مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى اقپارات جانە مۇراعات كوميتەتى «ادەبيەتتىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى تۇرلەرىن باسىپ شىعارۋ» باعدارلاماسى بويىنشا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، پرەزيدەنت ستيپەندياسىنىڭ، «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىنىڭ يەگەرى ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ «تازقارا قۇستىڭ تاعدىرى» اتتى جىر جيناعىن جارىققا شىعاردى.
وسىعان دەيىن وننان اسا كىتاپتى ومىرگە اكەلگەن اقىننىڭ بۇل توپتاماسىنا سوڭعى جىلدارى جازىلعان، ءالى سياسى كەۋىپ ۇلگەرمەگەن ولەڭدەرى مەن بۇعان دەيىن باسپا بەتىن كورگەن تاڭداۋلى تۋىندىلارى، ارناۋلارى، حيكايا-پوەمالارى ەنگىزىلىپتى.
مادەنيەت جانە اقپارات مي­نيسترى دارحان مىڭباي كوكتەمدە ايتىس اقىندارىنىڭ باسىن قو­سىپ، ءتول ونەرىمىزدى دامىتۋ، وعان مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولداۋ كور­سەتۋ توڭىرەگىندە كوشەلى ءسوزدىڭ كو­شىن باستاپ جۇرگەن الدىڭعى بۋىنمەن اقىلداسىپ، پىكىرلەرىن تىڭدايدى. ارنايى شاقىرىلعان­داردىڭ اراسىندا قاۋىرسىن قالام مەن قارا دومبىرانى قاتار ۇستاپ، ەل ەركەسىنە اينالعان ەسەنقۇل جا­قىپبەك تە بار.

مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى اقپارات جانە مۇراعات كوميتەتى «ادەبيەتتىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى تۇرلەرىن باسىپ شىعارۋ» باعدارلاماسى بويىنشا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، پرەزيدەنت ستيپەندياسىنىڭ، «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىنىڭ يەگەرى ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ «تازقارا قۇستىڭ تاعدىرى» اتتى جىر جيناعىن جارىققا شىعاردى.
وسىعان دەيىن وننان اسا كىتاپتى ومىرگە اكەلگەن اقىننىڭ بۇل توپتاماسىنا سوڭعى جىلدارى جازىلعان، ءالى سياسى كەۋىپ ۇلگەرمەگەن ولەڭدەرى مەن بۇعان دەيىن باسپا بەتىن كورگەن تاڭداۋلى تۋىندىلارى، ارناۋلارى، حيكايا-پوەمالارى ەنگىزىلىپتى.
مادەنيەت جانە اقپارات مي­نيسترى دارحان مىڭباي كوكتەمدە ايتىس اقىندارىنىڭ باسىن قو­سىپ، ءتول ونەرىمىزدى دامىتۋ، وعان مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولداۋ كور­سەتۋ توڭىرەگىندە كوشەلى ءسوزدىڭ كو­شىن باستاپ جۇرگەن الدىڭعى بۋىنمەن اقىلداسىپ، پىكىرلەرىن تىڭدايدى. ارنايى شاقىرىلعان­داردىڭ اراسىندا قاۋىرسىن قالام مەن قارا دومبىرانى قاتار ۇستاپ، ەل ەركەسىنە اينالعان ەسەنقۇل جا­قىپبەك تە بار.
پاراساتتى وي ايتىپ، ساليقالى ءسوز ساپتاي بىلەتىن ءسوز زەرگەر­لەرى­مەن جايدارى وتكەن سول جۇزدەسۋ سوڭىنان مينيستر مىرزا ءار اقىن­نىڭ حال-جاعدايىن سۇراپ، ءشۇيىر­كە­لەسە سويلەسەدى. ايتىستىڭ اق­تاڭ­گەرلەرى مادەنيەت سالاسىنىڭ باسشىسىنا ءوز قولتاڭبالارىن جا­زىپ، جۋىق ارادا جارىق كورگەن تۋىندىلارىن كەزەك-كەزەك سىيلاپ جاتادى. بۇعان سىرتتاي كوز تاستاپ، باقىلاپ قانا تۇرعان اقىندى باي­قاپ قالعان دارحان قامزابەكۇلى «ءسىزدىڭ كىتابىڭىز قايدا؟ جاڭا جىرلارىڭىزدى وقىمايمىز با؟» دەپ بۇرىلا سويلەيدى. جەتىسۋدىڭ جەلماياسى قىسىلعاننان دەمەۋشى­لەر ارقىلى 2005 جىلى شىققان جۇقالتاڭ جيناعىن قالتاسىنان شىعارادى. قىرى پىشاقتاي، كو­لەمى الاقانداي «تاۋ باسىندا كارى قاردى» قولىنا ۇستاپ تۇرىپ، ءما­سە­لەنىڭ ءمانىسىن بىردەن تۇسىنگەن مينيستر سول ارادا ولەڭدەرىن دۇ­رىستاپ شىعارىپ بەرۋگە ۋادە ەتە­دى.
مىنەكي، سول كەزدەسۋدىڭ ءناتي­جەسىندە وقىرمانعا جول تارتقان قاراساڭ كوز دە، كوڭىل دە توياتىن جىر كىتابىن قولىمىزعا الىپ، اقىرىن پاراقتاي باستادىق.
العاشقى بەتتە ەشكىمنىڭ ال­عىسوزى بەرىلمەگەن. كەرىسىنشە كى­رىسپەنى قالامگەردىڭ ءوزى جازىپتى. «وزگە ەمەس، ءوزىم ايتام ءوز جايىم­دى» باستالعان شاعىن اڭگىمە التى تاقىرىپشادان تۇرادى.
ءبىرىنشى بولىكتە اقىن «كىممىن؟ نەمىن؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ، ءوزىن تازقارا قۇسقا تەڭەيدى. ودان سوڭ بالالىق شاققا ساياحات جاساپ، تۋعان ءۇي، وسكەن ورتاسى جاي­لى ەستەلىكتەر تىزگىنىن اعىتادى. ءتۇپ-تامىرىنا ۇڭىلەدى. ايتىس الا­مانىنداعى جەڭىستەر مەن جەڭى­لىستەرى جايلى وي قورىتادى. ەڭ سوڭىندا «نە جازۋ كەرەك؟» دەپ بولاشاققا كوز جۇگىرتەدى. ارتىنا ۇڭىلە وتىرىپ، الدىنا ماقسات قويا­­دى.
- اقىندىق! كىم بىلەدى ونىڭ قا­لاي، قاشان قوناتىنىن. اقىن­دىق ادام باسىنا سالپ ەتىپ بىردەن قونا سالا ما، «ولەڭ الاسىڭ با، كوگەن الاسىڭ با؟» دەپ قىزىر ءىلياس تۇسىندە ايان بەرە مە، جوق الدە تۇقىم قۋالاي ما؟ بالكىم تۋ­عان ءۇيى، وسكەن ۇياسىنا، قورشاعان ور­تاسىنا، كەشكەن مەحنات-قورلى­عىنا بايلانىستى نەمەسە باسقا دا سىلكىنىستەرگە بايلانىستى مىلقاۋ­دىڭ ءتىلى سياقتى كەنەتتەن ءتىلىڭ شىعىپ، كومەكەيىڭ بۇلكىلدەپ قويا بەرەتىن قۇبىلىس شىعار، ول.
ءبارىمىز بالا كەزىمىزدە شەكسىز فاناتيزمگە بەرىلىپ، ەرلىككە، ىزگى­لىككە، عاشىقتىق عالامىنا باس­تاي­تىن باتىرلار، عاشىقتىق جى­رىن جاتتاپ وستىك. ەرتەگى-اڭىز وقى­دىق. ابىز-جىراۋلار ايتىپتى دەگەن اسىل سوزدەردى قۇلاققا قۇ­يىپ، جۇرەككە سىڭىردىك. ءسوي­تىپ، قيا­لي بولىپ، باسىمىزعا كى­تاپ جاس­تاپ وقىپ جۇرگەندە كوزىمىز كە­نەتتەن اشىلىپ كەتىپ، ءومىردى ءوز ناتۋراسى، ءوز كۇيىندە بايقاپ كور­سەك، دۇنيە شىركىن شىندىعىنا كەل­گەندە وتە مايدا، وتە ءجيىر­كە­نىش­تى، وتە-موتە پاسىق، ساسىق جانە قىزۋى دەمدە تاراپ كەتەتىن الدام­شى قىزىقتارعا تولى سۇم جالعان ەكەن.
بالكىم، اقىندىق وسىنىڭ ءبا­رىن كورىپ، جانىم شوشىعاندىقتان بارىپ، تۋعان قوپارىلىس شىعار. مەن بايعۇس ايتەۋىر وسى الپىسقا تاياپ قالعان جاسىمدا سول اقىندىق دەگەننىڭ قاي كۇنى قاي جاعىمنان جابىسقانىن ەسىمە تۇسىرە الماي، نە ودان ايىرىلا الماي، اللا تا­عالا ولشەپ بەرگەن، وندا دا ساعان سونىڭ قادىرىن ءبىلىپ ءجۇرسىن دەپ قارىزعا، اماناتقا بەرگەن عۇمى­رىن جاساپ كەلە جاتىرمىن. وسى كۇنى مەنى اقىن ەمەس دەيتىن پەندە جوق، ءتىپتى اتىمدى ەسىنە تۇسىرە الماعاندار «ءاي، اقىن، بەرى قا­راشى» دەپ شاقىرادى.
ءوزىمنىڭ اقىن ەكەنىمە كەيدە سەنەمىن، كەيدە سەنبەيمىن. مۇقا­عالي كۇندەلىگىندە «ولەڭ جازعاندا مەنىڭ قۇلاعىما بىرەۋ بىردەمە دەپ سىبىرلاپ تۇرادى» دەيدى. مەن دە ونداي قاسيەت جوق. ايتەۋىر ءتانىم - كۇيبەڭ تىرشىلىكتىڭ قۇلى، جانىم - ولەڭنىڭ قۇلى ەكەندىگى ايدان انىق.
كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە مىنەزسىز، ەشكىمنەن اسىپ بارا جاتقان ەرەك­شەلىگى جوق، تاۋەلسىز جالتاق، جا­سان­دى سويلەپ جىبەرۋدەن دە ۇيال­مايتىن جانباقىنىڭ ءبىرىمىن. ال ولەڭ جازعاندا جانىم كىرەدى. ءويت­كەنى ول كەزدە مەن جىلايمىن، كۇر­سىنەمىن، قۋانامىن، ساعىنا­مىن، سۇيەمىن، جەك كورەمىن، بوق­تاي­مىن، قارعايمىن، داۋىلدى كۇ­نى اشىق تەڭىزگە شىعىپ كەتكەن شاپ-شاعىن اعاش كورابل سياقتى ءاجداھا تولقىندارمەن ارپالى­سىپ، ايتەۋىر اۋدارىلىپ تۇسپەي، شى­بىن جانىم جاننان ءتۇڭىلىپ با­رىپ، بارساكەلمەس ءبىر ارالعا جە­تىپ جىعىلامىن. ەرتەسىنە قاي­تادان «ەسەكتىڭ ارتىن جۋىپ» ەل قاتارلى سويلەپ، ءسولپيىپ جۇرە بەرەمىن...
مەن كوكەلەردىڭ كومەگىمەن ەمەس، اقىندار ايتىسىنىڭ ارقا­سىندا تانىمال بولدىم، ەل قاتا­رىنا قوسىلدىم. اقىندار ايتى­سىندا مەنىڭ اتىم جەڭۋمەن ەمەس، جەڭىلۋمەن شىقتى. ويتكەنى اعىس­قا قارسى جۇزەتىن الباستى مىنەزىم بار ەدى. بىراق ول جەڭىستەرگە بەر­گى­سىز جەڭىلىستەر عوي. وعان وكىن­بەيمىن. وكىنەتىنىم، ويىن-تويمەن ءجۇرىپ تالاي ۋاقىتىمدى بەكەر وتكىزىپ الىپپىن. ءبىر جاقسىسى، ەكى اۋىز ءسوزىم بولسا دا ەلدىڭ ەسىن­دە قالىپ قويىپتى. سوعان ءمازبىن. ايتىسقا قاتىسىپ ءجۇرىپ، ەل ارالاپ، جەر ارالاپ، ءومىر تانىدىم. سونىڭ ءبارىن ولەڭىمە ارقاۋ ەتتىم. ايتپەسە ءورىسى تار تىرشىلىككە قۇل بولىپ، مۇلدەم ءوشىپ كەتەر ەدىم. ەپتەپ بولسا دا ولەڭ جازىپ ءجۇر­دىم. بىراق ءبارىبىر ولەڭ جازاتىن ورتانى ساعىنۋشى ەدىم. جازبا اقىن جولداستارىم مەنى جەك كورىپ كەتتى. ال مەن ولاردى جەك كورە المادىم. بۇل زاماندا سول باياعى پوەزياعا ادال دوستارىمنىڭ ءوزى ازايىپ كەتتى. بيزنەستە، ۇلكەن قىزمەتتە جۇرگەندەر بار، باياعىشا ولەڭگە ادالدارى از قالدى. قازىر ولاردىڭ شەگىرتكەدەي شەنەۋنىك­تەر­دەن ايىرماسى از. ەندى مەن ولاردى جەك كورۋگە اينالدىم. بۇگىنگى كۇنى جانىم سۇيسىنەر ەش­بىر ورتام، ەشبىر ءۇيىرىم جوق.
- جاستىق شاق ءبىزدىڭ ءوتتى ءىشىپ،
جۇرت قۇساپ جوندەپ ىشە الماي.
تۇسپەيتىن كوزگە كوپ ءتۇسىپ،
تۇسەتىن كوزگە تۇسە الماي.
ءجۇرمىز عوي بۇگىن ك.. قىسىپ،
ۇشايىن دەسە، ۇشا الماي...
ۇشقىم-اق كەلەدى، بىراق قا­ناتتارىمدى ءزىل باسىپ، تازقارا قۇساپ جالپىلداپ، سامارقاۋ ۇشا­مىن. ايتەۋىر بىردەمە جەتىسپەيدى. بىراق ومىرگە ەشبىر وكپەم جوق. ويتكەنى پوەزيا بولماسا، مەنىڭ ومىرىمدە دە ايرىقشا ەشتەڭە بول­ماس ەدى، - دەيدى اۆتور.
ىلە-شالا «وقىرمانعا» اعىنان جارىلىپ:
- جىرىمدى قابىل الىڭدار،
وزىمنەن مەنىڭ اۋماعان.
جاۋقازىن مۇندا جانىم بار،
جازعى ءبىر تاڭدا جاۋراعان.
مەكتەپتى ءبىتىپ ىزگى شاق،
بالالىق، جاستىق جالعاسىپ.
وقۋعا كەتكەن قىز قۇساپ،
جىرلارىم مەنىڭ جولعا شىق، - دەپ جاي-جاپسارىن جايىپ سالادى.
«سۋىقتوبە تاۋىنىڭ اتاۋى تۋ­رالى تاريح جانە...» ولەڭى قاراساي باتىردان قالعان سوزبەن ءورىلىپ، تەرەڭنەن سىر تارتادى.
- باسىندا سۋىقتوبەنىڭ،
ءبورىلى بايراق جەلپىلدەپ.
بابالار جاۋدى جەڭىپتى،
قونىشى قانعا كولكىلدەپ.
سول تاۋدىڭ اتىن قاراساي،
توبە دەپ اتاي سالىپتى.
«شىعاتىن تاۋىڭ بالالار،
بۇدان دا بيىك بولسىن» دەپ...
«بابالاردان وسىنداي امانات الىپ قالعان الاش بالاسىنىڭ بۇدان دا بيىككە شىقپاۋعا، سوعان تالپىنباۋعا قاقىسى جوق» دەپ، وي تۇيەدى اقىن. وتانسۇيگىشتىك، پات­ريوت­تىق سەزىمدە تۋعان باسقا دا تۋىندىلار استارىنان ۇلكەن ۇعىم، تەرەڭ ءبىلىمدى، تاۋەلسىز سانا مەن پايىمى مول ءپالساپانى اڭ­عاراسىز.
جولبارىس بىلەك، قابىلان ءجۇ­رەك قانىبەك باتىرعا ارناۋىندا دا نامىستى ەردىڭ ازاماتتىعىن جىرعا قوسادى. ەرەن ەرلىگىن، جاياۋ­عا اتىن ءتۇسىپ بەرگەن جومارت­تىعىن، ەل باسىنا ەكىتالاي كۇن تۋسا، كەۋدەسىن وققا توساتىن باھا­دۇرلىگىن باياندايدى. نامىسىن، ارىسىن جوقتايدى.
جالپى، كەيىپكەرىمىزدىڭ قاي ولەڭىن وقىساڭىز دا كوركەم وي، كەستەلى ءتىل، سىرشىل سۋرەتكە بوي الدىراسىز. ىڭكار سەزىم الديلەپ، عاشىقتىق دەرتى جۇرەگىڭىزدى ءور­تەيدى. مولدىرەگەن ماحاببات ماشا­قاتى، سىڭارىن ىزدەپ ساعىنعان، سابىلعان كۇندەر مەن تۇندەردىڭ ەلەسى ەلىكتىرەدى. اقىنمەن بىرگە عا­شىق بولاسىز، اقىنمەن بىرگە كۇرسىنەسىز، اقىنمەن بىرگە باق تاباسىز.
سۇلۋلىق پەن نازىكتىككە قۇمار شايىر:
- ءومىر ءسۇردىم وزىڭمەنەن،
ەلەڭدەتەر ەندى ەلەس.
سەنى سۇيگەن كەزىمدە مەن،
پەرىشتە ەدىم، پەندە ەمەس.
جەرگە ءتۇستىم، جەڭدى ءبارى،
جاقسى تۋىس، جولداستىڭ.
بۇل ومىردە ەندىگارى
مەن باقىتتى بولماسپىن.
كەتتىڭ ۇزاپ جىلاي-جىلاي،
ەڭ سوڭعىم دا العاشقىم.
بۇل ومىردە بۇدان بىلاي،
شىن قۋانا الماسپىن، - دەپ زار قاعادى.
ارادا جىلدار وتە كەلە جىلا­عان جۇرەگىنە جۇبانىش ىزدەپ، ءال­دەكىمگە:
- جاعاڭىزدى كەلشى اعا، تۇزەپ بەرەم،
دەدىڭ ماعان ىڭكار ءبىر ىزەتپەنەن.
شىمىرلادى جۇرەگىم، سول جۇرەگىم،
بىلعارىداي ەدى عوي ءبىز وتپەگەن.
بىزبەن تەسىپ جىبەرسە تىز ەتپەگەن.
ەسىركەگەن شىعارسىڭ ەسكى اعام دەپ،
جامانشىلىق كوپ كورگەن جاقسى اعام دەپ.
قۇشاقتاشى، تاعى ءبىر قۇشاقتاشى،
جاعامدى ءبىر تۇزەتىپ تاستاعان بوپ...
دەپ نازدانادى.
ال «قاراۋىل قايعىسى» پوە­ماسى - ادام اتا بەلگىسىنەن ايى­رىلعان قارا لاشىقتاعى قاپاس كوڭىل قازاق جىگىتىنىڭ جان ازابى­مەن نە ايەلى، نە جەسىرى ەمەس جاس ايەلدىڭ جازىقسىز كۇناسىن جۋىپ-شايادى. سەمەيدە اتىلعان «ساڭى­راۋ­قۇلاق» سالدارىنان «كەبىنى جوق، كورى جوق ءتىرى ارۋاققا» اينا­لىپ، اشىنعان ازاماتتىڭ اقىرعى ءسوزىن جەتكىزەدى.
قوعامنىڭ دەرتىنەن اينالىپ وتپەگەن قالامگەر قاراۋىل قاي­عىسى ارقىلى قازاقتىڭ قايعىسىن قوزعايدى.
بۇدان بولەك، انگە اينالعان ولەڭدەرى ءبىر توبە. ءبىز تالداماساق تا حالىقتىڭ اۋزىندا جۇرگەن ءدۇ­نيەلەر. وسىعان دەيىن شىرقالعان، وسىدان كەيىن دە ۇمىتىلمايتىن كوڭىل تەبىرەنىستەرى.
اقىن سوزىمەن قورىتا ايت­قاندا، ول نەنى ءتاۋىر جازدى، نەنى جازا المادى، قاي جەردە وتىرىك ولەڭ جازدى، ونىڭ اق-قاراسىن ايىراتىن ءبىز ەمەسپىز. ول جاعىن، وقىرمان ءوزى باعالاي جاتار...
تەك الىپ-قوسارىمىز، «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ تورەسى» دەپ جىرلاعان ەسەنقۇل جاقىپ­بەكتىڭ بۇل كىتابىن تولىقتاي وقىپ شىقساڭىز، ونىڭ اقىندار­دىڭ تورەسى ەكەنىن ءسوزسىز مويىن­دايسىز. مارتەبەلى ءمينيستردىڭ مەيىرىمى تەككە تۇسپەگەنىن تۇسىنە­سىز! ءسوز قۇدىرەتىنە، پوەزيا پاتشا­لىعىنا باس يەسىز!

قانشايىم بايداۋلەت

"ايقىن" گازەتى