1920 جىلى ماسكەۋگە كيرۆوەنرەۆكومنىڭ №2043 مانداتىمەن كەلگەن ءالiمحان ەرمەكوۆ قازاق ولكەسiنiڭ جاي-كۇيi ءھام ونىڭ شەكاراسىن بەلگiلەۋ ماسەلەلەرi تۋرالى بايانداما جاسادى. سول كەزدە ۋىزداي جاپ-جاس جiگiت نەبارi 19 جاستا ەكەن. كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا ۆ.ي.لەنيننiڭ ءوزi باسشىلىق جاسايدى. ءالiمحان ەرمەكوۆ ستولىپين رەفورماسى سالدارىنان شۇرايلى جەرلەرiنەن ايىرىلىپ،ورىس باتىراقتارىنا باسىبايلى قۇل بولعان قازاقتاردىڭ تاعدىر-تالانىن ەزiلۋشi تاپتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جوقتايمىز دەيتiن بولشەۆيكتەردiڭ الدىنا كەسە-كولدەنەڭ تارتادى. بۇل - بولشەۆيكتەردiڭ ۇلىورىستىق شوۆينيزم دەرتiمەن اۋىرا قويماعان كەزi. ركبپ ورتالىق كوميتە­تiنiڭ مۇشەسi گ.ي.سافاروۆتىڭ قازاق جەرiندەگi ورىس وتارشىلدىعىنىڭ وڭ­باعان كورiنiستەرi حاقىندا ايتقان اششى ايىپتاۋ ءسوزi ەلدiڭ كوبiن ەلەڭ ەتكiزدi:

1920 جىلى ماسكەۋگە كيرۆوەنرەۆكومنىڭ №2043 مانداتىمەن كەلگەن ءالiمحان ەرمەكوۆ قازاق ولكەسiنiڭ جاي-كۇيi ءھام ونىڭ شەكاراسىن بەلگiلەۋ ماسەلەلەرi تۋرالى بايانداما جاسادى. سول كەزدە ۋىزداي جاپ-جاس جiگiت نەبارi 19 جاستا ەكەن. كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا ۆ.ي.لەنيننiڭ ءوزi باسشىلىق جاسايدى. ءالiمحان ەرمەكوۆ ستولىپين رەفورماسى سالدارىنان شۇرايلى جەرلەرiنەن ايىرىلىپ،ورىس باتىراقتارىنا باسىبايلى قۇل بولعان قازاقتاردىڭ تاعدىر-تالانىن ەزiلۋشi تاپتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جوقتايمىز دەيتiن بولشەۆيكتەردiڭ الدىنا كەسە-كولدەنەڭ تارتادى. بۇل - بولشەۆيكتەردiڭ ۇلىورىستىق شوۆينيزم دەرتiمەن اۋىرا قويماعان كەزi. ركبپ ورتالىق كوميتە­تiنiڭ مۇشەسi گ.ي.سافاروۆتىڭ قازاق جەرiندەگi ورىس وتارشىلدىعىنىڭ وڭ­باعان كورiنiستەرi حاقىندا ايتقان اششى ايىپتاۋ ءسوزi ەلدiڭ كوبiن ەلەڭ ەتكiزدi:

- 1916 جىلى اۋليەاتا قالاسىنا فولباۋن دەيتiن گەنەرال كەلدi. ول قازاق جاستارى پاتشا ۇكiمەتiنiڭ گەرمان سوعىسىنا بارىپ، قارا جۇمىس iستەۋگە، وكوپ قازۋعا تيiس دەپ جارلىق بەردi. قازاق ەڭبەكشiلەرi ودان ءۇزiلدi-كەسiلدi باس تارتىپ، پاتشا ۇكiمەتiنە قارسى كوتەرiلiسكە شىقتى. وسى كەزدە پاتشانىڭ جازالاۋشى وتريادتارى كوتەرiلiس باسشىلارىن، ونىڭ ساربازدارىن اتىپ-استى. ەل تالاۋعا ءتۇستi. جۇرتتى كيiزگە وراپ، ۇستەرiنە كەروسين قۇيىپ ورتەدi! تiرiدەي جەرگە كومدi! جەتiسۋ جاقتاعى ورىس كۋلاكتارى قازاقتارعا قارادان-قاراپ وشiكتi. ولاردى جەرلەرiنەن قۋىپ شىعىپ، ۇستەرiنەن وق جاۋدىردى. كاسپي تەڭiزiنiڭ تەرiسكەي جاعاسىنداعى ۇزىندىعى 70-80 شاقى­رىم­عا، نارىن قۇمىنا دەيiن سوزىلعان ماڭىزدى شىعاناق-بۇعازدى پاتشا وكiمەتi ورىس پومەششيكتەرiنە بەرiپ جiبەرگەن! ستولىپيننىڭ مەملەكەتتiك دۋمادا قازاق جەرiن يگەرۋ تۋرالى سوزiنەن كەيiن "ميلليوننىي فوند" دەپ اتالعان ءوڭiردi ورىس-جاپون سوعىسى تۇ­سىندا سiبiرلiك كازاك-ورىستارعا سىيعا تارتقان!

ءماجiلiستiڭ قىزعان كەزiندە گ. سافاروۆ:

- تۇركiستانداعى ورىس كۋلاكتارىن رەسەيگە قايتا كوشiرۋ كەرەك! - دەپ تۇرىپ الادى.

لەنين ەرمەكوۆكە قاراپ:

- سiز بۇعان قالاي قارايسىز؟ - دەي­دi.

ءالiمحان ەرمەكوۆ "بۇلاي iستەسەك، ەكi جۇرت اراسىندا الاكوزدiك پايدا بولۋى مۇمكiن، جەرگiلiكتi قازاقتاردى اتامە­كەنi­نە دۇرىستاپ قونىستاندىرىپ العانشا، iشكi رەسەيدەن جاڭا كوشپەلiلەر اكەلۋدi توقتاتا تۇرعان دۇرىس" دەيدi. مۇنى ەستiگەن لەنين:

- عاجاپ! ورتالىقتىڭ وكiلi, ورىس كوممۋنيسi ورىستاردى قازاق جەرiنەن كوشiرۋدi سۇرادى. ال پارتيادا جوق قازاق تەك كوشتi توقتاتا تۇرعان دۇرىس دەيدi. ويلاناتىن جاعداي ەكەن! - دەپ ءماز بولىپ، ەرمەكوۆتiڭ ارقاسىنان قاعادى.

كاسپي - اتىراۋ جاعاسىنداعى استراحان جاقتاعى بۇعاز-شىعاناقتى قازاق اۆتونومياسىنا قوسۋ ماسەلەسiنە پارتيانىڭ سول كەزدەگi كورنەكتi قايراتكەرلەرi ش.ز.ەلياۆا، ن.پ. بريۋحانوۆ، ل.ن.كرەستينسكي ءۇزiلدi-كەسiلدi قارسى شىعادى. سونداعى ۋاجدەرi - قازiر رەسەيدە اشتىق. اتىراۋدىڭ بالىعىنا ماسكەۋ مەن پەتروگراد وتە ءزارۋ. سوندىقتان بۇل القاپتى رسفسر-گە قالدىرۋ كەرەك دەسەدi.

سودان كەيiن لەنين استراحان گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ پرەدسە­دا­تەلiنەن:

- قانە، سiز ايتىڭىزشى، كاسپيدiڭ تەرiسكەي جاعاسىنداعى بۇعازدا تۇراتىن حالىقتىڭ كوپشiلiگi قازاق پا، ورىس پا؟-دەپ سۇرادى. ول "ۆلاديمير يليچ، قولىمدا دالمە-ءدال ساناق مالiمەتتەرi جوق ەدi..." دەپ ەكiۇشتىلاۋ جاۋاپ بەرەدi.

لەنين:

- جوق، بiزگە دالمە-ءدال ساناق كەرەك ەمەس. سiز شامامەن كاسپيدiڭ وسى جاعاسىنداعى ەل-جۇرتتىڭ قايسىسى كوپ، قايسىسى از ەكەنiن ايتىڭىز؟ - دەپ تۇرىپ الادى. استراحان وكiلi مۇنداعى تۇرعىنداردىڭ كوپشiلiگi قازاق ەكەنiن مويىندايدى. لەنين:

- وندا مەن بۇل ماسەلەنi داۋىسقا قويامىن، - دەپ، اتىراۋدىڭ وسىناۋ جاعالاۋىن بولاشاق سوۆەتتiك قازاقستان­عا قايتارىپ بەرۋدi ۇسىنادى.

داۋ-داماي ۇزاققا سوزىلادى. سول كەزدە ءالiمحاننىڭ ماجiلiستەن شىعۋىن اسىعا كۇتiپ وتىرعان الاش ارداگەرلەرi اراسىندا احمەت بايتۇرسىنوۆ ايتتى دەگەن بiر ءسوز ەلگە كەڭ تاراپ كەتەدi: "بiزدiڭ الiمحانمەن بەس ساعات ءسوز تالاستىرۋعا شاما-شارقى جەتكەن ورىستىڭ مىناۋ ساقاۋ ادۆوكاتى ۆلاديمير ۋليانوۆ تا مىقتى ەكەن!" ...

لەنين ءماجiلiستiڭ سوڭىندا اۆتونوميا قۇرۋ جونiندە ۇلت iستەرi جونiندەگi حالىق كوميسسارى يوسيف ستالينمەن پiكiرلەسiڭiزدەر، وندا ارنايى جوبا بار دەگەندi ايتادى. ماجiلiستەن اق ماڭدايى جارقىراپ، الشاڭ باسىپ شىققان ءالiمحان وسىنى ءاليحان بوكەيحانعا ايت­قاندا، تۋاسى بەكزادا، كورiنگەن كۇلدi-كومەشتi كوزگە iلمەيتiن الەكەڭ:

- ستالين نە شەشەر دەيسiڭ؟! ونىڭ بiلiگi مەن بiلiمi بەلگiلi عوي! - دەپ شالقالاپ ءجۇرiپ كەتiپتi. ءتۇپ اتاسى شىڭ­عىس حاننان تارايتىن شىنجىر بالاق، شۇبار ءتوس، تەكتiنiڭ تۇقىمى! ارعى اتاسى تاۋكە حان "جەتi جارعىنى" سومداپ، قازاقتى ەل قىلۋدىڭ العاشقى زاڭناماسىن جاساعان! قازاق تاريحىنىڭ بiلگiرi مۇحتار ماعاۋيننiڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءاليحان بوكەيحاننىڭ اۋلەتi انادان شىرىلداپ تۋعاننان الاش جۇرتىنىڭ تابانىنا كiرگەن شوڭگە مەنiڭ ماڭدايى­ما كiرسiن دەيتiن ۇستانىممەن عۇمىر كەشكەن اقسۇيەك تۇقىم! 1537 جىلعى سان-تاشتاعى قىرعىندا ونىڭ ارعى اتاسى توعىم حان توعىز ۇلى جانە اسكەر باسى وتىز جەتi سۇلتانىمەن شەيiت بول­عان! وسى توعىم حاننىڭ تۋعان iنiسi شىعاي حاننان ەڭسەگەي بويلى ەر ەسiم تۋعان! وسىنداي قاراكوكتiڭ تۇقىمىنان قازاقتىڭ قارا بالاسىنىڭ حان بالاسىنا كەتكەن ەسەسi كوپ ەدi, سونى قايتاراتىن كەز كەلدi دەپ، بۇكiل عۇمىرىن قازاق حالقىنىڭ ۇلت ازاتتىعىنا ارناعان ءاليحان بوكەيحان تۋماعاندا كiم تۋادى؟!

الاش ارىستارىن ەل-جۇرتى سوۆەت وكiمەتiنiڭ كەزiندە دە الاسۇرا iزدەگەن. ءالiمحان ەرمەكوۆتiڭ كۇيەۋبالاسى، ارقا وڭiرiنە تانىمال ازامات - قالكەن ماكەنباەۆ، جەتپiسiنشi جىلدارى ءا.ەر­مەكوۆتiڭ قاسىندا ءجۇرiپ، ۇزاق سىرلاسادى. "عافۋ ەتiڭiز، وسى ءاليحان بوكەيحانوۆ قانداي ادام بولعان ەدi?" دەپ سۇرايدى. "ول كiسi پەتروگراد ۋني­ۆەرسيتەتiنiڭ ورمان-اعاش فاكۋلتەتiن تامامداعان. زاڭ فاكۋلتەتiنە لەنينمەن بiرگە ەكستەرنات بولىپ ەمتيحان تاپسىرعان. تەرەڭ داريا مۇحيتتاي بiلiمدi عالىم بولاتىن. توعىز تiلدە ەركiن سويلەپ، جازا بiلەتiن", - دەپتi ءالiمحان ەرمەكوۆ، - وسى توقىراۋىن وزەنiن بiلەسiڭ عوي. ۇزىندىعى 300 شاقىرىمداي. بالقاش كولiندە ءجۇزiپ كورگەن شىعارسىڭ؟ شىعىسىنان باتىسىنا 600-700 شاقىرىمداي. ءوزiڭ بiلەسiڭ، قارلى جىلى توقىراۋىن بالقاشقا قۇيادى عوي. ال قار از جىلى بالقاشقا جەتپەي، ورتا جولدا قالىپ، قۇمعا سiڭiپ كەتپەي مە؟ بiزدiڭ اقىل-ويىمىز توقىراۋىن وزەنiندەي بولسا، ءاليحان بوكەيحانوۆ بالقاش كولiندەي داريا ەدi عوي!" (ق.ماكەنباەۆ. "جادىمدا ءبارi جازۋلى", استانا، 2011).

جازۋشى جايىق بەكتۇروۆ 1960-70 جىلدارى ءالiمحان ەرمەكوۆپەن سىرلاس-مۇڭداس بولعان كiسi. سول جاكەڭ ءالiمحاننىڭ: ء"اليحان بوكەيحان جاراتىلىسى بولەك، ءارi كورگەنi, توقىعانى كوپ كiسi ەدi. مىنا بiز، كوبiنەسە، توم، سەمەي، ومبى ماڭىنان، ن.م. يادرينتسەۆ پەن گ.پوتانين ورiسiنەن اسپادىق. ال ءاليحان جاستىق شاعىن رەسەي يمپەريا­سىنىڭ استاناسىندا وتكiزدi. العاشقى دۋماعا دەپۋتات بولىپ، ورىس-ەۋروپا ەلدەرiنiڭ كوركەم ادەبيەتiن زەردەلە­دi", - دەگەن ءسوزiن كەلتiرەدi.

بولشەۆيزم ادامزات تاريحىنداعى بۇرىن-سوڭدى بولعان ساياسي اعىمداردىڭ ەڭ ايارى بولىپ شىقتى. ءۇش ءجۇز جىل وتارلىق ەزگiدە بولعان قازاق جۇرتىنىڭ وكiلi ءاليحان بوكەيحان پاتشالىق رەسەيدiڭ كەزiندە دۋما دەپۋتاتى بولىپ، ەل-جۇرتىنىڭ مۇقتاجىن ۇستەم ەلدiڭ زاڭ شىعارۋشىلار الدىندا اعىنان جارىلىپ ايتىپ، وتارشىل مەملەكەتتiڭ نازارىن بودان جۇرتىنا اۋدارا السا، بولشەۆيكتەر ولاردى "حالىق جاۋى" دەپ جاريالاپ، جاپپاي قۋعىن-سۇرگiنگە ۇشىراتىپ، اتىپ-استى! لەنيننiڭ iلتيپات قۇرمەتiنە بولەنگەن ءالiمحان ەرمەكوۆتiڭ ءوزi ءۇش رەت ستولىپين -ستاليننiڭ ۆاگوندارىندا نەشە-ءتۇرلi قيامەت-قايىمدى باسىنان كەشiپ، گۋلاگ-تىڭ كۇللi تۇرمەلەرiن كوزiمەن كورiپ قايتتى!

«نەشە ءتۇرلi قۋعىن-سۇرگiندi باسىنان كەشسە دە، ءالiمحان ەرمەكوۆتiڭ iشكi سارايىن توت باسقان جوق ەدi, - دەپ جازادى جايىق بەكتۇروۆ، - زەردەلi, زەيiن­دi, زيالى قالپىنان تانبادى. شەشەندiگi, بiلگiرلiگi سول قالپىندا قالدى».

بiزگە جابىلماعان جالا جوق ،- دەۋشi ەدi ءالiمحان ەرمەكوۆ، - قازاقستاننىڭ بiر تۇكپiرiندە الدەكiمدەر بۇزاقىلىق جاساسا دا، قاراقۇمدا، ماڭعىستاۋدا، شۇبارتاۋدا، باقتىدا، باقاناستا اشىققان جۇرت ەرەۋiلدەپ اتقا قونسا دا، جەتiسۋ جۇرتى قىتايعا كوشسە دە، بiر اۋىلدا كولحوز مالى ۇرلانسا دا، تiپتi بiرەۋ امەڭگەرلiك جولىمەن قوس قاتىن السا دا، گازەت-جۋرنالداردا بiر اۋىز وعاشتاۋ ءسوز جازىلسا دا،وسىنىڭ ءبارiن بiزدەن كورە باستادى. 1921 جىلى اتاقتى ءماديدi قارقارالىنىڭ كوشەسiن­دە تاپا-تال تۇستە گپۋ ادامدارىنىڭ اتىپ تاستاعانى ءمالiم. تەگi, ءمادي قارقارالى اباقتىسىندا جاتقان بiر جولداسىنا، الدە، وسى ەلدiڭ بiر بەدەلدi ادامىنا، ءبال­كiم، بۇرىن، ۋفاداعى "عاليا" مەدرەسiن­دە وقىعان ءوزiنiڭ جەرلەسi مۇستاحيمعا جولىققالى، سونىڭ حال-احۋالىن بiلگەلi كەلسە كەرەك. ارينە، ءمادي بەتتi, كەۋدەلi ادام. ول تۇرمە اكiمدەرiنە قاتتى سويلەۋi دە مۇمكiن. سول ءۇشiن تۇرمەگە ات ۇستiنەن قامشى سiلتەدi, كۇش كورسەتتi دەپ ءما­ديدi كوشەدە اتىپ تاستاعان! ءماديدiڭ وسىناۋ بiر قاسقىر ارقالاپ اكەتكەن توقتى-تورىمداي ايانىشتى ءولiمiن جۇسiپبەك ايماۋىتوۆ پا، الدە مۇحتار اۋەزوۆ پە، ايتەۋiر وسى ەكi iنiمiزدiڭ بiرi سەمەيدiڭ گۋبەرنيالىق گازەتiنە جاي عانا نەكرولوگ رەتiندە جازىپتى. سونى قازاقستان پارتيا ۇيىمىنىڭ 1921 جىلى ورىنبوردا وتكەن تۇڭعىش كونفەرەنتسياسىندا سەمەي وبلىستىق پارتيا ۇيىمىنىڭ دەلەگات-وكiلi سابلين دەيتiن كiسi "قازاق كوممۋنيسi رەداكتور بولىپ وتىرعان سەمەيدiڭ پار­تيالىق ورگانىندا سوۆەت اسكەرلەرiنە قارسىلىق جاساعانى ءۇشiن اتىلعان بiر بانديتتi جوقتاپ نەكرولوگ باستى" دەپ قانشا جۇرتتى كiنالادى. بۇل تەك ءسوز جۇزiندە عانا قالعان جوق. مۇنىڭ سال­قىنى، ءا. بوكەيحانوۆتان باستاپ، ءبارi­مiز­گە دە تيدi. سونداعى ايتىپ وتىرعان بانديتi - اتاقتى ءانشi, كۇللi ەلدiڭ سۇيiكتi ازاماتى، قاز داۋىس­تى قا­زىبەكتiڭ ۇرپاعى ءمادي!".

ءا.ەرمەكوۆتi سوڭعى كەزدە قاتتى بiر كەيiتكەن ءوزiمiزدiڭ وسى كۇنگi عىلىم دوكتورى ب.سەرiكباەۆتىڭ "ۆ.ي.لەنين جانە قازاقستان" اتتى كiتابى بولىپتى. "وسى بiر جiگiت وتكەن كۇننiڭ ۋاقيعالارىنىڭ بايىبىنا جەتە الماعان. شىڭدىقتى، ادiلدiكتi باسشىلىققا الماي، تەك قازاقتىڭ بۇرىنعى وقىعاندارىنا قارا كۇيەنi اياماي جاعا بەرگەن. تiپتi, ول باقىتجان قاراتاەۆتىڭ پاتشا اكiمدەرi­نە، ورىس پومەششيكتەرiنە قارسى سويلەگەن، ۆ.ي.لەنيننiڭ ونى دەمەپ قولداعان ءسوزiنiڭ دە ءوڭiن تەرiس اينالدىرىپ، كونتر­رەۆوليۋتسياشىل دەپ كورسەتكەن. وسىنداي دا زەرتتەۋ، تاريحي دەرەكتi سۇرىپتاۋ بولا ما ەكەن؟ عىلىمعا ادالدىق، شىندىق، ادiلدiك قاجەت ەمەس پە؟! تاريح وتiرiكتi كوتەرمەيدi. بۇل وتiرiك بۇگiن iسكە اسقانىمەن، ەرتەڭ وپا بەرمەيدi. بiزدiڭ قازاق "وتiرiكتiڭ قۇيرىعى بiر-اق تۇتام" دەيدi. بۇگiنگi كەيبiر سولاقاي تاريحشىلارىمىز وسىنى نەگە ويلامايدى؟ وڭاي اتاق، مانساپ ءۇشiن ەڭبەك ەتپەۋ كەرەك قوي" دەپ الەكەڭ رەنiش-نارازىلىعىن سىپايى ايتىپ وتىرۋشى ەدi" (ج.بەكتۇروۆ، "ەنەدەن ەرتە ايىرىلعان ءتول سەكiلدi", قازاقستان، 2002 ج.).

اتادان اسىپ تۋعان التىن ايدارلى ۇلدار ءاليحان بوكەيحان، ءالiمحان ەرمەكوۆ، اقبايدىڭ جاقىبىنىڭ كiندiك قانى تامعان جەرi بiزدiڭ قىزىلاراي - اقسوراڭ. قازاقتىڭ ارقالى اقىندارىنىڭ بiرi ءھام بiرەگەيi ءداۋiتالi ستامبەكوۆ سوۆەت وكiمەتi كەزiندە ىزاعا بۋلىققاندا:

- اقتوعايعا نەگە شويىن جول تارتىلماعان؟ - دەۋشi ەدi.

- ونى مەن قايدان بiلەيiن؟

- ونى بiلمەسەڭ، قولىڭا قالام ۇستاپ، نەسiنە كiسiمسiنiپ ءجۇرسiڭ؟!

كوكەمنiڭ مiنەزi وزiمە بەلگiلi. ۇندەمەي قۇتىلامىن... بiراز ۋاقىت ءۇنسiز وتىرادى دا:

- سوۆەت وكiمەتiنiڭ ءۇش قاس جاۋى وسى توپىراقتا تۋعان! سولارعا كەتكەن ءوشiن الۋ ءۇشiن بiزدi قۇس ۇشىپ، قۇلان اياعى باسپايتىن قۇلادۇزگە قالدىرىپ وتىر! - دەۋشi ەدi... مۇنى ەستiگەندە اقتوعايدىڭ كوممۋنيستەرiنiڭ زارە-قۇتى ۇشىپ، ورىندارىنان تۇرا-تۇرا قاشاتىن... سولاردىڭ كوبiسiنiڭ كوزi ءالi تiرi.

قىزىلارايداعى جەرi بىلقىلداپ، وزەن سۋى سىلقىلداپ اعىپ جاتاتىن بىل­قىلداق - ەرمەكوۆتەردiڭ اتا جايلاۋى. 1914 جىلى الاعاڭ تومدا وقىپ جۇرگەنiندە ورىس وقىمىستىسى پوتا­نيندi وسىندا وزiمەن ەرتiپ كەلگەن. پوتانين وسى جەردە اياپبەرگەن ەرتەگi­شiنiڭ اۋزىنان كوپتەگەن قازاق ەرتەگi­لەرiن جازىپ العان. قۇنانباي اعا سۇلتان بولاردا ءاليحاننىڭ اتاسى ەرمەك بي ونى وسى بىل­قىلداق جايلاۋىنا شاقىرىپ، ارقانىڭ بiر توپ اتقامiنەر­لەرiمەن قوناق قىل­عان. تاتتiمبەتتiڭ "بىلقىلداق", "سىل­قىلداق" كۇيلەرi وسى جەردە دۇنيەگە كەلگەن. الاعاڭنىڭ شاپاعاتىمەن عىلىم جولىنا تۇسكەن قانىش ساتباەۆ 1923-25 جىلدارى وسى بىل­قىلداقتىڭ سامال اۋاسىمەن تىنىستاپ قايتادى. قازاقتىڭ كورنەكتi مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرi ن.نۇرماقوۆ پەن ت.جۇرگەنوۆتiڭ ۇيلەنۋ تويلارى وسى جايلاۋدا دۇركiرەپ وتكەن. سونىڭ ءبارiنiڭ باسى قاسىندا ءالiمحان ەرمەكوۆ جۇرگەن. بiر قىزىعى، ەرمەكوۆتiڭ ارعى اتاسى، ابىلايدىڭ باتىرلارىنىڭ بiرi - سەڭكiباي بي بولسا، ءالiمحان دا، قازاقتىڭ داۋىلپاز اقىنى قاسىم امانجولوۆ تا وسى سەڭكiبايدان تارايدى.

قارقارالى - قىزىلاراي الاش ارداگەرلەرiنiڭ قازاقتى قالاي ەل قىلامىز دەپ اڭگiمە-دۇكەن قىلعان جەرi! اقبايدىڭ جاقىبىنىڭ اۋىلىندا مولدا بولعان ءابiشتiڭ راحىمجانى وسى اۋىلدا تۋعان. قىزىلارايدىڭ شالدارى سۇلتانماحمۇتتىڭ سول موللانىڭ اۋزىنان جازىپ العان ءالiمحان ەرمەكوۆكە ارناعان ولەڭiن ايتىپ جۇرەتiن. ول كەزدە بiز جاس ەدiك. ءوز ولەڭiمiزبەن ءوزiمiز اۋرە بولعان كەزiمiز. جاتتاپ الىپ، جادىمىزدا ساقتاي الماي قالدىق. ەستە قالعان بiر-ەكi-ءۇش جولى: "قىزىلارايدان ۇشقان قىرانىم، ۇلىستا بولەك ۇلانىم، توماعاڭدى سىپىرىپ، قيادان ەلدi شولارسىڭ، الاتاۋدا قالىقتاپ، ال­تايىڭ­دا شالىقتاپ، التىن تۇعىرعا قونارسىڭ" دەگەنi عانا. قانشاما ءسوز ۇمىت قالدى؟ ون-ون ءۇش جاستا ەستiگەن ولەڭ الپىستان اسقاندا قايتا ەسكە تۇسە مە؟ سول قىزىلارايدان ۇشقان قىران، ۇلىستا بولەك ۇلان، توماعاسىن سىپىرىپ، قيانى كوكتەن شولا الماي، الاتاۋدا قالىقتاپ، التايىندا شالىقتاپ، التىن تۇعىرعا قونا الماي ارماندا ءوتتi!

1967 جىلى قاراعاندىنىڭ وبلىستىق تەاترىندا س.مۇقانوۆتىڭ "ساكەن سەيفۋللين" پەساسىنىڭ تۇساۋكەسەرi بولدى. تۇساۋكەسەرگە ءسابيت مۇقانوۆتىڭ ءوزi دە كەلدi. زالدىڭ بiر مۇيiسiندەگi وڭاشالاۋ جەردە ءالiمحان ەرمەكوۆ وتىرعان. سابەڭ ونى سىرتىنان كورiپ قالدى ما، الدە، كوپتەن كوڭiلiندە ءجۇر­گەن ويى ما ەكەن، جايىق بەكتۇروۆقا:

- ۇيiڭە شاقىرعالى تۇرسىڭ عوي؟ - دەيدi, - مەنiڭ قاسىما رەسمي ادامداردى قوسپا. وسىندا ءالiمحان ەرمەكوۆ بار دەپ ەستيمiن، سول كiسiنiڭ ءجۇزiن بiر كورگiم كەلەدi.

جايىقتىڭ ۇيiندە سابەڭ:

- الەكە، سiز بiزدەن كوپ ۇلكەنسiز. كوپتi كوردiڭiز. مىنا بiز سوۆەت وكiمەتi ورناعاندا كەدەي ەدiك، جالشى ەدiك. ءالi وقىعان جوق ەدiك. اۋىلدا ەتەكباستى بولىپ وستiك. بiزدiڭ كوزiمiزدi سوۆەت ۇكiمەتi اشتى. سودان بiز وسى جاڭا وكiمەتتiڭ ءسوزiن سويلەپ، سويىلىن سوعىپ، كەتە باردىق. سول كۇرەس، شايقاس تۇسىندا سiزدەرگە، بالكiم، بiزدiڭ ءسوزiمiز دە، سويىلىمىز دا تيiپ كەتكەن كەزi بولعان شىعار...- دەپ، الدەنەدەن كەشiرiم سۇراعانداي، الدى-ارتىن وراعىتىپ سويلەپ كەتەدi. سول كەزدە بiرەۋiنiڭ جاسى سەكسەندە، ەكiنشiسiنiڭ جاسى جەتپiسكە كەلiپ قالعان.

- پەساڭدى كوردiك، - دەيدi الاعاڭ. - ساحنادا ساكەن ءا.بوكەيحا­نوۆقا "سەن، توبەت!" دەپ قاسقايىپ قاراپ تۇردى. بوكەيحانوۆقا ساكەن سولاي ايتا الۋشى ما ەدi?

سابەڭ قىسىلىپ قالىپ:

- ەي، جايىق، پەسادا ءوزi سونداي ءسوز بار ما ەدi? -دەپ، ءوزi جازعان شىعارماسىنىڭ ءسوزiن ۇمىتىپ قالعانداي سىڭاي تانىتادى...

اقتار مەن قىزىلداردىڭ قىرعىنى شەگiنە جەتiپ تۇرعان ازامات سوعىسى كەزiندە مiرجاقىپ دۋلاتوۆ ەكi جاقتىڭ تۇرمەسiنە كەزەك-كەزەك تۇسەدi. مiنەزi تiك. كوكەيiندەگi ويىن كۇلتەلەمەي، ايتا سالاتىن بەتتi ادام ەكەن. سول مiنەزi­مەن ەكi تاپقا دا جاقپاي، ەكi جاقتىڭ دا قۋعىن-سۇرگiنiنە iلiنە بەرەدi. بiر كەزدە قاراڭعى ساحاراعا "ويان، قازاق!" دەپ ايعاي سالعان الاشتىڭ بوزداعىن وزگە جۇرت ءوز الدىنا، ءوزiنiڭ قازاعى تۇسiنە العان جوق. تۇسiنۋگە ورەسi جەت­پەدi! ءالi دە جەتەر ەمەس... سونداي تار جول، تايعاق كەشۋدiڭ كەزiندە م.دۋلاتوۆ ءالiمحان ەرمەكوۆتiڭ ۇيiنە كەلiپ باس ساۋ­عالايدى. ونىڭ وسى ۇيدە ەكەنiن باس­قا بiرەۋ ەمەس، قازاقتىڭ ءوزi كورسە­تەدi! قىلىشىنان قان تامعان قىزىل كوميسسار ۋگار جانiبەكوۆ مiرجاقىپتى تۇتقىنداۋعا كەلسە، ەسiك الدىندا ينتەلليگەنتشە كيiنگەن بiر ادام تۇر. ءتۇر كەسكiنiنەن الاشوردانىڭ ادامى ەكەنi كوزگە ۇرادى:

- سەن كiمسiڭ؟! - دەيدi ۋگار الا كوزiمەن اتىپ.

- مەن ءالiمحان ەرمەكوۆپiن! - دەيدi الگi ادام كوميسساردان ايىلىن جيماي.

- اپىرىم-اي،ءا... - دەيدi ۋگار، - سiز ءالiمحان ەرمەكوۆ بولساڭىز... سiزدiڭ ۇستiڭiزگە باسا-كوكتەي كiرۋ ۇيات شىعار؟ مەن كەتەيiن. مەن سiزدi كورگەم جوق! سiز مەنi كورگەن جوقسىز!

ءالiمحان ەرمەكوۆ وسى اڭگiمەنi ىلعي سۇيسiنە ايتىپ جۇرەدi ەكەن. ءالiمحان دا، ۋگار دا - قىزىلارايدىڭ تۋماسى. بiر ەل، بiر رۋدىڭ بالاسى. بiر-بiرiمەن سىرت­تاي تانىس-بiلiس بولعانمەن، بەتپە-بەت كەزدەسiپ تۇرعانى وسى. قازاقشا ايتقاندا، قانجىعادا جولىعىپ تۇر! الاساپىران زاماننىڭ داۋىلى ەكەۋiن ەكi جاققا لاقتىرىپ جiبەرگەن! پرولەتارياتى، ليۋمپەنi, قايىرشىسى، جالەبi بولماعان قازاقتىڭ ۇستiنە قازان توڭكەرiسi جاساعان ەكسپەريمەنت، مiنە، وسىنداي! اكەنi - بالادان، اعانى - iنi-قارىنداستان، ەلدi - اعايىن-جۇرتىنان ايىرعان! سول تاريحي ەسسiز ەكسپەري­مەنتتiڭ زاردابىن قازاق حالقى ءالi تارتىپ كەلەدi! كورەسiنi سودان كورiپ ءجۇر! ادامزات قاۋىمداستىعىندا جەسiرiن قاڭعىتپاعان، جەتiمiن جىلاتپاعان، اكە وتىرعاندا - ۇل، شەشە وتىرعاندا - قىزى سويلەمەگەن جۇرت وسى قازاق ەدi! قازان توڭكەرiسiنەن كەيiن وتىز ەكiنiڭ اشتىعىنا ۇرىنىپ، جان-جاققا بوسىپ كەتتi. وتىز جەتiدە بiر-بiرiن "حالىق جاۋى" دەپ ۇستاپ بەردi! بۇگiندە ورىستiلدi, قازاقتiلدi بولىپ ەكiگە ءبولiنiپ العان... ەندi كەلiپ بiر-بiرiمەن اعىلشىن تiلiندە سويلەسكiسi كەلەدi! ورىس بولىپ كوردiم، ەندi بiر مارتە اعىلشىن بولىپ كورسەم، ادامزات كوشiنiڭ الدىنا شىعا كەلەرمiن دەگەن وسپادار ويدىڭ ۇستiندە وتىر ءالi!

تىشقاندى سىناۋعا بولادى. كو­جەكتi دە سىناۋعا بولادى. توپىراقتان جارالىپ، اللانىڭ دەمiمەن ادامزات وركەنيەتiن قۇرعان ادام بالاسىنا ەكسپەريمەنت جاساۋعا بولمايدى! ءاليحان، ءالiمحان، احمەت، مiرجاقىپ، ماعجاندار، مiنە، وسى ءۇشiن كۇرەسiپ، التىن باس­تارىن الاش جولىنا قۇربان قىلدى! گەرماندىق-فاشيستiك، سوۆەتتiك-كوممۋ­نيستiك رەجيمدەردiڭ ادام بالاسىنا جاساعان سىناقتارىنا اقىل-ەسi ءتۇزۋ ادامزات ۇمبەتi لاعىنەت ايتىپ جاتىر. ورىستان باسقا، بiزدەن باسقا... كوم­مۋ­نيزمدi قارعاپ-سiلەگەن بالتىق جاعالاۋى، باتىس ەۋروپا ەلدەرi وركەنيەت ورiنە تۇياق iلiكتiرiپ، ەكونوميكالىق جاعدايىن، ۇلتتىق رۋحىن دا جونگە قويىپ، ەڭسەسiن كوتەرiپ الدى. بiز باياعى لەنين مەن ستاليننiڭ قويىپ كەتكەن جەرiندە كوزiمiز iرiڭدەپ، كوڭiلiمiز تۇماندانىپ ءالi وتىرمىز. ءالi قانشا وتىرامىز؟!

وسى الاش قايراتكەرلەرiنiڭ تاريحتاعى كەسكiن-كەلبەت، بولمىس-بiتiمiنە قاراعاندا، ادامزات قاۋىمداستىعىنداعى ەرەكشە ورنى بار ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا، ۇلتتىق تۇلعالار حاقىنداعى بiزدiڭ وسى كۇنگە دەيiنگi ۇعىم ءتۇسi­نiگiمiز تىم ۇشقارى، جاداڭ، جايداق بولىپ تۇر. "تولكوۆىي سلوۆار رۋسسكوگو يازىكا" ت.ب. س.س انىقتامالارداعى ينتەللەگەنتسياعا بەرiلگەن تۇسiنiكتەمە­گە قاراڭىز: "ينتەلليگەنتسيا - ليۋدي ۋمستۆەننوگو ترۋدا، وبلادايۋششيە وبرازوۆانيەم ي سپەتسيالنىمي زنانيامي ۆ رازليچنىح وبلاستياح ناۋ­كي، تەحنيكي ي كۋلتۋرى; وبششەس­تۆەننىي سلوي ليۋدەي، زانيمايۋششيمسيا تاكيم ترۋدوم". بار-جوعى - وسى! ۇلتتىق نەگiزدەن مۇلدە ادا كوس­موپوليتتiك تۇجىرىم! ۇلتتىق تار ايادا قالىپ قويماي، الەمنiڭ ازاماتىنا اينالامىز دەپ جۇرگەن تەكسiز كوسموپو­ليتتەردi توبەمiزگە ويناقتاتىپ قويعان - وسى ءسوز! ۇلتىنىڭ بەسiگiندە جاتىپ، اناسىنىڭ اق ۋىزىنا جارىماعان بالا قىرىق جۇرتتىڭ تiلiن بiلسە دە، ءوز ۇلتىنىڭ زيالىسى بولا المايتىنىن تاريح دالەلدەپ بەردi. قازاقتىڭ ھاس زيالىسى - اباي! از عانا الاشىنىڭ عانا ەمەس، ادامزاتتىڭ ازاماتىنا اينالعان جالعىز قازاق بولسا، ول دا وسى - اباي! سول اباي " دۇنيەنiڭ كiلتi ورىستا، سول ءۇشiن ونىڭ تiلiن بiلۋ كەرەك" دەدi. نەگە؟ "زارارىنان الىس بولار­عا!". سوۆەت وكiمەتiنiڭ كەزiندە "كاپيتال" مەن "انتي-ديۋرينگكە" دەيiن جاتقا بiلەتiن قازاقتار از بولعان جوق. بiراق ولاردىڭ ءبارi حالىق اۋىز ادە­بيەتiنەن حابارسىز، ۇلتتىق ۋىزدان جۇرداي، بيلەردiڭ شەشەندiك سوزدەرi­نەن لەنين مەن ستاليننiڭ تەزيستەرiن جوعارى قويعان پەندەلەر بولدى. ورتا عاسىرداعى جىراۋلار پوەزياسىنىڭ جاۋھارىن سەزiنبەگەن! ابايدان - دەميان بەدنىيدى، ماعجاننان - ماياكوۆسكيدi ارتىق كورگەن!

"بiر كۇنi,- دەيدi قالكەن ماكەن­باەۆ، - الاعانىڭ ۇيiندە وتىرعانىمىزدا جاسى وتىز-قىرىقتار شاماسىنداعى ەر ادام مەن ايەل ادام كiرiپ كەلدi. "- بiز لەنينگرادتىڭ تۇرعىنىمىز. مەن دە پروفەسسور بولامىن، ال جۇبايىم - دوتسەنت. لەنينگراد ۋنيۆەر­سي­تە­تiنiڭ وقىتۋشىلارىمىز. مەن، - دەدi ەركەگi, - ءوزiڭiزدiڭ ەجەلگi دوسىڭىز، تومسكiدە بiرگە بولعان رەۆوليۋتسيونەر دۆو­لەيسكي­دiڭ، ال مىنا قىزىڭىز، ول دا دوسىڭىز باۋەردiڭ ۇرپاقتارىمىز. سول اكەلەرiمiزدi كورگەندەر بولسا تiلدە­سەيiك دەگەنبiز. بابالارىمىزدىڭ ەستەلiكتەرiندە سiزدiڭ، ءالiمحان ابەۋوۆيچ، اتىڭىز جيi اتالادى. سوندىقتان بiز سiزدi سۇراستىردىق. سiزدi تiرi, وسى قاراعاندىدا تۇرادى دەپ ايتقان سوڭ، ارنايى iزدەپ كەلدiك، - دەيدi.

بiر مەزگiلدە الاعا: "سەنiڭ اتاڭ دۆولەيسكي بىلاي دەۋشi ەدi" دەپ يتاليان تiلiندە سويلەپ كەتتi. لەنينگرادتىڭ پروفەسسورى يتاليان تiلiنە جەتiك ەكەن، ەكەۋi يتاليانشا بiراز سويلەستi. بiر كەزدە وتە سىمباتتى جاس كەلiنشەك­كە: "سiزدiڭ ۇلكەن اكەڭiز باۋەر ۇدايى لاتىن-گرەك تiلiندە بىلاي دەيتiن" دەپ دوتسەنت كەلiنشەكپەن لاتىن-گرەك تiلiندە قىزۋ اڭگiمەگە كوشتi (ق. ماكەنباەۆ. "جادىمدا ءبارi جازۋلى").

قازاقتىڭ اتىراۋ - ارقا - الاتاۋ-التايعا دەيiنگi اۋماعىن الاشىنا امان الىپ قالىپ، وسى كۇنگi شەكارامىزدى بەلگiلەۋ ءۇشiن لەنينمەن بەس-التى ساعات سالعىلاسقان ءالiمحان ەرمەكوۆ قازاقپەن سويلەسكەندە بiر اۋىز ورىس ءسوزiن قوسپاي كەتكەن كiسi ەكەن!

الاشوردانىڭ كوسەمدەرi ابايدىڭ التىن تۇعىرىنا اياعىن نىق قويىپ، الاشىن اسپانعا كوتەردi. سول الاساپىران زاماننىڭ وزiندە الاشتىڭ بiرiنشi اقىنى اباي ەكەنiن العاش ايتقان ءاليحان بوكەيحان ەدi. ۇلى ابايتانۋشى مۇحتار اۋەزوۆتiڭ الدىن وراپ ايتتى. نە دەگەن كەمەل وي، كەرەمەت تاريحي قۇبىلىس! حح عاسىردىڭ باسىندا ءاليحان تانىعان ابايدى ححI عاسىردا ءومiر ءسۇرiپ وتىرعان قازاق ءالi تۇسiنە الماي جاتىر. تۇشىنا الماي جاتىر ابايعا! قازاق ءۇشiن كۇللi ۇلىستىق قاسiرەت، ۇلتتىق تراگەديانىڭ قارا باسى، مiنە، وسى بولىپ تۇر!

الاشوردا جولى - اللا جولى، اباي جولى، اقيقات جولى ەدi. ابايدا تاپ پەن تايپا جونiندە بiراۋىز ءسوز جوق. "قايران، ەلiم، قازاعىم" - ەل-جۇرت، ۇلت حاقىنداعى تەرەڭ وي بار. "ادامزاتتىڭ ءبارiن ءسۇي باۋىرىم دەپ" دەيدi. الاش­وردانىڭ كۇللi ساياسي باعدارلاماسى، مiنە، ابايدىڭ وسى سوزiنەن باستاۋ الادى. الاش كوسەمدەرi باس-اياعى جيىر­ما جىل iشiندە قازاقستاندى ازيا­نىڭ الدىڭعى قاتارلى ەلi جاپونيا دەڭگەيiنە كوتەرۋدi ويلاعان-دى. سوۆەت وكiمەتi ولاردى وسى ءۇشiن جاپونيانىڭ اگەنتi دەپ ايىپتاعان! ەگەر بولشەۆيكتەر وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ءوزiن-ءوزi بيلەۋi تۋرالى يدەياسىنا ادال بولىپ، يمپەرياليستiك، شوۆينيستiك پيعىلىنان باس تارتقاندا قازاقتى بۇگiنگi جاپونيا سىندى وركەنيەتتi ەلگە اينالدىرار ما ەدi, قايتەر ەدi...؟!

الاشوردا ۇكiمەتiنiڭ قۇرامىنا بiر ءسات كوز سالىڭىز. شەتiنەن يمان ءجۇزدi ينتەلليگەنت! پروفەسسيونال مامان! الاشىنا ادال پاتريوت! ۇلىم دەيتiن الاش بولماسا، الاش دەيتiن ۇل بولا ما دەيتiن اريستوكراتتىڭ تۇقىمى! مۇنداي ينتەللەكتۋالدى ۇكiمەت قازاقستاندا بۇرىن-سوڭدى بولعان ەمەس! الاشوردانىڭ وي دۇنيەسi قۇراننىڭ قاعيدالارىمەن ساباقتاس. ادام - قۇدايدىڭ عانا قۇلى. بiر ۇلتتىڭ ەكiنشi بiر ۇلتتى ايتقانىنا جۇرگiزiپ، ايداعانى مەن ورگi­زۋگە حاقى جوق! ايدارىنان جەل ەسكەن الىپ يمپەريالاردىڭ ءبارiنiڭ شاڭىراعىنىڭ ورتاسىنا تۇسكەنi سودان!

الاشوردا مەن اباي - ەگiز. ادامزاتتىڭ ازاتتىقتى كوكسەگەن اسقاق رۋحى شيىرشىق اتىپ، كەمەلiنە كەلگەن سا­يىن ابايعا دەگەن زارۋلiك كوبەيە بەرەدi. سونىڭ بiر كۋاسi - ماسكەۋدەگi "وكۋپاي اباي" اتتى قالىڭ شەرۋ. ماسكەۋ باسپاگەرلەرi اباي ولەڭدەرiن اۋەلدە ءۇش ءجۇز تارالىممەن شىعاردى. وتە مە، وتپەي مە دەگەن كۇدiگi بول­عان... باس-اياعى بiر اپتادا قايتادان ءۇش مىڭ تارالىممەن شىعاردى. ەندi ونى وتىز مىڭعا جەتكiزۋ جونiندە اڭگiمە كوتەرiلiپ جاتىر. كۇندەردiڭ كۇنiندە ول وتىز ميلليونعا جەتۋi مۇمكiن! ادامزات ابايعا كەلە جاتىر!

ءالiمحان ەرمەكوۆ 1977 جىلى فانيدەن باقيعا قايتتى. سول كۇنi ۇلتتىق ازا تۇتۋ ءراسiمi جاريالانبادى. ونى جاريا­لاتۋعا شاما-شارقىمىز دا جوق ەدi. قازاق حالقى ءوزiن جەكە ءوز الدىنا دەربەس، تاۋەلسiز ەل دەپ جاھانعا جار سالىپ، وركەنيەت ورiنە سۇيرەمەك بولعان الاشوردانىڭ سوڭعى ارىسىنان ايىرىلىپ قالعانىن سەزگەن جوق. اسپاننان اللا ءبارiن كورiپ-بiلiپ تۇر! Iشكەن - ماس، جەگەن - توق بولىپ جاتتى... ۇلتتىق رۋح - اياقتىڭ استىندا... جەرi - كيەسiنەن، ەلi - يەسiنەن ايرىلعان. سول قازاق ەندi كەلiپ الاش ارىستارىنا جەتەقابىل تەگەۋرiندi ۇلدار نەگە تۋماي جاتىر دەپ زار يلەپ ءجۇر. ۇلىم دەيتiن الاش بولماسا، الاش دەيتiن ۇل تۋا ما؟! اللا ءبارiن كورiپ تۇر!

اتاتۇرiك ەلi ەندi ەگەمەن بولا بەرگەندە ۇلىبريتانيانىڭ بiر حانزاداسىن قوناققا شاقىرادى. داستارقاندا نە كەرەكتiڭ ءبارi بار - مايىسىپ تۇر. كەنەت، مارتەبەلi قوناققا قىزمەت ەتiپ جۇرگەن داياشىلاردىڭ بiرەۋi حانزادانىڭ جانىنا جەتە بەرگەندە قولىنداعى ءدامiن جەرگە توگiپ الادى. تىلسىم تىنىشتىق. اعىلشىن اريستوكراتتارى تۇرiكتەردi بiزدiڭ مىسىمىز باسىپ كەتتi دەگەندەي ءماز-مەيرام. سول كەزدە اتاتۇرiك:

- ۋا، مىرزالار!- دەپ ساڭقىلداپتى. - مەن مىنا ەلiمە كەۋدەڭدi وسمان يمپەرياسى تۇسىنداعىداي اسقاق ۇستا دەدiم. ۇستادى. اياعىڭدى الشاڭ-الشاڭ باس دەدiم. باستى. بiراق وسىلارعا بiرەۋگە قۇلشا قىزمەت ەتۋدi ۇيرەتە الماي-اق قويدىم. ۇيرەنبەدi!

قۇلىن - ۇلعا، كۇڭiن - ارۋ قىزعا اينالدىرعان پاتشانىڭ اۋزىنان شىققان ءسوز بۇل! الاشوردانىڭ دا بار دiتتە­گەنi وسى ەدi عوي؟! بۇگiن يسi قازاق وسىنداي لەبiزدi ەستiگiسi كەلiپ تۇر. سول ءسوزدi ايتاتىن ۇلدىڭ دا تۋاتىن ۋاقىتى بولدى...

سەرiك اقسۇڭقارۇلى

«جاس الاش» گازەتى