سەمەيدە جەدەل يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى بويىنشا ەكى ءىرى جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا، تاعى بىرنەشە كاسىپورىن مەملەكەتتەن قولداۋ الۋ ءۇشىن قايتا قۇرىلىمداۋ مەن جاڭعىرتۋعا ءوتىنىش بەرمەك ويدا. بۇل جايىندا سەمەي قالالىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ۆەتەريناريا ءبولىمىنىڭ سەكتور مەڭگەرۋشىسى امانگەلدى مۇسامباەۆ ءمالىم ەتتى.

جەدەل يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن (جيدب) جۇزەگە اسىراتىن ەكى ماڭىزدى مەحانيزم بار. ونىڭ ءبىرى - يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى، ەكىنشىسى - وندىرىستىك قۋاتتاردى ءتيىمدى ورنالاستىرۋ سىزباسى. يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى دەگەنىمىز - بۇل قۇرىلىسى جوسپارلانعان جانە جاڭادان سالىنا باستاعان ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ءتىزىمى. وسى ءتىزىم ارقىلى مەملەكەت وندىرىستىك قۋاتتاردى ءارى باسقارىپ، ءارى ولاردىڭ جۇمىسىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىرادى. سونىمەن قاتار، بۇل شەتەلدىك جانە وتاندىق كومپانيالار ءۇشىن بولاشاعى زور جوبالارعا ينۆەستيتسيا سالۋ جونىندەگى اقپاراتتىق بازا بولىپ تابىلادى.

سەمەيدە جەدەل يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى بويىنشا ەكى ءىرى جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا، تاعى بىرنەشە كاسىپورىن مەملەكەتتەن قولداۋ الۋ ءۇشىن قايتا قۇرىلىمداۋ مەن جاڭعىرتۋعا ءوتىنىش بەرمەك ويدا. بۇل جايىندا سەمەي قالالىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ۆەتەريناريا ءبولىمىنىڭ سەكتور مەڭگەرۋشىسى امانگەلدى مۇسامباەۆ ءمالىم ەتتى.

جەدەل يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن (جيدب) جۇزەگە اسىراتىن ەكى ماڭىزدى مەحانيزم بار. ونىڭ ءبىرى - يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى، ەكىنشىسى - وندىرىستىك قۋاتتاردى ءتيىمدى ورنالاستىرۋ سىزباسى. يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى دەگەنىمىز - بۇل قۇرىلىسى جوسپارلانعان جانە جاڭادان سالىنا باستاعان ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ءتىزىمى. وسى ءتىزىم ارقىلى مەملەكەت وندىرىستىك قۋاتتاردى ءارى باسقارىپ، ءارى ولاردىڭ جۇمىسىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىرادى. سونىمەن قاتار، بۇل شەتەلدىك جانە وتاندىق كومپانيالار ءۇشىن بولاشاعى زور جوبالارعا ينۆەستيتسيا سالۋ جونىندەگى اقپاراتتىق بازا بولىپ تابىلادى.
مەملەكەتتىڭ ورتا جانە ءىرى بيزنەستى دامىتام دەۋشىلەرگە كورسەتەتىن قولداۋىن، ياعني يندۋستريالاندارۋ كارتاسىنىڭ مۇمكىندىگىن العاشقى بولىپ باعالاي بىلگەن "تاماشا" جشس بولىپتى. 2010 جىلى بۇل كاسىپورىن قر يندۋستريا جانە ساۋدا مينيسترلىگى جۇزەگە اسىرماق بولعان 145 جوبانىڭ ءبىرى رەتىندە ەنگىزىلگەن. قىسقا كەسىلگەن ماكارون وندىرۋگە باعىتتالعان جوبانىڭ جالپى قۇنى 171 ميلليون تەڭگە بولسا، ونىڭ ءبىر بولىگىن "قازاگروفينانس" اق بەرگەن نەسيە قۇرايدى. اشىلعانىنا ەكى جىل تولا قويماعان "تاماشا" جشس بۇگىندە تولىق قۋاتىمەن جۇمىس ىستەپ تۇر. كاسىپورىن تاۋلىگىنە 17,5 توننا ماكارون ونىمدەرىن وندىرەدى.
2011 جىلى 3232 توننا ءونىم شىعارىلسا، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 8 ايىندا 1027,3 توننا ماكارون ءوندىرىلىپتى. كاسىپورىن ونىمدەرى قازىردە تەك ەل اۋماعىنا عانا ەمەس، تۇركىمەنستان، تاجىكستان ەلدەرىنە دە شىعارىلۋدا.
جەڭىلدىكپەن بەرىلگەن نەسيەنىڭ ارقاسىندا كاسىپورىن جوعارى ساپالى يتاليالىق قۇرىلعى ساتىپ الدى. ال بارلىق ينجەنەرلىك جەلىلەر مەملەكەت ەسەبىنەن جاسالعان. قازىر ءوندىرىس ورنىنا دەيىنگى 700 مەتر جولدى جوندەۋ قاراستىرىلۋدا.
ءوندىرىس تولىق قۋاتىمەن جۇمىس ىستەۋگە قابىلەتتى بولعاندىقتان، جەدەل يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنان شىعارىلىپ، ءوز الدىنا جەكە جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرىلگەن.
اتالمىش ءوندىرىس ورنى كەلەسى جىلى يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا ەنگىزۋگە تاعى دا ءوتىنىش بەرۋى مۇمكىن. ءتاۋلى-گىنە 60 توننا ۇن وندىرەتىن ديىرمەن كەشەنىن سالۋ جوسپاردا بار. قالالىق بيلىك زاۋىتتىڭ قاسىنان 1,47 گا جەر تەلىمىن بەرىپ وتىر. بولاشاق ديىرمەن كەشەنى جوباسىن زاۋىت باسشىلىعى تۇركيالىق ينۆەستورلارمەن بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرماق ويدا. تۇركيانىڭ بۋرسا ايماعى كاسىپكەرلەرىمەن كەلىسىم جاساۋ قادامدارى جاسالۋدا. قاجەتتى قۇرىلعىلار سول جاقتان ساتىلىپ الىنباق. سونىمەن قاتار، تۇركيالىق ارىپتەستەر جاڭا كاسىپورىن ۇلەسكەرى رەتىندە تەڭ قۇرىلتايشى مارتەبەسىنە يە بولماق.
تاماق ونەركاسىبى سالاسىندا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان كاسىپورىننىڭ ءبىرى - بۇرىنعى جۇمىرتقا ءوندىرۋ باعىتىن وزگەرتىپ، ەت وندىرۋگە بەت بۇرعان "ۆوستوك-برويلەر" جشس (بۇرىنعى "سەمەي-قۇس" قۇس فابريكاسى). كاسىپورىندى قايتا قۇرىلىمداۋ جوباسىنىڭ قۇنى 2,8 ميلليارد تەڭگە بولسا، قازىردە ول قارجىنىڭ 1,250 ميللياردى يگەرىلگەن. فابريكا قازىر ءونىم ءوندىرىپ جاتىر. كەلەر جىلى قايتا قۇرىلىمداۋدىڭ كەلەسى كەزەڭى جۇزەگە اسىرىلماق. جۇمىستى تولىق اياقتاۋ ءۇشىن وندا ءالى قۇس سويۋ تسەحى مەن توڭازىتۋ كامەرالارى جاسالۋعا ءتيىس. سونداي-اق، 2013 جىلى بەرەزوۆسكي كەنتىنىڭ سۋ قۇبىرلارىن جاڭعىرتۋ ماسەلەسى قارالماق.
"ۆوستوك-برويلەر" جوبالىق قۋاتىمەن تولىق جۇمىس ىستەگەندە جىلىنا 20 مىڭ تونناعا دەيىن قۇس ەتىن وندىرەدى دەپ جوسپارلانۋدا. بۇل ءونىم تەك شقو عانا ەمەس، بۇكىل ەلىمىزدى قۇس ەتىمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى ەكەن. كەلەشەكتە كورشى ەلدەرگە دە قۇس ەتىن شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر.
امانگەلدى مۇسامباەۆتىڭ ايتۋىنشا، كەلەر جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى جانە قايتا وڭدەۋ ءوندىرىسى سالالارى بويىنشا جەدەل يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنا بىرنەشە جوبا ەنگىزىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. سولاردىڭ ءبىرى "پريرتىش برويلەر فابريكاسى" جشس-ءىن جاڭعىرتۋ. ولار دا توڭازىتقىشتاردى جانە قۇس سويۋ تسەحىن جاڭا قۇرىلعىلارمەن جابدىقتاۋدى جوسپارلاپ وتىر. ول ءۇشىن 340 ميلليون تەڭگە قاجەت بولسا، جۇمىرتقا وندىرۋگە باعىتتالىپ، قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتقان "اقتوبە-ەرتىس" جشس جوباسىنا دا 160 ميلليون تەڭگە كەرەك.
ال، سەمەي وڭىرىندە كوكونىس ءوندىرىسىن جولعا قويىپ وتىرعان "پريرەچنوە" اگروفيرماسى" جشس مەن "مۇزدىباي-1" شارۋا قوجالىعى ساقتاۋ قويمالارىندا كوكونىستەردى ساقتاۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرۋدى ويلاستىرۋدا. 2011 جىلى "پريرەچنوە" بازاسىندا 8 مىڭ توننا ءونىم ساقتايتىن ۇلكەن قويما پايدالانۋعا بەرىلگەن بولاتىن. بۇل وسى وڭىردەگى تۇراقتىلىق قورىن قۇرىپ، باعانى ءبىر دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك بەرۋدە. مۇنداي كوپ ءونىمدى ساپاسىن جوعالتپاي ساقتاۋ ءۇشىن توڭازىتقىش قۇرىلعى ورناتۋ قاجەت ەكەن. گەرمانيادان ارىپتەستەر دە تابىلىپ وتىر. الىپ قۇرىلعى كوكتەمگى ەگۋ جۇمىستارى اياقتال-عاسىن-اق قولعا الىنباق.
"مۇزدىباي-1" شارۋا قوجالىعىندا 2013 جىلى 4 مىڭ توننالىق كوكونىس قويماسىنىڭ قۇرىلىسى باستالماق.

"اباي-اقپارات"