حالىقتىڭ دەنساۋلىعى - قوعامىمىزدىڭ زاماناۋي تالاپتارىنىڭ باستى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. بۇگىنگى تاڭدا ورىن الىپ وتىرعان ەكونوميكالىق داعدارىس، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ ۋشىعۋى حالىق دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزدى. سوندىقتان، قازاقستان حالقىنىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن كوڭىل قىنجىلارلىق جاعدايدا دەپ باعالاۋعا بولادى جانە سوعان وراي مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەردىڭ بارلىق كۇش-جىگەرىن، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا جۇمىلدىرۋ قاجەت. ونىڭ ىشىندە، كەيىنگى قاۋىم، جاس ۇرپاق - بالالارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاپ، نىعايتۋ - قوعام مەن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى، كەيىنگە قالدىرۋعا بولمايتىن مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

كونە زامانعى قاعيدادا بوينشا:  «اس - ادامنىڭ ارقاۋى» - دەلىنگەن. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز ءوزىن دەنى ساۋ جانە سىمباتتى سەزىنۋ ءۇشىن قالاي تاماقتانۋ كەرەكتىگىن بىلە بەرمەيدى. تاماقتانۋدىڭ دا وزىندىك ەرەجەلەرى بار جانە ولاردى ەسكەرمەۋگە بولمايدى، ويتكەنى تاماقتانۋ - ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزدىڭ قۇرامداس بولىگى ەكەنىن ەستە ساقتاۋىمىز قاجەت. وتكەن عاسىردىڭ 80-90 جج. «جۇگىرىپ ءجۇرىپ قورەكتەنۋ» دەپ اتالاتىن نەمەسە فاست-فۋد مادەنيەتى بۇكىل الەمگە تاراعان بولاتىن.

مامانداردىڭ ايتۋى بويىنشا، كوبىنەسە بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردە  فاست-فۋد ادەتتەنۋدى تۋعىزادى. ولاردىڭ دەنساۋلىقتارىنا ۇلكەن زيان كەلتىرەتىن گامبۋرگەرلەر، چيپسىلەر جانە پيتستسا ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ سۇيىكتى تاعامدارى بولىپ سانالادى. ارتىق سالماق، گاستريت جانە جالپى السىزدىك -زياندى داعدىلاردىڭ ناتيجەسى.

حالىقتىڭ دەنساۋلىعى - قوعامىمىزدىڭ زاماناۋي تالاپتارىنىڭ باستى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. بۇگىنگى تاڭدا ورىن الىپ وتىرعان ەكونوميكالىق داعدارىس، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ ۋشىعۋى حالىق دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزدى. سوندىقتان، قازاقستان حالقىنىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن كوڭىل قىنجىلارلىق جاعدايدا دەپ باعالاۋعا بولادى جانە سوعان وراي مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەردىڭ بارلىق كۇش-جىگەرىن، حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا جۇمىلدىرۋ قاجەت. ونىڭ ىشىندە، كەيىنگى قاۋىم، جاس ۇرپاق - بالالارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاپ، نىعايتۋ - قوعام مەن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى، كەيىنگە قالدىرۋعا بولمايتىن مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

كونە زامانعى قاعيدادا بوينشا:  «اس - ادامنىڭ ارقاۋى» - دەلىنگەن. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز ءوزىن دەنى ساۋ جانە سىمباتتى سەزىنۋ ءۇشىن قالاي تاماقتانۋ كەرەكتىگىن بىلە بەرمەيدى. تاماقتانۋدىڭ دا وزىندىك ەرەجەلەرى بار جانە ولاردى ەسكەرمەۋگە بولمايدى، ويتكەنى تاماقتانۋ - ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزدىڭ قۇرامداس بولىگى ەكەنىن ەستە ساقتاۋىمىز قاجەت. وتكەن عاسىردىڭ 80-90 جج. «جۇگىرىپ ءجۇرىپ قورەكتەنۋ» دەپ اتالاتىن نەمەسە فاست-فۋد مادەنيەتى بۇكىل الەمگە تاراعان بولاتىن.

مامانداردىڭ ايتۋى بويىنشا، كوبىنەسە بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردە  فاست-فۋد ادەتتەنۋدى تۋعىزادى. ولاردىڭ دەنساۋلىقتارىنا ۇلكەن زيان كەلتىرەتىن گامبۋرگەرلەر، چيپسىلەر جانە پيتستسا ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ سۇيىكتى تاعامدارى بولىپ سانالادى. ارتىق سالماق، گاستريت جانە جالپى السىزدىك -زياندى داعدىلاردىڭ ناتيجەسى.

قازىرگى ۋاقىتتا بيگماك، شاۋرما، سەندۆيچتەر، چەبۋرەكتەر، پيتستسا، چيپسى، قۋىرىلعان كارتوپ جانە ءتۇرلى گازدالعان سۋسىندار كوپ. بىراق، ولاردىڭ ساپاسى مەن قۇرامىندا نە بار ەكەن؟ ونى كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى. بۇل تاعامداردىڭ بارلىعى فاست-فۋد (تەز ازىرلەنەتىن تاماق) قاتارىنا جاتادى. سوندىقتان، وسىنداي تاعامدار ادام دەنساۋلىعى ءۇشىن وتە زياندى بولىپ تابىلادى. فاست-فۋد تاعامدارىن بىرەۋلەر كۇندە ءىشىپ-جەپ جۇرسە، كەيبىرەۋلەر اندا-ساندا عانا پايدالانادى. تاماقتى ۇيدە اسىقپاي دايىنداۋعا مۇمكىندىك بولماعاندىقتان، قازىرگى تاڭدا قولايلى ءارى باعاسى قىمبات ەمەس. الايدا، وتە قاۋىپتى. سوعان قاراماستان، كەي ادامدار ەرىنشەكتىگىنىڭ سالدارىنان دايىن اسقا جۇگىرەتىنى شىندىق. بۇل دۇرىس ەمەس. اسىرەسە، بالالاردى كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ مۇنداي تاماقتارعا ۇيرەتپەگەن ءجون. فاست-فۋد ساتاتىن دۇكەندەر ادەمى جارنامالارى ارقىلى ونىمدەرىن تومەن باعالارمەن ۇسىنىپ، جىلدام ازىرلەنەتىنىن ايتىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ نازارىن وزدەرىنە اۋدارادى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، فاست-فۋدپەن تاماقتانۋعا مۇلدەم بولمايدى. وسىنداي تاعامداردىڭ قۇرامىندا مايلار مەن كونسەرۆانتتار كوپ بولعاندىقتان، دارۋمەندەر مۇلدەم جوق. ال ول نەسىمەن قاۋىپتى دەسەك، فاست-فۋد تاعامدارىن دايىنداۋ بارىسىندا مارگارين كوپ مولشەردە قولدانىلادى. مارگاريننىڭ قۇرامىندا جاساندى ءونىم، ياعني، ترانس مايلار كوپ. كەيبىرەۋلەر فاست-فۋدتىڭ دەنساۋلىققا زيان ەكەنىن بىلە تۇرا، ودان باس تارتپايدى. عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل جاعداي ادامدى پسيحولوگيالىق جانە حيميالىق تاۋەلدىلىككە اكەپ سوقتىرادى. ويتكەنى، اتالعان ونىمدەردى جاساۋشىلار ونىڭ ءدامىن كۇشەيتەتىن ارنايى قوسپالاردى قوسادى دا، سول ارقىلى تۇتىنۋشىلاردى وزىنە تارتادى ەكەن. تەز تاماقتانۋدىڭ كەسىرىنەن اس قورىتۋ جولدارى قيىندايدى. فاست-فۋدقا ءۇيىر جانداردىڭ اسقازان، جۇرەك اۋرۋلارى، قان قىسىمى، قانت ديابەتى اۋرۋلارى كۇن وتكەن سايىن ۇدەي تۇسەدى. اسىرەسە ءوز دەنساۋلىعىنا كوڭىل بولمەيتىن جاستارعا وبال. ولار ديەتا ساقتاماي، تاماقتاناتىن بولسا، ساۋلىعى كۇن وتكەن سايىن السىرەي تۇسەدى. ءتۇرلى ەلدەردەگى مەديتسينالىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسى فاست-فۋد ونىمدەرىن كۇندەلىكتى قولدانۋ سەمىزدىككە اكەلەدى دەيدى. ءبىر عانا ورتاشا كولەمدەگى گامبۋرگەر نەمەسە ءبىر ستاكان كوكا كولا 1500 كولورياعا تەڭ كۇندەلىكتى ادامنىڭ ءبىر كۇندىك تاماعى 1500 كولوريانى   قۇراۋ كەرەك. ال ءسىز ءبىر عانا گامبۋرگەر مەن شەكتەلىپ قويمايسىز عوي. بۇل ونىمدەر ادامدى تولىق تابەتىن قاناعاتتاندىرا المايدى، ول تەك از عانا ۋاقىتقا اسقازاندى الداۋ دەسە بولادى. جارتى ساعاتتان سوڭ ادام تاعىدا تاماقتانعىسى كەلەدى. ديەتولوگ-دارىگەرلەر سەمىزدىككە اپاراتىن «قاۋىپتى» تاعامداردى اتاپ ءوتتى. ءبىرىنشى ورىندا ءتات­تى گازدى سۋسىندار تۇر. ءشول باسۋ ءۇشىن ەمەس، قايتا شولدەتىپ، قايتا-قايتا ىشۋگە ماجبۇرلەيتىن قۇتىداعى بۇل سۋسىنداردىڭ قۇرامىندا قانت شەكتەن تىس كوپ. ۇلكەن-كىشى قۇمارلانىپ ىشەتىن ءبىر ستاكان كو­لانىڭ وزىندە 5 شاي قاسىق قانت بار، ال ءبىر ليتر كولادا 25 شاي قاسىق نەمەسە 125 گرامم قانت بولادى ەكەن. سول سياقتى كارتوپتان جاسالعان چيپسىلاردى بالا بىتكەن جاقسى كورەدى. بۇلار پيۋرەدەن جاسالعاندىقتان، ونىڭ قۇرامىنا جاساندى ماي مەن جاساندى ءتۇرلى دامدەۋىشتەر قوسىلىپ، ادامدى جەگەن ۇستىنە جەي تۇسۋگە شاقىرادى. سونىمەن بىرگە، سوسيسكالار، پىسىرىلگەن شۇجىقتار، پاشتەتتەر ەتتەن جاسالعانداي كورىنگەنىمەن، نەگىزىنەن جارتىسىنا جۋىعى مايدان جاسالىپ، ءتۇرلى ءتاتتى دامدەۋىشتەرمەن بۇركەمەلەنەدى. قۋىرىلعان سەمىز ەت، كوفە، شوكولادتار، ارزان ءارى كالورياسى كوپ نان-جارما، كونديتەر ونىمدەرى دە ادامدى سەمىزدىككە اپارىپ تىرەيدى. ءيىسى مۇرىن جاراتىن، تەز دايىندالعان تاعاممەن جۇرەك جالعاپ الۋعا ۇلكەن-كىشىنىڭ ءبارى قۇمار.

الماتى قالاسىندا قازىرگى ۋاقىتتا جۇمىس ىستەپ تۇرعان "KFC - روستيكس" (Kentucky Fried Chicken نەمەسە KFC - (اعىل. Kentucky Fried Chicken - كەنتۋككيدەن اكەلىنگەن قۋىرىلعان تاۋىق ەتى) - فاست-فۋدتىڭ امەريكالىق مەيرامحانا جەلىسى، تاۋىق ەتىنەن جاسالعان فيرمالىق تاعامدار - مايعا قۋىرىلعان تاۋىق اياقتارىن ازىرلەيدى) فاست فۋدتار جەلىسىنىڭ تومەندە كەلتىرىلگەن بولىمشەلەرى بار:

1.      MEGA ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

2.      Promenade ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

3.      «ADK» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

4.      « Maxima» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

5.      «پرايم - پلازا» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

6.      «Silk Way Sity» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

7.      «Silk Way پاسساج» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

8.       «سپۋتنيك» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

9.      «اport Almaty» ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعىندا

10.      الماتى اۋەجايىندا

11.     «Cinema Towers » كينوتەاترلار جەلىسىندە

12.      «Kino Park» كينوتەاترلار جەلىسىندە

روستيكس KFC تاعامدارىنىڭ كالوريالىعى

ادامنىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن ءتيىمدى تاماقتانا ءبىلۋ وتە ماڭىزدى. ءتيىمدى تاماقتانۋ دەگەنىمىز - قۇرامىندا ءتۇرلى قورەكتىك زاتتاردىڭ تولىق مولشەرى بار تاماقپەن اعزانى دۇرىس، ۋاقتىلى قامتاماسىز ەتۋ. جاقىندا امەريكاندىق عالىمدار زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، وتە جوعارى تەمپەراتۋرادا دايىندالاتىن تاعامداردىڭ قۇرامىنان ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا وتە زياندى «اكريلاميد» دەگەن زاتتى تاپقان. شاۋرما، دونەر-كەبابتارعا قوسا گامبۋرگەر، حوت-دوگ، گريل، پوپ-كورن، چيپسى، كارتوپتان داسالعان فري، قاقتالعان شۇجىق سەكىلدى تاعامدار وتە جوعارى تەمپەراتۋرادا دايىندالادى. ءدال وسى تاعامداردى ۇزاق  كۇندەلىكتى پايدالانۋ سالدارىنان اسقازان جاراسى، سوزىلمالى گاستريت، ءوتتىڭ تولۋى، ۇيقى بەزىنىڭ قابىنۋى، جۇرەك-قان تامىر اۋرۋلارى، سەمىزدىك پايدا بولاتىنى، اسىرەسە اس قورىتۋ جولدارىنا وتە زيان ەكەنى انىقتالعان. سوندىقتان قالىڭ كوپشىلىككە كوشەدە دايارلاناتىن تاعامداردى وتە ابايلاپ جەگەن دۇرىس ەكەنىن ايتار ەدىم. «اۋرۋ - استان...» دەگەن ءسوزى بەكەر ايتىلماعان. دەنساۋلىعىمىزدى ساقتاي بىلەيىك زامانداستار!

«Abai.kz»