدى بولعان حات. سۇمدىعىنان اسىرا سۇمدىق قولدانباي ونى الا المايسىڭ!» دەگەن قورتىندى شىقتى. بيشارا حالگە ءتۇستىم.
شەشەم قاتارىمداعى ورىندىققا كەلىپ وتىردى دا، باسىمدى الدىنا الىپ، ماڭدايىمنان ءسۇيدى. ايالاپ، ارقا-باسىمدى سىلاپ-سيپالاي ءتۇستى. ارىقشا، شاعىن عانا انا الدىندا مەن دە كىشىرەيە ءتۇسىپ، بالالىق شاعىما قايتا ورالعانداي، بەسىكتە تەربەلگىم كەلگەندەي بولدى. انا ومىراۋىن يىسكەلەپ، موينىنا اسىلدىم. قارتايىپ قالعان ءاجىمدى اشاڭ شىرايىنان جۇرەگىمە تاعى ءبىر اۋىر قام ورالا قالدى. كوزىمە جاس كەلىپ، يىعىنا تامشىلادى. «اكە-شەشەم ءولىپ قالسا قالاي ءتىرى قالماقپىن!» -دەپ تەرگە مالشىنىپ، ۇيقىسىز وتكىزگەن تۇندەرىمدەگى سياقتى ءبىر تۇنەك قايعى ەدى بۇل. اكە ولگەندە ءتىرى قالدىم. بىراق تىرلىگىمنەن دەرەك بىلدىرە الماي، اسا ايانىشپەن - ارىلعىسىز زارمەن ايرىلدىم عوي. ەندى مىنا قارتايعان جالعىز اياۋلى انا!... مەن ۇرىمجىگە كەتسەم، بۇل دا مەنەن سونداي تاعدىرمەن ايرىلسا قايتپەكپىن!»
- سەن ودان قامكوڭىل بولما، قارعام! -دەپ شەشەم كوز جاسىمدى الاقانىمەن ءسۇرتتى. «ودان» دەگەنى ماقپالدان دەگەن ەكەنىن ءسوزىنىڭ جالعاسىنان ۇقتىم. - ول تابىلادى. ماقپالدىڭ ءدال ءوزى، بالكىم ءوزى بولماسا وزىنەن ايىرعىسىز بىرەۋ كەلەدى. مەنىڭ بىلۋىمشە ءوزى، ءدال ءوزى تابىلادى! سەنىڭ باقىتتى بولاتىندىعىڭا سەنەمىن!
- اپا، ول تۋرالى ەمەس، مەن ۇرىمجىگە تاعى شاقىرىلىپپىن. سوعان كەتەمىن عوي، سەن قارتايىپ قالدىڭ عوي... سوعان..
- و قارعام-اۋ، مەن تۋرالى نەسىن قايعىلاناسىڭ! اكە-شەشە كىمگە جولداس بولعان!... جولىڭ بولسىن، الاڭسىز بارا بەر! بۇل جەردە ءار تومارعا ءبىر شالىنىپ جۇرگەنشە، سونداي بيىگىرەك جەرگە بارعانىڭ ءجون. انانىڭ الاڭى، ءوز ءولىمى ەمەس، ارتىندا قالاتىن بالالارىنىڭ حال-جايى عانا بولادى. ال، سەنىڭ مۇراتىڭا جەتەتىندىگىڭە جاقىننان بەرى قاتتى سەنىپ، قۋانىپ ءجۇرمىن! باسە...
- بولجاپ ءبىلدىڭ بە، ءتۇس كورىپ ءبىلدىڭ بە؟ -دەپ كۇلدىم مەن.
- ونى وزدەرىڭ اكە-شەشە بولعاندا تۇسىنەرسىڭدەر. مارحۇم اكەڭ سەنىڭ بىردەمە بولاتىندىعىڭدى اۋىرعاننان بۇرىن، ساۋ كەزىندە-اق ماعان سىبىرلاپ ايتىپ ءجۇرۋشى ەدى! مەن ەندى عانا تولىق سەنەتىن بولدىم. باقىتتى بولاسىڭ، قارعام!
الدىڭعى نۇريانىڭ 45-شى جىل باسىنداعى وسىنداي ءبىر بولجامى ەسىمە ءتۇسىپ، كۇرسىنىپ جىبەرىپپىن. ول، ايرىلىساتىندىعىمىز تۋرالى ەكى-ءۇش رەت ايتىپ جىلاپ ەدى عوي! سونىسى ارتىنان ىلە-شالا شىنعا ايلانبادى ما!... ول دا بۇكىل جان-جۇرەگى، بار تىلەگىمەن، تەرەڭ قاممەن ويلايتىن، شەكسىز ماحاببات يەسى. ادام ميى - الەم زاتتارىنىڭ ەڭ دامىعان، ەڭ جەتىلگەن جەمىسى دەسەك، سونداي كۇشتى ماحاببات يەلەرىنە بولجاعىش قاسيەت بىتەر-اق. ال، مەن نەگە ماقپال جونىندە مۇنداي بولجامدى سەنىمگە كەلە المايمىن؟... الدە وعان ارنالعان ماحابباتىم كەمىرەك پە؟ جوق، ءتىپتى دە ولاي ەمەس!... الدە سەزىمدىك اپاراتتارىم السىزدەۋ مە؟... مۇمكىن، ماسەلە وسىدان شىعار!... الدە ونىڭ ماحاببات وتى وشكەندىكتەن بە؟... جوق، جوق وشپەك ەمەس، وشپەسىن، وشپەسىن!» وسى وي باسىمدى شەشەمنىڭ الدىنان ىرشىتىپ جىبەرگەندەي بولدى... ەرتەڭىنە مەكەمەگە بارىپ، قىزمەتىمدى تۇگەل وتكىزىپ بەردىم. ۇرىمجىدەگى قىزمەتكە ورنالاسقانىمشا راسحوت رەتىندە تەلباي اكىم ەكى ايلىق ارتىق ەڭبەكاقى بوساتتىرىپ بەردى. ليڭ سەكرەتاردى كۇتىپ، پارتياعا ءوتۋدىڭ جوسىنىن وتەۋدەن باسقا جۇمىسىم قالمادى. ماقپالدىڭ دەرەگىن تابۋدىڭ قامىمەن پوشتاحانا مەن ءاليانى عانا اينالسوقتاي بەردىم.
ۇرىمجىگە كەتەتىندىگىمدى ءاليا العاش ەستىگەندە ەلەڭ ەتە ءتۇسىپ، سۇرلانا قالىپ ەدى. ونىسىن مەنى قيمايتىندىعىنا بالاپ، قايتادان دامەلەندىرىپ قويۋدان ساقتانسام دا، ماقپال حاتىنىڭ ءيىسى وسىنىڭ بويىنان سەزىلگەندەي مەنى تىمتىندىرە بەردى. ەكىنشى كۇنى وڭاشادا جانقالتاسىنا عانا ەمەس، ءتوس قالتاسىنا دا قول سالىپ جىبەرىپپىن. جىلماڭ قاقتىردى بۇل قىلىعىم. مەن تۇيىلە قالدىم ونىسىنا.
- تۇسىنەمىن، اسيانىڭ كارتشكاسىن ىزدەگەنىڭ عوي! -دەپ كۇرسىندى ءاليا. مەن دە ادەيى سوعان اۋدارا سالۋ ءۇشىن ءۇنسىز جىميدىم. - قىرعا كەتەرىڭىزدە ءبىز بەرگەن جولدىقتىڭ ىشىندەگى حاتتى كوردىڭىز بە؟ -دەپ سۇرادى سونان سوڭ. - ءاسيانىڭ احۋالى راسىندا سولاي. بىراق ءوزى تانىسقان جىگىتىنىڭ سىرىن ءبىلىپ بولماي ەشكىمگە ءسوز بەرمەيدى. وعان ءسوز سالعان جىگىتتەر كوپ. ءبىراز سويلەسىپ كورىپ، ءبارىن دە قايتارىپ ءجۇر. سول كارتشكاسىن مەن ءوتىنىپ، سىزگە كورسەتەيىن دەپ ارەڭ العانمىن.
- ءوزى الىپ كەتتى مە؟ -دەگەنىمدە ءاليا كۇلىپ جىبەردى.
- ءسىزدىڭ ونى ءالى دە كورگىڭىز كەلەتىنىن بىلەمىن. ۇيدە، اكەلىپ بەرەيىن بە؟
- قازىرشە كەرەگى جوق، وزىڭىزدە تۇرا تۇرسىن!
- قازىرشە؟ -دەپ تاعى كۇلدى ءاليا. - سول جوعالعان قاتىننان ءالى دە ءۇمىت كۇتەتىندىگىڭىزگە كۇلكىم كەلەدى!
- ول كۇلكى كەلەتىن ءىس ەمەس!... ءوزى سولاي!...
- قازىرشە دەگەنىڭىز نە؟ ماقپالدان حات كەلگەنشە دەگەنىڭىز عوي؟ ول مەنىڭشە ەندى حات جازا المايدى. نەگە دەسەڭىز...
- ول قالاي دا جازادى. تىم بولماعاندا مەنى كۇتتىرمەۋ ءۇشىن جازادى! ونىڭ جاۋابى كەلمەي مەن دە ەشكىمگە سويلەسپەك ەمەسپىن!
- وعان وسىنشالىق وپالى بولعانىڭىزعا تاڭمىن!
بۇل جاۋاپتارىم تاعى دا شىنىنا سايىپ، كۇنشىلدىگىن تاعى دا قوزدىرىپ العانىم سەزىلدى. ەندى قالاي دا ازعىرىلعان بولىپ كورىنىپ، ىشتەسۋگە، ءسويتىپ، ءوز بولمەسىندە ءتىنتىپ كورە الاتىن بايلانىسقا تەز جەتۋگە اسىقپاي بولمادى. تاۋەكەل ايتتىم دا، «قامقور قيىنبيكە» اتاپ، «كۇلە» ايلانسوقتادىم. ەرتەڭىنە ءوزى بۇرىنعىشا التىن سىرعاسىمەن جارقىراپ كيىنىپ، بۇرقىراپ كەلىپتى. بۇل جاسانۋىنان اسيا مەن دە باقتالاس بولىپ «بازارعا» ودان بۇرىن ءوزى ءبىر سالىپ الماق نيەتى بارىن بايقاعانداي بولدىم.
- جاقىن كەزىمىزدە جاتاعىڭدى ءبىر كورمەپپىن-اۋ شىركىن! -دەپ كۇرسىندىم ادەيى. - ءوزىڭ سياقتى جايناپ، ءجاننات اڭقىپ تۇراتىن شىعار؟
- كورگىڭىز كەلسە بارىپ كورە بەرىڭىز، ايىرىم بولمەگە شىعىپ الدىم.
- ارامىزعا اسۋسىز تالاي كەزەڭ تاستاپ ايرىلىستىق قوي، ەندى اسيامەن سويلەستىرگەنىڭدە كورمەسەم!...
وسى سوزبەن كۇرسىندىرىپ قانا شىعىپ ەدىم.
سەنبى كۇنى تۇسكە جاقىن بولىمگە ءبىر كىرگەنىمدە ءاليا بۇكتەۋلى قاعاز ۇستاتتى قولىما. سول جەردە اشىپ وقىدىم: «ءاسيا كەشە كەشتە كەلگەن. سىزبەن اڭگىمەلەسكىسى كەلەتىنىن ايتتى. كەشتە كلۋب الدىنان كۇتىڭىز، سول جەردەن تابىلامىز! -دەپ قانا جازىپتى. باس يزەي سالا قايتتىم. پوشتاحانانى اسىرەسە ونداعى ءاليانىڭ بەكىتكەن اۋزىن تاۋىپ تەكسەرۋ، وسى بوياۋشى سيقىرلارمەن سويلەسۋدىڭ الدىنداعى نەگىزگى جۇمىس بولدى. بىراق، قالاي تۇرتكىلەسەم دە پوشتادان ماقپال حاتى تۋرالى جىلت تابىلمادى.
اقشام باتا ۇيدەن شىقتىم. تانىستىرۋشى ءالياسىنا قاراپ ويلانا كەلە تانىسۋشى اسياسىنا بوي ۇرماۋعا مىقتاپ بەكىنىپ، حات ىزدەۋ ءۇشىن عانا شىقتىم.
ءاليا جالعىز، كلۋبتان كوپ بەرى جارىم جولدان كەزىكتى. بار اسىلىن سۋسىلداتىپ كيىنىپ شىققانىنا مەن تاڭىرقاي قارادىم دا، مەنىڭ كونە توز سۇرى كويلەك-سىممەن عانا شىققانىما ول كۇلىمسىرەي ءۇڭىلدى:
- اسياعا جاقسى كورىنگىڭ كەلمەيتىنىن ءبىلىپ قويدىم.
- كوپ سىنايتىن قىز دەگەنسىڭ عوي. قاجەتى كيىم بولسا، ۇيگە اپارىپ كورسەتەمىن!
سىڭعىرلاي كۇلگەن ءاليا بىلەگىمدى مىعىم ومىراۋىنا باسا قولتىقتاپ، باسقا كوشەگە باستادى. ءاسيا قايدا دەپ سۇراعانىما ويلانىپ، كىدىرە جاۋاپ قاتتى.
- ءبىزدىڭ ۇيدە! -دەدى كۇرسىنىپ قالىپ. - اجەمنىڭ قاسىندا قالدى. تىلەگىڭىز بويىنشا مەنىڭ بولمەمدە سويلەسەسىز!
- سەندەرگە تۋىستىق جاعىنان جاقىن با ەدى؟
- جاقىن، نەمەرەلەسپىز. ول مەنەن ءبىر جاس قانا كىشى ءسىڭىلى. مەن سىزگە قاستىق ىستەگەندە ءسىز ماعان كوپ جەردە دوستىق ىستەدىڭىز. سونداي بورىشتارلىعىم ءۇشىن...
كاكىمبايدىڭ قاقپاسىنىڭ الدىنان وتە بەرگەنىمىزدە، ءاليانىڭ اكەسى مەن كاكىمبايدىڭ جاقىن سىبايلاستىعى، ۇلكەن شەشەسىنە ىرگەلەس كورشى ەكەندىگى ەسىمە قالت تۇسە قالدى. قاشىپ جۇرگەندىگىن بىلسەم دە جورتا سۇرادىم:
- كاكىم باي ۇيىندە بار ما، كوپتەن كورمەپپىن. نە ىستەپ ءجۇر؟
- ساۋدامەن كەتىپ ءجۇر عوي دەيمىن. ۇيىنەن بەيسەنبى كۇنى عانا كورىنەتىن بولىپ ءجۇر عوي، ەندى بىلاي جۇرەيىك. ءبىزدىڭ جايىمىز مىناۋ - ءسال كەشىرەك كىرەيىك!
قاراڭعى تۇسكەن شاق. كاكىمبايدىڭ ۇيىنە كەلەتىن بەيسەنبى كەشىن ەسىمە ءتۇيىپ، ونى قولعا قالاي ءتۇسىرۋدىڭ ويىمەن قالا شەتىنە شىققانىمىزدى سەزبەي قالىپپىن. وڭاشا ءبىر قۇرعاق ارىق جاعاسىنا كەلىپ وتىرا قالدى ءاليا.
- وتىرشى! -دەپ قولىمنان تارتا وتىردى. كىشكەنە اڭگىمەلەسىپ الايىقشى! -دەپ كۇرسىندى ءبىراز ويلانىپ الىپ. - ءسىز ەندى كەتەسىز عوي، مەنى كەشىر! كوپ ۋاقىت بىرگە بولدىق، جاقسى ايرىلىسايىقشى! -وسى سوزىمەن يىعىما باسىن سۇيەدى. جىميا سۇرادىم:
- قايتسەك جاقسى ايرىلىسقان بولامىز؟
- ءسىز ماقپالدىڭ جاۋابىن كۇتىپ، زارىعىپ ءجۇرسىز عوي، جانىم اشيدى. ول كەتكەن ادام عوي. راس كەتكەندىگىن بىلگەندە... تاعى قينالاسىز عوي!بىراق لاج جوق بولعان سوڭ، ماسەلەن دەلىك بىرەۋمەن ۇيلەنەسىز عوي. سوندا كىممەن... شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى؟
- ءوزىڭ سىڭىلىڭمەن كورىستىرمەك بولىپ ەرتىپ كەلدىڭ عوي! -دەپ اڭىرا قارادىم جۇزىنە. - سويلەسىپ كورەمىز، سىناسامىز. لايىق دەپ تابىسساق سوندا ەستىرسىڭ. قازىرشە ايتارلىق بۇدان باسقا شىنىم جوق.
- ونى ءسىزدىڭ ۇناتاتىندىعىڭىزعا سەنەمىن، ول ۇناتپاساشى؟
- ونان سوڭعىسىن ارتىنان كورەرمىز، ولەر دەيمىسىڭ! -دەپ كۇلە تۇرەگەلدىم دە ونىڭ قولىنان مەن تارتىپ تۇرعىزدىم. - ءجۇر، كەشىگىپ قالدىق، ۇيىڭدە دە از مىلجىڭداسپاسپىز!
ءاليا قايتا قولتىقتاپ جۇرە سويلەدى:
- «ماقپالدان ءبىر جاۋاپ الماي، ەشكىممەن سويلەسپەيمىن» دەمەيسىز بە؟
- ءسىڭىلىڭ جارامدى بولسا، ولاي دەمەي-اق قويارمىن!
- ماقپال الدەقاشان كەتىپ، بالالى بولىپ قالسا دا، سونشالىق كۇتكەن سەبەبىڭىز نە؟
- ۋاعداما وپالى بولايىن دەگەنىم عانا عوي، ايتپەسە كىمنەن سۇلۋ دەيسىڭ. كۇتۋىم ەندى جەتكەن-اق شىعار! - وسى ءسوزدى ەستي سالا اش بەلىمنەن ءشاپ بەردى ءاليا. كۇرسىنىپ جىبەرىپ قىسا قۇشتى. - قايىنبيكە، ەندى ادەپتەن اسىپ كەتپەلىك! -دەپ كۇلە سىرعىتتىم قولىن.
ىشتەن ىلىنگەن قاقپاسىن بۇتا سۇعىپ اشتى دا، سىقىرلاتپاي جاۋىپ، ىلگەگىن قايتا ءىلدى. بولمەسىنىڭ ەسىگى ۇلكەن ۇيىنەن ايىرىم ەكەن. ونى دا ەپپەن اشىپ كىرگەن سوڭ شىراق جاعىپ، تەرەزە پەردەسىن جاپتى.
- ال وتىرا تۇرىڭىز، مەن اسيانى شاقىرىپ شىعايىن! -دەپ شىعىپ كەتىسىمەن ستولىنىڭ تارتپاسىن اشتىم. ءارتۇرلى تاعام سالىنعان ەكى-ءۇش تالەنكەدەن باسقا ەشنارسە كورىنبەدى. جيعان كىتاپتارىنا ۇمتىلدىم. ەڭ ۇستىندەگى كىتاپتى تاراقتاپ قالعانىمدا اق كونۆەرت جەرگە ءتۇسىپ كەتتى. «ءدوربىلجىن وقۋ-اعارتۋ بولىمىندەگى بيعابىلعا»، «التاي-سارسۇمبە پوشتا-تەلەگراف مەكەمەسى (م...دان) دەگەن تانىس جازۋ جارق ەتە ءتۇستى. كوزىمدى سىعىمداپ جىبەرىپ قايتا وقىدىم دا جانقالتاما تىعا قويدىم. «سۇمدىعىڭا مەنىڭ دورەكى قۋلىعىم دا توتەپ بەرە الدى ما بالەم!» دەگەندەيمىن. ەسىكتەن ەش سىبىس ەستىلمەگەن سوڭ كونۆەرتتى اسىعا اشتىم. جازىلعان ازعانتاي عانا ءسوز ءدال توبەمنەن شويىن شوقپارمەن پەرىپ جىبەرگەندەي مەڭ-زەڭ ەتتى. وتىرا قالدىم. جازۋ تۇرىنە جان-دارمەن قايتا ءۇڭىلدىم. ايناقاتەسىز ماقپالدىڭ ءوز جازۋى: «بيعا، مەنى كەشىر، ءوز باسىمدا سىزگە وپاسىزدىق ىستەمەك وي جوق ەدى. وزىڭىزگە بەلگىلى زورلىققا ۇشىرادىم. سوندا دا، وسى بالا بىلىنگەنشە قاشىپ بارايىن دەپ تىرىسىپ كوردىم. لاج جوق، ولسەم دە ءبىر كورۋدى ءناسىپ ەتپەپتى، بوسانعانىما جارىم جىل بولدى، انا بولدىم. ۇكىمەت قۇتقارسا دا بالامدى شىرىلداتىپ تاستاپ كەتە الاتىن ەمەسپىن. ەستۋىمشە ءسىز مەنى ءالى كۇتىپ ءجۇرىپسىز. ەندىگى باقىتىڭىزدى ويلاڭىز، مەن جوقپىن. ماعان سىزدە جوقسىز! 1951-شى جىل 10-شى مارت.
باقىتسىزدىققا ەرىكسىز كونگەن سورلى م...ڭىز. حات ءسوزى وسىلاي عانا. ستولدى ورىپ جىبەرىپ ەكبەتىمنەن سۇلادىم. «ۇكىمەت قۇتقارىپ، بولە كۇيەۋدەن ايىرسا دا بالاسىن قيماي، قايتا بارىپ قوسىلىپ العان ەكەن عوي!» دەگەن ءوز كۇبىرىم وزىمە جات بىرەۋدىڭ سوزىندەي ەستىلدى. سىرتتان اياق سىبدىرى ءبىلىنىپ، باسىمدى كوتەرىپ الدىم دا سىمىمنىڭ جان قالتاسىنا تىعا سالدىم سۋىق حاتتى. سۇرعىلت تارتقان ءاليا كىرىپ، جۇزىمە باعدارلاي قاراپ سويلەدى:
- اسيا سىرتقا شىعىپ كەتتى دەيدى، وسى كوشەدەن ىزدەپ تابا الماي كەلدىم. قازىر كەلىپ قالار، كۇتە تۇرايىق!
الياعا قاراپ وتىرسام دا ءسوزى قۇلاعىما دارىماعانداي. «بۇل حاتتى نە سەبەپتى وسىنشالىق وڭاي جەرگە قويعان؟» -دەگەن سۇراۋ كەلدى ويىما. - وسى بولمەسىندە اسياسىمەن كەزدەستىرمەك بولىپ، تۇستەن بۇرىن شاقىردى عوي. مەنىڭ كەلەتىنىمدى بىلە تۇرىپ... ەڭ نەگىزگى سىردى وسى جەرگە قويۋىن، ۇمىتشاقتىق، ءيا، سالاقتىق دەۋگە بولا ما؟... جوق، كونۆەرتىن جىرتىپ قويىپ ايىپتى بولعاندىعى ءۇشىن عانا جاسىرعانسىماق بولعانى!... وسى كىتاپ اراسىنان ءوزى تاۋىپ وقىسىن، كۇتكەنىنەن وسى جەردە ءتۇڭىلسىن دەگەنى!... ەگەر ماقپالدىڭ حاتى مەنى ۇمىتتەندىرىپ، كۇتتىرەتىندەي بولىپ جازىلسا، مۇنداي وڭايعا ساقتار ما!...»
كوزىمدى كەرەڭ ادامشا جارقىراتىپ وتىرىپ قالىپپىن. حاتتى تاۋىپ وقي قويعانىمدى ءاليانىڭ ءوزى دە بىلگەندەي، جالتاقتاي قاراپ، كۇرسىنە بەردى. حات ساقتاعان كىتابىنا قاراپ تا قويماي، لىپىلداپ داستارقان جاسادى. قوناققا كەرەك دەگەن تاعامدارىنىڭ ءبارىن دە وسى كىشكەنتاي عانا اسا ءساندى بولمەنىڭ شكاپ-تارتپالارىنا دايىنداپ قويىپتى. ولارىن تاپتىشتەپ جاساپ جاتقاندا كىتاپ قويىلعان بۇرىشىن تاعى ايلاندىردىم. تەرەزەنى تۇتاس قاپتاعان پۇلىس پەردەسىنىڭ سول جاعىنان باعانا ساڭلاۋ قالدىرىپ جاۋىپتى. ەندى بايقالدى. حاتتى تاپقانىمدى سول ساڭلاۋدان كورىپ تۇرعان سياقتى. اسيانى ىزدەپ ەمەس، مەنى سىرتتان كوزدەپ قانا كەشىككەنى تۇسىنىكتى بولدى. شاي قۇيىپ تۇرعان ءاليا ءۇنسىز ەگىلىپ، كوز جاسىن توگىپ تۇر ەكەن. ورنىما قايتا ورالىپ وتىرا كەتتىم.
- اسيا كەلگەنشە شاي ىشە وتىرالىق! -دەپ كۇبىرلەپ ءاليا دا وتىردى. بەتىن باسىپ الىپ سولقىلداي جىلادى ەندى. ستول ورتاسىنا قويىلعان جۋان بوتەلكە كانياكتان ستاكانعا تولتىرا قۇيىپ، ءبىر-اق كوتەردىم. كىشكەنە ستاكانعا ءوزى دە لاقىلداتا قۇيىپ، جۇتىپ جىبەردى دە، ستولعا باسىن تاق ەتكىزىپ قويا سولقىلدادى. ءاليا سولاي ەكبەتتەپ جاتقاندا دانىككەن كوزىم ءۇي ءىشىن تاعى دا تىنتە جونەلىپتى. ەندى سول «سۇعاناعىما» ىزالانعاندايمىن، «تابىلماعان ەندى نەڭ قالىپ ەدى!» دەگەن ويمەن ستولدى جۇدىرىقپەن قويىپ جىبەرگەنىمدە ءاليا باسىن كوتەرىپ الدى. ءوز ىدىسىما كانياكتان تاعى قۇيدىم. ءوز ىدىسىنا ءاليا تاعى لاقىلداتتى دا مەنىڭ ستاكانىما قااعىستىرىپ جىبەرىپ قىلعىدى.
- سەن كوپ ىشپە! -دەدىم، ءوزىم دە ءسىمىرىپ جىبەرىپ. - وڭاشا بولمەدە قاتەرلى قوناق كۇتىپ وتىرعان قىزسىڭ عوي، الدانعان ادام اشۋلى كەلەدى، مەنەن ساقتان! وسىندا الداپ شاقىرعانىڭدى ارىق بويىنا اپارىپ سويلەگەن سوزىڭنەن-اق بىلگەنمىن!
- كەشىر! -دەپ ىرشىپ تۇرعان ءاليا باسىمدى قۇشاقتاپ ايمالاي سولقىلدادى. - سەنى وسىندا جەتكىزگەنگە دەيىن، ءتىپتى قازىرگە دەيىن الداۋعا ءماجبۇر بولدىم. كەشىر جانىم! ءوزىمنىڭ قىزىقتىرارلىق ىشتەڭەم جوقتاي باسقا ءبىر قىزدى كورسەتىپ، سونىڭ ماگنيتىمەن عانا اكەلگەنىمە قورلانامىن! بۇدان دا ولگەنىم ارتىق! اقىرى رەت ءبىر سويلەسىپ كورۋ ءۇشىن عانا الدادىم.
قاتتى باسىم وسى سيقىردىڭ مامىقتاي ومىراۋىندا جۇمساپ بارا جاتقانداي سەزىلدى. اتىپ تۇردىم دا ەكى يىعىنان بۇرە ۇستاپ، ورىندىعىنا وتىرعىزا سويلەدىم:
- راسىندا، مەن اسياڭا قىزىققاندىعىمنان ەمەس، وسى بايلانىسپەن نە ءوزىڭدى الداۋ ءۇشىن كەلىپ ەدىم. بىراق، بولمىس مەنى الداندىرىپ، الدىرىپ قويىپتى! -دەدىم دە بوتەلكەدەن تاعى دا قۇيىپ سىلتەپ جىبەردىم. ءاليا ەندى كۇلىمدەي قارادى. اراقۇ قىزۋىمەن قىزىعا قارادىم مەن دە. ويناقى قارا كوزى دە، ەرەكشە قالىپقا قۇيعانداي سۇلۋ مۇرنى دا، سۋرەتشى قولمەن جاسالعان قاپ-قارا قاسى دا، يىعىنا توگە قىرققان جىلتىر قارا شاشى دا جاراسىمدى، بارلىق مۇسىنمەن بۇرىنعى سۇيگەن كەزىمدەگىدەي كورىندى. ادامگەرشىلىكتەن سىرت وتكىزگەن اسا سۇيكىمسىز قىلىقتارى ەسىمە تۇسە بەرگەندە، سانا-سەزىمىمە ونىسى جۋىماسىن دەگەندەي وڭ قولىمدى سىرت جاعىما قاتتى سەرمەپ قالىپپىن. ورنىمنان تۇرىپ، ارلى-بەرلى ءجۇرىپ كەتىپپىن.
- «اسياعا قىزىققاندىعىمنان كەلمەدىم» دەدىڭىز بە؟ -دەپ ءاليا بۇرالا كۇلىمسىرەپ سۇرادى.
- يە، ونىڭ سىرتقى سۇلۋلىعى ەكى جىلدىڭ الدىنداعى سەنىڭ ءوزىڭ عوي باياعى. مەن ونىمەن سىرلاسپادىم عوي. دۇنيەدەگى ەڭ باياندى سۇلۋلىق ادامگەرشىلىكتە عانا. گۇل سولادى، ءجۇز توزادى، جان سۇلۋلىعى عانا توزبايدى. سەنەن اسيانىڭ سول جاعىنان ارتىقشىلىعى بولماسا، فيزيولوگيالىق پارقى جوقتىڭ قاسى.
- ول... ەكى-ءۇش جىگىتتەن اجىراعان! -دەپ قالىپ، يىعىن ءبىر قۇيقىلجىتتى اچاسى[1]. - جوق، عايبات بولماسىنشى، ۇرىمجىگە جۇرگەنىڭشە ءبىر كەلىپ قالار، ءوزىڭ سويلەسىپ كورەرسىڭ!... سونىمەن، ەندى مەنى ادام بولادى دەپ ويلامايمىسىڭ؟
- قۇبىلمالى مىنەزىڭ ادام الداۋعا عانا سالىنىپ، قالىپتاسىپ كەتتى عوي، ءالياش، ونداي ءۇمىت كۇتۋ قيىن! -دەپ سالىپ، تاعى دا قاراپ تۇرىپ قالىپپىن. ءاليا بوتەلكەدەن ىدىسىنا تاعى قۇيىپ جۇتىپ جىبەردى. مەن كۇلە جالعاستىردىم ءسوزىمدى. - بىراق، قازىرگى كوركىڭدە تيتتەي دە ماسەلە جوق. ۋاقىتتىق جۇرۋگە قىزىقتىراسىڭ-اق!
- قويشى! -دەپ موينىن بۇرىپ سالدى دا، قۇيقىلجي ۇمتىلىپ، پاتيفونىنا تاباق قويدى. - كەل، وناندا بيلەيىك!
قۇشاقتاسا كەتتىك. ماستىق تولقىنى ۆاليس تولقىنىن جۇتىپ جىبەردى مە، الدە ءوزىمىز جاسامپازدىق شابىتپەن دامىتىپ اكەتتىك پە، ايتەۋىر، داعدىدان تىس نەقيلى «جاڭا فيگۋرالار» جاراتىلدى. سوراقى سوقتىعىلىستار، قاھارلى قاقتىعىستار، دولى جۇرگەندەي، ءۆاليسىمىزدىڭ تۋتالاقايىن شىعاردى. ناعىز «كۇرەسكەر ۆاليس» وسىلاي وينالسا كەرەك قوي. تاسقىن تولقىندارى بىرىنەن-ءبىرى اسا شاپشىپ، بىرىنەن-ءبىرى اسا ورعىپ، ءبىرىن-ءبىرى باسا قارعىپ بارىپ، كولگە قۇيىلعاندا عانا تىنىشتالماي ما. سول بەيبىتشىلىككە جەتۋگە اسىققانداي كراۆاتقا بارىپ قۇلاي كەتتىك. قانشالىق قۇتىرسام دا ونى بۇل رەتتە قۇلاتقان مەن ەمەس، قۇداي بىلەدى، «ءالياشىمنىڭ» ءوزى. ەشقانداي سىلتاۋسىز-اق وزدىگىنەن قۇلادى. مەن، ارينە، سونان سوڭ قۇلادىم...
و دۇنيەنىڭ بەيىشى بەيىش پە، بەيىشتىڭ اكەسىن تاڭعا جاقىن ويانعاندا كوردىم. و دۇنيەنىڭ بەيىشىندەگى كەبىنسىز شايتتەر مەن جالاڭاش قور قىزدارى مۇنداي راحاتقا ەشقاشان ميسسار بولا الماعان شىعار. لامپى وشىرىلمەپتى. ايداي اشىلىپ، ايرانداي شاشىلىپ، باتبيىپ-باتتاسىپ، تۇتاسىپ قانا قالىپپىز. اپپاق ەتتى ماليكەم ءتىپتى سازانداي جالاڭاش، تولىقسىپ جايقالىپ جاتىر. باسىمدى تىرجيا كوتەرىپ الۋىمنان ويانعانسىدى دا، قىمتىرىلعان بولىپ، باس جاعىنداعى ءىش كويلەگىمەن جىلىنشىگىن عانا جاپتى. سۇلۋلىعىن تۇلا بويىمەن تۇتاس كورسەتكىسى كەلىپ جاتقانىن سەزدىم.
- نەعىپ مۇنشالىق جالاڭاشتانعانسىڭ؟ -دەپ تىجىرىنا قارادىم جۇزىنە.
- ءوزىڭ عوي!...
شاشىمدى قوس قولىممەن ۋىستاي ءبۇرىپ وتىرىپ قالعان ەكەنمىن. ءاليا بىلەك ساعاتىنا قارادى دا، مەنى قۇشاقتاي تارتىپ، قايتا جاتقىزدى. ىرقىنا ادەيى سۇراۋ قويا باعىندىم:
- وسى پالە سەنەن بولدى ما، مەنەن بولدى ما؟
- مەنەن، وزىمنەن!... ءوزىم شاقىرىپ كەلدىم عوي، جانىم!
- الگى سويلەستىرەم دەگەن اسياڭ قايدا؟
- ايتتىم عوي!... ونىڭ ۋادەلەسىپ قويعان جىگىتى بار. اناۋ ۋاقىتتا دوربىلجىنگە كەلگەنىن ەستىپ، ۇرىپتى....
- ماقپالدىڭ الگى حاتىن نەگە جاسىردىڭ؟
- سەنى اياپ، كورسەتكىم كەلمەپ ەدى... كورسەتپەسەم، سەن كۇتىپ، زارىعا بەرەتىن بولعان سوڭ... وسىلاي بولدى... كوڭىلىڭدى اۋلاپ، كۇيىگىڭدى باسقىم كەلدى!
- جانىڭ شىقسىن!-دەپ قۇشاقتادىم. كۇلىپ جىبەردى دە، جىلامسىراي ايمالاپ سويلەدى ءاليا:
- مەنى نەكەڭە الساڭ دا، الماساڭ دا ءوز ىقتيارىڭ، سۇيەتىنىم سونداي، ارقانداي جاعدايدا دا ساعان ەندى جامانشىلىق ىستەمەك ەمەسپىن!...
قاتەرلى قاقپادان تاڭ بىلىنە قايتىپ شىقتىم دا، نەداۋىر جول ءجۇرىپ بارىپ، جۋساندى دالاعا جاتتىم. ماقپالدىڭ حاتىن قايتا ءبىر تەكسەرىپ كورگىم كەلدى. انىقتاپ سالعان جانقالتام تۇگىل سالماعان قالتامدى دا اۋدارا اقتارىپ تابا المادىم. قۇماردان ۇتامىن دەپ بارىپ، قۇلاعىمدى دا ۇتتىرىپ قايتقانداي سۇمدىق سەزىلدى. حاتتى قايتارىپ الىپ قويعان ەكەن! ەندى نەسىنە كەرەك ەتپەك بولىپ، قايتا ۇرلاعاندىعىن تۇسىنە الماي جاتىپ، ۇيىقتاپ قالىپپىن. ويانا كەتسەم، كۇن ساسكەگە كوتەرىلىپتى.
«ماقپال! ماقپال!... قالاي بولدىق، ماقپالىم! نەندەي ازعىن حالگە تۇستىك! -دەپ جۋساندى جۇلا بەردىم، كۇڭىرەنە-دولدانا جۇلىپپىن. «كوك جۋسان نەمدى الىپ ەدى!» -دەپ قالعانىمدا كوزىمنەن جاس ساۋلاي جونەلدى...
تۇستەن كەيىن ساقشى مەكەمەسىنىڭ ءبىر باستىعىنا قۇرىشبەكتى ەرتىپ، ارىزىن كوتەرە باردىم. قۇرىشپەك كاكىمبايدىڭ تابىلاتىن جەرىن دە، تابىلاتىن ۋاقىتىن دا تولىق مالىمدەدى. «ءار بەيسەنبى كۇننىڭ كەشىن ۇمىتپاڭىزدار! مەن دە ماڭايلاپ بارىپ تۇرامىن. ەگەر سىزدەر بارماي، ماعان تاپ بولا قالسا، قارسىلىق كورسەتەدى. ءبىز، قانىمىز قارايىپ جۇرگەن تالاپكەرمىز. وندايدا قاتەرلى ءىس تۋىلادى!» دەپ مىقتاپ ەسكەرتىپ قايتتى.
ۇيگە كەلىپ، ماقپالدىڭ بۇرىنعى جازعان حاتتارىنا ۇزاق ءۇڭىلدىم. كەشە ىڭىردە جارىق لامپادا وقىعان سۋىق حاتتىڭ جازۋ ۇلگىسىنەن بۇلارداعى جازۋدىڭ ەشقانداي پارقى تابىلمادى. ءاليادان سول حاتتى قايتسەم دە الىپ، قايتادان انىقتاپ تەكسەرىپ كورۋدى قاتتى اڭسادىم. «مەنىڭ كورگەنىم وسى سايقالدىڭ ءوزى جازىپ قويعان وتىرىك حات بولماسا، قايتادان ۇرلايتىن سەبەبى جوق قوي! ەگەر ماعان بۇل كورىنىپ جوعالعان حات، وتىرىك حات بولسا، شىن حات جانە تىعۋلى. ماقپالدىڭ جازۋ ۇلگىسىن سودان ۇيرەنگەن دە سولاي جازعان!». - وسى جورامال مەنى ۇشىرا جونەلدى تاعى دا، ءاليانىڭ ىستەن تۇسەر ۋاقىتى بولىپ ەدى. ەكى ءۇيىنىڭ اراسىنداعى كوشە تۇيىلىسىنەن توستىم. كورە سالا قۇيقىلجىپ، كۇلىمدەي جەتىپ سۇرادىم:
- ەرتە شىعىپسىڭ عوي، نەگە اسىقتىڭ؟
- ماقپالدىڭ كەشەگى مەن كورگەن حاتىن قايتا ۇرلاعان سەبەبىڭدى سۇراۋعا اسىقتىم.
- ۇرلاعانىم جوق، ءوزىڭ تاستاپ كەتىپسىڭ! -دەپ ماعان اسا تاڭىرقاعان شىرايمەن قارادى ءاليا. - قايتا ۇرلاپ مەن ونى قايتپەكپىن!... ءوزىڭ دە كەرەكسىز ەتكەندەي تاستاپ كەتكەن سوڭ اسيا سياقتى باسقا بىرەۋ كورىپ كۇلمەسىن دەپ كۇيدىرە سالعانمىن!
- ورتەپ جىبەردىم دەيمىسىڭ؟ -دەپ باجىرايا قالدىم. بۇل جاۋابى نانىمدى. قىجىل بولعانداي جاۋابىن موي قايتارعان شىرايى دا نانىمدى كورىندى.
- قايدا، وشاققا تاستاپ كۇيدىردىڭ بە؟
- ءوز بولمەمدە، سىرىڭكەمەن... بارعاندا كورەرسىڭ كۇلى دە جاتقان شىعار!... ءجۇر، جەرجامبىل جاقتا جۇرە تۇرايىق!
«مۇنىسى دا نانىمدى!» دەگەن ويمەن قىنجىلا ىلەستىم. - «بىراق، ءار قادامدا ءبىر الدايتىن سالداقى عوي، ۇيىندە باسقا ءبىر حات بار-جوقتىعىن قالاي دا تەكسەرۋ قاجەت!»
- ماقپالدىڭ حاتتا جازىلعان ادرەسى قالاي ەدى؟ -دەپ سۇرادىم ادەيى.
- «سارسۇمبە پوشتا-تەلەگراف مەكەمەسى م...دان» دەپ قانا قويىپتى عوي. ءوز ادرەسىن جازعىسى كەلمەگەنى ول سەنەن حات كۇتپەيتىندىگى دە بەلگىلى.
بۇل جاۋابى دا نانىمدى شىققاندىقتان، «شىن حات» تابۋ جونىندەگى ءۇمىتىم وشكىندەي بەردى. سوزدەن قالىپ ويلانۋمەن بولدىم.
- مەن كوڭىلىڭدى قانشا كوتەرەيىن دەسەم دە، قايعىلانا بەرەدى ەكەنسىڭ! -دەپ كەي كۇرسىندى ءاليا ءبىر شاقتا. - بۇل كوڭىلسىزدىگىڭنەن مەن دە قينالىپ كەلەمىن. اسيانى شاقىرىپ بەرەيىن بە، سول ءبىراز جادىراتا الار ما ەكەن؟
- سويلەسكىسى كەلسە، وزدىگىنەن كەلىپ كەزدەسەر. بىراق شىنىن ايتقاندا قازىر وعان دا كوڭىلىم جوق، قالاي ەكەنىن بىلمەيمىن!
- سەنىڭ قايعىڭدى كورگەندە جەرگە كىرىپ كەتە جازدايمىن!... وسىنداي بولۋىڭا مەن دە قىلمىستىمىن عوي، ەندى قايتسەم ەكەن؟
- يە، سول قىلمىسىڭ ءۇشىن... سەنىمەن نەكەلەنە المايمىن عوي ءاليا، الداعىم كەلمەيدى. سەنى ادام بولمايدى دەپ اسا كەم ساناعانىم دا ەمەس. ەگەر مەن تۋرالى وسى تۇسىنىگىڭ تياناقتاسا، ءتىپتى جاقسى جار بولۋىڭ دا مۇمكىن. بىراق، ءوزىڭ ايتقانداي ماقپالعا قاس قىلعانىڭ بار. سونى بىلە تۇرا ونىڭ ورنىنا سەنى الۋعا ار-ۇجدانىم كوتەرمەيدى! -دەپ شىنىمدى ايتا سالا، حات جايىن جەتە تەكسەرۋدىڭ امالىنا كوشتىم. - نەكەلەنبەيتىنىم راس. بىراق، وپاسىز، الدامپاز سۇيىكتىم، ءوزىڭ بىلەمىسىڭ، وتە سۇلۋسىڭ عوي سەن، ەتىڭ قانداي اپپاق! ەندى تامىر كەرەك بولعان سوڭ، ۇيرەنىسكەن جاۋمىز عوي، وزىڭمەن عانا بولسىن، تۇندەگىدەي قىزىقتاي بەرەيىكشى!
- قويشى! -دەپ ءاليا موينىن يىعىنا جىعا قويعاندا، مەن شىنىمەن قارقىلداي كۇلدىم. بۇل كۇلكىمدى مازاق كۇلكى دەگەندەي سەزىكپەن قاراپ سۇرادى ءاليا. - نەگە كۇلەسىڭ؟
- «قويشى!» دەگەنىڭ «قويماشى!» دەگەن ءسوز ەدى عوي، وتە سۇيكىمدى ەستىلدى ماعان. حا-حا-ھا-ھا...
قاراڭعى ءتۇسىپ، «قويمايتىن» بولمەگە كىرگەنىمىزشە وسى كۇلكىم ۇزىلمەپ ەدى. ءاليا مۇنىڭ ەسەسىن ماقپال حاتىنىڭ كۇلىن كورسەتىپ، كۇلىپ قايىردى:
- مىنە وپالى سۇيىكتىڭنىڭ حاتى! وعان دەگەن ءوز وپالىلىعىڭ دا بەلگىلى بولدى!
وسى تاباسى تۇيسىگىمدى قاتتى ءتۇرتتى، كۇندەسىنەن كەگىن تولىق قايىرىپ مۇراتىنا جەتكەندىگىن بەينەلەگەندەي كورىندى. «ماقپالدىڭ ءوز حاتى باسقا» دەگەن سەزىگىمدى ارتتىرا ءتۇستى. بۇل تۇنگى ءتىنتۋ قارقىنىمدى دا ارتتىرا ءتۇستى بۇل جايت. اجەسىنەن ءشاي سۇراتىپ تا، ءدارى سۇراتىپ تا شىعارىپ جىبەرىپ، ساندىق پەن چەموداننان باسقا كۇدىكتى جەرلەرىن تۇگەندەپ ءتىنتتىم. بىراق حات تابىلمادى. سونىڭ ىزاسىمەن تاعى دا جالاڭاشتاپ قايتتىم.
ەرتەڭىنە ىڭىردە ءوزىم اكەلگەن اراقپەن جىعىپ ۇيىقتاتىپ تاستاپ، ساندىق پەن چەمودانىن ءتىنتتىم، بۇل جولعى توككەن تەرىم دە سەلگە كەتتى. حات تابا الماي ءوزىن تاقىر جەرگە جالاڭاشتاپ تاستاپ قايتتىم...
ەكەۋىمىز وسىلاي جالاڭاشتاپ، ءتىنتىسىپ جۇرگەنىمىزدە، ولكەلىك پارتيا مەكتەبىنەن كۋرس بىتىرگەن ەكى جىگىت كەلىپ، اۋپارتكومنىڭ كومەكشى ءىس باسقارۋ قىزمەتىنە ورنالاسىپ ەدى. ءبىرى، اۋزى تولعان التىن تىسىمەن ءاليانى جالت قاراتقانداي، قويۋ قارا قاستى، قىرما مۇرت، قوڭقا تۇمسىقتى، سارجى سىمىنىڭ قىرىن پىشاق جۇزىندەي «قايراپ» جۇرەتىن جىگىت ەكەن. مۇنداي سەرىنىڭ پارتكوم قىزمەتىندە بولۋى ءتىپتى قىزىقتىردى بىلەم، ءالياشىم كۇندىز سونىڭ قاسىندا جارقىلداپ كوبىرەك ءجۇردى. ءتورتىنشى رەت جالاڭاشتاۋدى مەن دە كوكسەي قويمادىم.
«التاي (سارسۇمبە) پوشتا تەلەگراف مەكەمەسى ارقىلى ماقپالعا» دەگەننەن باسقا انىق ادرەس قازىرشە تابىلمايتىنىنا كوزىم جەتكەندىگى ەدى بۇل. وزىنە جەتۋى ەكىتالاي، تىم كۇڭگىرت بولسا دا سول ادرەسكە تاۋەكەل ايتىپ حات جازدىم.
«قادىرلى ماقپال!... سەنىڭ اتىڭنان 10-شى مارت كۇنى جازىلعان قىسقاشا ءبىر حاتتى كورگەنىمە ءۇش كۇن بولدى. قاتتى جابىرقادىم. جازۋ ۇلگىسى سەنىكى. بىراق، سەنەن كۇتكەن ءسوزىم بۇل ەمەس، مەنى ءتۇڭىلدىرۋ ءۇشىن باسقا بىرەۋ جازعان، جات نيەتتىڭ (قاستىقتىڭ) حاتى بولار دەگەن جورامالعا ارەڭ كەلىپ، وسى قىسقاشا ءوتىنىشتى جولداپ وتىرمىن. تاپسىرىپ الىسىڭمەن نەعۇرلىم تەزدەتىپ، قازىرگى احۋالىڭمەن ادرەسىڭدى انىقتاپ جازىپ جىبەرە گور! ارقانداي تىلەگىڭ بولسا دا ورىندالاتىندىعىنا كۇماندانباي جاز! قۇرمەتپەن: ب...ىڭ. ەندى 10 كۇننەن سوڭ (1-ءشى مايدان باستاپ) ادرەسىم: ءۇرىمجى. وقۋ-اعارتۋ مەڭگەرمەسىندەگى... بولىپ جازىلادى. 1951-ءشى جىل 20-شى اپرەل.»
حاتتى پوشتاحانانىڭ التايعا جۇرگىزەتىن بەرەزەن قاپشىعىنا ءوز قولىممەن سالىپ، ءوز كوزىممەن جونەلتتىم. سەكرەتار سودان ەكى كۇن وتكەندە قايتىپ كەلىپ، كۇتكەن جۇمىسىمدى ورىنداپ بەردى.
مەن سارىبۇلاقتا جۇرگەندە، قيالزات پەن ءماريا «سىراپقورلىق» دەگەننەن قورقىپ، شاكىلدەۋىك-بۇرشاقپەن عانا ىڭ-جىڭسىز تۇرمىستانا قويعان ەكەن. مەنى ۇزاتۋ سىلتاۋىمەن وتاۋلارىنا بارلىق دوستارىن شاقىرىپ، توي جاسادى. وسى باستاما بويىنشا، ەمىلدىڭ ارجاق-بەرجاعىنا ۇزاتىلاتىن قىزشا «تانىسىپ» ءۇش سوتكە ءجۇردىم. «تويىمنىڭ ەڭ سوڭعى كۇنى كەشكە جاقىن اق قايىڭداي ىرعالىپ، جاس شىبىقتاي بۇرالىپ، ءاليا شىعا كەلدى الدىمنان. التىن ءتىستىنىڭ قاسىندا، قىزىلكوپىردىڭ باسىندا كەزدەستى. كيىمىن ەندى قايتىپ شەشپەستەي، تۇيمە باۋلارىن تۇگەل سالىپ، كەمەر بەلبەۋىن مىقتاپ بايلاعان جايى بار. التىن ءتىس ماعان يىلە قول بەرىپ، امانداسىپ وتسە دە، ءاليانىڭ ادەمى مۇرنى كەتەگەن تۇيە باستانىپ كەيكيە قالىپتى. كورىسپەگەن وسى 4-5 كۇن ىشىندە مەنى تانىماي قالعانداي پاڭدانا وتۋىنە تاڭدانا قاراپ مەن ءوتتىم. قاسىمداعى ءماريا كۇلە ءوتتى دە، مەھىر سۇلە ءوتتى.
ادىلەتتى تەرگەۋشىم، وسى تاراۋدان ءسىزدىڭ الدىڭىزدا قىلمىسىم مىنە دەپ اشىپ، اشالاپ تاپسىرارلىق ماسەلە «تابىلمايتىندىعى» وزىڭىزگە ايان شىعار. ءاليانى جالاڭاشتاۋىم قىلمىستان اق-ناحاق ەكەندىگىن انىقتاۋ ءۇشىن عانا ىستەلگەن تەكسەرۋ قىزمەتى عوي. تەكسەرۋ ءستيلىن كىم تەكتەمەك. جانە «اشىق-اشكەرە» ىستەۋ، قىلمىس قاتارىنا جاتۋشى ما ەدى. التىن تارازىڭىز ءدال وسىلاي ولشەمەي مە!
(جالعاسى بار)
«اباي-اقپارات»
[1] اچا (ۇيعىرشا) - اپەكە.
