قحر توراعاسى شي ءجيپيڭنىڭ 14 قىركۇيەكتە ەلىمىزگە كەلە جاتقانى راستالىپ وتىر. بۇل ونىڭ 2020 جىلدان بەرى قارايعى شەتەلدەرگە تۇڭعىش ساپارى. سونىمەن بىرگە، ساپارعا ونىڭ پارتيا توراعالىعىنا ءۇشىنشى مارتە قالۋ-قالماۋى شەشىلەتىن قكپ 20 سەزدىنىڭ اشىلۋىنا تۋرا ءبىر اي قالعاندا (16 قازان) جول الىنىپ وتىر. وسىلاردىڭ ءوزى-اق, شي توراعانىڭ وسى ساپارعا ايتا قالسىن ماڭىز بەرىپ وتىرعانىنان دەرەك بەرەدى.

قىتايدىڭ جاعدايى ءماز ەمەس دەرلىك. ترامپ سوققىسىنان ىرعاعىنان جاڭىلا باستاعان ەكونوميكاسى كوۆيد-19 كەسىرىنەن ءوسىمىن ازايتىپ، تۇراقسىزدانا تۇسۋدە. شەتەل كاپيتالى ىرگەدەگى ۆەتنام، ينديا سىندى جۇمىس كۇشى ارزان، ينۆەستيتسيالىق شەكتەۋلەرى ازىراق مەملەكەتتەرگە سىرعۋدا. ىشكى ينۆەستيتسيانىڭ باسىم سالاسى ەسەبىندە ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ سۇيرەۋشىسىنە اينالعان قۇرىلىس سالاسى مەملەكەتتىك رەتتەۋدىڭ تەگەۋىرىنىنە توزە الماي، شاتقاياقتاي باستاعان. وسى سالاداعى ەڭ ءىرى جەتەكشى 20 كومپانيانىڭ 12-ءسى مەملەكەتتىڭ قول ءۇشىن بەرۋىنە جۇگىنۋدە. /2021 جىلى ءبىر حىڭدا كومپانياسىنىڭ قارىزى 2 ترلن يۋانعا جەتسە، سول جىلعى ەلدىڭ ءجىو 100 ترلن بولاتىن/. قىتايلىق ءىشىنارا باق جۇمىسسىزدىقتىڭ 20-%-عا جەتكەندىگىنە دەرەك كەلتىرەدى. قىتاي ۇكىمەتىنىڭ جۋىقتا بيىل وقۋ تاۋىسقان 27 ملن ستۋدەنتتى قايدا جىبەرەرىن بىلمەي وتىرعانىن مويىنداعانى بار. نەشە ون جىلدان بەرى ينۆەستيتسيا قويناۋىنا اينالعان ينفراقۇرىلىم توعايىپ، قۇرىلىس سالاسى قاقىراي باستاعان سوڭ، قىتايلىق بانكتەر نەسيە بەرەرگە يە تاپپاي شارق ۇراتىن كۇيگە تۇسكەن. باتىستىڭ، ونىڭ ىشىندە اقش-تىڭ جوعارى تەحنولوگيالى بولشەكتەردى قىتايعا ەكسپورتتاۋىن شەكتەۋى قىتايدىڭ وڭدەۋ-ءوندىرۋ قۋاتىن السىرەتىپ، بۇل ەلدىڭ ايتىلىپ جۇرگەندەگىدەي «الەم فابريكاسى» ەمەس، شىنتۋايتىندا تومەن دەڭگەيلى تاۋارلاردىڭ فابريكاسى ەكەندىگىن پاش ەتە باستاعانداي.

ترامپ زامانىنداعى قىتايدىڭ گەوساياسي پوزيتسياسىن السىرەتۋ ۇستانىمى، كۇتىلگەندەگىدەي، بايدەننىڭ كەلۋىمەن باسەڭدەي قويعان جوق. بايدەن ۇكىمەتى تىنىق مۇحيت الابىنداعى ەلدەردى جۇمىلدىرىپ، قىتايدىڭ اتالمىش وڭىردەگى امبيتسياسىنا سوققى جاساۋمەن ءبىر ۋاقىتتا، الەمدىك ساياساتتا قىتايدىڭ «جاندى جەرى» سانالاتىن تايۆانمەن مىقتاپ اينالىسا باستادى. رەسەيدىڭ ۋكرايناعا جاساعان تۇتقىيىل شابۋىلى وتكەن جىلدارداعى ىندەت كەسىرىنەن سەتىنەي باستاعان عالامدىق جەتكىزىلىم جۇيەسىنىڭ ونان ارى قاقىراۋىنا الىپ كەلگەنى بار. قازىر تۇتاس جەر شارى ەلدەرى ەنەرگەتيكا مەن استىق جەتكىزىلىمى ءۇشىن شابىندى. بۇل شيكىزات پەن ەنەرگيا، استىق پەن جەم يمپورتىنا ءزارۋ قىتاي ءۇشىن جىعىلعانعا جۇدىرىق بولىپ تيۋدە.

ءۇش جىلعا جۋىق بوساعادان اتتاپ شىقپاعان شي ءجيپيڭنىڭ وسى كەلىسىنىڭ ەسەبىنە توقتالساق. عالامدىق ساساتتاعى ىقپالىنىڭ قاقپايلانىپ، جۇعىمى كەتە باستاعان ەلدىڭ وزىنە جاقتاستار مەن سۇيەۋشىلەرگە كۇنى تۇسە بەرەتىنى زاڭدىلىق. سول سياقتى بەيجيڭ ءۇشىن شىۇ-نىڭ ءباسى ارتىپ وتىر. 15-16 قىركۇيەكتە وتەتىن ۇيىم ءسامميتى كەزىندە ءوزى باس بولىپ قۇرعان ۇيىمنىڭ جانە سول ارقىلى ءوزىنىڭ الەمدىك ساياساتتاعى ايبارىن كورسەتۋ، سونىمەن ءبىر ۋاقىتتا وسى ۇيىمداعى ەلدەردىڭ وزىمەن قاتىناسىن باجايلاۋ جانە ونى شىڭداي ءتۇسۋ، الماعايىپ زاماندا رەسەيگە قولداۋشىلىعىن ءبىلدىرۋ - شي توراعانىڭ وسى جولعى ساپارىنىڭ ميسسياسى-ءدۇر.

ونىڭ سامميتتەن ءبىر كۇن بۇرىن اقورداعا «باس سۇعىپ شىعۋىنىڭ» ءمانى مەن ماڭىزى باcقاشاراق. اسا امبيتسيالىق «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىنىڭ «تەڭىزدەگى جىبەك جولى» قاناتىنىڭ اقش باستاپ، اۆستراليا قوستاعان كەدەرگىلەرگە ۇشىراۋى، ونىڭ ەۋرازيا قۇرىلىعىنداعى «جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى» قاناتىنىڭ ماڭىزىن ارتتىرا ءتۇستى. ال ونىڭ ءبىرىنشى دەڭى - قازاقستان. سوندىقتان ەۋروپاعا قۇرلىق ارقىلى قاتىناۋدىڭ شىعا بەرىسىندە ورنىققان قازاقستاننىڭ كوڭىلىن اۋلاپ وتىرۋ قىتاي ءۇشىن كەرەك ءام ماڭىزدى دا.

مىناۋ ويپىل-تويپىل زاماندا قازاقستاننىڭ مۇنايى مەن گازى دا، استىعى مەن شارۋاشىلىق ونىمدەرى دە، ونىڭ قىتاي يمپورتىنداعى ۇلەسى ماردىمدى بولماعانىمەن، قاشاندا كەرەك نارسە. وسىنداي ەكونوميكالىق ەسەپتەردەن بولەك، قازاقستاننىڭ سوڭعى مەرزىمدەردە كورىنىس بەرىپ جۇرگەن رەسەيگە «تىك قارايتىن» سىڭايداعى ديپلوماتيالىق ۇستانىمى، قىتايدى ساياسي جاقتا ورايدى مەزەتىندە يگەرىپ، «ورتا ازياداعى باستى سەرىكتەستى» وزىنە تارتا تۇسۋگە يتەرمەلەپ وتىر. بۇرىنعى بيلىك تۇسىنداعى كورىنەۋ جانە كومەسكى ىمىرالاردى «جاڭا قازاقستان» جاعدايىندا ساقتاپ قالۋدىڭ قامى تاعى بار. دەمەك، توقاەۆتىڭ قاباعىن باجايلاپ، اڭىسىن اڭداپ قايتۋ دا ويدا بولۋى كادىك.

مۇقامەتحان قونارباي

Abai.kz