قازاقستان اسكەرىندە قانشا نازىك جاندىلار قىزمەت ەتەدى؟ و باستا وعاش ەستىلەتىن ساۋال بولسا دا، ەلىمىزدىڭ اسكەرىندە 12 مىڭنان استام نازىك جاندى قىزمەت ەتەدى. ولار اسكەري سالانىڭ ءتۇرلى اۋىرتپالىعىن كوتەرىپ ءجۇر. اسكەري مەديتسينا سالاسىنان باستاپ، مەرگەندەرگە دەيىن نازىك جاندىلار بارىن ايتۋعا ءتيىسپىز.

قازاقستان نازاك جاندىلاردى مىندەتتى اسكەري شاقىرتۋعا جۇكتەمەگەن ەلدىڭ ءبىرى. الايدا الەمدە قىزداردى قارۋلى كۇشتەر قاتارىنا شاقىرۋ تاجىريبەسى كەڭىنەن تاراعان ەلدەر جەتەرلىك. ولاردىڭ ءوز سەبەپتەرى بار. مىسالى بۇگىندە ۋكراينادا رەسەيدىڭ باسقىنشىلىعىنا قارسى سوعىسۋشىلار اراسىندا 50 مىڭ جاۋىنگەر نازىك جاندى بار.

الەم ەلدەرىنە نازار اۋدارايىق. نورۆەگيا ءوزىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىندەگى ايەلدەردىڭ ورنىن ماقتان تۇتادى. نورۆەگيادا الەمدەگى ءبىرىنشى ايەل سۋاستى قايىق كاپيتانى بۇل لاۋازىمعا 1992 جىلى كەلدى. بۇۇ ارمياسىنداعى العاشقى اسكەري قولباسشى جانە العاشقى ايەل – اسكەري-اۋە كۇشتەرىنىڭ باسشىسى دا نورۆەگيا ازاماتى. تەڭدىك قۇقىقتارعا عانا ەمەس، مىندەتتەرگە دە قاتىستى: 19 بەن 45 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەر مەن ەرلەر دە اسكەرگە شاقىرىلادى. قىزمەتكە 60 000-عا جۋىق ۇمىتكەردىڭ 8 000-ى جىل سايىن ىرىكتەلەدى. نورۆەگيا ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا (ەقىۇ) 2017 جىلدىڭ 8 ناۋرىزىندا جولداعان قۇجاتتا، ەلدە ايەلدەردىڭ اسكەري قىزمەتكە شاقىرىلۋى ماڭىزدى ەكەنىن جانە اسكەرگە شاقىرىلۋشىلار قاتاڭ كريتەريلەر بويىنشا ىرىكتەلەدى دەپ جازىلعان.

نورۆەگيادا 2002 جىلى اسكەرگە شاقىرىلعان ايەلدەر 3,2% بولسا، 2020 جىلى - 33% بولدى. نورۆەگيادا قورعانىس ءمينيسترى قىزمەتىن دە ايەلدەر اتقارعان ساتتەر از ەمەس.

شۆەتسيا جىنىسىنا قاراماستان مىندەتتى اسكەري شاقىرۋدى ورناتقان نورۆەگيادان كەيىنگى ەكىنشى ەۋروپالىق مەملەكەت سانالادى. نورۆەگياداعى سياقتى، شۆەتسيادا دا الەۋەتتى اسكەرگە شاقىرىلۋشىلاردى ىرىكتەۋدىڭ كۇردەلى پروتسەدۋراسى بار جانە ولاردىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمى جەكە بەلگىلەنەدى. اسكەردەگى قىزمەتىنە بايلانىستى شاقىرۋ مەرزىمى 7 ايدان 15 ايعا دەيىن بولادى. 2019 جىلعى مالىمەتتەر بويىنشا شۆەتسيا اسكەرىنىڭ 17 پايىزىن ايەلدەر قۇرايدى.

فين ايەلدەرىنە 1995 جىلى قىزمەت ەتۋگە رۇقسات ەتىلدى. دەگەنمەن بۇل مىندەتتى ەمەس، تەك ايەلدەردىڭ قالاۋى بويىنشا ىسكە اسادى. فين ارمياسىنداعى ايەلدەردىڭ ۇلەسى شامامەن 2,5% قۇرايدى، بىراق بۇل ەلدەگى ايەل ساربازداردىڭ شامامەن 70% وفيتسەرلىك دايىندىقتان وتكەن. ياعني ۇرىسقا جانە كەز كەلگەن توتەنشە جاعدايعا دايىن دەگەن ءسوز.

گەرمانيا ايەلدەرگە جاۋىنگەرلىك پوزيتسيالاردا قىزمەت ەتۋگە رۇقسات بەرگەن ەۋروپالىق ارميالاردىڭ سوڭعىسى بولدى، بۇل 2001 جىلى ىسكە استى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ايەلدەر نەگىزىنەن دارىگەرلىك جانە اسكەري وركەسترلەردە جۇمىس ىستەدى. ولار سوعىس قيمىلدارىنا قاتىسۋ مۇمكىندىگىن تەك سوت شەشىمى ارقىلى عانا يەمدەندى. 2011 جىلدان باستاپ نەمىس ارمياسى ەرلەردى مىندەتتى تۇردە شاقىرۋدى كەلىسىم-شارت جۇيەسىنەاۋىستىردى. بىرنەشە جىلدان كەيىن انگەلا مەركەل اسكەرگە شاقىرۋدى قايتارۋ تۋرالى تالقىلاۋدى باستادى، ال كەيبىر زاڭ شىعارۋشىلار ايەلدەر ءۇشىن دە جىل سايىنعى اسكەري قىزمەتتى ەنگىزۋدى ۇسىندى. يدەيانى كوپشىلىك قۇپتامادى. بىراق جىل وتكەن سايىن اسكەر قاتارىندا ايەلدەر سانى ارتىپ كەلەدى. بۇگىندە نەمىس ارمياسىندا 23 مىڭنان استام ايەل قىزمەت ەتەدى.

امەريكا قۇراما شتاتتارىندا ايەلدەرگە 2014 جىلدان باستاپ كەز كەلگەن اسكەري قىزمەتتە قىزمەت ەتۋگە رۇقسات ەتىلگەن جانە ولار بارلىق جەكە قۇرامنىڭ ورتاشا ەسەپپەن 16% قۇرايدى. قالاي بولعاندا دا، بۇل اسكەردەگى ايەلدەردىڭ رەكوردتىق كورسەتكىشى. 1975 جىلى ايەلدەر ەلدەگى ەڭ كورنەكتى اسكەري اكادەميا ۆەست پوينتقا دا تۇسە المايتىن ەدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە ارميادا اكىمشىلىك قىزمەتتەردى ايەلدەر اتقارا باستادى. سول كەزەڭنەن باستاپ اقش اسكەرىندە ايەلدەردى ءتۇرلى لاۋازىمعا تاعايىنداۋ بىرتىندەپ ىسكە اسا باستادى. گەندەرلىك تەڭدىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن اقش اسكەرى فيتنەس تالاپتارىنىڭ وزگەرۋىن تالقىلاپ جاتىر، ونىڭ ىشىندە ايەلدەر ءۇشىن فيزيكالىق دايىندىق تالاپتارىن جەڭىلدەتۋ ماسەلەسى دە بار.

يزرايلدە 18 جاسقا تولعان بارلىق ازاماتتار مىندەتتى اسكەري قىزمەتتەن وتەدى. ايەلدەر ەكى جىل، ەرلەر ءۇش جىل. ايەلدەر نەكەدە بولسا، جۇكتى بولسا، بالالى بولسا نەمەسە ءدىني كوزقاراسى بويىنشا اسكەري قىزمەتكە شاقىرۋدان بوساتىلۋى مۇمكىن. ايەلدەر بايلانىس قىزمەتىندە، ەلەكتروندى تەحنيكاعا قىزمەت كورسەتۋدە، پاراشيۋت قۇراستىرۋدا، نۇسقاۋشى، كەڭسە جانە اكىمشىلىك قىزمەتتەردە جۇمىس ىستەيدى. ولار اسكەردىڭ بارلىق سالالارىندا قىزمەت ەتەدى جانە كوپشىلىگى (كوبىنەسە ۇزاق مەرزىمدى قىزمەتتە) وفيتسەرلىك شەندەردى الىپ، جاۋاپتى قىزمەتتەردى اتقارادى. 160 مىڭ يزرايل اسكەرىنىڭ 35 پايىزىن ايەلدەر قۇرايدى.

اۋسترالياعا اۋىسساق. 1899 جىلى جاڭا وڭتۇستىك ۋەلستە العاشقى اۋستراليالىق ارميانىڭ مەدبيكەلىك قىزمەتى قۇرىلدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا دەيىن ولار سوندا عانا قىزمەت ەتە الاتىن. 1940 جىلى اۋستراليا ايەلدەرىنىڭ ۇلتتىق قىزمەتى نەمەسە WANS قۇرىلدى. وقۋ-جاتتىعۋعا اۋە شابۋىلى جانە العاشقى اسكەري جاتتىعۋلار، العاشقى مەديتسينالىق كومەك، مىلتىق اتۋ، سيگنال بەرۋ جانە مەحانيكا كىرەدى.

2011 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ ايەلدەر اۋستراليانىڭ قارۋلى كۇشتەرىندەگى كەز كەلگەن لاۋازىمعا، سونىڭ ىشىندە جاۋىنگەرلىك قىزمەتكە ءوتىنىش بەرە الادى. سيدنەي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ايەلدەر ەل ارمياسىنىڭ 14 پايىزىن قۇرايدى. اۋستراليادا مىندەتتى اسكەرگە شاقىرۋ 1973 جىلى جويىلدى. بىراق سوعان قاراماستان اسكەرگە بارۋدى قالايتىندار سانى جەتكىلىكتى، ولاردىڭ ىشىندە ايەلدەردىڭ دە سانى باسىم.

بۇل الەمدەگى بىرنەشە ەلدىڭ عانا مىسالى. بارلىعى دەرلىك دامىعان ەلدەر. قارۋى قۋاتتى، قارجىسى كوپ، يدەولوگياسى مىعىم. الايدا سوعان قاراماستان، ولار ايەلدەردىڭ قارۋلى كۇشتەر قاتارىندا بولۋى اسا ماڭىزدى دەپ سانايدى. قازاقستان قوعامىندا دا سوڭعى جىلدارى ايەلدەردى اسكەرگە شاقىرۋعا رۇقسات ەتۋ بويىنشا قوعام تاراپىنان ۇسىنىستار ايتىلۋدا. شەشىم قابىلداۋ بيلىكتىڭ ەنشىسىندە.

Abai.kz