اقىن، اۋدارماشى، جۋرناليست، عالي ورمانوۆتىڭ 1939 جىلعى لاتىن قارپىمەن جازىلعان كۇندەلىگى اۋدارىلدى. بۇعان دەيىن ەش جەردە جارىق كورمەگەن قۇندى مۇرادا جىر الىبى – جامبىل جاباەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى كوپتەگەن مالىمەتتەر جازىلعان.

1939-1945 جىلدار ارالىعىندا جامبىل جاباەۆقا ادەبي حاتشىلىق قىزمەت اتقارعان عالي ورمانوۆ ۇلى تۇلعانىڭ ءاربىر كەزدەسۋى مەن ساپارى، شىعارماشىلىعى جايلى دەرەكتەردى كۇن سايىن حاتقا ءتۇسىرىپ وتىرعان. جىر الىبىنىڭ ەل مەن جەرگە دەگەن اسا جوعارى سۇيىسپەنشىلىگى مەن ۇنەمى حالىققا قول ۇشىن سوزىپ، ءاربىر ساتتە جانىنان تابىلۋعا اسىعاتىن ۇلتجاندى قاسيەتىن دە وسى كۇندەلىك ارقىلى تەرەڭ تانۋعا بولادى.

«جامبىلدىڭ 1939-جىلدىڭ ء18/ى-دان باستاپ جازىلعان دينوۆنيگى. ء19/ى.1939»، - دەپ باستالاتىن كۇندەلىكتە:

« ء18/ى. ەرتەڭگى ساعات 8-دە راحيموۆ قىرىكباي الما-اتاداعى ءىى دەد كارودەكتەگى 13 جاستاعى بالاعا شاقىرىپ الىپ، جول راسحود اقشا بەرىپ، جەتىلۋى ءىسى قيىن. بۇل قيىندىقتان وقىساڭ قۇتىلاسىڭ وقى دەپ اقىلىن ايتىپ، ۇزىن-اعاشقا جامبىل ماشيناسىنا سالىپ الا كەتتى.

ء19/ى. جامبىل اۋدانى قاستەك كولحوزىنىڭ ادامى ەگيشوۆا سايا بالا دەگەن دومبىراشى ايەل كەلىپ، قونىپ جامبىلعا دومبىرا تارتىپ بەرىپ، امانداسا كەلگەنىن ايتتى. جامبىل قارسى الىپ، تۇنگى ساعات 11-گە دەيىن اڭگىمەلەسىپ، كولحوزدىڭ جايىن ايتادى. م: قىسقى مال ازىقتارى تۋرالى.

ء20/ى. جامبىل تاڭەرتەگى ساعات 8-گە 20 مينۋت قالعاندا تۇرىپ، ۇزىن-اعاشقا ماشينامەن بارىپ، اۋدانداعى پارتيا كوميتەتىنە سايا بالانىڭ كەلىپ قونعانىن دومبىرا تارتىپ بەرگەنىن امانداسىپ بولعاننان كەيىن ايتىپ، قىسقى مال ازىعى جايىندا ءوزىنىڭ تۇراتىن كولحوزىنىڭ تاعى باسقا بىرنەشە كولحوزداردىڭ جەتىستىك جەتۋسىزدىگىن جازىپ اڭگىمەلەسىپ قايتتى.

20.ء/ىى. 20 كۇنى كەشكە تامان جامبىل اۋدانى قىزىل-اسكەر كولحوزىنىڭ باستىعى ەديلوۆ پەن كولحوزدىڭ زوۆحوزى ۇسەنوۆ قارت كەلىپ، جامبىلمەن امانداسىپ، قالجىڭداپ كۇلىپ وتىرىپ، جامبىل ۇسەنوۆ قارتقا قانشا مالىڭ بار دەپ سۇراق قويدى. تۇرسىمبەت ۇسەنوۆ 40 باس قوي، 15-16 ءىرى قارام بار. وزىڭىزدە قانشا؟- بار دەپ كۇلىستى. جامبىل بۇلارمەن كولحوزشىلاردىڭ جاعدايى جايىندا كەڭ تۇردە اڭگىمەلەسىپ، كوڭىلدى وتىردى.

ء14/ىى. كۇنى ماشينامەن ۇزىن-اعاشقا بارىپ، قازاق شكولىنىڭ، ورىس شكولىنىڭ بالالارىنىڭ اراسىنا بارىپ، بالالارمەن امانداسىپ، اتا دەپ كەلىپ قولىن ۇستاپ امانداسقان بالاعا وقىپ ءجۇرسىڭ بە؟ جاقسى وقى بالام! وقىعان جاقسى دەدى.

ء17/ىى. كۇنى اتپەنەن قارا-قاستەكتەگى دەددومعا بارىپ قايتتى.

13./III. جامبىل ءتاجىباي دەگەن تانىس شالدىكىنە باردى. كوڭىلدەنىپ،  دومبىرانى بىرەر قاعىپ جىبەردى.

جاسىمنان اتىم ايان جامبىل ەدىم،
سۇرىنبەس قارا  ولەڭگە داڭعىل ەدىم
سامعاسام سارى تۇنگە  شالدىقپايتىن.
قاقىراپ  قايران داۋىسىم  قالدى مەنىڭ.
شالقىعان  اسپان-كوككە قايران ءانىم،
كىرگىزگەن تالاي جەردە تويدىڭ ءارىن.
ا دەسەم  اۋىزىمنان بىتىرايدى،
شىركىنگە نە بولعانىن بىلە المادىم.
ءتاجىباي  ساعان قالاي مەنىڭ مۇڭىم.
بۇل سەنەن ءبىر  سۇراعان  ناعىز سىرىم.
ءاندى العان  كومەيىمنەن سىڭعىراعان،
كىنالى بالكىم، بۇعان كارىلىگىم.

جامبىل كەشكىسىن اۋىلدا بولدى.

12./II. جامبىلعا ساياتقا شىعىپ كەلگەنىمدى ايتتىم.

- كەكىلىك كوپ. جەر قارا. كورمەيسىز. بۇعىپ قالادى، ءدال اياعىمنىڭ  استىنان ءدۇر ەتىپ ۇشقانىن بىراق  بىلەسىز.... ءبىر ساۋىسقان اتتىم. وعىم تاۋسىلىپ قالدى. سونشا كەكىلىكتەن  ءبىر اتپاعانىڭ كەلىسپەگەن ەكەن! - دەپ جامبى كۇلەدى دە، سالدەن سوڭ بىلاي دەدى:

كەكىلىك ۇشىپ ءدۇر ەتتى.
عالي شوشىپ ءدىر ەتتى
ارتىنان ءبىر ساۋىسقان
وقتىڭ ءبارىن تاۋىسقان.
قارىن اشىپ قالجىراپ،
ەكى يىعى سالبىراپ
كەشكە اۋىلعا قۇر جەتتى.

19/XI. دوكتور بارلىباەۆ كەلدى.  قار جاۋعان. دوكتور كەلىپ امانداسقاندا: جاكاڭ ونىڭ قولىن الىپ تۇرىپ:

جۇرەك نەگە سوعادى ورگە قاراپ،
جاعار-جاقپاس سۇيمەيمىن ىشكەن تاماق،
بايدان، ساۋعان كەدەيدىڭ ساۋىنىنداي
بارلىباەۆ وتىرمىز وعان قاراپ - دەگەن سەكىلدى ءار كۇنگى وقيعالار تىزبەكتەلگەن.

اقىننىڭ جيەن-نەمەرەسى ايدار قىرىقبايۇلىنىڭ سوزىنشە، كۇندەلىك 1939 جىلى جازىلعان.

كۇندەلىك لاتىن الىپبيىنەن قازاقشا اۋدارعانقولجازبالار جانە سيرەك كىتاپتار ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ عىلمي قىزمەتكەرى  ءادىلالى جابىقبايۇلىنا العىس ايتامىن.

سول كۇيى ساقتالىپ، جازۋى وزگەرمەگەن. بۇگىندە سول كۇندەلىك جازىلعان ءالىپبيدى بىلەتىن ادامدار از ەكەن. سوندىقتان كۇندەلىكتەن كىتاپ شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.  كۇندەلىكتىڭ مازمۇنى بويىنشا جامبىل جاباەۆقا كىمدەر كەلگەن، قانداي ماسەلەلەر تالقىلانعان دەگەن مالىمەت كورسەتىلگەن. كۇندەلىك ەش جەردە جارىق كورمەگەن. سوندىقتان جامبىل اتامىزدىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىن»، - دەدى ا. قىرىقبايۇلى

بيىل وتەتىن عالي ورمانوۆتىڭ  115 جىلدىق مەرەيتوي اياسىندا  60 جىل بۇرىن قازاق تىلىنە اۋدارعان  رەسەيدىڭ  جازۋشى، كەمەڭگەر ويشىل لەۆ تولستويدىڭ ايگىلى تراگەديالىق «اننا كارەنينا» رومانىنىڭ  2 تومدىعى جەتىسۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگنىڭ  قولداۋىمەن «مازمۇنداما» (قوعامدىق قورى) باسپاسىنان  جارىق كورەدى.

جامبىل جاباەۆ جايلى دەرەكتەردى جانىندا ءجۇرىپ حاتقان ءتۇسىرىپ وتىرعان عالي ورمانوۆ  جەتىسۋ ولكەسىندە، قازىرگى الماتى وبلىسىنىڭ قاپال اۋدانىنا قاراستى ەشكىولمەس تاۋىنىڭ باۋىرىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول قازاق ادەبيەتىنە 20-جىلداردىڭ سوڭعى شيرەگىندە كەلگەن، ورىستىڭ، شىعىستىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىلەرىن اۋدارىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ اۋدارما سالاسىندا دا ۇلەس قوسقان. كوپتەگەن ولەڭدەر جيناعىنىڭ، بىرنەشە پوەما، اڭگىمە جانە وچەركتەردىڭ اۆتورى اتانعان.

Abai.kz