تۇرiكمەنستانداعى قازاق بەلسەندiسi بيسەنعۇل بەگدەسەنوۆ قازاقستانعا كەلدi. بۇعان دەيiن تۇرiكمەن بيلiگi ونى بiرنەشە مارتە ەلدەن شىعارماي قويعان-دى. بىلتىرعى جىلى مامىردا تۇرiكمەن سوتى بەگدەسەنوۆتi توعىز جىل شارتتى جازاعا كەسكەن بولاتىن. پرەزيدەنت جارلىعىمەن قازاق بەلسەندiسi راقىمشىلىققا iلiنگەن. حالىقارالىق ۇيىمدار مەن شەتەلدiك باق ارالاسقاننان كەيiن ب.بەگدەسەنوۆ اقىرى الماتىعا كەلiپتi. "جاس الاشتىڭ" رەداكتسياسىنا سوعىپ، گازەتتiڭ وزiنە ارا تۇسكەنiنە ريزاشىلىعىن بiلدiرiپ، ارنايى سۇحبات بەردi.

- بيسەنعۇل اعا، سونىمەن بۇعان دەيiن شەتەلگە شىعۋعا نەگە رۇقسات بەرiلمەدi?

- بىلتىرعى جىلدىڭ مامىرىندا سوت توعىز جىل شارتتى جازاعا كەسiپ، دۇنيە-مۇلiكتi تاركiلەۋ جونiندە شەشiم شىعاردى. توعىز جىلدىڭ بەس جىلى - سىناق مەرزiمi. ءسويتiپ، سونى سىلتاۋ ەتiپ اشحاباد قالاسىنان شىعۋعا بولمايدى دەگەن. بiراق، مۇنىسى زاڭسىز. دەمەك، مەن باسقا قالادا تۇراتىن شەشەمە بارۋ ءۇشiن دە رۇقسات الۋىم كەرەك. الايدا زاڭدا مۇنداي تالاپ كورسەتiلمەگەن. ونىڭ ۇستiنە پرەزيدەنت جارلىعىمەن راقىمشىلىققا iلiنگەنمiن. بۇل - قىلمىس كەشiرiلدi دەگەن ءسوز.

تۇرiكمەنستانداعى قازاق بەلسەندiسi بيسەنعۇل بەگدەسەنوۆ قازاقستانعا كەلدi. بۇعان دەيiن تۇرiكمەن بيلiگi ونى بiرنەشە مارتە ەلدەن شىعارماي قويعان-دى. بىلتىرعى جىلى مامىردا تۇرiكمەن سوتى بەگدەسەنوۆتi توعىز جىل شارتتى جازاعا كەسكەن بولاتىن. پرەزيدەنت جارلىعىمەن قازاق بەلسەندiسi راقىمشىلىققا iلiنگەن. حالىقارالىق ۇيىمدار مەن شەتەلدiك باق ارالاسقاننان كەيiن ب.بەگدەسەنوۆ اقىرى الماتىعا كەلiپتi. "جاس الاشتىڭ" رەداكتسياسىنا سوعىپ، گازەتتiڭ وزiنە ارا تۇسكەنiنە ريزاشىلىعىن بiلدiرiپ، ارنايى سۇحبات بەردi.

- بيسەنعۇل اعا، سونىمەن بۇعان دەيiن شەتەلگە شىعۋعا نەگە رۇقسات بەرiلمەدi?

- بىلتىرعى جىلدىڭ مامىرىندا سوت توعىز جىل شارتتى جازاعا كەسiپ، دۇنيە-مۇلiكتi تاركiلەۋ جونiندە شەشiم شىعاردى. توعىز جىلدىڭ بەس جىلى - سىناق مەرزiمi. ءسويتiپ، سونى سىلتاۋ ەتiپ اشحاباد قالاسىنان شىعۋعا بولمايدى دەگەن. بiراق، مۇنىسى زاڭسىز. دەمەك، مەن باسقا قالادا تۇراتىن شەشەمە بارۋ ءۇشiن دە رۇقسات الۋىم كەرەك. الايدا زاڭدا مۇنداي تالاپ كورسەتiلمەگەن. ونىڭ ۇستiنە پرەزيدەنت جارلىعىمەن راقىمشىلىققا iلiنگەنمiن. بۇل - قىلمىس كەشiرiلدi دەگەن ءسوز.

سونىمەن، بيلەت، ۆيزامدى الىپ، اۋەجايدىڭ كەدەندiك باقىلاۋىنان وتە بەرگەندە "ەلدەن شىعۋعا بولمايدى" دەپ كەرi قايتاردى. بۇل جايلى شەتەلدiك اقپارات قۇرالدارى جازدى. سونىڭ پايداسى تيدi. تۇرiكمەنستاندا زاڭدا جازىلماعان قارا تiزiم بار. رەسمي ورگاندار ونداي تiزiمنiڭ بار ەكەنiن مويىندامايدى. ايتەۋiر سول قارا تiزiمگە iلiنگەندەرگە ەلدەن شىعۋعا تىيىم سالىنعان. بۇل تiزiمدە نەشە مىڭ ادام بارىن بiلمەيسiڭ. تەك ءوز باسىڭا كۇن تۇسكەندە مۇنىڭ راس ەكەنiنە كوز جەتكiزەسiڭ. ءوز باسىم ءار مەكەمەگە حات جازىپ جاتىپ "شەتەلگە شىعۋعا بولادى" دەگەن جاۋاپ العان سوڭ وسىندا كەلدiم.

- قىلمىس تولىق كەشiرiلiپ، پرەزيدەنت راقىمشىلىق جاساعانىمەن، "مەملەكەتكە 40 مىڭ دوللار شىعىن كەلتiردi" دەپ موينىڭىز­عا iلiپ قويعان ايىبى كۇشiن جويماعان سياقتى.

- ءيا، راقىمشىلىققا تۇسكەنiممەن، ءۇيiن جەكەشە­لەندiرگەن قازاقتاردىڭ ءۇي شىعىنىن تولەۋiم كەرەك ەكەن.

بار گاپ قازاقتارعا ءۇيiن جەكەشەلەندiرۋگە كومەك­تەسكەنiمنەن باستالدى. تۇرiكمەنستان قازاقتارى سوندا 30-40 جىل ءومiر ءسۇرiپ، ەڭبەك ەتسە دە، باسپاناسى مەملەكەت مەنشiگiندە. قا­زاقستانعا قونىس اۋدارايىن دەسە، تۇرiكمەن بيلiگi ء"ۇيiڭدi مەملەكەتكە تاستا دا، كوشە بەر" دەيدi. ال ولار ءومiر بويى جيعان-تەرگەنiن تاستاپ كەتiپ، اتاجۇرتقا قالاي قۇر قول كوشسiن؟ قازاقستانعا كەلگەن سوڭ باسپانالى بولۋ كەرەك قوي. ءسويتiپ، زاڭداردى قاراستىردىق. تۇرiكمەنستان زاڭىندا ء"ۇيدi جەكەشەلەن­دiرمەسiن" دەگەن باپ جوق. قايتا كەرiسiنشە، تۇرعىن ءۇي كودەكسiندە "ەگەر ازامات ون بەس جىل بويى تۇرiك­مەن­ستاندا تۇرىپ، قىزمەت ەتسە، وندا ونىڭ ءۇيiن جەكەشە­لەندiرiپ بەرۋ كەرەك" دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. بiراق بۇل زاڭنىڭ بiرi دە جۇمىس iستەمەيدi. باسپانانى جەكەشەلەندiرۋدiڭ جال­عىز جولى - رەسەيمەن اراداعى كەلiسiم. كەزiندە ەلتسين قول جەتكiزگەن كەلiسiمدە "رەسەيگە كوشiپ باراتىن ادامنىڭ ءۇيi تەگiن جەكەشە­لەن­دiرiلەدi, سالىق سالىنبايدى، اقشاسىن الىپ كەتۋگە رۇقسات بەرiلەدi" دەپ جازىلعان. تۇرiكمەنستاننىڭ باسقا مەملەكەتتەرمەن مۇنداي كەلiسiمi جوق. بiز سول كەلi­سiمدi پايدالاندىق. ول ءۇشiن رەسەيدiڭ ميگراتسيالىق قىز­مەتi قونىس اۋدارۋشى ءمار­تەبەسiن بەرۋگە تيiس. ال ونى الۋ ءۇشiن رەسەيدەن شاقىرتۋ قاعازىن الدىرتۋ كەرەك. مەن وسى شاقىرتۋ قاعازىن الىپ بەرۋمەن اينالىستىم.          تۇرiك­مەن­­س­تانداعى قازاقتار "سەنiڭ تانىس-تۋمالاستارىڭ بار عوي، شاقىرتۋ قاعازىن الىپ بەرۋگە كومەكتەس" دەگەننەن كەيiن وسى قىزمەتپەن اينالىستىم. اسپيرانتۋرانى رەسەيدە وقىدىم، ونىڭ ۇستiنە قۇرىلتايدا رەسەيلiك قازاقتارمەن ارالاسىپ-قۇرالاسىپ ءجۇر­مiز. سول تانىستاردى العا سالىپ، نوتاريۋس ارقىلى شاقىرتۋ حاتتارىن الىپ ءجۇ­رەتiنمiن. ءارi بۇل قىزمەتiم زاڭداستىرىلعان. سالىق ورگاندارى مەنi كاسiپكەر رەتiندە تiركەپ، پاتەنت بەرگەن. كوشەتiن ادامدارعا قۇجات دايىنداۋعا كومەكتەسۋ، كەڭەس بەرۋ مەن اۋدارما iستەرiنە رۇقسات العانمىن. بەس جىلدان بەرi وسى قىزمەتپەن اينالىسىپ ءجۇرمiن. بۇعان دەيiن ەشكiم بۇل جۇمىسىما شۇيلiككەن ەمەس.

- ولاي بولسا، تۇرiك­مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى نەگە ايىپ تاقتى؟

- 1997-98 جىلدارى تۇرiكمەنستاننان قازاق قو­عامدىق مادەني ورتالىعىن اشۋ جۇمىستارىن قولعا الماق بولدىق. ءسويتiپ، ءما­دەنيەت جانە ادiلەت مي­نيسترلiگiنە بiرنەشە مارتە ءوتiنiش حات جازدىق. مينيس­تر­لiك بiزدiڭ ءوتiنiشتi قاناعاتتاندىرمادى، ۇيىم اشۋعا رۇقسات بەرمەدi.

جالپى، تۇرiكمەنستاندا ەشبiر ۇلتتىڭ ءوز ۇيىمى نەمەسە ورتالىعى جوق. بيلiك وعان رۇقسات بەرمەيدi. بiز الگiندەي ءوتiنiش تۇسiرگەن سوڭ تۇرiكمەننiڭ ارنايى قىزمەت ورگاندارى بiزدi شاقىرتىپ الىپ، سۇراقتىڭ استىنا الدى. الگi ارەكەتiمiز ۇناماي قالسا كەرەك.

تۇرiكمەنستاندا بيلiككە كەلمەك بولىپ كۇرەسكەن وپ­پوزيتسيونەرلەردi الدەقاشان تۇقىرتىپ تاستاعان. ەندi ءوز قۇقىعىڭدى قورعاپ، پiكiرiڭدi بiلدiرسەڭ دە مۇنىڭ ءبارi سايا­سات بولىپ ەسەپ­تەلەدi.

- ۇلتتىق قاۋiپسiزدiك مينيسترلiگiنiڭ سiزگە ايعايلاتىپ ايىپ تاعىپ، ارتىنشا سوتتىڭ شارتتى جازامەن بوساتىپ جiبەرگەنi قالاي؟

- ءدال بiر 37-جىلداعىداي ايىپ تاقتى. بىلتىرعى جىلى 11 ساۋiردە ۇلتتىق قاۋiپسiزدiك مينيسترلiگi مەنi تۇتقىنداپ، تۇرمەگە وتىر­عىزدى. ادامدارعا قىزمەت كورسەتكەندە زيان تيگiزiپسiڭ دەدi. ەگەر ولارعا زيان تيگiزiپ، الداعان بولسام، ولار الدىمەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا شاعىمدانىپ، تالاپ-ارىز تۇسiرەدi ەمەس پە. ونداي ارىزدىڭ بiرi دە جوق. ارتىنان ۇلتتىق قاۋiپسiزدiك مينيسترلiگiنiڭ قىزمەتكەر­لەرi ۇيدi تiنتتi. سول كەزدە قاعازداردى اقتارىپ، قاي وتباسىلارعا كومەكتەس­كەنiمدi كوردi. ارتىنشا سول وتباسىلاردى تاۋىپ الىپ، مەنiڭ ۇستiمنەن زورلاپ ارىز جازدىردى. كەيiننەن تەرگەۋ سۇراققا العاندا "وسىلاردان اقشا الدىڭ با؟" دەيدi. "جيىرما بەس ادامنان عانا ەمەس، الپىس سەگiزiنەن اقشا الدىم" دەپ جاۋاپ بەردiم. مەنi قاشقاقتايدى دەپ ويلاسا كەرەك، الگiندەي جاۋاپتى كۇتپەدi. سوسىن بۇل قىزمەتiم زاڭدى، وعان رۇقساتىم بار ەكەنiن ءتۇسiندiردiم. سالىق ورگاندارىنا تيiستi سالىعىمدى تولەگەنمiن.

ءارi-بەرiدەن سوڭ ءۇيدi جەكەشەلەندiرۋ تۋرالى شەشiمدi جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگان شىعاردى. مەنiڭ الىپ بەرگەن شاقىرتۋ قاعازىم بۇل رەتتە قوسىمشا كوزiر ءتارiزدi عانا. جەرگiلiكتi كوميسسيا ول قاعازعا قاراپ ەمەس، تۇرiكمەنستاندا ون بەس جىل بويى تۇرىپ، قىزمەت ەتكەنiنە قاراپ شەشiم شىعار­عان.

ارتىنشا العاشقى سوتقا كەلگەن، كەيiن اپەللياتسيالىق شاعىمدى قاراعان كەزدە قالالىق سوتقا كەلگەن جيىرما قازاق وتباسى ەشقانداي ايىپ تاقپايتىنىن، مەنەن زيان كورمەگەنiن ايتتى. بۇلاردىڭ بارلىعى دەرلiك كومپيۋتەردە باسىلعان بiر ۇلگiدەگi ارىزعا قول قويسا كەرەك. ويتكەنi بارiندە جازىلعان ءماتiن بiر.

موينىمدا iلۋلi تۇرعان 40 مىڭ دوللار شىعىنعا كەلسەك، وزiمە تاعىلعان ايىپتى مويىن­دامايمىن. سول سە­بەپتi بۇل شىعىندى وتەمەي­مiن. ەگەر وتەسەم، كiنامدi مويىنداعانىم بولىپ شىعادى. بۇل شەشiمنiڭ جويىلۋى ءۇشiن كۇرەسەمiن. ارينە، تۇرiك­مەنستاندا قالىپتاسقان جۇيەدە كۇرەسۋ قيىن. بiراق اقيقات مەنiڭ جاعىمدا. قولىمنان كەلگەنشە دالەل جينايمىن.

قازiر قازاقستانعا ۆيزامەن كەلدiم. وسىندا قالىپ قويسام دا بولادى. الايدا قايتىپ بارماسام ايىپتى مويىنداپ، ودان قاشقانداي بولامىن عوي. سول سەبەپتi كiناسiزدiگiمدi تولىق دالەلدەگەن سوڭ عانا قازاقستانعا كوشكiم كەلەدi.

- تۇرiكمەنستاندا ءومiر ءسۇرiپ جاتقان قازاق اعايىندارىنىڭ حال-احۋالى قانداي؟ بەرi قاراي كوشسەك دەگەن نيەتتەرi بار ما؟

- كوشۋگە جاعدايى بارلارى وسىندا كوشiپ كەلدi. تۇرiكمەنستان - بۇرىنعى كسرو ەلدەرiنiڭ iشiندەگi شەكاراسى جابىق جالعىز مەملەكەت. تۇرiكمەنستانداعى قازاقتاردىڭ كوپشiلiگiنiڭ اعايىن-تۋعاندارى قازاقستاندا، ولارمەن قاتىناسا المايدى. شەتەلدەن ەشقانداي گازەت-جۋرنال الۋعا بولمايدى. كiتاپ اكەلۋگە تىيىم سالىنعان. ينتەرنەت بارلىق جەردە قولجەتiمدi ەمەس، اشحاباد ءتارiزدi iرi قالالاردا عانا بار. ونىڭ وزiندە جىلدامدىعى تومەن. قا­زاقستاندا ليميتسiز ينتەرنەت بار-جوعى 4 مىڭ تەڭگە بولسا، بiزدە ول 7 مىڭ دوللار. ينتەرنەت-كافەلەر جۇ­مىس iستەيدi, بiراق وعان تولقۇجاتىڭمەن بارۋ كەرەك. وندا قاي ۇستەلگە، قاي كومپيۋتەرگە وتىردىڭ، قاي سايت­تاردى اشتىڭ، ءبارi تiر­كەلەدi. وپپوزيتسيالىق سايتتار مۇلدە اشىلمايدى، بiر عانا مەملەكەتتiك پروۆايدەر بولعاندىقتان، پوشتاڭ ارقىلى حات جازساڭ دا ءبارi وقىلادى. شەتەلگە تەلەفون شالساڭ، اڭگiمەڭ تاسپاعا جازىلادى. پرەزيدەنت، ۆاليۋتا، ۆيزا، دوللار ءتارiزدi باستى سوزدەردi ايتىپ قالساڭ، اڭگiمەڭ اۆتوماتتى تۇردە تاسپاعا جازىلا باستايدى. سوندىقتان حالىق ونى اينالىپ ءوتۋ ءۇشiن باسقا سوزدەرمەن اۋىستىرىپ ايتادى.

الىسقا بارماي-اق، ءوز وتباسىمنان مىسال كەلتiرسەم جەتكiلiكتi. كەنجە ۇلىم الماتىدا جۇمىس iستەيدi. ارا-تۇرا اشحابادتاعى سىنىپ­تاس­تارىنا حات جازىپ، حال سۇراسادى. سونداي حاتتىڭ بiرiندە "اشحابادتا نە جاڭالىق بار؟" دەپ سۇراعان. سىنىپتاسى قالاداعى ەكi ۇلكەن بازاردىڭ بiرi ورتەنiپ كەتكەنiن جازعان. سول-اق ەكەن، كەلەسi كۇنi ازاماتتىق كيiم كيگەن ارنايى قىزمەت ورگاندارىنىڭ وكiلدەرi سىنىپتاسىنىڭ جۇمىسىنا كەلiپ، باستىعىنا ونى جۇمىستان شىعارۋعا بۇيىرعان. "نە­لiكتەن؟" دەسە، "شەتەلگە جاعىمسىز اقپارات بەرگەنi ءۇشiن" دەپتi. ول ەشقانداي جالعان اقپارات ەمەس، ءبارi بiلەتiن نارسە ەدi. نە كەرەك، ۇلىم سودان بەرi سىنىپتاستارىمەن حات جازىسپايدى.

تۇرiكمەنستان قازاقتارى ءۇشiن جوعارى بiلiم الۋ مۇمكiن ەمەس. بۇرىنعى پرەزيدەنت "بۇل ەلدە تەك تۇرiكمەندەر وقي الادى" دەپ اشىق ايت­قان. اقىلى، سىرتتاي، كەشكi وقۋ اتىمەن جوق. تەك مەم­لەكەتتiك وقۋ عانا بار. وندا ون بەس مىڭ ستۋدەنت بiلiم الادى. مۇنىسى بiلiمدi ادام از بولسا باسشىعا جاقسى باعىنادى دەگەنi بولسا كەرەك.

ۇلكەن ۇلىم الiبەك تۇرiكمەنستان بiلiم مينيس­ترلiگi جانىنداعى ەكونوميكالىق پاندەر مەن شەت تiلiن تەرەڭدەتiپ وقىتاتىن ارنايى مەكتەپتi ۇزدiك بiتiردi. وقۋشىلار اراسىنداعى ماتەماتيكالىق وليمپيادادان بiرiنشi ورىن العان. "ەلدiڭ ايتقانىنا سەنبە، ءوزiڭ تاپسىرىپ، ءوز كوزiڭمەن كور" دەدiم. ءسويتiپ، ول تۇرiك­مەنستاننىڭ حالىق شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنا قۇجات تاپسىردى. بiزدە ەمتيحان ءتارتiبi وسى جاقتاعىداي ەمەس. جالپىعا بiردەي تەڭ تاپسىرما جوق. مۇعالiممەن بەتپە-بەت اڭگiمەلەسۋ ارقىلى ەمتيحان الىنادى. ونىڭ وزiنە كوپ قۇجات تاپسىرىلادى. اكە‑شەشەڭ، اتا‑باباڭ تۋرالى انىقتاماعا دەيiن جينايسىڭ. سودان ەمتيحانعا كەلگەن كiمنiڭ كiم ەكەنi كورiنiپ تۇر. ۇلىما مۇعالiم شەشiمi جوق ەسەپ بەرگەن. سودان ەكiلiك قويعان. ەسەپتi كورiپ، شەشiمi جوق ەكەنiن ءتۇسiندiم. اپەللياتسياعا بەر­دiك، رەكتورعا دا باردىق. بiراق ناتيجە بولمادى. كەلەسi جىلى كiشi ۇلىم ورىس مەكتەبiن ۇزدiك بiتiردi. ول پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتقا قۇجات تاپسىردى. وندا دا ماتەماتيكادان "ەكi" الدى. تاعى دا اپەللياتسياعا باردىق. بiراق ءبارi قۇر بەكەرگە كەتتi. تۇرiكمەنستان تاۋەل­سiزدiك العالى بەرi اپەل­لياتسيا­دان ءالi بiردە-بiر ادام جەڭiپ شىقپاپتى. ارتىنشا قازاقستان بiلiم مي­نيستر­لiگiنiڭ كوميسسياسى كەلiپ، قازاق بالالارىنان ەمتيحان الدى. ەكەۋi دە ۇزدiك باعا الىپ، وسىندا وقۋعا ءتۇستi.

- سiزدi قۋدالاۋ باستال­عاندا تۇرiكمەن­ستانداعى قازاق ەلشiسi "بەگدەسەنوۆتi تانىمايمىن" دەدi ەمەس پە. راسىمەن سولاي ما؟

- ول مەنi تانيدى.

- وندا نەگە اراشا تۇسپەدi?

- بiزگە كەلەتiن قازاق ەلشiلەرi شالقىپ-شىلقىپ ءومiر سۇرەدi, تۇرمىس جاعدايى­نان جەڭiلدiكتەر بار. گاز، سۋ، جارىق تەگiن. بەنزين بار-جوعى وتىز تەڭگە. سوندىقتان شەتەلدiك ديپلوماتتار ءۇشiن بۇل - عاجاپ تۇرمىس. وسى ورىندا نەعۇرلىم كوبiرەك وتىرعىسى كەلەدi. تۇرiكمەنستان تۋرالى سىن ايتسا، بيلiك بiردەن ۆيزانىڭ كۇشiن جويادى. بيلiكتi سىناعان ءور­كەنيەتتi مەم­لەكەتتەردiڭ، تiپتi ەقىۇ ەلشiسiن قۋىپ شىققان.

2003 جىلدارى ورىس، وزبەك، قازاق مەكتەپتەرiن جابۋ ناۋقانى باستالدى. قازاق مەكتەبi جابىلعاندا ديرەكتور Iزiمحان بايامانوۆا سوتقا بەردi. سوتتاسقانىمەن، ءبارiبiر جاۋىپ تاستادى. ءسويتiپ، امالى تاۋسىلعان سوڭ قازاق ەلشiسiنە باسىن تiرەيدi. سويتكەن ەلشi "سەنiڭ شۋلاپ جۇرگەنiڭ ماعان كەدەرگi كەلتiرەدi, شۋلاما، ايتپەسە قازاقستانعا كوشiپ كەت" دەگەن. سونان كەيiن تەلەديداردان سويلەگەن ەلشi امانگەلدi جۇماباەۆ "تۇرiك­مەندەر مەن قازاقتاردىڭ قانى، تiلi, دiنi بiر" دەپ جاعىندى. ەلشi ءوز اۋزىمەن وسىلايشا قوستاعان سوڭ، قازاق مەكتەپتەرiن جاۋىپ تاستادى. كەيiن وعان "تۇرiكمەنستانعا سۇيiسپەنشiلiگi ءۇشiن" دەگەن مەدال بەردi.

- ال ءومiر ءسۇرۋ دەڭگەيi شە؟ گاز، سۋ، جارىق تەگiن جەردە كۇنكورiس قانداي؟

- حالىقتىڭ تاپقان-تايانعانى ازىق-تۇلiككە كەتەدi. تەگiن دۇنيە دەگەن اتى عانا، ونىڭ ەشقايسىسى جەردە جات­قان جوق. مىسالى، بiزدە 400 گرامم تۇز تەگiن بەرi­لەدi. بiراق سونى الايىن دەسەڭ، وتباسىندا نەشە ادام بار دەگەندەي انىقتاما الىپ كەلۋ كەرەك. ول انىقتامانىڭ اقىسىن "حالىق بانكiنە" بارىپ تولەۋ قاجەت. بiر عانا بانك بولعاندىقتان، ول جاقتا ۇنەمi ۇلكەن كەزەك. انىقتاما اقىسى - ءۇش مىڭ مانات، بانك كوميسسياسى - توعىز مىڭ مانات. ياعني، انىقتاما ارقىلى تۇز الساڭ، ون ەسە كوپ اقشا شىعىندايسىڭ. ودان دا سول تۇزدى اقشاعا ساتىپ الۋ وڭاي.

ادام قازا تاپقاندا جەرلەۋ ءۇشiن بەرiلەتiن تەگiن ءتورت-بەس مەتر اق ماتاعا دا انىقتاما جيناۋ كەرەك. ونداي ۋاقىتتا ەشكiم انىقتاما جينامايدى. تەگiن بەنزينگە دە ءدال سولاي قۇجات جيناپ ساندالاسىڭ. بiراق تەگiن جانارماي كولiگi بار ادامدارعا عانا بە­رiلەدi. ال كولiكتi كۇيلi ادامدار عانا مiنەدi. ياعني، كiمنiڭ ماشينەسi بار بولسا، سوعان پايدا. ەسەسiنە، حالىق بۇدان شىعىن شەكتi, سەبەبi ساۋداداعى بەنزين باعاسى ون ەسە ۇشتى. تاكسي، ازىق-تۇلiك قۇنى قىمباتتادى.

تەڭگەمەن ەسەپتەگەندە ورتاشا جالاقى شامامەن 30 مىڭ تەڭگە شاماسىندا. راس، وزبەكستانعا قاراعاندا تۇرiكمەنستانداعى قازاقتاردىڭ تۇرمىسى جاقسىراق. بiراق، مورالدىق احۋال اۋىر. قازاق بالالارىن جاقسى جۇمىسقا المايتىنى ءوز الدىنا، جوعارى بiلiم دە الا المايدى.

- اڭگiمەڭiزگە راحمەت!

اڭگiمەلەسكەن ەلنۇر باقىتقىزى.

«جاس الاش» گازەتى