جۋىردا رەسەيلىك «نوۆايا گازەتا» باسىلىمى: «شىدا، قازاق! ماسكەۋ مەن نۇر-سۇلتان اراسىندجا ەندى دوستىۇق جوق»، - اتتى ماقالا جازىپ جاريالاپتى. ماقالا اۆتورلارى – ۆياچەسلاۆ پولوۆينكو، ناتاليا گلۋحوۆا ەكەن. ءبىز اتالعان ماتەريالدى قاز-قالپىندا Abai.kz وقىرماندارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

ماسكەۋ مەن نۇر-سۇلتاننىڭ اراسىندا ەندى دوستىق جوق. ۋلى سەرىكتەستىك: رەسەي مەن قازاقستان ءبىر-ءبىرىن جەك كورەدى.

ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتى كەزىندە «شەتەلدىك اگەنتتىكتەردىڭ» سۇراق قويۋىنا ۋاقىت تابىلمادى. بىراق، «قازاقستان» تەلەارناسىنىڭ ءجۋرناليستى ينديرا بەگايدارعا ۋاقىت تابىلدى. بايقوڭىردا بىرلەسكەن جۇمىستى دامىتۋ تۋرالى سۇراق كەزەكشى سۇراقتاردىڭ ءبىرى، دەگەنمەن پۋتين جاۋاپ بەرۋ كەزىندە كورشىلەرىنە بىرنەشە بەلگى بەرىپ جاۋاپ بەردى.

ءيا، ءپۋتيننىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان نەگىزگى وداقتاستاردىڭ ءبىرى، سونىمەن بىرگە، رەسەي پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ قازىرگى ارىپتەسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ اتى-ءجونىن بىردە-ءبىر رەت اتاعان جوق (ەسەسىنە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىن  ۇش مينۋتتىق جاۋاپ كەزىندە بىرنەشە رەت ىستىق ىقىلاسپەن اتاپ ءوتتى). سونداي-اق، پۋتين قازاقستان بيلىگىنە ورىس ءتىلىن ساقتاعانى ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. «قازاقستان- تولىق ماعىنادا ورىس ءتىلدى ەل!»— دەدى.

وسى اپتادا دۋمادا تمد ىستەرى، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا جانە وتانداستارمەن بايلانىس جونىندەگى بەيىندى كوميتەتتىڭ وتىرىسى ءوتتى. وندا دەپۋتاتتار قازاقستانداعى جارناما ماڭدايشالارىن قازاق تىلىندە جازۋدى تالقىلادى. جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا رەسپۋبليكادا جارناما ماڭدايشالارىنىڭ قازاق تىلىندە جازىلۋىن رەتتەيتىن زاڭ قابىلداندى. رەسەي دەپۋتاتتارى مەملەكەتتىك تىلدەگى ماڭدايشالار مىندەتتى، ال باسقا تىلدەردە قاجەتتىلىگىنە قاراي مىندەتتى بولاتىنانا شامداندى. پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ كەڭەسشىسى داۋرەن اباەۆتىڭ ورىس تىلىندەگى ماڭدايشا جازۋلارعا ەشكىم تيىسپەيتىنى تۋرالى مالىمدەمەسى دۋمالىقتاردى ساباسىنا تۇسىرمەدى. ولار تاعى دا «ورىس ءتىلىن كەمسىتۋدى» جەلەۋ ەتىپ، جەلتوقسان بويى باس قاتىردى.

ءتىپتى، ماسەلە اشىقتان-اشىق قورقىتىپ-ۇركىتۋگە دەيىن جەتتى. كوميتەت توراعاسىنىڭ ورىنباسارى دونباستاعى وقيعانىڭ نەگىزگى كەيىپكەرى الەكساندر بوراداي:

«مەن ازيالىق مەنتاليتەتتى جاقسى بىلەمىن، وكىنىشكە قاراي، ولار ءتىلدىڭ كۇشىن پايلانادى. بۇل كۇش مىندەتتى تۇردە كورىنبەۋى كەرەك، بىراق قولدانۋ مۇمكىندىگى كورسەتىلۋى كەرەك. ولاردىڭ السىزدەرگە قۇرمەتى جوق.. الەكساندر III ايتقانداي، رەسەيدىڭ وداقتاستارى ونىڭ ارمياسى مەن فلوتى بولىپ قالا بەرمەك. وكىنىشكە قاراي، بىزدە ودان باسقا شىنايى وداقتاس جوق»، - دەپتى.

ال ونىڭ تىكەلەي باسشىسى، مەملەكەتتىك دۋمانىڭ دەپۋتاتى كونستانتين زاتۋلين پىكىرىن جۇمساق جەتكىزدى، الايدا رەسەيگە قازاقستاندا بولىپ جاتقان جاعدايلار ۇنامايتىنىن ناقتى ايتقان.

«ءبىزدى قازاقستانداعى ارىپتەستەرىمىزدىڭ ورىس ءتىلى رەسمي ءتىل رەتىندە قولدانىلاتىنىنا سەندىرەدى. دەگەنمەن، بىزگە بەلگىلى سوڭعى ۋاقىتتا تەك قازاق ءتىلىنىڭ عانا جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتەتىن شەشىمدەر قابىلدانىپ جاتىر. بۇل ورىس تىلىندە سويلەيتىندەردىڭ جۇيكەسىن جۇقارتادى. ءبىز كەلەسى جىلى، جاڭا جىلدان كەيىن، وسى جاعدايدى انىقتاۋ ءۇشىن قاجەتتى اقپاراتتى سۇراۋعا، قاجەتتى بايلانىستاردى جۇزەگە اسىرۋعا كەلىستىك»، - دەيدى زاتۋلين.

نۇر-سۇلتان مۇنداي تۇسپالداردى جاقتىرمايدى. ەڭ راديكالدى ايتىلعان سوزدەر بۇعاتتالادى. اپتا ىشىندە قازاقستاننىڭ اقپارات كوميتەتى ەل اۋماعىندا الەكساندر پروحانوۆتىڭ «ەرتەڭ» گازەتىنىڭ سايتىن رەسمي تۇردە بۇعاتتادى. قىركۇيەك ايىندا سايتتا ۋرال مادەنيەتتانۋشىسى ەۆگەني فاتەەۆتىڭ ماقالاسى جارىق كورگەن. وندا اۆتور رەسەي بيلىگىن «قازاقستاننىڭ ۋكراينالانۋىن» توقتاتۋ ءۇشىن رەسپۋبليكاعا بارىنشا قىسىم كورسەتۋگە شاقىرعان. قازاقستان وسىنداي سارىنداعى باسپاسوزبەن  كۇرەسۋگە دايىن، بىراق «وداقتاس» بيلىگىنىڭ كۇشەيىپ كەلە جاتقان قىسىمىنا نە ىستەۋگە بولادى؟ نۇر-سۇلتان ماسكەۋمەن كەرىسىپ قالعاندا ءاردايىم ماسكەۋ جەڭىپ كەتە بەرەتىنىن تۇسىنەر ەمەس.

قازاقستان مەن رەسەيدىڭ جايما-شۋاق قارىم-قاتىناسىنا وتكەن جىلى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ بىرنەشە دەپۋتاتى قازاقستاننان جەردى تارتىپ الۋ كەرەگىن اشىق ايتقان كەزدە قارا بۇلت تورلادى.

ول جانجال تەز باسىلدى، بىراق وسى جازدىڭ ورتاسىندا رەسەيلىك باق كورشى رەسپۋبليكاداعى «تىلدىك پاترۋلدەر» تاقىرىبىن بەلسەندى تۇردە كوتەرە باستادى. اڭگىمە ءوزارا بايلانىسى جوق بەلسەندىلەر تۋرالى بولدى. ولار ازىق-تۇلىك دۇكەندەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنەن  قازاق تىلىندە جاۋاپ بەرۋدى تالاپ ەتكەن. بۇكىل پروتسەسس كامەراعا ءتۇسىرىلىپ، سودان كەيىن YouTube-تاعى ارنايى ارنادا جاريالانعان.  ارنانىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ەكستسەنترلىك بەلسەندى بۇعان دەيىن ءوز ەلىندە دە اسا تانىلماعان قۋات احمەتوۆ ءبىر تۇندە كورشى ەلدىڭ «زۇلىم جۇلدىزىنا» اينالدى. ناتيجەسىندە احمەتوۆكە ۇلتارالىق ارازدىق تۋرالى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى، كەيىن ول جەدەل ەلدەن كەتتى. بىراق ونىڭ ءىس-ارەكەتى ەلدە  «كسەنوفوبيا» بار دەگەن اتتى تاڭىپ بەردى. بۇل ءسوزدى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ 29 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەكەلىك ماقالاسىندا قۋانا-قۋانا قولداندى.

ءماجىلىس دەپۋتاتى داريعا نازارباەۆا (نازارباەۆتىڭ ۇلكەن قىزى) دا كوپشىلىك الدىندا سويلەدى. ول لاۆروۆقا «كسەنوفوبيالىق كورىنىستەر ورىن الاتىن» ءوز ەلىنە قاراۋعا كەڭەس بەردى. «سەرگەي ۆيكتوروۆيچ بىلاي دەپ جازدى: كەيبىر جاعدايلار كوبىنەسە سىرتتان ارنايى اقپاراتتىق ادىستەردى قولدانۋدىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. مەنىڭ بىلۋىمشە، مۇنداي جاعدايلارعا رەسەيدىڭ رەسمي رەاكتسياسى ەگەر «سىرتقى اگەنتتەر شىنىمەن بولاتىن بولسا» ولاردىڭ ديۆەرسيالىق جۇمىسى ءوز ماقساتىنا جەتكەنىن دالەلدەيدى»، - دەپ اشىق ايتتى نازارباەۆا.

باستاپقىدا رەسەيدىڭ ۇلتتىق كارتاسى تۋرالى وقيعالار مەملەكەتتىك دۋما سايلاۋ الدىندا جاسالعان ءادىستىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەلگەن (مىسالى، قىرعىزستاندا دا بولعان), بىراق  ەكى جاقتىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن وتكىر ريتوريكالارى جاعدايدىڭ ءبىرشاما كۇردەلى ەكەنىن كورسەتەدى.

«قازاقستان، كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋىنان نەعۇرلىم الىس بولسا، سوعۇرلىم ءوزىن شىنايى تاۋەلسىز مەملەكەت مارتەبەسىندە بەكىتۋگە تىرىسادى جانە رەسەي پوليۋستەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن سىرتقى ساياسي باعدارلاۋدىڭ كوپۆەكتورلى ترەندىن بەكىتەدى، بىراق سوعان قاراماستان قازاقستان ىنتىماقتاسۋعا نەمەسە سەنىمدى قارىم-قاتىناس ورناتۋعا تىرىساتىن الەمدىك كۇش ورتالىقتارىنىڭ اراسىندا تەك ءبىر پوليۋس بولىپ تابىلادى. ارينە، اڭگىمە قىتاي، امەريكا قۇراما شتاتتار مەن ەۋرووداق تۋرالى. رەسەي مۇندا ءتورتىنشى پوليۋس، الەمنىڭ ءتورت جاعى سياقتى»، - دەيدى ساياساتتانۋشى اركادي دۋبنوۆ.

«قازاقستان  باتىس ۆەكتورىن، اتاپ ايتقاندا كيريلليتسادان لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارقىلى بەلگىلەۋگە دەگەن ۇمتىلىستى راستاپ وتىر. بۇل، جالپى العاندا، قازاقستاننىڭ تەحنولوگيالىق جانە يننوۆاتسيالىق جەتىستىكتەرى بار الەمدىك قوعامداستىقتىڭ ءبىر بولىگى بولۋعا ۇمتىلىسىنىڭ ەلەۋلى بەلگىسى. بۇل باسقارۋشى رەسەيلىك ەليتانىڭ شامىنا ءتيىپ وتىر. ولار مۇنى قازاقستاننىڭ رەسەيدىڭ ىقپال ەتۋ وربيتاسىنا كىرۋدەن ءسوزسىز باس تارتۋى رەتىندە قابىلدايدى»، - دەيدى ساياساتتانۋشى.

«ماسكەۋ ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ءوز ساياساتى جانە ءوز پىكىرى بار ەكەنىن ەلەستەتەدە المايدى»، - دەپ سانايدى دۋبنوۆ. بۇل رەسەي اقش پەن ناتو-نىڭ شىعىسقا قاراي ودان ءارى كەڭەيۋىنە ۋلتيماتۋم بەرگەن كەزدە ايتارلىقتاي بايقالدى.

«اۋماقتىق شاعىمدار كەز-كەلگەن ۋاقىتتا جاڭا كۇشپەن ءورشۋى مۇمكىن، اسىرەسە، ماسكەۋ ءىس جۇزىندە بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالارعا تاۋەلسىزدىك شاراسىن كورسەتۋ قۇقىعى تۋرالى بۇرىنعىدان گورى الدەقايدا قاۋىپتى سۇراق قويعان كەزدە. امەريكالىقتارمەن جاسالعان كەلىسىم جوبالارىنىڭ بىرىندە «رەسەي امەريكا قۇراما شتاتتارىنان كسرو قۇرامىنا كىرەتىن جانە بۇگىندە ناتو-عا كىرمەيتىن بۇرىنعى ەلدەردىڭ اۋماعىندا كەز-كەلگەن اسكەري ىنتىماقتاستىقتان، كەز-كەلگەن اسكەري قىزمەتتەن باس تارتۋدى تالاپ ەتەدى»، دەپ جازىلعان. مۇنداي ەلدەردىڭ قاتارىنا، ارينە، قازاقستان دا كىرەدى. بۇل ماسكەۋ ءوزىن قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياسي قىزمەتى مەن باعدارىنا قويۋعا قۇقىلى دەپ سانايتىن سوڭعى شەكتەۋ، وتە ماڭىزدى جاعداي. مەنىڭ ويىمشا، سوڭعى ۋاقىتتاعى بارلىق وسى بەلسەندىلىك رەسەيدىڭ، اتاپ ايتقاندا، قازاقستاندى ەرەكشە مۇددەلەر ايماعى دەپ ساناۋ قۇقىعىن زاڭدى تۇردە بەكىتۋ تۋرالى وتە قاتاڭ تالابىنا تەك «ارتيللەريالىق دايىندىق» بولدى»، - دەپ ەسكەرتەدى دۋبنوۆ.

قازاقستاندىق بيلىك، ەگەر داريعا نازارباەۆانىڭ ايتقانىن ساناماساق، اشىق قاقتىعىسقا بارعىسى كەلمەيدى جانە سالىستىرمالى تۇردە تىنىش اسيممەتريالىق شارالار جۇرگىزۋدە. رەسەي دەپۋتاتتارىنىڭ اۋماقتىق نارازىلىعىنان كەيىن قاسىم-جومارت توقاەۆ تاريحي ماقالا شىعاردى. وندا وتكەننىڭ قازاقتارعا قارسى قىلمىستارىنا كىمنىڭ كىنالى ەكەنىن مۇقيات ءتۇسىنۋ كەرەك دەپ اتاپ ءوتتى. ءبىرىنشى كەزەكتە 20-شى جىلدارداعى اشارشىلىققا بايلانىستى. بىراق، سونىمەن قاتار، قازاقستاندىق بيلىك دە-فاكتو ارقىلى اشارشىلىق تۋرالى عىلىمي پىكىرتالاسقا سانكتسيا بەردى (رەسپۋبليكادا ول «اشارشىلىق» دەپ اتالادى). بيلىكتىڭ قولداۋىمەن ءتىپتى، اشارشىلىق تۋرالى قۇجاتتار جينالىپ كوپتومدىق شىعارما شىعارىلدى جانە بۇل رەسەيدەگى قازاقستاننىڭ دەربەس ەل ەكەنىنە قارسىلاردىڭ اشۋىنا قاتتى تيە ءتۇستى.

بۇدان باسقا، «تىلدىك پاترۋلدەردىڭ» يدەيالىق قۋات بەرۋشى قۋات احمەتوۆتىڭ قازاقستاننان كەتۋ ۋاقىتىندا، قازاقستاندىق سەگمەنتىنتتەگى الەۋمەتتىك جەلىلەردە رەسەيدىڭ جالاۋىن كوتەرۋشى  بەلسەندى ەرمەك تايشىبەكوۆ جەتى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، سوتتالدى. مۇمكىن، بۇل رەسەيدىڭ قازاقستان تاراپىنان العان ەڭ قاتال جاۋابى بولار. 2015 جىلى بەرگەن سۇحباتىندا تايشىبەكوۆ ءوزىنىڭ باسىندا تەلەۆيزيالىق ناسيحاتتان باسقا يدەولوگيالىق نەگىز جوق ادام ەكەنىن كورسەتتى.

كورشى تابانىنىڭ استىندا

وكىنىشكە وراي، قازاقستاندىقتار ءۇشىن رەسپۋبليكا بيلىگىنىڭ باتىلدىعى ءىس جۇزىندە وسىمەن اياقتالادى. ەكونوميكالىق تۇرعىدان العاندا، قازاقستان، رەسەي ءىرى ساۋدا سەرىكتەسى بولماسا دا، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا كىرگەن كەزدەن باستاپ كورشىلەرىنە قاتتى تاۋەلدى. ءيا، ءوزىنىڭ «كوپۆەكتورلىعىن» قولدانا وتىرىپ، قازاقستان باسقا وداقتاستاردى (سونىڭ ىشىندە ەكونوميكالىق) ىزدەستىرۋگە تىرىسۋدا. سوڭعى بىرنەشە ايدا نەگىزگى سكريپكانى تۇركيا مەن ەردوعاننىڭ ءوزى وينايتىن تۇركى حالىقتارىنىڭ وداعى تۋرالى اڭگىمە ايتارلىقتاي ءوستى. بىراق، رەسەيمەن بايلانىس مۇنىمەن ۇزىلمەيدى، ال ماسكەۋ ونىڭ رەسپۋبليكاعا اسەرى ودان دا كۇشتى بولۋى ءۇشىن ءبارىن جاسايدى. اتاپ ايتقاندا، رەسەيدىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە اەس سالۋ جوباسىن جاساپ جاتقاندىعى جاسىرىن ەمەس. بيلىك ستانتسيانى كىم سالاتىنى ءالى شەشىلمەگەنىن العا تارتىپ، الداۋسىراتقانىمەن ءبارى بەلگىلى.  سونىمەن قاتار، ەلدەگى ەلەكتروندىق ۇكىمەت جۇيەلەرىن «سبەربانك» ۇيىمداستىرادى.  رەسپۋبليكاداعى بيلىككە ادال كەيبىر ساراپشىلار ونى «قاۋىپتى» دەپ سانايدى.

اقىر اياعى قازاقستانداعى كوروناۆيرۋس جاعدايىنىڭ جاقسارعانىنا قاراماستان، ماسكەۋ كورشى ەلمەن شەكارانى اشۋعا تىرىسپادى. اۋە قاتىناسى تولىعىمەن قالپىنا كەلتىرىلمەگەن (بۇل بيلەتتەردىڭ كۇرت قىمباتتاۋىنا اكەلدى). جەردەگى وتكىزۋ پۋنكتتەرى ارقىلى دا كوپ ادامنىڭ جۇرۋىنە رۇقسات جوق. سونىمەن قاتار، رەسەيدە ءالى كۇنگە دەيىن قازاقستاننان ۆاكتسيناتسيالاۋ پاسپورتى زاڭدى تۇردە تانىلماعان جانە رەسپۋبليكاداعى ۆاكتسيناتسيالاردىڭ كوپشىلىگىن رەسەيلىك «سپۋتنيك» جۇزەگە اسىرادى.

مۇنىڭ ءبارى رەسەيدىڭ قازاقستاننىڭ قورقىنىشىن باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرعانىن كورسەتەدى.

«ەاەو اياسىنداعى ەكونوميكالىق ءالسىز ويىنشى بولا وتىرىپ، قازاقستان ءوز ەگەمەندىگىنىڭ ءبىر بولىگىن جوعالتىپ العان سياقتى»، - دەيدى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ.

«ال، ۇقشۇ-عا كىرە وتىرىپ، قازاقستان ءوزىنىڭ اسكەري ساياساتىن قالىپتاستىرۋ سالاسىندا تاۋەلسىزدىگىنەن ايىرىلىپ قالۋى مۇمكىن. ەكونوميكا جانە قاۋىپسىزدىك – بۇل ەگەمەندىكتىڭ قوس تىرەگى»، - دەيدى ساتپاەۆ.

ماسكەۋدىڭ ايعاي شۋىمەن رەسپۋبليكا ىشىندە شيەلەنىس جاساۋ كرەمل ءۇشىن ءتيىمدى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى ۆلاديسلاۆ سۋركوۆ ءوزىنىڭ سوڭعى ماقالاسىندا ايتقاندان «حاوس ەكسپورتى» ارقىلى كورشى ەلدى السىرەتۋدىڭ ءبىر جولى.

«بۇل شيەلەنىستەر بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا دەيىن — ەڭ بولماعاندا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءتىرى تۇرعانىنا دەيىن بولادى. ەكى كوشباسشىنىڭ وتە جىلى قارىم-قاتىناسىن ەكى تاراپ ۇنەمى اتاپ وتەدى.  «قۇداي بەرگەن كورشى»، - دەگەن نازارباەۆتىڭ پۋتينگە قاراتىپ ايتقان ءسوزى جەرگىلىكتى «مەمگە» اينالىپ كەتكەن.

سونىمەن قاتار، نازارباەۆ كوۆيدپەن اۋىرعان كەزدە، بۇرىنعى پرەزيدەنتتىڭ ايتۋى بويىنشا قازاقستانعا دارىگەرلەردى پۋتين جىبەرگەن. ەكى ادامنىڭ جىلى قارىم-قاتىناسى ەسەبىنەن قازاقستان ءالى دە ەل رەتىندە تەڭ سەرىكتەس رەتىندە جۇرە بەرەدى»، - دەيدى ساياساتتانۋشى ساتپاەۆ. بىراق بۇل، ارينە، ۋاقىتشا.

«نازارباەۆتىڭ پاتريارحتاردىڭ ءبىرى رەتىندە ءپۋتيندى ءالى كۇنگە دەيىن باسىنا المايدى. وداقتى ساقتاپ قالۋدىڭ جاقتاۋشىسى بولعان نازارباەۆ فاكتورى كسرو-نىڭ جاڭا رەينكارناتسياسىنىڭ فورمۋلاسىن ارماندايتىن پۋتينگە كومەك بولا المادى. سوندىقتان, نازارباەۆتىڭ بەدەلى رەسەي مەن قازاقستاننىڭ قارىم-قاتىناسىنا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. بىراق, نازارباەۆتىڭ بيلىكتەن بىرتە-بىرتە كەتۋىنىڭ وسى ترانزيتتىك كەزەڭىندە ول، جالپى العاندا، نۇر-سۇلتاننىڭ ءوزىنىڭ ەگەمەندىگىن ودان ءارى بەكىتۋ ارەكەتىن باسەڭدەتۋى ءتيىس ەدى. نازارباەۆ بۇل دەمپفيرلەۋگە قانداي دا ءبىر جولمەن ىقپال ەتۋگە تىرىسادى»، - دەپ تۇسىندىرەدى اركادي دۋبنوۆ.

«بۇل قازىرگى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءۇشىن جاعىمسىز جاڭالىق، ول سىرتقى ساياساتتاعى پرەزيدەنتتىگىنىڭ ءۇش جىلىندا نازارباەۆتىڭ كولەڭكەسىنەن شىقپادى (تىم ديپلوماتيالىق). پۋتين ءۇشىن ول تەڭ ەمەس»، دەيدى «نوۆايا گازەتا" ساراپشىلارى. ولار قۇرداس بولسا دا «ولاردا ورتاق قۇمسالعىش جوق»، - دەيدى.

ەكىنشى جاعىنان، ەگەر ول باسقا دا ءىرى گەوساياسي ويىنشىلارمەن قازاقستان اۋماعىندا «رەسەيگە قارسى سالماق سالۋ» تۋرالى ۋاعدالاسا الاتىن بولسا (نازارباەۆ قارتايعان كەزگە دەيىن وسىلاي جاساعان), ءدال وسى ديپلوماتيا توقاەۆتىڭ قولىندا بولۋى مۇمكىن. «رەسەيمەن، قىتايمەن، تۇركيامەن جانە ەۋروپالىق وداقپەن قارىم-قاتىناستى بىردەي جۇرگىزۋگە تىرىسۋ كەرەك»، - دەپ بولجايدى دوسىم ساتپاەۆ.

«ارينە، ىشكى الەۋمەتتىك ساياسات سىرتقى ويىنشىلاردىڭ ەلدەگى جاعدايعا قانداي دا ءبىر جولمەن اسەر ەتۋ مۇمكىندىگى بولمايتىنداي ەتىپ دامۋى كەرەك». سوڭعى، ارينە، پروبلەمالار بار: سوڭعى جىلى قازاقستاندا ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى — ەكونوميكالىق تا، تۇرمىستىق تا — ودان دا قاتتى تومەندەدى. رەسەيدە جاعداي ءبىرشاما جاقسىراق بولسا دا، ول ەكى ەلدە ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن سالىستىرۋدىڭ ۇگىت-ناسيحات شايقاسىندا جەڭىسكە جەتتى. قازاقستاندىڭ بيلىككە جەتپەيتىن ءبىر نارسە بولسا، ول - ۋاقىت.

ءيا، رەسەيدىڭ ىشكى ساياساتقا اسەرى تابيعي تۇردە السىرەيدى. ءتىپتى رەسمي حالىق ساناعى ەلدەگى مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنەن استامىن كورسەتتى. شىن مانىندە، بۇل سان الدەقايدا ۇلكەن جانە ودان ءارى وسەدى. بىراق مۇنى رەسەي دە تۇسىنەدى، ال كرەمل قازىر ءوزىنىڭ بۇرىنعى كولونياسىنا وسى ەلدىڭ ازاماتتارى قالاعانداي ءومىر ءسۇرۋ قۇقىعىن وڭاي بەرۋ ءۇشىن ەموتسيونالدى دايىن ەمەس.

«قازاقستان مەن رەسەيدىڭ قازىرگى قارىم-قاتىناسى — كۇيەۋى مەن ايەلىنىڭ اجىراسۋ الدىنداعى قارىم-قاتىناسى»، - دەيدى دوسىم ساتپاەۆ. - يا، ولار ءالى دە بىرگە ءومىر سۇرۋگە تىرىسۋدا، بىراق قارا مىسىق قازىردىڭ وزىندە جۇگىرۋدە. مۇمكىن، بولاشاقتا بىرەۋ اجىراسۋ پروتسەسىن باستاعىسى كەلەدى. مۇمكىن بەيبىت، مۇمكىن قاتال». بۇل ۇقساستىق بارىنە جاقسى، تەك بىرەۋىنەن باسقا: نەكە 30 جىلدان بەرى جوق، ال كوپ ايەل كۇيەۋى ءالى كۇنگە دەيىن ونىڭ بارلىق ايەلدەرى وعان تيەسىلى دەپ سانايدى. ابيۋزيۆتىك ديپلوماتيا ءداۋىرى-قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz